لێخن دۆلێ

‍ لێخن دۆلێ کەچکا مامیان
دەنگێ بگینه تا چیان
با خزان بێ پار نەمینن
ژه زمین و لۆرکا دیان

گاشه مال له ڤی وارا نه
گوهـ له ڤی دۆل و دارا نه
وه خزین را کوردی گەپ که
ئەو له بەندا ڤێ کارا نه؛

زانبون کێ زمان دزی
پشت نەدەن هەر دارێ رزی
وه بیرخن حورمەتا دیان
چما پشتا وان دەرزی؟

حورمەتا مه یی لێ خوانگێ
ئومیدا خوانگ و برانگێ
هونەرا خوه وه پێش خن تا
دەنگێ ته گشتئ جهان گێ

طبل بزن

بزن بر طبل ای دختر مامیانلو
صدای طبلت را به کوهها برسان
تا کودکان از زبان مادری شان
بی‌سهم نمانند
شاید چادرهای ایل، در
همین کوه باشند
و گوش به صدای این طبل و مضرابش.
و بافرزندانشان به زبان کوردی سخن بگو.
آنها چشم به راه تواند...
بگذار بدانند چه کسی زبانشان را دزدید؟
تا به هردرخت پوسیده‌ای تکیه ندهند
به یادآور حرمت مادران را
چرا پشت مادران ضرب دیده و خمیده شد؟
حرمت وناموس ما کَردها هستی ای خواهر
امید خواهر و برادرانت هستی
هنرت را پیشرفت بده
تاصدایت به تمام دنیا برسد.

✍️عەلی عەلیپور(دل وەژان)
@kaniyadil

ژ کەران‌کەتی!

پیرەگورێ فەک‌سست
هات، توو کر و ئالست؛
خوەست کو بخوه هەسپان
خوه، ژ کەران ئێخست!
*سپاهی لایین
@kaniyadil

سبا تە بخێر

مینا وا کیڤیێ؛ هێسیرێ شێرە
تو وەختا هەی؛ دل و چاڤێ م تێرە
قەبوول ناکیْ؛ وەلی باوەر بکە ئەز
سبا من ب ته را، هەمێشە خێرە!

صبح شما بخیر

مانند آهویی که اسیرِ "شیر" است
تو کە باشی؛ چشم و دلم سیر است
باور نمی کنی ولیکن بدان که من
صبح من همیشه؛ با تو خیر است

✍ محمد حسین پور
@kaniyadil

* دوتار
* خەجێ لۆره
* مهدی ئسمائیلزاده
@kaniyadil

* فراخوان علمی و فرهنگی
برای حفظ زبان کردی کرمانجی
** علی جلایر لاین
@kaniyadil

شڤانێ ئەرمانان

نە مە یاره، نە دلبیشەک
نە بیگانە و قوم و خویشەک
کو دەرمان کە ژان و ئیشەک
**
سا دەردێ کولان دەرمانم
دهقانەکێ بێ خەرمانم
شڤانێ هەر چ ئەرمانم

محمدقربانی ــ شمال خراسان
@kaniyadil

مەرخێ جان!

مەرخێ جان! دارێ جان!
دارا سەربلندێ سەر چیان!...
مه قەبوول نەکر ل وەر کەسەک خوە خەم کەنی
مه قەبوول نەکر ل ناکەسان کەرەم کەنی

شاعر و خوانش:
علیرضا سپاهی لایین

آواز:
مراد حسن زاده

عکس:
علی رجب زاده

صدا و تدوین:
محسن شفیعی
.
پ.ن: دوستان بزرگوار چنان‌که ملاحظه می‌فرمایید، در این شعر، بین آنچه شنیده و آنچه در متن دیده می‌شود، مقداری تفاوت هست. مخصوصا در گفتار و کتابت حروف اضافه‌ای مثل وه/ب، ک/کو، له/ل و مەرخۆ/مەرخێ.
به عرض برسانیم که روایت گفتاری شعر، مبتنی بر لهجەی کردهای لایین و هزارمسجد است و لازم بود که در نوشتار، استاندارهای کتابت زبان ما لحاظ و رعایت شود.

لطفا این ویدئو را به اشتراک بگذارید💐

☘ @ketabkurd

* شەڤا چێڵه

*دەنگ و هەلبەست؛
ئەلی جەلایر لاین
@kaniyadil

‍ #شەڤبێرک ــ #شب‌نشینی

کا ئــــەو شـــەڤبێرکا ل مـالان؟
ژ جینـار و پیــــــــر و کــــالان؟
زوو ڤــەندا بوو تشت ژێ نەما;
ل نــاڤ درێـــــــژییــا ســـالان!

#ئەلی_رەجەب‌زادە_گولیل

*
ڤه‌گه‌ر یه‌لدا تو چاخوونی، تو ساری
تو چـەند سالن ژ ڤی خه‌لکا ب قاری
هه‌ره یـه‌لدا به‌سه یــێ مه سه‌وا مه
تو ئیشه‌ڤ ژی نــه سێڤی و نه ناری

#برێز_دوختۆر_سادق_فەرهادی

*
شـەڤا دلنشت شەڤا کــــورسی ل مالێ
شـــــــەڤـا تێکلیێن داپیــــــر و کالـــێ
شەڤا هن چیرۆکێن کەڤن و ژ شووندا
شـــــەڤا یــــەلدایــێ هێـــژاتر ژ سالێ

#مامۆستە_ئەلی_هەیدەری

*
#تو_رندی...

شــەڤا ناران، شـــەڤا یاران، شــەڤا گەش...
شــەڤا چێڵە، شـــەڤا سار و شـــەڤا رەش...
نە ڤا چەڵێ وەلێت خوەش بوو، نه ژی شەڤ
بهارا مـــن! تو رنــدی، رابه شــەڤ خوەش!


#مزگین

شــــەڤا چێڵه! تــو پــڕ چاخــوون و رنــدی
تــــــــو پــڕ دوور و درێــــــــژی و بلندی....
چقـــەس رنـــده کــــو تــــو زووتر تەڤا بی
کـــو مزگینا «زڤستان چوو» وه مـــن دی!

#مامۆستە_ئەلی‌ڕزا_سپاهی_لایین

*
#شەڤا_چێلە_پیرۆز_بە

ئلاهی داغـــێ تــە، هێچ‌ وەخت نــــــەوینم
سا تـــە یـەک‌سەد شـــــــەڤە چێلە، بخوینم
دو "سەپەت نار" و دونیەک ئشق و ئهساس
ب بایســە تـــە؛ ئیشــەڤ پێشکەش دشینم

#برێز_مهەمەد_هوسێن‌پوور

*
مــالەک وە لاو و قیـــزن
ئەو ب هــــەڤ‌ را دلیزن
چاڤێن وان کەتە مەژمێ
مەژمە دەندک و گویزن!

#برێز_ئەلی_مهەمەدزادە_بۆوان

*
شـــەڤا چێلەیه, کـــەتنــێ فکرەکه کوور
نە کورسی گەرم و نە تێ بەرفەکه هوور
کاکل‌کونجی و سێڤ، بــێ تامن ئیشەڤ
دەما کـو ئەم هاکا بوونی ژ هەڤ دوور!

#بانوو_سارا_سوودمه‌ند

***
#کودا_چوون؟

چەلێک نەخواش، چەلێک چاخوون
یەک بێ سفرە، یەک ژی بێ شوون
کــــــەسێـــن ژ مـــــــرۆڤاتیـــــــێ
گــــەپ دکـــــن، ببێژ کودا چوون؟!

#کجا_رفتند؟

چلە ای درمانـــده چلە ای ســـــرد
یکی بی سفره دیگری بی جا مکان
آنــــــــــان کــــــــــه از انســـانیت
دم میـــزدنـــــد کجا رفتنـــــد؟

#یاسر_ئیبراهیمی_دەرەگەز


@Kaniyadil 🍀

هدیه‌ی یلدایی همدم؛
@hamdamcharity

دختر قوچانی...

همه‌ ما، از ترانه‌ی معروف خراسانی «دختر قوچانی» با صدای زنده‌یاد ستارزاده خاطره داریم.
اجرای متفاوت و زیبایی از این ترانه را در شب یلدای 98 استاد میرزازاده و تکتم جان در تالار همدم ارائه کردند، که امسال برای نخستین بار، صدا و تصویرش، به عنوان هدیه‌ی فوق‌العاده‌ی شب یلدا، از طرف همدم تقدیم شما یاران و نیکوکاران می‌شود. یلدایتان روشن و شیرین.
@kaniyadil

پێشکەشەک سا شەڤا چێڵە
*ئەنار
*دەنگبێژ: مهدی ئسمائیلزاده
* هەلبەست: هامان
@kaniyadil

شەڤا چێڵه

شەڤا چێلە، ل کولی مالان سەر لێخ
ل بەر هر دلەکێ سفرێک ب تال، رێخ
دبینی هنەک ل ئەرمانێ نارەک
هەنەک دەڤە ل بن سفران دبه هێخ!

شب چله

شب چلە بە همە خانەها سر بزن
پیش هر دلی سفرەایی خالی پهن کن
می‌بینی بعضیها در آرزوی اناری ماندەاند
بعضیها شتر زیر سفرەهایشان خم می‌شود

*محمد قربانی ــ شمال خراسان
@kaniyadil

‍ ئەڤینا من تویی

بگەرم ئەز سەر جانێ ته پۆر خەلەکا من چاڤرەشێ
دین کرم ئەز فیستانێ تە های مەلەکا من بێهنخوەشێ

ڤین و ئەڤینا من تویی بەر ب من نێیی لێ چمان
تم دگرە دل مانا تە بنێر تو لە من کەل هەشێ

شەڤێن تەنێتیێ ل من نابن دەرباس ناگوهەرن
سەری من دا خەون و خیال تەڤ دپچن تێن و دەرن

رها من تو دل بکوتین ب من ددو خوە ڤەگەرە
مەهێلە کو خەم خەفەت لاشی من دا هەر بگەرن

ژ هەر چ کو بیر دکم ئەز تو چاڤرەشا من لێ هەیی
ئەرێ بسای کو بێ گومان ژینا من دا تو هەوجەیی

دلی من و بیرا تە تم گرێدایی ب هەڤرا نە
وەکی کو ئەز دهێرژم دەما تو گەل من تونەیی
**
کولیلکا من نها بوویە بهار تو لە من ڤەگەرە
ببارە سەر مندا تو با بەر ب من ژین بگوهەرە

مدا دگم ب هاتنا تە دەر کەڤن خەمێن ل دل
بایێ سبێ ببچە تەڤ بێهنا تە ل چۆلا فەرە!

* دەنگ و هەلبەست؛ ئەلی هەیدەری

@kaniyadil

*روشن چلیکر

گولێ

نه تیر و نە خەنجەر بوو
نه مار و نه ئەژدەر بوو
نه شوور و نه شەشدەر بوو
بێهنا گولێ ئەز کوشتم

نه تیر بود و خنجر
نه مار بود و نه افعی
نه شمشیر بود و نه شش‌لول
عطر و بوی گلی مرا کشت

نه کانی نه رووباره
دنێ ئیڤار و ساره
ئەرد ئەڤراز و خواره
روویێ گولێ ئەز کوشتم

نه چشمە است و نە رودخانه
در میان یک عصر سرد دنیا
در زمینی که سربالایی و سرپایینی دارد
صورت گلی مرا کشت

چیا بەرف و دوومانه
گول سووسن نەمانه
یێ دمره بەرانه
رەنگێ گولێ ئەز کوشتم

کوه پر از برف و مه است
گل سوسنی بجا نمانده است
قوچ شجاع می‌میرد
رنگ گلی مرا کشت

گولێ بێدل و بێجان
گولێ حەکیم و سولتان
گولێ رووڤی و شەیتان
سینگا گولێ ئەز کشتم

گلی بی میل و بی‌جان است
گلی حاکم و سلطان است
گلی، چون روباه فریبکار و شیطان است
سینەی گلی مرا کشت

دنێ بێدەنگ و زەر بوو
تربا من ل دەر بوو
نه ئیرش و نە شەر بوو
چاڤێ گولێ ئەز کوشتم

دنیا ساکت و زرد (پاییزی) شد
آرامگاه من، آن بیرون بود (من کشتە شدەام)
نه حمله‌ای بود و نه جنگی
چشمهای گلی مرا کشت
@kaniyadil

‍ ✅حق بزرگ این استاد «کردستانی» بر گردن ما «خراسانی» ها

🖊اسماعیل حسین پور

ماهنامه مهاباد، شماره 214، ص63 دیماه 99

🔹در لهجۀ روشن این بزرگ استاد ادبیات عرب، کُرد، کُردی و کُردستان موج می زند. گونه اش سرخی سیبستان های کُردستان و چشمانش زُلالی چشمه های زادگاهش «درگاه سلیمان» سقز را می ماند. او مثل همۀ مردم دیارش خوش خو، مهربان و لبخند برلب است. فرزند «ملااحمد» و «جیران» متولد 1317 خورشیدی است. جذبه و صمیمت کلامش تو را تا بلندی های «شاهو» بالا می برد و برکۀ زلال اندیشه اش، زُلالی و زیبایی «زریوار» را می ماند.

🔹پروفسور محمد فاضلی مردی که با دوری 50 ساله اش از کُردستان، هنوز هم هر روز دریچه های دلش را به سمت خانۀ پدری اش – کردستان – می گشاید. کمتر تدریسی است که او برای فهماندن دقیق و عمیق مطالب به دانشجویانش، مثلی، تصویری یا واژه ای از کُردی و نامی از کُردستان نیاورد. این استاد فرزانه چه در مرور اشعار «متنبّی» و بررسی «ادبیات عرب عصر جاهلی» و یا تدریس معانی و بیان، صحیفۀ دلش را که ورق می زند، با واژه های کُردی معادل فارسی و عربی، گویی دلت را از جاده های تنگ و باریک کردستان، عبور می دهد و تو را به تماشای بالابلندی قله ها و گل های کردستان، شورانگیزی دف و هلهلۀ عارفانۀ شوریدگان هم نفس با «پیرشالیار» می برد. تا کُرد و روستایی نباشی نمی دانی کلام این کُرد عربی دان چه حلاوتی دارد.

🔹پروفسور محمد فاضلی را باید یکی از سرآمدترین استادان ادبیات عرب دانست. او با ذهن خلاق، پویا و ژرف نگرش، یک شگفتی است. او تحصیلات ابتدایی و مقدماتی را تحت تعالیم پدر وارسته اش در زادگاهش «درگاه سلیمان» سپری کرده که در مکتب پرمهر پدر، دروس و علوم رایج در حوزه های علمیه را فرا گرفته است، سپس با اذن پدر، راهی حوزۀ علمیه شده است و علاوه بر فراگیری علوم بلاغی، کلام، فقه و اصول، صرف و نحو، با روی آوری به آموزش تفسیر، ادبیات، مسائل فقهی و تاریخ اسلام تحصیلاتش را کامل تر کرده است.

🔹استاد محمد فاضلی پس از آن با علاقۀ وافری که به علوم درهم تنیدۀ دانشگاهی و حوزوی داشته، پس از پایان تحصیلات حوزوی، مدتی در آموزش و پرورش سقز به تدریس پرداخته است. ایشان در سال 1340 تحصیل در رشتۀ الهیات دانشگاه تهران را شروع کرد. او به علت تنگناهای مالی و معیشتی، همزمان در آزمون تربیت معلم یک ساله شرکت کرد و پس از استخدام، در کنار تدریس معلمی در تهران، به تحصیل در رشته الهیات نیز ادامه داد.

🔹خودش در این مورد آورده است: «درسال ۱۳۴۵با احراز رتبه ی اول به اخذ لیسانس و مدال فرهنگی نایل گردیدم و به تدریج تا سال ۱۳۵۱ با شایستگی موفّق به گرفتن فوق لیسانس و دکترا در رشته ی زبان و ادبیات عرب شدم.»
استاد فاضلی از محضر اساتیدی چون شادروان عبدالحمید بدیع الزمانی، شادروان دکتر امیرحسین یزدگردی و دکتر ابوالقاسم گرجی بهرۀ فراوان برده است و استاد بدیع الزمانی استاد راهنمای ایشان در دوره ارشد و دکتری بوده است.
پروفسور فاضلی در سال 1350، در آزمون جذب هیأت علمی برای دانشگاه مشهد پذیرفته شد و در تیرماه این سال، در رشتۀ زبان و ادبیات عرب دانشکده الهیات دانشگاه مشهد شروع به تدریس کرد و همزمان به همراه همسر، فرزند و پدر و مادر ساکن مشهد شد.

🔹دکتر فاضلی علاوه بر تدریس دوره های مختلف دانشگاه فردوسی و دانشگاه آزاد مشهد، با دانشگاه تربیت مدرس، علامه و الزهرا تهران به صورت استاد پروازی درمقطع دکترا وکارشناسی ارشد زبان و ادبیات عرب و فارسی همکاری داشته است و در طول این نیم قرن مسؤولیتی را جز مدیریت گروه و تدریس نپذیرفت.

🔹پروفسور فاضلی قریب نیم قرن است که در مشهد به تدریس اشتغال دارد. او سرمایۀ بزرگی است که هر چند به اقتضای شرایط کاری، مهمان خراسان شده است ولی امروز عزیز مردم این خطه است. کمتر کسی است که عربی خوان باشد و از محضر این استاد وارسته وشایسته حظ و بهره ای نبرده باشد. صدها دانشجو از نقاط مختلف کشور دانشجوی ایشان بوده اند و ظلم بزرگی است که اگر احساس کنیم او فقط گردن خراسانی ها حق بزرگی دارد.

🔹کاش در این سالیان، مراسمی برای تجلیل از او و نیم قرن مجاهدت های علمی این استاد ممتاز صورت می گرفت. استاد فاضلی بیش از 7 کتاب و 70 مقاله تألیف کرده است و ویراستاری علمی – ادبی چندین اثر را بر عهده داشته اند. پروفسور فاضلی به راستی استادی ملّا و ماموستایی صادق است که با افکار بلند علمی اش، بین کردستان و خراسان پل زده است. او سفیر بزرگ فرهنگی کردستان در خراسان است. ایمان، اخلاص، آگاهی، فروتنی، دانش، منش و بینش او برای همۀ ما، به ویژه برای ما کُردهای خراسان مایۀ مباهات است.

‍ ✅حق بزرگ این استاد «کردستانی» بر گردن ما «خراسانی» ها(2)

🔹او خداخوان خلوت گزیده ای است که نمازش را سر وقت می خواند. گاه با دوستان خارج از زمان کلاس و تدریس، برای رفع ابهام درسی، سراغش را که می گرفتیم؛ وقتی بدون هماهنگی قبلی، وارد اتاق کارش می شدیم، او را در گوشه ای از اتاق در حال اقامۀ نماز می دیدیم. شکوه نمازِ در خلوت و بی ریای این استاد وارسته، زیباترین جلوه ای بود که دیده ام. بسیار دوست داشتم چون آن اهالی روستای بوکان که زمانی به این ماموستا به عنوان پیشنماز اقتدا می کردند، نمازم را به امامت او اقامه کنم. اخلاص و صداقت این دست پروردۀ مکتب بزرگ روحانی کُرد خطۀ کردستان ملااحمد فاضلی و رشد یافته در دامان پارسا زن کُرد، برای همۀ ما درس آموز است.

🔹استاد فاضلی فردی نکته بین و به تمام معنا فاضل است. محال است مقاله دانشجویانش را سطر به سطر نخواند و نظر ندهد. کلاسش از ابتدا تا انتها با تدریس، بحث و پرسش می گذرد. دانشجو را وادار می کند که بخواند و بخواند. او علاوه بر ادبیات عرب، ادبیات فارسی را هم بهتر و بیشتر از بسیاری از اساتید تدریس می کند. او هر چند در زندگی ناملایمات و تنگناهای بسیاری دیده است ولی صبر پرشکوهش، ستودنی است. درست مثل کوه بلند پربرفی که دلش لبریز حرف است.

🔹کاش می شد بیش از اینها پای درس و مکتب این ماموستای عزیز نسشت و زیبایی زندگی، مهر و حلاوت زبان مادری را در چشمان روشن این کهنسال برنادل، مرور کرد ولی افسوس که عبور ثانیه ها، فیض بردن از محضرشان را از انسان دریغ می کند. ما شاگردان هموارۀ این بزرگ عالم، در این عهد بدعهدی و ناسپاسی ها، نام و حرمت این استاد کردستانی را چون جان عزیز می داریم.
در پایان همنوا با شادروان استاد رضا افضلی - که از شاگردان استاد فاضلی بود – شعر تقدیمی ایشان به استاد فاضلی را مرور می کنیم:
اي روزهاي تاري مو، سرخي رو
اي سيبِ سرخِ آبدارِ تردِ خوشبو
زيباييِ تو عاشقِ اين هستي ام كرد
هر جام دادي، تشنه تر بر مستي ام كرد
امّيد مي بارد چو باران در دل من
گل مي كند ياسِ بهاران در دل من

چەڵه و قڕک

زڤستان هات
و
ب وێ را
سەرما و
شەڤا چێڵه هات
و
بارشا بەرفێ
د هوندرێ هەر خانی دا
کورسیەک هەیە
ل سەر سفرێ
بێ ئێشە
هنار و زەبەش
مێڤانێن وێ شەڤێ...
د ناڤ هەمی گەرم و سەرمایێ دا
دەنگێ شکەفتا قڕکان
دبە خەملا چەمبەرا مە!
***
یلدا و کلاغ

زمستان آمد
و
سرما به همراه
شب یلدا رسید
و
بارش برف
در هر خانه‌ا
یک کرسی گذاشتەاند
بر روی سفره ها
دردانه‌ای هست
انار و هندوانه
مهمان امشب اند
میان این همه سوز و سرما
صدای قارقار کلاغ ها
زینت بخش محفل ماست!

* مرضیه همتی- آشخانه
@kaniyadil

تویی تو

تو گولی گولا بهارێ
سۆرگولا ل لالەزارێ
دبرقی ناڤ گولان دا
خوش رەویشی وەک هەنارێ

ژ بلی تە دینم ئەز دین
دە بلەز تو خوا ب من گین
مامە کو تو بێوی با من
تو گولام خو ب من بنمین

شەڤ و شیڤا من تویی تو
زێر و زیڤا من تویی تو
بێ تە نابە سۆر گولا من
ئەرێ هیڤا من تویی تو

کو بکی ژ با من هەری
کو بکی تو ڤە نەگەری
دمرم د خوربەتان دا
تو رهام چمان دشەری

* دەنگ و هەلبەست:
ئەلی هەیدەری
@kaniyadil

دەست پێ کن

روویەکێ، ئومری گشتان دبه تەڤا
چراێ زمانێ کوردی مەکن خەڤا...
خزانێن خوە، زمین بهڤووسینن؛
دەست پێ کن، هین بلندە ڤا شەڤا!!

شروع کنید

یک روز، عمر همەی ما بە پایان می‌رسد
چراغ زبان کردی را خاموش نکنید
بە بچەهای خوتان زبان مادری بیاموزید
شروع کنید، که هنوز این شب طولانی است...

*هامان بهادریان
@kaniyadil