🖌📖 #ادبی

👈چند واژه در زبان فارسی گویش تاجیکی👉

#زبان_فارسی #فارسی #پارسی #تاجیک #تاجیکی #تاجیکان #فارسی_تاجیکی #فرارود #تاجیکستان #ازبکستان #پارسی_سره #ایران_زمین #ایران_بزرگ_فرهنگی

■□ زبان فارسی در ردهٔ زبان‌های ترکیبی قرار دارد. هنر ترکیب‌سازی با پیوست کردن واژه‌ها به همدیگر و افزودن "وندها" یکی از راه‌های مهم و مؤثر در جهت پویایی، پایداری و ماندگاری زبان فارسی است.

نمونه ترکیب‌های معمول زیر از کتاب "غلامان" استاد #صدرالدین_عینی**(در ادامه درباره استاد عینی توضیح داده شده است) _به کوشش مصطفی باباخانی، آروَن، ۱۳۹۷_ انتخاب شده است که در میان مردمان تاجیک فرارود (ماوراءالنهر؛ تاجیکستان و ازبکستان) کاربرد داشته و در متون آنها آمده است:

(جالب آنکه این ترکیب های فارسی تاجیکی در زیر، همگی پارسی_سره هستند. سوی راست، واژگان تاجیکی است و سوی چپ، برابر امروزی آن در زبان فارسی ما در ایران)

آبچه‌کاری: صیفی‌کاری
آب‌خیزی: طغیان آب
آتش‌گیرک: اَنبر
باششگاه: اقامتگاه
بخارکش: دودکش
بدگپ: گستاخ
بدهوا: متکبر
بلاخور: مفت‌خور
بیکارخواب؛ بی‌استفاده مانده
پخشاپخش: غوغا، سر و صدا
پهلو دری: چارچوب در
پیش‌دهن: وراج
جان‌سَرک: بی‌قرار
جنایتچی: جنایتکار
جوابگر: جوابگو، پاسخگو، مسئول
چای‌جوش: کتری
خالی‌بیخ: کم‌پشت، تـُنک
خلاجا: مستراح
دیوکار: خستگی‌ناپذیر
روی‌کش: روپوش
سرتراشخانه: سلمانی
سیاه‌سر: بدبخت
شیرین‌کامه: حق دلالی، پورسانت
کارجامه: لباس کار
گاو جگر: ناترس، نترس، دلیر، شجاع
گل‌ماهی: قزل‌آلا
ماده‌های تَرکنده: مواد منفجره
یکجایه: باهم، متحد.

/با ویرایش از کانال "حسن قریبی"، پژوهشگر/
__________________________________


■□ /عاشقان ایران/
** آشنایی کوتاه با استاد صدرالدین عینی:

#ما_فارسیها_در_کوچه_بیخبری_تماشاگری_میکنیم!
استاد صدرالدین عینی، از نامداران ادب و فرهنگ در فرارود است. این جمله کوتاه اما تکان دهنده او را پیشتر هم در کانال گذاشته بودم:
《ما فارسی ها (فارسی زبان ها) در کوچه بی خبری، تماشاگری می کنیم!!!》

سپس به بخارا رفت و ادامه تحصیل داد.
ایشان در ۲۶ فروردین۱۲۵۷ / سال ١٨٧٨ میلادی در روستاى ساكتره بخارا در ازبکستان به دنيا آمد، روستای ساکتری در امارت بخارا آن زمان در دست "روسیه" بود. وی ۲۴ تیر ۱۳۳۳ در دوشنبه پایتخت تاجیکستان درگذشت. روانش شادباد. پدر او "سید مراد خواجه"، از پیشه‌وران روستا بود و تأثیر زیادی در رشد فرهنگی صدرالدین داشت.

او نخست در مكتب كهنه روستاى خود تحصيل كرد كه بعدا موضوع داستان "مكتب كهنه" عينى شد. او پس از مدتی به تاجیکستان رفت و در همانجا نیز درگذشت. او از بزرگ‌ترین نویسندگان و ادیبان زبان فارسی تاجیکی در آغاز سده بیستم، نخستین رئیس آکادمی علوم تاجیکستان (۱۹۵۱ تا ۱۹۵۴ میلادی) است. فرزند او نیز "عینی کمال" خاورشناس برجسته تاجیکستان است.

استاد عینی هم در داستان نویسی و هم در شعر تاجیکی پایه گذار و پیشرو بود. چنانکه در آغاز بيشتر شعر مى نوشت و از تازه پردازان شعر_پارسى بود. اما رفته رفته به داستان نويسى روی آورد و نخستين داستان هاى كوتاه و بلند معاصر فارسى در آسياى ميانه را نوشت.

《آدينه، جلادان بخارا، مرگ سودخور، يتيم، داخونده و غلامان》 از داستان هاى معروف عينى اند. 《نمونه ادبيات تاجيک》 عينى كه تذكره آثارى از #شعراى_كلاسیک_پارسى بود، در تعيين #هويت_تاجيكان (جلوگیری از استحاله کامل در فرهنگ روسها) در اتحاد جماهیر #شوروى که آن زمان بر سرزمین فرارود فرمان میراند، نقش مهم داشت.

《یادداشت ها》كتاب خاطرات عينى، از آخرين آفريده هاى او بود كه سال ١٣٦٢ خورشيدى با كوشش سعيدى_سيرجانى به خط_پارسى در ايران منتشر شد. زنده یاد سعیدی سیرجانی همان نویسنده نامدار معاصر است که در زندان با خوردن داروی نظافت، کشته شد.

صدرالدین عینی یکی از نخستین سرایندگان شعر نو فارسی است چنانکه پنج سال پیش از آن که نیما، شعر "افسانه" را بسراید عینی در همان وزن شعری سرود به نام "مارش حریت" یا همان "سرود آزادی" که ان را برای انقلاب روسیه نوشت بر پایه ترانه معروف مارسیز در انقلاب فرانسه. اما آنچه نیما را پدر شعر نوی فارسی کرده است، کوشش های پیوسته و با برنامه او برای یک انقلاب ادبی در شعر فارسی بود که در این راه زندگی خود را گذاشت.

/برگرفته از ویکیپدیا و مقاله "عینی و نیما"/

#بخارا #دوشنبه #مارش_حریت #سرود_آزادی #روسیه #روس #آکادمی_علوم_تاجیکستان #شعر_نو #شعر_نوی_فارسی #ایرانی #سعيدى_سيرجانى #خط_پارسى #ايران #شعر_پارسى #شعر_فارسى #خط_فارسى #نیما #نیما_یوشیج #پدر_شعر_نو #افسانه


/ادامه مقاله "عینی و نیما" در پیام زیرین👇


💌عاشقان ایران🇮🇷
@LoversofIRAN

📖 #ادبی

👈 عينى و نيما👉

گزیده شده از مقاله #رستم_وهاب شاعر و پژوهشگر تاجيک در ۲۰۰۸/۱۳۸۷

🖌📄 اين روزها تاجيكستان ۱۳۰_امين سالگرد تولد #صدرالدين_عينى را جشن مى گيرد. عينى چه در شعر و چه در داستان نويسى معاصر #تاجيک پايه گذار شناخته مى شود. اقدام هاى ادبى او در آغاز سده ٢٠ ميلادى خط سير آينده #ادبيات_تاجیک را تعيين كرد، همه بخش هاى #ادبيات_معاصر_تاجيک


■ آغاز قالب شكنى
در ادبيات شناسى تاجيک، ابتداى نوآورى در وزن عروض، با شعر "مارش حريت" (سرود آزادى) استاد صدرالدين عينى است. در حقيقت، در نظم تاجيک اين اثر اولين نمونه كامل و موفق است كه با سنت هاى قديمى و قانونى عروض مطابق نيست، اما در عين حال امكانات بزرگ و نامحدود عروض را برملا مى كند.

سوالى پیش مى آيد كه آيا پيش از اين اثر استادانه، در هيچ مورد ديگری استاد عينى براى بيرون رفتن از قالب هاى سنتى عروض کوشش کرده بود؟ در پاسخ بايد گفت كه در《كليات》استاد عينى، شعرى به تاريخ ١٩٠٧ ميلادی وجوددارد كه از نظر ساختار به آنچه ديرتر(بعدتر) "شعر نو" ناميده شد، شباهت دارد:
سبحان الله!
امروز به ما حادثه صعب رسيد
از گردش چرخ فلک دولابى
پرسند ز سال
آه بى پايان كش
برگو بد حال

همچنين در همين جلد(هشتم) كليات، استاد با ذكر تاريخ "١٩ مه ١٩٢٨" يک پاره شعر دارد در قالب قطعه، که با افزوده شدن يك عبارت جداگانه در آغاز آن با قطعه معمولى تفاوت دارد:
اى وطن!
غير از خرابى تو دگر نيست كارشان
آنها كه ادعاى ولاى تو مى كنند
گر خدمتى كنند به نام تو فى المثل
از بهر نام خود، نه براى تو مى كنند
آنان كه از حريم تو مهجور مانده اند
چون عينى غريب دعاى تو مى كنند

اگرچه در اين شعر عامل تفاوت با سنت قدیم شعری در همین عبارت خلاصه مى شود، ولى اين فرق ناچيز نيست چون با این عبارت، ژرفاى درد و حسرت وطن پرست بزرگ به صراحت محسوس است.

اين عبارت مثل آه سوزناک بى اختيارى است پيش از بيان درد و حسرت. به همين اعتبار مى توان گفت كه شدت وضع روحى و احساسات، شاعر را ناخودآگاه سر اقدامى آورد كه خيلى بعدتر به سنت هاى شعرى پيوست و از دید نظری شناخته شد

■ مارش حريت صدرالدین عینی و افسانه نیمایوشیج
چنان كه گفته شد، نخستين نمونه موفق شعر نو "مارش حريت" استاد عينى است، که آميزش وزنى ای در آن ايجاد شد، که.پیش از آن در نظم هزارساله فارس و تاجيک سابقه نداشت. به گفته خود استاد عينى، وزن اين شعر زير تاثير آهنگ مارسيز، سرود انقلابيون فرانسه، به وجود آمد و هدف از آن ساختن یک آهنگ انقلابى بود.

پژوهشگر ايرانى #على_اصغر_باوندى_شهريارى در رساله دكتراى خود با عنوان "سير تحول شعر در تاجيكستان" (٢٠٠٢) به اعتبار قطعه هاى بالا، استاد عينى را نخستين سراينده شعر نوی ادبيات فارسى می داند.

اما محقق ديگر ايرانى، شاعر معروف، #شمس_لنگرودى، در پژوهش جامعی با عنوان "تاريخ تحليلى شعر نو"، #ابوالقاسم_لاهوتى را نخستين سراینده شعر نوی فارسی در سال ١٩٠٠ می داند.

در بررسی سهم استاد عينى در تحول عروض و شعر نو نمی توان از يك نكته چشم پوشید:
منظومه "افسانه" #نيما_يوشيج كه در #ايران او را #پدر_شعر_نو ناميده اند و زمان سروده شدن آن را "مبدا تاريخ شعر نو ايران"، در همان وزن بى سابقه "مارش حريت" است كه پنج سال پيش از آن يعنى در ١٣٠١ خورشيدى (١٩٢٣ م.) استاد عينی سرود.

براى اثبات این گفته ها دو پاره از هردو شعر مقايسه می شود؛

از مارش حريت:
اى ستمديدگان، اى اسيران!
وقت آزادى ما رسيد
مژدگانى دهيد، اى فقيران!
در جهان صبح شادى دميد
هر ستمگار دون خرم و شاد
سالها جام عشرت چشيد
در شب تيره جور و بيداد
هر ستمديده محنت كشيد

از افسانه:
در شب تيره ديوانه اى كو
دل به رنگى گريزان سپرده
در دره ى سرد و خلوت نشسته
همچو ساقه گياهى فسرده
 مى كند داستانى غم آور

از نگاه فنى، نوآورى استاد عينى در وزن "مارش حريت" نسبت به نوآورى نيما يوشيج برجسته تر است؛ به اين دليل كه اگر نيما با استفاده از وزن نو، برابرى شمار هجاهاى اركان عروض را در ابيات شعرش رعايت كرد؛ استاد عينى اما دست به نوآورى زد و در اركان اخير مصراع هاى دوم و چهارم هر بند نسبت به مصراع قبلى يك هجاى دراز را حذف كرد.

مى توان حدس زد كه نيما از شعر مارش حريت آگاه بود، احیانا مطبوعات انقلابى بخارا که به حروف فارسى منتشر مى شد، به ايران مى رسيد. به خصوص وجود عبارت مشترک "در شب تيره" در آغاز يك بيت مارش حريت و آغاز منظومه افسانه اين احتمال را تقويت مى كند

ولى تفاوت بزرگ کار نیما(که او را پدر شعر نوی فارسی کرد)با استاد عینی در آن است كه منظور استاد عينى پيش از هر چيز تامين آهنگ انقلابى و انجام خدمت به #انقلاب (بلشویکی کمونیستی #روسیه) بود، درحالیكه نيما يوشيج "افسانه" را با هدف مشخص و برنامه ريزى نوشت تا #انقلاب_ادبى بيافریند و زندگى خود را وقف كرد تا آنجا که در ايران (به احترام او) اصطلاح #شعر_نيمايى جايگزین #شعرنو شد

@LoversofIRAN

⛔️ #هشدار
چگونه ویروس #کرونا را کنترل کنیم؟

(شماره ۴ را اشتباه گفت. منظور این بود: برای هربار خوردکردن گوشت خام از چاقو و تخته ای جدا از چاقو وتخته خوردکردن دیگر موادخوراکی استفاده کنید. مواد گوشتی باید با وسایل مجزا خورد شوند)

با وجود شمار ایرانیانی که به #چین و #تایلند می روند و چینی هایی که به ایران می آیند و نبود قرنطینه واقعی در مبادی ورودی مسافران از چین به ایران، حتما و حتما باید مردم را به پیشگیری از این ویروس ناشناخته و خطرناک فراخواند

برخلاف فیلمی که از فرودگاه امام در دو روز گذشته پخش شد، و تنها با سنجش تب مسافران برای این ویروس غربال انجام می شد، این ویروس ممکن است چند روز در بدن فعال باشد ولی علائم تب و سرفه را آشکار نکند

این ویروس نیاز به پیشگیری جدی دارد. امیدوارم مسوولان وزارت بهداشت با استقرار نمایندگانی در فرودگاه امام برای بررسی و قرنطینه، مانع ورود مسافران ناقل آن به #ایران شوند و بخاطر نگرانی از کاهش ورود گردشگر به کشور (بخاطر حوادث اخیر) لزوم غربال گردشگران چینی را انکارنکنند

💌عاشقان ایران
@LoversofIRAN

📌#سیاسی

#اشرف_غنی در پاسخ به خبرنگار افغان گفت: #مشهد باید قریه ی #هرات شود!

کنشگران سیاسی ما که امروز همصدا با برخی تریبون های #افغانستان به رییس جمهور #ایران تاختند، آیا سه ماه پیش که رییس جمهور وابسته به #آمریکا در افغانستان چنین گزافه زشتی بر زبان راند (درحالیکه مقامات ایران هیچگاه مشابه آنرا نگفته اند)، همینگونه به او تاختند؟
نه!

خط و ربط و سوی درست حرکت را گم نکنیم. افغانستان روزگاری بخشی از #ایران_زمین بود اما امروز کشوری است جدا که گرچه ریشه های همسان بسیاری با ایران ما دارد، اما حکومت و سیاست های کلان آن گاهی بسیار مخالف #منافع_ملی_ایران است

در این هنگامه سخت فشارهای خارجی بر ایران، خویشکاری(وظیفه) ما این است که با احترام به همه بن مایه های مشترک فرهنگی دو کشور، همواره #منافع_ملی ایران را جلوی دیدگان مان بگذاریم و از این "سنگ نشان"، برای گم نکردن راه استفاده کنیم.

با همه انتقادها و مشکلاتی که به حسن روحانی داریم، اما او رییس جمهور کشور ایران و منتخب بخشی از ملت است. پس دور از خرد است که در برابر هجمه تبلیغاتی کشوری دیگر، آنهم به جفا و زیاده گویی، پشت رییس #دولت_ایران را خالی کنیم

@LoversofIRAN

👈هِرات، سرزمین باستانی فارسی زبانان در خاور پهنکوه (فلات) ایران👉

#بخش_یک

@LoversofIRAN

✳️هِرات (به فارسی باستان: هَرَیْوه (Haraiva) که در گفتارهای ادبی و رسمی هِرات_باستان گویند. از کلان‌شهرهای افغانستان و مرکز ولایت/استان هِرات در غرب کشور که پس از #کابل، دومین شهر پرجمعیت #افغانستان، قطب صنعتی ومهمترین کانون فرهنگی_هنری افغانستان است.
رودخانه معروف #هریرود از کنار این شهر می‌گذرد. در ایران هِرات در گفتار عامیانه به اشتباه هَرات گفته می‌شود. هرات همراه با #کابل، #مزار_شریف و #قندهار چهار شهر بزرگ افغانستان اند.

باشندگان اصلی هرات به #زبان #فارسی با لهجه #هراتی سخن می‌گویند. از ۱۳۷۰هرات امن، پذیرای مهاجران از سراسر افغانستان بوده‌است که باعث شده بافت ساکنان اصلی این شهر که فارسی‌زبان بودند، هم‌اکنون از اقوام گوناگون #پشتون، #هزاره، #ترکمن و #عرب باشد اما همچنان زبان گفتاری شهر، فارسی لهجه هراتی است.

این شهر با #مناره‌_ها و معماری‌ باشکوهش شهرت دارد و از گذشته تا امروز، از مراکز بزرگ آموزشی بوده است. در سال ۲۰۰۹ پس از بررسی شهرهای مختلف جهان توسط سازمان #یونسکو شامل برنامه "هزار شهر و هزار زندگی" این سازمان گردید. نماد هرات، #قلعه_اختیار_الدین (اَرگ) است. #مسجد_جامع و #مناره‌های این شهر نیز نمادهای دیگر آن هستند. منارهای هرات یکی از بزرگ‌ترین آثار تاریخی افغانستان با ۹۳۰سال پیشینه تاریخی اند.

هرات با داشتن مرز مشترک با #ایران و #ترکمنستان، بزرگترین #شهرک_صنعتی و مرکز تجارتی آن کشور را دارد.
تاکنون سرشماری دقیقی در شهر هرات نشده‌است، اما اخیرا دولت اعلام کرده‌ که این شهر ظرفیت پذیرش جمعیت بیشتر را ندارد. هرات میزبان نزدیک به نیمی از فعالیت های صنعتی افغانستان است. کارخانه هایی تجهیزات موتورسیکلت، برق و الکترونیک، منسوجات، شکر، سمنت(سیمان) و انواع خوراکی در این شهر واقع شده‌اند، همچنین بازار بزرگ فروش خودروهای وارداتی در سراسر افغانستان است. در شمال حومهٔ هرات دولت در حال ساخت پالایشگاه #نفت است.

بیشتر تاریخ‌شناسان ریشهٔ نام سرزمین باستانی هِرات را از نام #ایرانی باستان «هَرَیو» که به معنی «پُرشتاب» است می‌دانند. نام سرزمین باستانی #هریوا /haraiva از نام رودخانه هریرود که در آن جاری است گرفته شده‌است. برگرفتن نام سرزمین‌ها و شهر اصلی آن‌ها از نام رودخانه در سرزمین‌های باستانی شرقی #فلات_ایران معمول بوده‌است. «هَرَیو-» را با «سَرَیو-» (Saráyuu) در زبان #هندی کهن #سانسکریت که نام رودخانه‌ای بوده‌است، همانند می‌دانند.

سَرایو- معادل سانسکریت ودایی آن در کتاب "ریگ‌ودا"، در فهرست رودهای ریگ‌ودا است که در کنار سه رود دیگر یاد شده: کوبها (همان رود #کابل)، رَسا (همان رَنهای اوستایی) و کُرومو (دره #کُرَم در مناطق قبیله‌ای فدرال #پاکستان).
نمونه دیگر نام اوستایی «باخذی-» (Bāxδī) و پارسی باستانی «باختریش-» (Bāxtriš) یا #بلخ امروزی که از نام رودخانهٔ #بلخاب (به یونانی: باکتروس) گرفته شده‌است و همچنین نام اوستایی «هَرخوَیتی-»، پارسی باستانی «هَرَهُوَتی-» و سانسکریت «سَرَسوَتی-» (Sárasvatī) که از نام رودخانهٔ #ارغنداب گرفته شده‌است.

امروزه هرات به نام‌های دیگری هم شهرت دارد. #هریوا، هِرَی یا هَرِی، دیگر نام‌های این شهر است. باشندگان(ساکنان) آن را "هِرَوی"نیز ‌گویند.
هرات پیش از کشف اقیانوس #هند در گذرگاه #جاده_ابریشم قرار داشت و نقش بزرگ بازرگانی میان شبه قاره هند، شرق میانه، آسیای مرکزی و اروپا داشت. هرات از دید جغرافیایی بستر مناسب برخورد تمدن‌های شرق و غرب بوده است و از گهواره‌های تمدنی تاریخ پربار #خراسان.

بسیاری از نامداران #فارسی_زبان در این شهر بوده اند:
#خواجه_عبدالله_انصاری مشهور به #پیر_هرات، عارف و شاعر سدهٔ ۵
#کمال_‌الدین_بهزاد، نقاش مینیاتوریست عصر تیموریان
#غیاث_‌الدین_نقاش، نقاش مینیاتوریست عصر تیموریان
#امیرعلی_شیرنوایی، دانشمند وشاعر عصر تیموریان
#میرعلی_هروی، خوشنویس عصر تیموریان
#میر_خواند، مورخ عصر تیموریان
#شاه_عباس_یکم، نامدارترین شهریار #صفوی
#ساتی_‌برزن، والی هریوا در عصر #داریوش_سوم آخرین شاه #هخامنشی
#خواجه_علی_موفق_بغدادی، شاعر سدهٔ ۳
#فوشنجی_هروی، عارف سدهٔ ۴
#میرعبدالواحد معروف به #سلطان_آغا
#خواجه_غلطان_ولی، استاد خواجه عبدالله انصاری
#سیدعبدالله_مختار
#ابوعبدالله_هروی، از مشایخ #تصوف
#سیفی_هروی، مورخ تاریخ‌نامه هرات قرن۸
#سعادت_ملوک_تابش، عارف شاعر نویسنده

■بنکده ها/منابع:
●دانشگاه فرانکفورت آلمان. “Old Persian Corpus, Part No. 8, Text: DB1.
http://titus.uni-frankfurt.de
 ●هِرات قطب صنعتی افغانستان
●پایتخت تمدن اسلام در آسیا
●هِرات در ردیف هزار شهر برتر دنیا
د●«ARYANS‎(انگلیسی)‎
●دانشنامه ایرانیکا، سرواژه هرات
●جاده ابریشم گردشی آرام در امتداد بیابان

ترانه هراتی👇
https://t.me/LoversofIRAN/5532

🎵سروده زیبای "جشن #سده"

سراینده و اجرا: استاد #هما_ارژنگی

۱۰ بهمن، #جشن_سده یا #چله_کوچک
جشن پیدایش #آتش و از آیین های پیشواز #نوروز بر ایرانیان خجسته باد.



■ درباره چیستی و چرایی جشن سده در بین ایرانیان، اینجا را بخوانید👇
https://t.me/LoversofIRAN/8582


🎶💌 عاشقان ایران
@LoversofIRAN

‍ 👈جشن سده، کهن ترین جشن ایرانی👉

سده یا چله کوچک را جشن بگیریم که بهانه ای زیباست برای گرم کردن دلها در سرمای زمستان

@LoversofIRAN

#جشن #سده #زرتشتی #مسلمان
#چله_بزرگ #چله_کوچک #چله #یلدا #مهر_ایزد #مهر #خورشید #آتش #ملی #شاهنامه #فردوسی #هوشنگ #پیشدادی #اوستا #استوره #اسطوره

⬅️آغاز جشن شده؛
به زمان هوشنگ پادشاه پیشدادی می رسد که برای راندن ماری سیاه و خطرناک، سنگی پرتاب می کند و آن سنگ بر سنگ دیگری می خورد و جرقه ای ایجاد می شود (هر دو سنگ چخماق بودند) و آتشی بر بوته های کنار آن سنگ ها می افتد، که در این هنگامه، ساختن آتش برای نخستین بار کشف می شود و هوشنگ شاه پیشدادی، این روز را برای سپاسگزاری از یزدان، جشن آتش برپا می کند.
شاهنامه فردوسی:
جهاندار پیش جهان آفرین
نیایش همی کرد و خواند آفرین/
که او را فروغی چنین هدیه داد
همین آتش آنگاه قبله نهاد/
بگفتا فروغیست این ایزدی
پرستید باید اگر بخردی/
شب آمد برافروخت آتش چو کوه
همان شاه در گرد او با گروه/
یکی جشن کرد آن شب و باده خورد
سده نام آن جشن فرخنده کرد/
ز هوشنگ ماند این سده یادگار
بسی باد چون او دگر شهریار/
کز آباد کردن جهان شاد کرد
جهانی به نیکی ازو یاد کرد/

هوشنگ، پادشاه پیشدادی که درباره او هم در اوستا و هم در شاهنامه سخن گفته شده است، نخستین شاهی بود که اهورامزدا آتش را به وی شناساند. همچنین نخستین ها در  استخراج‌ آهن، آهنگری و قربانی کردن حیوانات بود. بر پایه ی شاهنامه، وی نقش زیادی در یکجا نشینی مردم و گسترش‌ شهرنشینی و پرورش چهارپایان سودمند داشت.

⬅️ جشن سده یا چله کوچک چیست؟
ایرانیان که دلبستگی خاصی به نور و گرما داشتند، زمستان را با برگزاری جشن های بسیار به انتظار گرما و زایش دوباره خورشید می نشستند.
آنها ۳۶۵روز را به ۱۲ ماه ۳۰ روزه تقسیم کرده و ۵ روز آخر که پیشواز نوروز بود، #پنجه_وه می نامیدند.

همچنین آنان زمستان را به دو چله ی بزرگ و کوچک تقسیم کرده بودند و در آغاز هریک جشنی برپا میکردند.
"چله بزرگ" از یکم دی ماه (شب چله) آغاز میشد تا چهل روز بعد یعنی دهم بهمن (جشن سده) و "چله کوچک" از دهم بهمن آغاز میشد تا پایان بهمن یعنی بیست شب و بیست روز. برخی نام سده را بخاطر ۱۰۰شبانه روز (۵۰شب و۵۰روز) مانده به نوروز می دانند.

در آغاز چله بزرگ، جشن زایش "مهر ایزد" را جشن میگرفتند (یلدا) و در آغاز چله کوچک "سده" را. "مهر" به معنی پرتو خورشید در هنگام طلوع آفتاب است. در این هنگام فلق به سرخی می گراید و نور و گرمای خورشید کم کم زمین را فرا می گیرد. به همین دلیل شب چله(یلدا) را ایرانیان تا بامداد بیدار می مانند تا دمیدن نور و روشنایی را ببینند و به نماد گردی و سرخی خورشید، میوه های سرخ و گرد بر سفره های آیینی خود میگذارند.

همانطور که در بسیاری شهرهای ایران دیده و شنیده ایم، مادرها و پدرهای ما از برگزاری شب چله کوچیکه که همان جشن سده کهن #زرتشتیان است یادگارهای شنیدنی دارند. بنابراین این، کهن ترین جشن ایرانی تا چند دهه پیش هم در خانواده های #مسلمانان ایرانی برپا بوده است پس امروز هم به پویایی این یادگار کهن هزاران ساله (که گمان می رود تاریخش به ۴هزار سال پیش برسد یعنی تاریخ کشف آتش، چون در اوستا هم این داستان بشکل یک داستان اساطیری آمده است) برخیزیم.

⬅️جشن سده را چگونه برگزار کنیم؟

زرتشتیان جشن سده را اینگونه برگزار می کنند که از بامداد روز جشن همگی برای گرد آوری هیزم و بوته از دشتها همازوری(شرکت) می کنند تا توده ی بزرگی از بوته های خشک پدید می آید.
سپس در هنگام فرورفتن(غروب) خورشید آتش افروزی آغاز می شود. هفت موبد سپیدپوش با مشعل های روشن، سه دور به دور بوته ها می گردند و با خواندن اوستای آتش نیایش، بوته ها را آتش می زنند.

آتش بسیار بزرگی افروخته می شود که تا آسمان شعله می کشد و در آن سرمای استخوان شکن بهمن ماه گرما را به باشندگان ارمغان می کند.
جوانان در پیرامون آتش به شادی می پردازند، سرودها وترانه های محلی و ملی می خوانند و بزرگترها به نیایش آتش می پردازند.
اگر کسانی نتوانند به جشن بیایند بر بام خانه ها آتش افروزی می کنند.

ما نیز می توانیم از چوب های خشک بی استفاده، در حیاط، بام خانه، کوچه و محله مان این جشن را غروب امروز برگزار کنیم تا پاسی از شب. آتش افروزیم، خوراکی هایی چون آجیل، میوه و شیرینی استفاده کنیم، شاهنامه بخوانیم و از سرودهای محلی، ملی و میهنی ایران عزیزمان و یادگارها و اندوخته های فرهنگی و هنری مان برای ساختن شبی زیبا و شورآفرین بهره ببریم.

جشن سده ویژه زرتشتیان:
#یزد روستای چم و پیر رهگذر
#کرمان باغچه بوداغ آباد
#تهران مارکار تهران پارس
#شیراز باغ وقفی
#کرج خانه دولت
#اصفهان خانه زرتشتیان

@LoversofIRAN
یزد، روستای #چم، جشن سده👇

جشن #سده
در شریف آباد #یزد
#اردکان
#زرتشتیان
آتش مهر میهن، روشنی بخش دلهایتان

جشن های ملی و باستانی ایران را از هر دین و مذهبی که هستیم ارج نهیم
که یادگار نیاکان این سرزمین اند.

@LoversofIRAN

قطعه: #سده
#نوش_آفرین

ز هوشنگ ماند این سده یادگار
بسی باد چون او دگر شهریار
کز آبادکردن جهان شادکرد
جهانی به نیکی ازو یادکرد
#فردوسی

۱۰بهمن جشن کشف آتش بدست هوشنگ شاه پیشدادی
#چله_کوچک
@LoversofIRAN

۲۰۱۷ نخستین آیین رسمی #جشن_سده و مهرگان در #تاجیکستان با اصلاح قانون جشنها برگزارشد. پارسال هم این جشن در تقویم رسمی آنها واردشد و بزرگداشت آن با پیام تلویزیونی رئیس جمهور تاجیکستان، #امام_علی_رحمان، با شرکت گسترده مردم #دوشنبه (پایتخت تاجیکستان) و شهرهای پیرامون و اجرای برنامه های فرهنگی، هنری و نمایش هنرهای دستی، در باغ حکیم #فردوسی، برگزار شد. (گزارش bbcفارسی ۲۰۱۸)

خبرگزاری رویترز هم پارسال "جشن سَده" را به عنوان یکی از ده "جشن آتشِ" برتر دنیا انتخاب کرد.
تاجیکستان تلاش دارد #سده و #مهرگان را در یونسکو به نام خود ثبت جهانی کند، اما در ایران هنوز نام این #جشن ها در تلویزیون رسمی هم برده نمی شود و در تقویم ایران جای ندارند!

#تاجیک ها، #فارسی زبانان #فرارود (#ماوراءالنهر یا #آسیای_میانه)هستند که از سده های پیش از اسلام پاسدارن آیین #ایرانی بوده اند و اخلاق و منش آریایی خود را هنوز هم دارند. برخی تاجیک هایی که اهل تاریخ وفرهنگ هستند، خود را ایرانی می دانند گرچه سیاست رسمی دولتشان، دوری از ایران است
@LoversofIRAN
ادامه در👇
https://www.instagram.com/p/BtTJHFEnEaK/?utm_source=ig_share_sheet&igshid=awxmc8j07h25

#سیستان و #بلوچستان زیبا
با مردمانی مهربان

#ایران
#سیستان و #بلوچستان زیبا


پایگاه ایران دوستان مازندران

@jogeshomali

گستره پادشاهی #سامانیان:
سرزمین‌های #خراسان، #هیرکان،
#مکران، #سیستان، #خوارزم، #کرمان

پایتخت ها:
بلخ(افغانستان)_بخارا(ازبکستان)

آنها ازدلایل شکوفایی زبان #فارسی_دری پس از اسلام بودند

@LoversofIRAN