मराठी व्याकरण

🔹समास व त्याचे प्रकार

✴✴✴बहुव्रीही समास✴✴✴

✳ज्या समासातील कोणतेच पद प्रमुख नसून त्या पदाच्या अर्थापेक्षा वेगळ्या अशा वस्तूंचा किंवा व्यक्तींचा त्यामधून बोध होतो त्या समासाला बहुव्रीही समास असे म्हणतात.

✴उदा.

❇नीलकंठ - ज्याचा कंठ निळा आहे असा (शंकर)

❇वक्रतुंड - ज्याचे तोंड वक्र आहे असा (गणपती)

❇दशमुख - ज्याला दहा तोंड आहे असा (रावण) बहुव्रीही समासाचे खालील 4 उपपक्रार पडतात.

🔵i) विभक्ती बहुव्रीही समास -

✳ज्या समासाचा विग्रह करतांना शेवटी एक संबंधी सर्वनाम येते.

✳अशा सर्वनामाची जी विभक्ती असेल त्या विभक्तीचे नाव समासाला दिले जाते त्याला विभक्ती बहुव्रीही समास असे म्हणतात.

✴उदा.

❇प्राप्तधन - प्राप्त आहे धन ज्याला तो – व्दितीया विभक्ती

❇जितेंद्रिय - जित आहे इंद्रिये ज्याची तो – षष्ठी विभक्ती

❇जितशत्रू - जित आहे शत्रू ज्याने तो – तृतीया विभक्ती

❇गतप्राण - गत आहे प्राण ज्यापासून तो – पंचमी विभक्ती

🔵ii) नत्र बहुव्रीही समास -

✳ज्या समासाचे पहिले पद नकारदर्शक असते त्याला नत्र बहुव्रीही समास असे म्हणतात.
या समासातील पहिल्या पदात अ, न, अन, नि अशा नकारदर्शक शब्दांचा वापर केला जातो.

✴उदा.

❇अनंत - नाही अंत ज्याला तो

❇निर्धन - नाही धन ज्याकडे तो

❇नीरस - नाही रस ज्यात तो

🔵iii) सहबहुव्रीही समास -

✳ज्या बहुव्रीही समासाचे पहिले पद सह किंवा स अशी अव्यये असून हा सामासिक शब्द एखाधा विशेषणाचे कार्य करतो त्यास सहबहुव्रीही समास म्हणतात.

✴उदा.

❇सहपरिवार - परिवारासहित असा जो

❇सबल - बलासहित आहे असा जो

❇सवर्ण - वर्णासहित असा तो

🔵iv) प्रादिबहुव्रीही समास -

✳ज्या बहुव्रीही समासाचे पहिले पद प्र, परा, अप, दूर, सु, वि अशा उपसर्गानी युक्त असेल तर त्याला प्रादिबहुव्रीही समास असे म्हणतात.

✴उदा.

❇सुमंगल - पवित्र आहे असे ते

❇सुनयना - सु-नयन असलेली स्त्री

❇दुर्गुण - वाईट गुण असलेली व्यक्ती

28.3K views03:20