Forwarded from یادداشت های حسن انصاری
لقد قبض في هذه الليلة رجل لم يسبقه الأولون بعمل، ولا يدركه الآخرون بعمل
https://t.me/azbarresihayetarikhi
https://t.me/azbarresihayetarikhi
Forwarded from التحقيق في مقتل الحسين (ع)
فضيلت زيارت امام حسين عليه السلام در شب قدر:
وباسناده عن صندل، عن أبي الصباح الكناني، عن أبي
عبد الله (عليه السلام) قال: إذا كان ليلة القدر وفيها يفرق كل امر حكيم، نادي
مناد تلك الليلة من بطنان العرش: ان الله قد غفر لمن زار قبر الحسين
(عليه السلام) في هذه الليلة.
ترجمه:امام صادق علیه السلام فرمودند:هنگامی که شب قدر شود که در آن هر امر حکیمی مشخص می شود در آن شب منادیی از اندرون عرش نداء سر می دهد:همانا خداوند هر کس را که در این شب قبر حسین علیه السلام را زیارت کند می آمرزد.
كامل الزيارات ص ٣٤١،تهذيب الأحكام ج٦ص٤٩؛
#مناسبتی
وباسناده عن صندل، عن أبي الصباح الكناني، عن أبي
عبد الله (عليه السلام) قال: إذا كان ليلة القدر وفيها يفرق كل امر حكيم، نادي
مناد تلك الليلة من بطنان العرش: ان الله قد غفر لمن زار قبر الحسين
(عليه السلام) في هذه الليلة.
ترجمه:امام صادق علیه السلام فرمودند:هنگامی که شب قدر شود که در آن هر امر حکیمی مشخص می شود در آن شب منادیی از اندرون عرش نداء سر می دهد:همانا خداوند هر کس را که در این شب قبر حسین علیه السلام را زیارت کند می آمرزد.
كامل الزيارات ص ٣٤١،تهذيب الأحكام ج٦ص٤٩؛
#مناسبتی
عدم توفیق بر عید فطر و أضحى پس از قتل امام حسین علیه السلام:
در روایتی از امام صادق علیه السلام آمده است:
لما ضرب الحسين بن علي بالسيف فسقط ثم ابتدر ليقطع رأسه نادى مناد من بطنان العرش ألا أيتها الأمة المتحيرة الضالة بعد نبيها لا وفقكم الله لأضحى و لا لفطر،ثم قال أبوعبدالله: فلا جرم والله ما وفقوا و لا يوفقون حتي يثأر ثائر الحسين ( الكافي ج٤ص١٧٠، من لا يحضره الفقيه ج٢ص١٧٥، أمالي الصدوق ص١٦٨، علل الشرائع ج٢ص٣٨٩).
در توضیح مفهوم این روایت باید به مفهوم عید در اسلام و ادیان پیشینش توجه داشت.
عید زمانی است که برکات و عوائد الهی بر امت دینی نازل می شود. این امر با رابطه امت با خداوند و میزانی که به عهد و میثاق الهی پایبند باشند، مرتبط است. توفیق بر برگزیده بودن و انجام اعمال عبادی نیز به همین امر بستگی دارد، حتی حرمت برخی خوراکی ها یا افعال نیز از همین بابت ناشی می شود، که در آیه شریفه فبظلم من الذین هادوا حرّمنا علیهم طيبات ما أحلّت لهم و بصدّهم عن سبيل الله كثيرا ( آية ١٦٠ سورة نساء) نيز مشاهده مى شود. در بسیاری از مواضع قرآن کریم و کتاب مقدس به این نوع رابطه و تقابل انسان با خداوند اشاره شده است و خود، موضوع مهمی در مطالعات الهیات به شمار می آید.
این روایت نیز چنین خوانشی را نشان می دهد. در اینجا به شهادت رساندن امام حسین (ع) گناهی است که امت مرتکب آن شده اند و غضب خداوند را بر آنها برانگیخته و تا زمانی که ثائر امام حسین (ع) که در جایگاه امامت و ولایت هستند، در جایگاه خویش قرار نگیرند، توفیق برای بشریت به اینکه بتواند به درجه برگزیدگی و اصطفاء از جانب الهی برسد، فراهم نخواهد بود.
یعنی عید فطر و اضحی زمانی مطلوب خداوند خواهد بود که مردم به درجه اصطفاء، آن طور که شایسته و مورد پسند خداوند است برسند. و این با تمسک به حبل الله است که خود معین کرده و در پیروی از طریق ولایت و امامت است. آنگاه که این امر به تحقق رسید، خداوند از مناسک عبادی و عید فطر و اضحی مسلمین آنگونه که می باید، خوشنود خواهد بود و برنامه الهی برای انسان آنگونه که مطلوب بوده است، محقق خواهد شد.
این خوانش از ماجرای شهادت امام حسین (ع) در کلام خود آن حضرت نیز موجود است. جمله " و الله لیعتدنّ عليّ كما اعتدت اليهود في السبت " ( تاریخ الطبري ج ٥ ص ٣٨٥) از آن حضرت، اشاره به همین مفهوم دارد. در اینجا سرکشی امت اسلام بر آن حضرت، به سرپیچی و طغیان یهود در قضیه یوم سبت از فرمان الهی تشبیه شده است.
مفهوم لعنت و ملعون شدن یک قوم نیز در کتاب مقدس و قرآن کریم، در همین راستا پیدا می شود.
در اخبار حادثه کربلاء نیز مشاهده می کنیم که از ناحیه غیب شعری خطاب به قاتلین امام حسین (ع) شنیده می شود:
أيها القاتلون جهلا حسينا
أبشروا بالعذاب و التنكيل
كلّ أهل السماء يدعو عليكم
من نبي و ملأك و قبيل
قد لعنتم على لسان داو
دَ و موسى و حامل الإنجيل
( تاريخ الطبري ج ٥ ص ٤٦٧).
در روایتی از امام صادق علیه السلام آمده است:
لما ضرب الحسين بن علي بالسيف فسقط ثم ابتدر ليقطع رأسه نادى مناد من بطنان العرش ألا أيتها الأمة المتحيرة الضالة بعد نبيها لا وفقكم الله لأضحى و لا لفطر،ثم قال أبوعبدالله: فلا جرم والله ما وفقوا و لا يوفقون حتي يثأر ثائر الحسين ( الكافي ج٤ص١٧٠، من لا يحضره الفقيه ج٢ص١٧٥، أمالي الصدوق ص١٦٨، علل الشرائع ج٢ص٣٨٩).
در توضیح مفهوم این روایت باید به مفهوم عید در اسلام و ادیان پیشینش توجه داشت.
عید زمانی است که برکات و عوائد الهی بر امت دینی نازل می شود. این امر با رابطه امت با خداوند و میزانی که به عهد و میثاق الهی پایبند باشند، مرتبط است. توفیق بر برگزیده بودن و انجام اعمال عبادی نیز به همین امر بستگی دارد، حتی حرمت برخی خوراکی ها یا افعال نیز از همین بابت ناشی می شود، که در آیه شریفه فبظلم من الذین هادوا حرّمنا علیهم طيبات ما أحلّت لهم و بصدّهم عن سبيل الله كثيرا ( آية ١٦٠ سورة نساء) نيز مشاهده مى شود. در بسیاری از مواضع قرآن کریم و کتاب مقدس به این نوع رابطه و تقابل انسان با خداوند اشاره شده است و خود، موضوع مهمی در مطالعات الهیات به شمار می آید.
این روایت نیز چنین خوانشی را نشان می دهد. در اینجا به شهادت رساندن امام حسین (ع) گناهی است که امت مرتکب آن شده اند و غضب خداوند را بر آنها برانگیخته و تا زمانی که ثائر امام حسین (ع) که در جایگاه امامت و ولایت هستند، در جایگاه خویش قرار نگیرند، توفیق برای بشریت به اینکه بتواند به درجه برگزیدگی و اصطفاء از جانب الهی برسد، فراهم نخواهد بود.
یعنی عید فطر و اضحی زمانی مطلوب خداوند خواهد بود که مردم به درجه اصطفاء، آن طور که شایسته و مورد پسند خداوند است برسند. و این با تمسک به حبل الله است که خود معین کرده و در پیروی از طریق ولایت و امامت است. آنگاه که این امر به تحقق رسید، خداوند از مناسک عبادی و عید فطر و اضحی مسلمین آنگونه که می باید، خوشنود خواهد بود و برنامه الهی برای انسان آنگونه که مطلوب بوده است، محقق خواهد شد.
این خوانش از ماجرای شهادت امام حسین (ع) در کلام خود آن حضرت نیز موجود است. جمله " و الله لیعتدنّ عليّ كما اعتدت اليهود في السبت " ( تاریخ الطبري ج ٥ ص ٣٨٥) از آن حضرت، اشاره به همین مفهوم دارد. در اینجا سرکشی امت اسلام بر آن حضرت، به سرپیچی و طغیان یهود در قضیه یوم سبت از فرمان الهی تشبیه شده است.
مفهوم لعنت و ملعون شدن یک قوم نیز در کتاب مقدس و قرآن کریم، در همین راستا پیدا می شود.
در اخبار حادثه کربلاء نیز مشاهده می کنیم که از ناحیه غیب شعری خطاب به قاتلین امام حسین (ع) شنیده می شود:
أيها القاتلون جهلا حسينا
أبشروا بالعذاب و التنكيل
كلّ أهل السماء يدعو عليكم
من نبي و ملأك و قبيل
قد لعنتم على لسان داو
دَ و موسى و حامل الإنجيل
( تاريخ الطبري ج ٥ ص ٤٦٧).
کتاب تثبیت دلائل النبوة و اشاراتی به حادثه کربلاء:
نویسنده این کتاب ( که به خطا به قاضی عبدالجبار معتزلی منسوب شده است ) در ضمن مجادلات کلامی، اخباری از حادثه کربلاء را نقل می کند، مسائل و گزارش هایی که در این کتاب مطرح می شود و مورد احتجاج کلامی نویسنده قرار می گیرد، شباهت زیادی به عبارات شریف مرتضی (ره) در کتاب تنزیه الأنبياء و الأئمّة دارد. این نکته نشان می دهد که این گونه گزارش ها مورد جدل های مهمی در قرن پنجم قرار گرفته است.
در این میان، اشاره ای نقل به معنی به خطبه ها و سخنان حضرت امام حسین (ع) در روز عاشوراء می شود؛ فقال لهم ویلکم بکتبکم جئت و منکم قبلت و ناداهم یا فلان ابن فلان و یا فلان بن فلان هذا کتابک قد کنا ساکتین و عدونا عنا ممسک ! فسللتم علینا سیفا کان مغمودا عنا و فعلتم و فعلتم... ( تثبیت دلائل النبوة ج ٢ ص ٥٤٣_۵۴۴).
قسمت اول از خطبه روایت شده توسط ابومخنف ازدی گرفته شده و عین عبارات: یا شبث بن ربعی و یا حجار بن ابجر و... الخ نقل به معنی شده، اما عبارت فسللتم علینا سیفا... الخ به خطبه ای که توسط عبدالله محض و ابن درید ازدی نقل شده اشاره دارد و از عبارت و فعلتم و فعلتم بر می آید که نویسنده، عبارات این خطبه را دیده و به آن دسترسی داشته است.
وی، توصیفی نیز از وضعیت عیال و اهل بیت امام حسین (ع) و بی تابی آنها بیان می کند که به عبارت مقاتل الطالبیین ابوالفرج اصفهانی نزدیک است، قال فی تثبیت دلائل النبوة: فما زالوا يحاربونه و عياله يضجون و يبكون و من معه من إخوته و ولده و بني عمّه يقتلون و هو يبكي و يذكر قول ابن عمر و كلّما ضجّ نساؤه يقول: لا يبعد الله ابن عبّاس و قد أيقن بالموت و هو يودع عياله و يوصيهم... الخ ( ج ٢ ص ٥٤٤)، سپس در ادامه گفتگوی معروف امام با حضرت زینب در شب عاشوراء را به اختصار نقل می کند.
ابوالفرج اصفهانی نیز در مقاتل الطالبیین پس از ذکر مکالمه ابن عباس با امام حسین (ع) چنین آورده است: فذکر من حضره یوم قتل و هو یلتفت إلى حرمه و إخوته و هنّ يخرجن من أخيبتهنّ جزعا لقتل من يقتل معه و ما يرينه به، و يقول: لله درّ ابن عبّاس فيما أشار عليّ به ! ( مقاتل الطالبيين ص ١١٠).
این عبارات درباره خطبه امام حسین (ع) در صبح عاشوراء به روایت ابومخنف در تاریخ طبری آمده لکن مقتصر بر همان صبح ذکر شده است، لکن در این دو کتاب، از استمرارش سخن به میان آمده است. البته واضح است که عبارت ستایش امام از مشورت ابن عباس، از تحریفات و شایعات بوده و خود ابومخنف با عبارت زعموا از آن یاد کرده است. لکن این استمرار جزع و تفجع عیال و اهل بیت امام حسین (ع) مساله ای است که در این دو کتاب اشاره شده و در مراثی شاعران چهار قرن اول هجری نیز، بازتابش را آشکارا مشاهده می کنیم.
البته نوع چینش و نقل به معنی نویسنده کتاب تثبیت دلائل النبوة نشان می دهد که چگونه آنها در احتجاجات کلامی به تحریف و دخل و تصرف در عبارات تاریخی می پرداخته اند !
نویسنده این کتاب ( که به خطا به قاضی عبدالجبار معتزلی منسوب شده است ) در ضمن مجادلات کلامی، اخباری از حادثه کربلاء را نقل می کند، مسائل و گزارش هایی که در این کتاب مطرح می شود و مورد احتجاج کلامی نویسنده قرار می گیرد، شباهت زیادی به عبارات شریف مرتضی (ره) در کتاب تنزیه الأنبياء و الأئمّة دارد. این نکته نشان می دهد که این گونه گزارش ها مورد جدل های مهمی در قرن پنجم قرار گرفته است.
در این میان، اشاره ای نقل به معنی به خطبه ها و سخنان حضرت امام حسین (ع) در روز عاشوراء می شود؛ فقال لهم ویلکم بکتبکم جئت و منکم قبلت و ناداهم یا فلان ابن فلان و یا فلان بن فلان هذا کتابک قد کنا ساکتین و عدونا عنا ممسک ! فسللتم علینا سیفا کان مغمودا عنا و فعلتم و فعلتم... ( تثبیت دلائل النبوة ج ٢ ص ٥٤٣_۵۴۴).
قسمت اول از خطبه روایت شده توسط ابومخنف ازدی گرفته شده و عین عبارات: یا شبث بن ربعی و یا حجار بن ابجر و... الخ نقل به معنی شده، اما عبارت فسللتم علینا سیفا... الخ به خطبه ای که توسط عبدالله محض و ابن درید ازدی نقل شده اشاره دارد و از عبارت و فعلتم و فعلتم بر می آید که نویسنده، عبارات این خطبه را دیده و به آن دسترسی داشته است.
وی، توصیفی نیز از وضعیت عیال و اهل بیت امام حسین (ع) و بی تابی آنها بیان می کند که به عبارت مقاتل الطالبیین ابوالفرج اصفهانی نزدیک است، قال فی تثبیت دلائل النبوة: فما زالوا يحاربونه و عياله يضجون و يبكون و من معه من إخوته و ولده و بني عمّه يقتلون و هو يبكي و يذكر قول ابن عمر و كلّما ضجّ نساؤه يقول: لا يبعد الله ابن عبّاس و قد أيقن بالموت و هو يودع عياله و يوصيهم... الخ ( ج ٢ ص ٥٤٤)، سپس در ادامه گفتگوی معروف امام با حضرت زینب در شب عاشوراء را به اختصار نقل می کند.
ابوالفرج اصفهانی نیز در مقاتل الطالبیین پس از ذکر مکالمه ابن عباس با امام حسین (ع) چنین آورده است: فذکر من حضره یوم قتل و هو یلتفت إلى حرمه و إخوته و هنّ يخرجن من أخيبتهنّ جزعا لقتل من يقتل معه و ما يرينه به، و يقول: لله درّ ابن عبّاس فيما أشار عليّ به ! ( مقاتل الطالبيين ص ١١٠).
این عبارات درباره خطبه امام حسین (ع) در صبح عاشوراء به روایت ابومخنف در تاریخ طبری آمده لکن مقتصر بر همان صبح ذکر شده است، لکن در این دو کتاب، از استمرارش سخن به میان آمده است. البته واضح است که عبارت ستایش امام از مشورت ابن عباس، از تحریفات و شایعات بوده و خود ابومخنف با عبارت زعموا از آن یاد کرده است. لکن این استمرار جزع و تفجع عیال و اهل بیت امام حسین (ع) مساله ای است که در این دو کتاب اشاره شده و در مراثی شاعران چهار قرن اول هجری نیز، بازتابش را آشکارا مشاهده می کنیم.
البته نوع چینش و نقل به معنی نویسنده کتاب تثبیت دلائل النبوة نشان می دهد که چگونه آنها در احتجاجات کلامی به تحریف و دخل و تصرف در عبارات تاریخی می پرداخته اند !
Forwarded from التحقيق في مقتل الحسين (ع)
درباره خطبه " خُطّ الموتُ " امام حسین (ع) و زمان صدور آن:
از جمله خطبه هایی که به حضرت امام حسین (ع) منسوب است، خطبه مشهوری با مطلع خطّ الموت علی ولد آدم مخطّ القلادة على جيد الفتاة... الخ می باشد که صحت انتساب آن به امام و همچنین به فرض قبول صحتش، زمان صدور آن مورد اختلاف قرار گرفته است.
ابتداء می بایست اشاره شود که کهن ترین منبعی که این خطبه را دربردارد، کتاب المصابیح ابوالعباس حسنی، عالم زیدی مذهب قرن چهارم است که این خطبه را با سند متصل از زید بن علی از امام زین العابدین (ع) نقل کرده است (المصابیح ص ۳۷۱_۳۷۲). پس از آن نیز از دیگر کتب زیدیة در امالی ابوطالب هارونی (تيسير المطالب ص ١٩٩) و در الحدائق الوردیة حميد بن احمد محلی (الحدائق الوردیة ج١ ص١٩٧) با اندک تفاوتی نقل شده است.
خطیب خوارزمی نیز با ذکر سند که از طریق ابوطالب هارونی و ابوالعباس حسنی می گذرد، این خطبه را نقل کرده است (مقتل الحسین للخوارزمي ج٢ ص٧_٨) و متن الحدائق الوردیة نیز به متن خوارزمی نزدیک تر است (با توجه به این قرینه و قرائن دیگر می توان نشان داد که حمید بن احمد محلی از متن مقتل خوارزمی در کتابش بهره برده است).
در منابع امامی، این خطبه را در قرن پنجم، منصور بن حسین آبی و حسین بن احمد حلوانی بدون ذکر سند آورده اند (نثر الدر ج۱ ص٢٢٨، نزهة الناظر ص ٨٦).
در این دو متن اخیر امامی، زمان ایراد این خطبه هنگام خروج حضرت از مکه به سوی عراق دانسته شده است و در پایان آن، جمله " فإني راحل مصبحا إن شاء الله " ذکر گردیده است. در میان منابع زیدیه نیز در کتاب الحدائق الوردیة این خطبه مربوط به هنگام خروج حضرت به سوی عراق دانسته شده است. ولی در سایر منابع این خطبه در شمار حوادث شب عاشوراء ذکر گردیده و با عبارت " ثم نهض إلى عدوه فاستشهد " پایان یافته است. با توجه به این نکته، برخی از پژوهشگران با ترجیح دقت بیشتر گزارش منابع زیدیه، صدور این خطبه را پذیرفته اما آن را مربوط به شب عاشوراء دانسته اند و کسانی را که آن را مربوط به هنگام خروج امام به سوی عراق دانسته اند را متهم نموده اند که عبارت فإني راحل غدا را درست متوجه نشده و به غلط آن را به زمان حرکت کاروان امام برگردانده اند. در حالیکه به نظر می رسد با توجه به نکات زیر این برداشت درست نباشد.
اول اینکه نوع ادبیات به کار رفته در این خطبه در کتبی که به جمع آوری خُطَب در آنها اهتمام می شده است، آمده است و می تواند نشانگر این باشد که در نثر الدر آبی و نزهة الناظر حلوانی از منابع با اسانید متقن تری استفاده گردیده است. مثلا ما کاربرد برخی از عبارات این خطبه امام حسین (ع) را در خطبه حضرت زینب (س) در شام می بینیم. در تحریری که ابن طیفور در بلاغات النساء از این خطبه به دست داده عبارت " و سترد علی رسول الله (ص) برغمک و عترته و لحمته في حظيرة القدس... الخ " و عبارت " و تلك الجثث الزواكي يعتامها عسلان الفلوات... الخ " آمده است که شباهت آن با عبارات خطبه امام حسین (ع) کاملا آشکار است و می تواند به طور ضمنی نشانگر اصالت هر دو خطبه باشد و همچنین استفاده حضرت زینب (س) از بیانات حضرت سیدالشهداء (ع) را نشان دهد. علاوه بر این، این احتمال را تقویت می کند که اگر در دوران های کهن تر، این گونه خُطَب در کنار یکدیگر تدوین شده باشند، می تواند نشان دهد که آبی و حلوانی به احتمال بسیار زیاد، این خطبه را از منابع محکم تری نقل کرده اند.
اینکه این خطبه در منابع زیدیه با سند متصل از زید بن علی نقل شده است، با توجه به اینکه زید خود از راویان خطبه فدکیه است. می تواند به اشتراک روایت خطبه حضرت زینب (س) در شام با خطبه خط الموت امام حسین (ع) در روایت گری های نخستین بازگردد (فرض نگارنده این سطور این است که خطبه فدکیه پس از حادثه کربلاء و زیر نظر حضرت زینب (س) تدوین شده است و آن حضرت علاوه بر این، دستور به نگارش خُطَب امام حسین (ع) و خطبه های خویش داده اند).
اما اینکه چرا این خطبه در منابع زیدیه در شمار حوادث شب عاشوراء نقل شده است؟ در پاسخ باید گفت این خطبه در اینجا به صورت قطعه ای ادبی _ حماسی ذکر گردیده است تا به این طریق این سخن حماسی با شهادت حضرت پیوند خورد، کما اینکه خطبه " إن الدنيا قد تغيرت و تنكرت... الخ " که بنا به روایت طبری از ابومخنف (تاریخ الطبري ج٥ ص ٤٠٣_٤٠٤) در منزلگاه ذی حسم از حضرت صادر گشته را برخی منابع مربوط به زمانی که عمر بن سعد و سپاهش امام و یارانشان را محاصره کرده بودند و یقینا قصد نبرد با حضرت را داشتند ذکر کرده اند (برای نمونه بنگرید به المعجم الکبیر ج۳ ص۱۱۴، الأمالي الخميسية ج١ ص٢١٢، تاريخ مدينة دمشق ج ١٤ ص٢١٧).
از جمله خطبه هایی که به حضرت امام حسین (ع) منسوب است، خطبه مشهوری با مطلع خطّ الموت علی ولد آدم مخطّ القلادة على جيد الفتاة... الخ می باشد که صحت انتساب آن به امام و همچنین به فرض قبول صحتش، زمان صدور آن مورد اختلاف قرار گرفته است.
ابتداء می بایست اشاره شود که کهن ترین منبعی که این خطبه را دربردارد، کتاب المصابیح ابوالعباس حسنی، عالم زیدی مذهب قرن چهارم است که این خطبه را با سند متصل از زید بن علی از امام زین العابدین (ع) نقل کرده است (المصابیح ص ۳۷۱_۳۷۲). پس از آن نیز از دیگر کتب زیدیة در امالی ابوطالب هارونی (تيسير المطالب ص ١٩٩) و در الحدائق الوردیة حميد بن احمد محلی (الحدائق الوردیة ج١ ص١٩٧) با اندک تفاوتی نقل شده است.
خطیب خوارزمی نیز با ذکر سند که از طریق ابوطالب هارونی و ابوالعباس حسنی می گذرد، این خطبه را نقل کرده است (مقتل الحسین للخوارزمي ج٢ ص٧_٨) و متن الحدائق الوردیة نیز به متن خوارزمی نزدیک تر است (با توجه به این قرینه و قرائن دیگر می توان نشان داد که حمید بن احمد محلی از متن مقتل خوارزمی در کتابش بهره برده است).
در منابع امامی، این خطبه را در قرن پنجم، منصور بن حسین آبی و حسین بن احمد حلوانی بدون ذکر سند آورده اند (نثر الدر ج۱ ص٢٢٨، نزهة الناظر ص ٨٦).
در این دو متن اخیر امامی، زمان ایراد این خطبه هنگام خروج حضرت از مکه به سوی عراق دانسته شده است و در پایان آن، جمله " فإني راحل مصبحا إن شاء الله " ذکر گردیده است. در میان منابع زیدیه نیز در کتاب الحدائق الوردیة این خطبه مربوط به هنگام خروج حضرت به سوی عراق دانسته شده است. ولی در سایر منابع این خطبه در شمار حوادث شب عاشوراء ذکر گردیده و با عبارت " ثم نهض إلى عدوه فاستشهد " پایان یافته است. با توجه به این نکته، برخی از پژوهشگران با ترجیح دقت بیشتر گزارش منابع زیدیه، صدور این خطبه را پذیرفته اما آن را مربوط به شب عاشوراء دانسته اند و کسانی را که آن را مربوط به هنگام خروج امام به سوی عراق دانسته اند را متهم نموده اند که عبارت فإني راحل غدا را درست متوجه نشده و به غلط آن را به زمان حرکت کاروان امام برگردانده اند. در حالیکه به نظر می رسد با توجه به نکات زیر این برداشت درست نباشد.
اول اینکه نوع ادبیات به کار رفته در این خطبه در کتبی که به جمع آوری خُطَب در آنها اهتمام می شده است، آمده است و می تواند نشانگر این باشد که در نثر الدر آبی و نزهة الناظر حلوانی از منابع با اسانید متقن تری استفاده گردیده است. مثلا ما کاربرد برخی از عبارات این خطبه امام حسین (ع) را در خطبه حضرت زینب (س) در شام می بینیم. در تحریری که ابن طیفور در بلاغات النساء از این خطبه به دست داده عبارت " و سترد علی رسول الله (ص) برغمک و عترته و لحمته في حظيرة القدس... الخ " و عبارت " و تلك الجثث الزواكي يعتامها عسلان الفلوات... الخ " آمده است که شباهت آن با عبارات خطبه امام حسین (ع) کاملا آشکار است و می تواند به طور ضمنی نشانگر اصالت هر دو خطبه باشد و همچنین استفاده حضرت زینب (س) از بیانات حضرت سیدالشهداء (ع) را نشان دهد. علاوه بر این، این احتمال را تقویت می کند که اگر در دوران های کهن تر، این گونه خُطَب در کنار یکدیگر تدوین شده باشند، می تواند نشان دهد که آبی و حلوانی به احتمال بسیار زیاد، این خطبه را از منابع محکم تری نقل کرده اند.
اینکه این خطبه در منابع زیدیه با سند متصل از زید بن علی نقل شده است، با توجه به اینکه زید خود از راویان خطبه فدکیه است. می تواند به اشتراک روایت خطبه حضرت زینب (س) در شام با خطبه خط الموت امام حسین (ع) در روایت گری های نخستین بازگردد (فرض نگارنده این سطور این است که خطبه فدکیه پس از حادثه کربلاء و زیر نظر حضرت زینب (س) تدوین شده است و آن حضرت علاوه بر این، دستور به نگارش خُطَب امام حسین (ع) و خطبه های خویش داده اند).
اما اینکه چرا این خطبه در منابع زیدیه در شمار حوادث شب عاشوراء نقل شده است؟ در پاسخ باید گفت این خطبه در اینجا به صورت قطعه ای ادبی _ حماسی ذکر گردیده است تا به این طریق این سخن حماسی با شهادت حضرت پیوند خورد، کما اینکه خطبه " إن الدنيا قد تغيرت و تنكرت... الخ " که بنا به روایت طبری از ابومخنف (تاریخ الطبري ج٥ ص ٤٠٣_٤٠٤) در منزلگاه ذی حسم از حضرت صادر گشته را برخی منابع مربوط به زمانی که عمر بن سعد و سپاهش امام و یارانشان را محاصره کرده بودند و یقینا قصد نبرد با حضرت را داشتند ذکر کرده اند (برای نمونه بنگرید به المعجم الکبیر ج۳ ص۱۱۴، الأمالي الخميسية ج١ ص٢١٢، تاريخ مدينة دمشق ج ١٤ ص٢١٧).
Forwarded from التحقيق في مقتل الحسين (ع)
اما آنچه می تواند صدور این خطبه پیش از حرکت به سوی عراق را تأييد كند رابطه بینامتنی این خطبه با روایتی از طبقات ابن سعد به شرح زیر است:
و كتبت إليه عمرة بنت عبدالرحمن تعظم عليه ما يريد أن يصنع و تأمره بالطاعة و لزوم الجماعة و تخبره أنه إنما يساق إلى مصرعه و تقول: أشهد لحدثتني عائشة أنها سمعت رسول الله (ص) يقول: يقتل حسين بأرض بابل. فلما قرأ كتابها قال فلا بدّ إذا من مصرعي و مضى (الطبقات لابن سعد ج ١٠ ص٤٤٦_٤٤٧).
این متن می تواند یا از اساس جعلی باشد یا نام افراد و شخصیت ها در آن عوض شده باشد. اما اینکه یک نامه آن هم در هنگامه تصمیم حضرت بر خروج به سوی عراق، از ذکر حرکت آن حضرت به سوی مصرعشان سخن بگوید و همچنین از کشته شدن حضرت در زمین بابل بگوید، نشانگر ارتباط بین متن این خطبه با روایت این نامه است. زیرا همانطور که در این خطبه آمده است: و خیّر لی مصرع أنا لاقيه، هکذا در این روایت از قول امام آمده: فلا بد لی إذا من مصرعي. و همچنین میان کربلاء که از کور بابل گرفته شده با یقتل حسین بأرض بابل ارتباط وجود دارد، چه اینکه کشته شدن حضرت در بین نواویس و کربلاء حاکی از یک جنبه بین الأدياني است که در این روایت نیز، قابل مشاهده است.
بنابراین به نظر می رسد با توجه به شواهد پیش گفته، صحت انتساب این خطبه به امام حسین (ع) قابل دفاع است و صدور آن از حضرت، هنگام خروج به سوی عراق پذیرفتنی تر می نماید.
و كتبت إليه عمرة بنت عبدالرحمن تعظم عليه ما يريد أن يصنع و تأمره بالطاعة و لزوم الجماعة و تخبره أنه إنما يساق إلى مصرعه و تقول: أشهد لحدثتني عائشة أنها سمعت رسول الله (ص) يقول: يقتل حسين بأرض بابل. فلما قرأ كتابها قال فلا بدّ إذا من مصرعي و مضى (الطبقات لابن سعد ج ١٠ ص٤٤٦_٤٤٧).
این متن می تواند یا از اساس جعلی باشد یا نام افراد و شخصیت ها در آن عوض شده باشد. اما اینکه یک نامه آن هم در هنگامه تصمیم حضرت بر خروج به سوی عراق، از ذکر حرکت آن حضرت به سوی مصرعشان سخن بگوید و همچنین از کشته شدن حضرت در زمین بابل بگوید، نشانگر ارتباط بین متن این خطبه با روایت این نامه است. زیرا همانطور که در این خطبه آمده است: و خیّر لی مصرع أنا لاقيه، هکذا در این روایت از قول امام آمده: فلا بد لی إذا من مصرعي. و همچنین میان کربلاء که از کور بابل گرفته شده با یقتل حسین بأرض بابل ارتباط وجود دارد، چه اینکه کشته شدن حضرت در بین نواویس و کربلاء حاکی از یک جنبه بین الأدياني است که در این روایت نیز، قابل مشاهده است.
بنابراین به نظر می رسد با توجه به شواهد پیش گفته، صحت انتساب این خطبه به امام حسین (ع) قابل دفاع است و صدور آن از حضرت، هنگام خروج به سوی عراق پذیرفتنی تر می نماید.
Forwarded from التحقيق في مقتل الحسين (ع)
روایتی دیگر از مکالمه امام حسین (ع) با عبدالله بن زبیر و خروجشان از مکه به سوی عراق در روز ترویة هشتم ذی الحجة سال شصتم هجری.
تاريخ الطبري ج٥ ص٣٨٤_٣٨٥
تاريخ الطبري ج٥ ص٣٨٤_٣٨٥
Forwarded from التحقيق في مقتل الحسين (ع)
روایت ابوسعید عقیصا از مکالمه امام حسین (ع) با عبدالله بن زبیر و دو تحریر متفاوت آن:
در منابع تاریخی، روایت مشهوری از مکالمه امام حسین (ع) با عبدالله بن زبیر پیش از خروج آن حضرت از مکه وجود دارد، که طبری نیز آن را در تاریخش به نقل از مقتل ابومخنف آورده است. در یک تقسیم بندی کلی می توان روایات مقتل ابومخنف را به چند دسته تقسیم کرد:
۱. روایات جماعت محدثان نظیر صقعب بن زهیر، مجالد بن سعید و...
۲. روایات شفاهی که صورت نقل خاطره دارند، مانند روایت دو برادر اسدی و قرة بن قيس، ضحاک بن عبدالله مشرقی، عقبة بن سمعان و...
٣. روایات متون خطب و گاه شماری، مانند روایت عقبة بن أبي العيزار و...
۴. روایات تنظیم و مکتوب شده مانند روایت ابوحمزة ثمالي و روایت مورد بحث ابوسعید عقیصا.
به نظر می رسد روایت ابوسعید عقیصا از روایاتی باشد که نخستین متون مدوّن از حادثه کربلاء را شکل می داده اند. این دسته افراد از نخستین کسانی بودند که در شکل دهی به تئوری های اولیه تفکر امامی نقش داشته اند، لذلک به همین عنوان مورد توجه جراحان عامه بوده اند. لذا یحیی بن معین ابوسعید عقیصا را به عنوان یکی از بدترین آنها ذکر می کند ! لینک یادداشت زیر مربوط به همین مسأله است:
https://t.me/maghtalvshahdatolhossein/779
شاهد دیگر بر اینکه این متن از مکتوباتی بوده است که اخباریانی همچون ابومخنف از آن استفاده می کرده اند، استفاده فضیل بن زبیر رسان از این متن است که ابن قولویه قمی آن را در کامل الزیارات آورده است. در اینجا دو تحریر مختلف این روایت را ذکر می کنیم:
١. قال ابو مخنف: عن ابى سعيد عقيصى، عن بعض اصحابه، قال:
سمعت الحسين بن على و هو بمكة و هو واقف مع عبد الله بن الزبير، فقال له ابن الزبير الى يا بن فاطمه، فاصغى اليه، فساره، قال: ثم التفت إلينا الحسين فقال: ا تدرون ما يقول ابن الزبير؟ فقلنا: لا ندري، جعلنا الله فداك! فقال: قال: أقم في هذا المسجد اجمع لك الناس، ثم قال الحسين:
و الله لان اقتل خارجا منها بشبر أحب الى من ان اقتل داخلا منها بشبر، و ايم الله لو كنت في جحر هامه من هذه الهوام لاستخرجوني حتى يقضوا في حاجتهم، و و الله ليعتدن على كما اعتدت اليهود في السبت (تاريخ الطبري ج٥ ص٣٨٥).
٢. حدثني أبي رحمه الله وعلي بن الحسين جميعا، عن سعد ابن عبد الله، عن محمد بن أبي الصهبان، عن عبد الرحمان بن أبي نجران،
عن عاصم بن حميد، عن فضيل الرسان، عن أبي سعيد عقيصا، قال:
سمعت الحسين بن علي (عليهما السلام) وخلا به عبد الله بن الزبير وناجاه
طويلا، قال: ثم اقبل الحسين (عليه السلام) بوجهه إليهم وقال: ان هذا يقول لي:
كن حماما من حمام الحرم، ولان اقتل وبيني وبين الحرم باع أحب إلى
من أن اقتل وبيني وبينه شبر، ولان اقتل بالطف أحب إلى من أن اقتل
بالحرم (كامل الزيارات ص ١٥٠_١٥١).
در روایت ابومخنف ابوسعید عقیصا به طور مستقیم ماجرا را روایت نمی کند لکن از روایت فضیل بن زبیر رسان، شنیدن مستقیم فهمیده می شود که با مقابله این دو متن با یکدیگر، احتمال افتادگی در روایت فضیل را تقویت می کند. علاوه بر این به نظر می رسد، دیگر روایات تاریخی بر هر دو متن تأثير گذاشته و این دو متن هیچکدام متن دقیق ابوسعید عقیصا نباشد. چه اینکه در برخی از منابع تاریخی به ابن زبیر نسبت داده شده که خویش را حمامی از حمام حرم دانسته و همچنین در طبقات ابن سعد، جمله " لیعتدن علی کما اعتدت الیهود فی السبت " به نقل از امام، به روایت مدائنی با سند دیگری آمده است. بنابر این، بررسی ساختاری متن تاریخ طبری و مانند آن ضروری می نماید تا به طور دقیق احتمال تأثير گذاری کاتبان بعدی بر این متون واکاوی گردد.
شاهد دیگری که نشان از دسترسی اخباریان اولیه همچون ابومخنف به متونی مکتوب مانند این روایت ابوسعید عقیصا وجود دارد، استفاده مشترک ابومخنف و فضیل رسان از روایت ابوحمزة ثمالي از حوادث مجلس یزید در شام است که طبری آن را به نقل از ابومخنف می آورد و ما همچنین استفاده فضیل رسان از آن را _بدون یادکردن ابوحمزه ثمالی_ در رسالة تسمية من قتل مع الحسين (ع) شاهد هستیم.
بررسی روش تاریخ نگاری فضیل بن زبیر رسان خود مجالی دیگر می طلبد.
در منابع تاریخی، روایت مشهوری از مکالمه امام حسین (ع) با عبدالله بن زبیر پیش از خروج آن حضرت از مکه وجود دارد، که طبری نیز آن را در تاریخش به نقل از مقتل ابومخنف آورده است. در یک تقسیم بندی کلی می توان روایات مقتل ابومخنف را به چند دسته تقسیم کرد:
۱. روایات جماعت محدثان نظیر صقعب بن زهیر، مجالد بن سعید و...
۲. روایات شفاهی که صورت نقل خاطره دارند، مانند روایت دو برادر اسدی و قرة بن قيس، ضحاک بن عبدالله مشرقی، عقبة بن سمعان و...
٣. روایات متون خطب و گاه شماری، مانند روایت عقبة بن أبي العيزار و...
۴. روایات تنظیم و مکتوب شده مانند روایت ابوحمزة ثمالي و روایت مورد بحث ابوسعید عقیصا.
به نظر می رسد روایت ابوسعید عقیصا از روایاتی باشد که نخستین متون مدوّن از حادثه کربلاء را شکل می داده اند. این دسته افراد از نخستین کسانی بودند که در شکل دهی به تئوری های اولیه تفکر امامی نقش داشته اند، لذلک به همین عنوان مورد توجه جراحان عامه بوده اند. لذا یحیی بن معین ابوسعید عقیصا را به عنوان یکی از بدترین آنها ذکر می کند ! لینک یادداشت زیر مربوط به همین مسأله است:
https://t.me/maghtalvshahdatolhossein/779
شاهد دیگر بر اینکه این متن از مکتوباتی بوده است که اخباریانی همچون ابومخنف از آن استفاده می کرده اند، استفاده فضیل بن زبیر رسان از این متن است که ابن قولویه قمی آن را در کامل الزیارات آورده است. در اینجا دو تحریر مختلف این روایت را ذکر می کنیم:
١. قال ابو مخنف: عن ابى سعيد عقيصى، عن بعض اصحابه، قال:
سمعت الحسين بن على و هو بمكة و هو واقف مع عبد الله بن الزبير، فقال له ابن الزبير الى يا بن فاطمه، فاصغى اليه، فساره، قال: ثم التفت إلينا الحسين فقال: ا تدرون ما يقول ابن الزبير؟ فقلنا: لا ندري، جعلنا الله فداك! فقال: قال: أقم في هذا المسجد اجمع لك الناس، ثم قال الحسين:
و الله لان اقتل خارجا منها بشبر أحب الى من ان اقتل داخلا منها بشبر، و ايم الله لو كنت في جحر هامه من هذه الهوام لاستخرجوني حتى يقضوا في حاجتهم، و و الله ليعتدن على كما اعتدت اليهود في السبت (تاريخ الطبري ج٥ ص٣٨٥).
٢. حدثني أبي رحمه الله وعلي بن الحسين جميعا، عن سعد ابن عبد الله، عن محمد بن أبي الصهبان، عن عبد الرحمان بن أبي نجران،
عن عاصم بن حميد، عن فضيل الرسان، عن أبي سعيد عقيصا، قال:
سمعت الحسين بن علي (عليهما السلام) وخلا به عبد الله بن الزبير وناجاه
طويلا، قال: ثم اقبل الحسين (عليه السلام) بوجهه إليهم وقال: ان هذا يقول لي:
كن حماما من حمام الحرم، ولان اقتل وبيني وبين الحرم باع أحب إلى
من أن اقتل وبيني وبينه شبر، ولان اقتل بالطف أحب إلى من أن اقتل
بالحرم (كامل الزيارات ص ١٥٠_١٥١).
در روایت ابومخنف ابوسعید عقیصا به طور مستقیم ماجرا را روایت نمی کند لکن از روایت فضیل بن زبیر رسان، شنیدن مستقیم فهمیده می شود که با مقابله این دو متن با یکدیگر، احتمال افتادگی در روایت فضیل را تقویت می کند. علاوه بر این به نظر می رسد، دیگر روایات تاریخی بر هر دو متن تأثير گذاشته و این دو متن هیچکدام متن دقیق ابوسعید عقیصا نباشد. چه اینکه در برخی از منابع تاریخی به ابن زبیر نسبت داده شده که خویش را حمامی از حمام حرم دانسته و همچنین در طبقات ابن سعد، جمله " لیعتدن علی کما اعتدت الیهود فی السبت " به نقل از امام، به روایت مدائنی با سند دیگری آمده است. بنابر این، بررسی ساختاری متن تاریخ طبری و مانند آن ضروری می نماید تا به طور دقیق احتمال تأثير گذاری کاتبان بعدی بر این متون واکاوی گردد.
شاهد دیگری که نشان از دسترسی اخباریان اولیه همچون ابومخنف به متونی مکتوب مانند این روایت ابوسعید عقیصا وجود دارد، استفاده مشترک ابومخنف و فضیل رسان از روایت ابوحمزة ثمالي از حوادث مجلس یزید در شام است که طبری آن را به نقل از ابومخنف می آورد و ما همچنین استفاده فضیل رسان از آن را _بدون یادکردن ابوحمزه ثمالی_ در رسالة تسمية من قتل مع الحسين (ع) شاهد هستیم.
بررسی روش تاریخ نگاری فضیل بن زبیر رسان خود مجالی دیگر می طلبد.
Forwarded from التحقيق في مقتل الحسين (ع)
التحقيق في مقتل الحسين (ع)
روایت ابوسعید عقیصا از مکالمه امام حسین (ع) با عبدالله بن زبیر و دو تحریر متفاوت آن: در منابع تاریخی، روایت مشهوری از مکالمه امام حسین (ع) با عبدالله بن زبیر پیش از خروج آن حضرت از مکه وجود دارد، که طبری نیز آن را در تاریخش به نقل از مقتل ابومخنف آورده است.…
تحریر سوم از روایت ابوسعید عقیصا از مکالمه امام حسین(ع) با عبدالله بن زبیر:
پیش تر به دو تحریر مختلف از این روایت که ابومخنف و فضیل بن زبیر رسان آن را نقل کرده اند اشاره گردید. اما علاوه بر این دو مورد، قاضی نعمان مغربی در شرح الأخبار این روایت را از عمرو بن ثابت (ابن ابی المقدام) که خود از جمله کسانی است که در نیمه قرن دوم به تدوین اخبار تاریخی از جمله حادثه کربلاء می پرداختند، نقل کرده است. متن تحریر عمرو بن ثابت اینچنین است:
عمرو بن ثابت، عن أبي سعيد، قال:
كنا جلوسا مع الحسين بن علي عليه السلام عند جمرة العقبة،
فلقيه عبد الله بن الزبير، فخلا به، ثم مضى.
فقال لنا الحسين عليه السلام: أتدرون ما يقول هذا؟ يقول:
كن حمامة من حمام هذا المسجد، والله لئن اقتل خارجا منه بشبر
أحب إلي من أن اقتل فيه، ولئن اقتل خارجا منه بشبرين أحب إلي
من أن اقتل خارجا منه بشبر.
والله لو كنت في جحر هامة لأخرجوني حتى يقضوا في
حاجتهم.
والله ليعتدوا في كما اعتدت اليهود في السبت (شرح الأخبار ج٣ ص١٤٥).
پیش تر به دو تحریر مختلف از این روایت که ابومخنف و فضیل بن زبیر رسان آن را نقل کرده اند اشاره گردید. اما علاوه بر این دو مورد، قاضی نعمان مغربی در شرح الأخبار این روایت را از عمرو بن ثابت (ابن ابی المقدام) که خود از جمله کسانی است که در نیمه قرن دوم به تدوین اخبار تاریخی از جمله حادثه کربلاء می پرداختند، نقل کرده است. متن تحریر عمرو بن ثابت اینچنین است:
عمرو بن ثابت، عن أبي سعيد، قال:
كنا جلوسا مع الحسين بن علي عليه السلام عند جمرة العقبة،
فلقيه عبد الله بن الزبير، فخلا به، ثم مضى.
فقال لنا الحسين عليه السلام: أتدرون ما يقول هذا؟ يقول:
كن حمامة من حمام هذا المسجد، والله لئن اقتل خارجا منه بشبر
أحب إلي من أن اقتل فيه، ولئن اقتل خارجا منه بشبرين أحب إلي
من أن اقتل خارجا منه بشبر.
والله لو كنت في جحر هامة لأخرجوني حتى يقضوا في
حاجتهم.
والله ليعتدوا في كما اعتدت اليهود في السبت (شرح الأخبار ج٣ ص١٤٥).
Forwarded from کانال معرفة الرجال و الآثار (عمیدرضا اکبری)
دفاع_از_اصالت_ادعیه_اهل_بیت،_مطالعه_موردی_ذیل_دعای_عرفه،_خانی،_حدیث‌پژوهی،.pdf
4 MB
«دفاع از اصالت ادعیه اهل بیت، مطالعه موردی ذیل دعای عرفه»،
حامد خانی (مهروش)، حدیث‌پژوهی، ش10، 1392ش
از آثار برجستۀ دعایی شیعه، دعای عرفۀ منسوب به امام حسین(ع) است. متن دعا بدون إسناد و با حذف‌ها و الحاقاتی در نسخ مختلف، تنها در آثار متأخرتر از سدۀ هفتم هجری برجامانده است. این نقل نشدن در آثار متقدم‌تر، سبب شده است که از دیرباز بحث دربارۀ انتساب حداقل بخش‌هایی از آن به امام حسین(ع) رواج داشته باشد. این مطالعه با کاربرد روش‌های تحلیل درونی و بیرونی متون تاریخی، نشان می‌دهد این دعا اصیل، و ریشه‌دار در تعالیم اهل بیت(ع) و احتمالاً امام صادق(ع) است؛ همچنین بناست با این مطالعه، الگویی نظری برای مطالعۀ اصالت دیگر ادعیۀ منسوب به اهل بیت(ع) نیز ارائه شود؛ ادعیه‌ای که گاه فاقد اسنادند و روش‌های سنتی رایج در علم رجال و دیگر علوم حدیث، اصالت آنها را روشن نمی‌کنند.
———
این مقاله با ابزار نقد تاریخی و ادبی ذیل دعای عرفه را بخشی متأخرتر شمرده، و هم‌سو با پژوهشهای نسخه‌شناسانه‌ای است که ذیل را از ابن عطاءالله اسکندرانی (م709ق) دانسته‌اند (ترابی، پژوهشی در ذیل دعای عرفه؛ قاسمی، ذیل دعای عرفه).
#معیارهای_اعتبار
@Al_Rijal
حامد خانی (مهروش)، حدیث‌پژوهی، ش10، 1392ش
از آثار برجستۀ دعایی شیعه، دعای عرفۀ منسوب به امام حسین(ع) است. متن دعا بدون إسناد و با حذف‌ها و الحاقاتی در نسخ مختلف، تنها در آثار متأخرتر از سدۀ هفتم هجری برجامانده است. این نقل نشدن در آثار متقدم‌تر، سبب شده است که از دیرباز بحث دربارۀ انتساب حداقل بخش‌هایی از آن به امام حسین(ع) رواج داشته باشد. این مطالعه با کاربرد روش‌های تحلیل درونی و بیرونی متون تاریخی، نشان می‌دهد این دعا اصیل، و ریشه‌دار در تعالیم اهل بیت(ع) و احتمالاً امام صادق(ع) است؛ همچنین بناست با این مطالعه، الگویی نظری برای مطالعۀ اصالت دیگر ادعیۀ منسوب به اهل بیت(ع) نیز ارائه شود؛ ادعیه‌ای که گاه فاقد اسنادند و روش‌های سنتی رایج در علم رجال و دیگر علوم حدیث، اصالت آنها را روشن نمی‌کنند.
———
این مقاله با ابزار نقد تاریخی و ادبی ذیل دعای عرفه را بخشی متأخرتر شمرده، و هم‌سو با پژوهشهای نسخه‌شناسانه‌ای است که ذیل را از ابن عطاءالله اسکندرانی (م709ق) دانسته‌اند (ترابی، پژوهشی در ذیل دعای عرفه؛ قاسمی، ذیل دعای عرفه).
#معیارهای_اعتبار
@Al_Rijal
Forwarded from التحقيق في مقتل الحسين (ع)
أحاديث في فضل زيارة الإمام الحسين عليه السلام يوم عرفة:
حدثني أبي، عن سعد بن عبد الله، عن موسى بن عمر، عن
علي بن النعمان، عن عبد الله بن مسكان، قال: قال أبو عبد الله (عليه السلام):
ان الله تبارك وتعالى يتجلى لزوار قبر الحسين (عليه السلام) قبل أهل
عرفات ويقضي حوائجهم ويغفر ذنوبهم ويشفعهم في مسائلهم، ثم
يأتي أهل عرفة فيفعل ذلك بهم (عليهما السلام).
کامل الزیارات ص ۳۱۸.
حدثني محمد بن عبد المؤمن رحمه الله، عن محمد بن
يحيى، عن محمد بن الحسين (١)، عن أحمد بن محمد الكوفي، عن محمد
ابن جعفر بن إسماعيل العبدي، عن محمد بن عبد الله بن مهران (٢)، عن
محمد بن سنان، عن يونس بن ظبيان، عن أبي عبد الله (عليه السلام) قال:
من زار قبر الحسين (عليه السلام) يوم عرفة كتب الله له الف الف حجة مع
القائم، والف الف عمرة مع رسول الله (صلى الله عليه وآله)، وعتق الف الف نسمة،
وحملان الف الف فرس في سبيل الله، وسماه الله عز وجل: عبدي
الصديق امن بوعدي، وقالت الملائكة: فلان صديق زكاه الله من فوق
عرشه وسمي في الأرض كروبا.
کامل الزیارات ص۳۲۱.
محمد بن يعقوب عن محمد بن يحيى عن محمد بن الحسين
عن محمد بن إسماعيل عن صالح بن عقبة عن بشير الدهان قال: قلت لأبي عبد الله
(عليه السلام) ربما فاتني الحج فأعرف عن قبر الحسين عارفا بحقه؟ قال: أحسنت يا بشير
أيما مؤمن اتى قبر الحسين (عليه السلام) عارفا بحقه في غير يوم عيد كتب الله له عشرين
حجة وعشرين عمرة مبرورات مقبولات وعشرين غزوة مع نبي مرسل أو امام عدل، ومن
اتاه في يوم عيد كتب الله له مائة حجة ومائة عمرة ومائة غزوة مع نبي مرسل أو امام عدل،
قلت: وكيف لي بمثل الموقف؟ فنظر إلي شبه المغضب ثم قال: يا بشير ان المؤمن إذا
اتى قبر الحسين (عليه السلام) يوم عرفة واغتسل من الفرات ثم توجه إليه كتب الله له
بكل خطوة حجة بمناسكها، ولا اعلم إلا قال: وعمرة.
تهذيب الأحكام ج٦ ص٤٧.
حدثني أبي، عن سعد بن عبد الله، عن موسى بن عمر، عن
علي بن النعمان، عن عبد الله بن مسكان، قال: قال أبو عبد الله (عليه السلام):
ان الله تبارك وتعالى يتجلى لزوار قبر الحسين (عليه السلام) قبل أهل
عرفات ويقضي حوائجهم ويغفر ذنوبهم ويشفعهم في مسائلهم، ثم
يأتي أهل عرفة فيفعل ذلك بهم (عليهما السلام).
کامل الزیارات ص ۳۱۸.
حدثني محمد بن عبد المؤمن رحمه الله، عن محمد بن
يحيى، عن محمد بن الحسين (١)، عن أحمد بن محمد الكوفي، عن محمد
ابن جعفر بن إسماعيل العبدي، عن محمد بن عبد الله بن مهران (٢)، عن
محمد بن سنان، عن يونس بن ظبيان، عن أبي عبد الله (عليه السلام) قال:
من زار قبر الحسين (عليه السلام) يوم عرفة كتب الله له الف الف حجة مع
القائم، والف الف عمرة مع رسول الله (صلى الله عليه وآله)، وعتق الف الف نسمة،
وحملان الف الف فرس في سبيل الله، وسماه الله عز وجل: عبدي
الصديق امن بوعدي، وقالت الملائكة: فلان صديق زكاه الله من فوق
عرشه وسمي في الأرض كروبا.
کامل الزیارات ص۳۲۱.
محمد بن يعقوب عن محمد بن يحيى عن محمد بن الحسين
عن محمد بن إسماعيل عن صالح بن عقبة عن بشير الدهان قال: قلت لأبي عبد الله
(عليه السلام) ربما فاتني الحج فأعرف عن قبر الحسين عارفا بحقه؟ قال: أحسنت يا بشير
أيما مؤمن اتى قبر الحسين (عليه السلام) عارفا بحقه في غير يوم عيد كتب الله له عشرين
حجة وعشرين عمرة مبرورات مقبولات وعشرين غزوة مع نبي مرسل أو امام عدل، ومن
اتاه في يوم عيد كتب الله له مائة حجة ومائة عمرة ومائة غزوة مع نبي مرسل أو امام عدل،
قلت: وكيف لي بمثل الموقف؟ فنظر إلي شبه المغضب ثم قال: يا بشير ان المؤمن إذا
اتى قبر الحسين (عليه السلام) يوم عرفة واغتسل من الفرات ثم توجه إليه كتب الله له
بكل خطوة حجة بمناسكها، ولا اعلم إلا قال: وعمرة.
تهذيب الأحكام ج٦ ص٤٧.
Forwarded from التحقيق في مقتل الحسين (ع)
فضيلت زيارت امام حسين عليه السلام در روز عرفة از يك منبع زيدى.
فضل زيارة الحسين للشجري ص ٧٨؛
فضل زيارة الحسين للشجري ص ٧٨؛
Forwarded from التحقيق في مقتل الحسين (ع)
فضيلت زيارت امام حسين عليه السلام در روز عيد (فطر و أضحى)؛
منبع: فضل زيارة الحسين للشجري ص٧٨_٧٩؛
منبع: فضل زيارة الحسين للشجري ص٧٨_٧٩؛
Forwarded from میراث امامان
بخشهای_برجای_مانده_کتاب_«فضائل_علی.pdf
2.2 MB
بخشهای برجای‌ماندهٔ کتاب فضائل علی بن ابی طالب (ع) و کتاب الولایة محمد بن جریر بن یزید طبری (۲۲۳-۳۱۰ق)
به کوشش رسول جعفریان
کتاب الولایة محمد بن جریر طبری -مورّخ، مفسّر، و محدّث بزرگ عامه- همان کتابی است که طبری در آن به گردآوری طرق حدیث غدیر پرداخته و ۷۵ طریق برای آن آورده است؛ همان کتابی که شمس الدین ذهبی مجلدی از آن را دیده و از کثرت طرق آن به شگفت آمده است. رسول جعفریان در این نوشته، سرگذشت این کتاب و کتاب فضائل علي بن أبي طالب را از آغاز تألیف تا قرن دهم بیان می‌کند. سپس نقل‌های برجای‌مانده از این دو کتاب را گرد می‌آورد.
نیز نگر: کتاب الغدیر لمحمد بن جریر الطبري؛ دراسة في صحة انتسابه
#غدیر
@Al_Meerath
به کوشش رسول جعفریان
کتاب الولایة محمد بن جریر طبری -مورّخ، مفسّر، و محدّث بزرگ عامه- همان کتابی است که طبری در آن به گردآوری طرق حدیث غدیر پرداخته و ۷۵ طریق برای آن آورده است؛ همان کتابی که شمس الدین ذهبی مجلدی از آن را دیده و از کثرت طرق آن به شگفت آمده است. رسول جعفریان در این نوشته، سرگذشت این کتاب و کتاب فضائل علي بن أبي طالب را از آغاز تألیف تا قرن دهم بیان می‌کند. سپس نقل‌های برجای‌مانده از این دو کتاب را گرد می‌آورد.
نیز نگر: کتاب الغدیر لمحمد بن جریر الطبري؛ دراسة في صحة انتسابه
#غدیر
@Al_Meerath
رسالة_طرق_حدیث_من_کنت_مولاه_فعلي_مولاه؛_الذهبي.pdf
7.3 MB
رسالة طرق حدیث من کنت مولاه فعلي مولاه
شمس الدین محمد ذهبی (۶۷۳-۷۴۸ق)
تحقیق سید عبد العزیز طباطبایی
شمس الدین ذهبی -مورّخ، محدّث، و رجالی بزرگ عامه- در این رساله ابتدا می‌گوید: «حدیث "من کنت مولاه فعلي مولاه" مما تواتر وأفاد القطع بأن رسول الله صلی الله علیه وسلم قاله». سپس در بیش از ۱۲۰ روایت، حدیث غدیر را از بیش از ۳۰ صحابی از پیامبر (ص) نقل می‌کند. وی جدای از اینکه این حدیث را از پیامبر (ص) متواتر می‌داند، آن را از علی (ع) نیز متواتر می‌داند و نسبت آن را به سعد بن ابی وقاص، به بریدة، و به عمران بن حصین صحیح می‌داند و نسبت آن را به زید بن ثابت، ثابت می‌داند. همچنین اسناد این حدیث را به جابر بن عبد الله، جیّد و اسناد آن را به ابوسعید خدری و به براء بن عازب، حسن می‌داند.
#غدیر
@Al_Meerath
شمس الدین محمد ذهبی (۶۷۳-۷۴۸ق)
تحقیق سید عبد العزیز طباطبایی
شمس الدین ذهبی -مورّخ، محدّث، و رجالی بزرگ عامه- در این رساله ابتدا می‌گوید: «حدیث "من کنت مولاه فعلي مولاه" مما تواتر وأفاد القطع بأن رسول الله صلی الله علیه وسلم قاله». سپس در بیش از ۱۲۰ روایت، حدیث غدیر را از بیش از ۳۰ صحابی از پیامبر (ص) نقل می‌کند. وی جدای از اینکه این حدیث را از پیامبر (ص) متواتر می‌داند، آن را از علی (ع) نیز متواتر می‌داند و نسبت آن را به سعد بن ابی وقاص، به بریدة، و به عمران بن حصین صحیح می‌داند و نسبت آن را به زید بن ثابت، ثابت می‌داند. همچنین اسناد این حدیث را به جابر بن عبد الله، جیّد و اسناد آن را به ابوسعید خدری و به براء بن عازب، حسن می‌داند.
#غدیر
@Al_Meerath
Forwarded from میراث امامان
حدیث_الولایة_ومن_روی_غدیر_خم_من_الصحابة؛_ابن_عقدة.pdf
3.6 MB
حدیث الولایة ومن روی غدیر خم من الصحابة للحافظ ابن عقدة (332ق)
جمع و تحقیق: امیر تقدمی معصومی
ابن عقده -محدّث بزرگ زیدیه- کتابی در خصوص حدیث غدیر داشته که مطابق گزارش‌های مؤلفان پس از او، در این کتاب، حدیث غدیر را از 105 طریق نقل کرده است. ابن طاووس در طرائف نام بیش از 90 صحابی را می‌آورد که ابن عقده حدیث غدیر را از آنان نقل کرده است. معصومی در این تحقیق به سخنان عالمان فریقین دربارۀ این کتاب پرداخته است. سپس 146 نقل را از آثار فریقین از ابن عقده دربارۀ حدیث غدیر گردآورده است. معصومی در پایان کتاب به عنوان مستدرک، حدیث غدیر را از آثار سه تن از محدّثان مهم عامّه گردآورده است: 21 روایت از احمد بن شعیب نسائی (303ق) در السنن الکبری، خصائص أمیر المؤمنین علي بن أبي طالب، و فضائل الصحابة. 45 روایت از سلیمان بن احمد طبرانی (360ق) در المعجم الکبیر، المعجم الأوسط، المعجم الصغیر، و مسند الشامیین. 20 روایت از محمد بن حسین آجری (360ق) در الشریعة.
#غدیر
@Al_Meerath
جمع و تحقیق: امیر تقدمی معصومی
ابن عقده -محدّث بزرگ زیدیه- کتابی در خصوص حدیث غدیر داشته که مطابق گزارش‌های مؤلفان پس از او، در این کتاب، حدیث غدیر را از 105 طریق نقل کرده است. ابن طاووس در طرائف نام بیش از 90 صحابی را می‌آورد که ابن عقده حدیث غدیر را از آنان نقل کرده است. معصومی در این تحقیق به سخنان عالمان فریقین دربارۀ این کتاب پرداخته است. سپس 146 نقل را از آثار فریقین از ابن عقده دربارۀ حدیث غدیر گردآورده است. معصومی در پایان کتاب به عنوان مستدرک، حدیث غدیر را از آثار سه تن از محدّثان مهم عامّه گردآورده است: 21 روایت از احمد بن شعیب نسائی (303ق) در السنن الکبری، خصائص أمیر المؤمنین علي بن أبي طالب، و فضائل الصحابة. 45 روایت از سلیمان بن احمد طبرانی (360ق) در المعجم الکبیر، المعجم الأوسط، المعجم الصغیر، و مسند الشامیین. 20 روایت از محمد بن حسین آجری (360ق) در الشریعة.
#غدیر
@Al_Meerath