خسرو انوشیروان

شاه موروثی؛ یک تفاوت اساسی
قسمت 1:

یک تفاوت اساسی پادشاهی و جمهوری در معنای متداول نوع نظام سیاسی از جهت بود یا نبود یک پادشاه موروثی در راس حکومت است. می‌گویند چون در نظام جمهوری یک‌ نفر بصورت مستمر بر سر کار نیست پس خودکامگی رفع می‌شود! پس بهتر است که پادشاهی نباشد! در مورد خودکامگی و استبداد در این دو مورد پیش‌تر نوشتم. قبلا هم گفتم محتوای حکومتی که مشروط باشد، برای محدود کردن قدرت هیئت حاکم است، خواه در فرم پادشاهی، خواه در جمهوری، یعنی چه؟ یعنی حتی مشروطه‌خواهان پادشاهی اگر جمهوری هم بخواهند جمهوری مد نظرشان مشروطه و دارای مجلس سنا است، مشابه مجلس اعیانی که دوران پهلوی داشتیم، یا مثل آمریکای کنونی، یا مجلس اعیان بریتانیا! که ساختار محدودکننده داشته تا یکی از اهرم‌های مشکل استبداد را حل کرده‌ باشیم. اگر ما توانایی ممانعت از استبداد یک رئیس‌جمهور را داریم حتماً می‌توانیم چنین لطفی را در حق پادشاه هم بکنیم. پس نگران چه چیزی هستیم؟ اگر توانا نیستید که این حرف‌ها توجیه است و بس! چون در هر نوع نظامی توانایی محدودکننده ندارید. در چنین وضعیتی تبدیل یک شاه به چند رئیس‌جمهور دردی را درمان نخواهد کرد که از قضا، فضای سیاسی کشور را به دردها و امراض جدید نیز مبتلا خواهد کرد! ما یک مقام موروثی را برای پست اجرایی اوامر سیاسی نمی‌خواهیم، شاه اصلا پست و مسئولیت اجرایی سیاسی ندارد، بنابراین این حساسیت در مورد یک شاه مشروطه یا شاه پارلمانی اصلا توجیه ندارد.
بگذارید با مثالی ساده این مسئله را روشن کنم ما می‌خواهیم یک مامور بگذاریم بالای سر کالاهایی که هر کس بیشتر از یک عدد کالا برندارد، یا بهتر بگویم بیشتر از حق و استحقاق خود برندارد، بنابراین خود این مامور را که دیگر لازم نیست به صورت دوره‌ای عوض کنیم، بهبود عملکرد این شخص در این است که تغییر نکند و قدرتمند بماند. شاه برعکس رئیس‌جمهور مقامی فراحزبی دارد و مواضعش حزبی نیست و اگر در مسئله‌ای دیدگاه خودش را دارد، بابت منافع کشور است، نه به‌خاطر مصلحت خود که برآمده از انتخاب دوباره برای کسب قدرت باشد.
برای رفع این نقص جمهوری و برای تٲثیرگذار بودن نظام جمهوری، رهبر آن به‌طور طبیعی باید دائم‌العمر باشد! اما موروثی نه، مگر اینکه از طریق شعبده‌بازی صندوق‌ها در قفقاز و ترکیه، یا مدل پوتین مدودفی باشد، اما می‌بینیم که روسای جمهوری‌ مادام‌العمر هم استبدادی‌اند چون اراده‌ٔ رهبر آن معطوف درگیری‌های حزبی و تلاش برای ماندگاری در قدرت است. جمهوری‌هایی که مادام‌العمر نیستند هم برای کشور بدترند، زیرا تنش‌های سیاسی در آن‌ها شدیدتر است و در این درگیری‌ها چیزی که فدا می‌شود منافع میهن است. شاه چون مقامی فراحزبی دارد و موروثی است، نیازی به فدا کردن مصلحت و منافع کشور برای ماندگاری قدرت خود ندارد و به‌عبارت دیگر، چون کسی نمی‌تواند جایگاه او را تصاحب کند، از تلاش برای کسب قدرت سیاسی معاف می‌شود. از طرف دیگر، جمهوری‌های غیرمادام‌العمر موفّق کنونی، چون آمریکا و فرانسه، اغلب در تداوم سنّت سیاسی پادشاهی شکل گرفته‌اند، به طور مثال پشتوانه‌ٔ قانون اساسی آمریکا، پر از ارجاعات به پادشاهی مشروطه در بریتانیا شکل گرفته! است.

پاینده ایران

👑 @Gord_Afarid مجله گُردآفرید

338 views19:36