کانال محمد امین مروتی

گفتار ادبی

انسان مطلوبِ نیچه و حافظ

محمدامین مروتی

انسان مطلوب نیچه و حافظ، انسانی است بی هویت، سیال، سیار و تجربه گر. انسانی که در حال انکشاف وجود و کشف مستمر قابلیت های خود است. خودش قانونگزار خود است. به تجربه (شامل عقل و حس و شهود) ی خود متکی است نه دیگران. از زندگیِ "آموخته شده" ی خانواده و جامعه، به زندگیِ "تجربه شده" و زیسته ی خود پل می زند. جسم و روح خود را قبول دارد. به فتوای بانیان اخلاق بردگی و اخلاق رمگی، با جسم خود در نمی افتد. جسم خود را دوست دارد. در عین حال خودخواه نیست. نه خودباخته است نه خودخواه. خودیافته است. بیشتر از خود یافتگی، خود یابنده است. یعنی مدام در جهت کشف معدنِ وجود خود کلنگ می زند تا خود را بیشتر و بیشتر بیابد. در جهت خودیابندگی، همه ی مرزهای قراردادی و خط قرمز های ساختگی را در هم می شکند. هویت ثابت ندارد. هویت گسترنده و انکشاف یابنده دارد. خود را در معرض هر گونه تجربه ای که به کامل تر شدنش کمک کند، قرار می دهد. هایدگر می گوید زمانی که در جنگل قدم می زنید، راه های کوفته شده ای را می بینید که به دلیل کثرت عبور دیگران ساخته شده است اما گام نهادن در راه های کوفته نشده کار هر کسی نیست. به قول اخوان:
من اینجا بس دلم تنگ است و / هر سازی که می بینم/ بد آهنگ است/ بیا رهتوشه برداریم/ قدم در راه بی برگشت گذاریم/ ببینیم آسمانِ هر کجا/ آیا همین رنگ است؟

انسان هزار گستره ی دلوزی و ابرمرد نیچه ای همان کسی است که در این راه ها قدم می گذارد. هم از تکرار و عادت و ملالت راه های شناخته شده، فاصله می گیرد و هم از هیجان کشف راه های جدید و مناظر جدید و بدیع برخوردار می شود. او حتی الامکان اسیر تاریخ و جغرافیا نیست. به تعبیر اگزیستانسیالیست ها در انتخاب و گزینش مداوم است و از بلوغ چندان بهره دارد که مسئولیت انتخاب هایش را می پذیرد. به تعبیر دلوز "هزارگستره" است. ریشه در یک جا ندارد. به همه جا ریشه ی می دواند؛ چون ریشه ی ریزومی دارد، چون هویت سیال و تعریف نشده دارد. دربند و اسیر زمان و مکان خاص نیست. به ورای زمان و مکان و ارزش های متعارف می رود. به تعبیر نیچه به فراسوی نیک و بد. تلقین ناپذیر است. چیزی را بی دلیل قبول و نیز رد نمی کند.
عارف است اما زمینی و لذا به جسمش پشت نمی کند. شادان و رقصان است مانند مولانای بلخی و زوربای یونانی. مانند حافظ بین رندی (عقل) و عشق جمع می کند حکمت و رندی خیام را با عشق و شادی مولانا جمع می کند. به عبارت دیگر روح و جسم را فدای یکدیگر نمی کند. دنیا را فدای عقبا و بالعکس نمی کند. به زبان نویسندگان امروزی، از ویژگی های "تنانی"(جسمانی) و "گیتیک" (دنیوی) خود اعراض نمی کند و قدر آن ها را کاملا می داند.

880 viewsAmin, 06:52