دورِ همخواني اصول كافي

🔹آخرین نگاه به پشت سر؛
راهی که آمدیم

در کلان خلقت و عالم کبیر، خلق اول حقیقت الهیه نورانی عقل است؛ (عوالی اللئالی۴: ۹۹)، که خدای متعال پس از آن، روح را آفریده و آن را مسکن و منزل آن نور قرارداده است؛ (مختصرالبصائر: ۱۳۱) ،

و همچنین در خرد خلقت و در عالم صغیر؛ شعاعی از آن نور را عقل انسان ساخته و سپس روح او را آفریده و آن را موطن عقل و نفس او قرار داده است.

حضور آن نور الهی در روح ، اولا سبب فعال شدن او در انواع ادراکات ذهنی از فکر و وهم و خیال و حس شده، که اولین و مهمترین آن وجدان موجودیت خود است و سپس پیدایی و ابراز میل و مشیئت و اراده و تدبیر؛ به دلیل خصوصیت ولائی و فهمی و روشنگری آن حقیقت الهیه ؛ لذا: دارا بودن حیات، قدرت واختیار.
به تعبیر بعضی از اعاظم فقها و علما در معرفت به معارف الهیه : « و النفس عبارة عما یقوم به الروح و هو الحیاة و العقل »؛( معارف القرآن ؛ حقیقة الانسان ، ۵۵۱:۳).

نکته بایسته ذکر اینکه:
روح که جنس آن مادی و به اقتضای آن مظلم الذات است؛ (احتجاج۲: ۳۴۹) ، با تملک آن حقیقت الهیه، مجموعه ای می شود که اگر در آن غلبه با نور عقل و فعال بودن آن و منفعل و مطیع بودن خود بود، الهی بوده و « طوبی له و حسن مآب »؛ (رعد: ۲۹) ؛ و گرنه او با مالکیت آن توانائی در تقدیر و تدبیر امور دنیوی را داشته، و وای بر او اگر غلبه در او هوای بی در و پیکر خود بوده و امیال و مشیئت و اراده او موافق سمت و سوی دین الهی نباشد ؛ که « بئس المصیر »؛ (بقره: ۱۲۶، آل عمران: ۱۶۳، انفال: ۱۶، ...)، و « بئس الورد المورود »؛ (هود: ۹۸).
باتملیک این روح با واجدیت آن نور الهی به بدن ، هیئت انسانی آفریده شده است.

و چنین است که ارزشمندی انسان به آن نور و فعال بودن او در آن و اطاعت او از آن می باشد؛ (معانی الاخبار: ۲)، و ارزشمندتر شدنش به نمایان و نمایان تر شدن گنجینه های نهفته در آن نور الهی از طرفی؛ (نهج البلاغه: ط۱)، و از طرف دیگر تابیده شدن آن بر واجدان همه آن حقیقت الهیه و وجدان حضور آنان و معارف آنان (معرفت) در موطن نفس (روح) ؛

اما از طرفی عملکرد عقل برای ما معلوم نبوده و در اختیار ما نیست؛ لذا : تشخیص چند و چون انفعال نفس، در مراجعه به خود ، بدون قرینه خارجی که دلالت شرع باشد، مشکل و چه بسا غلط انداز است؛

فهم غلط عرفا از مکاشفات خود، اغلاط فلاسفه و متفکرین در افکار خود، و نیز نهی اکید از تفسیر به رای (دیدگاه) خود در معارف الهیه که ناظر بر دیدگاه و فهم شخصی است (نه عقاید شخصی که اکثرا انرا به غلط چنین معنا می کنند) نشانه از همین واقعیت است. و بعد این، بفرض صحت آن، مجمل و مبهم بودن آن نیز خصوصیت دیگر آن است. و مشکل دیگر دخالت ذهن؛ یعنی: فکر، وه‍م، و خیال در ادراکات و دریافت های نفسی، آنچنان جدی است که نه جنس آنها برای ما روشن است تا اختلاط انها با وجدانیات معلوم و نه حد و مرز آنها برای ما روشن می باشد تا از مشتبه شدن انها با وجدانیات جلوگیری شود . بارزترین نمونه بیّن آن گمشدن «من» از دیر باز در زندگی انسان است؛

وجود مبارک حضرت رضا علیه السلام می فرماید که جزء اول از اجزاء سه گانه انسان؛ (اختصاص: ۱۴۳)، که تنها جزء نورانی انسان است، نفس ؛ یعنی خود او؛ و من او می باشد، که همان شعاعی از نور الهیه است که برای انسان با غفلت از اصل آن، از شعاع آن که فرع آن است نیز غفلت حاصل شده؛ « نسوا الله فانساهم انفسهم »؛ (حشر: ۱۹) .

از مواضعی که این گم کردن خود و نسیان نفس بیداد می کند، در نماز است، که اثر آن صدور انعکاسی افعال و الفاظ از ماست، نه با حضور من و لاجرم اراده و آگاهی من.

و چنین است که توجه به فقر و فاقه و عجز خود، در هنگام بأساء و ضراء اتفاق می افتد؛ یعنی: به زور! و گرنه باید به اختیار و به کرات و مرات، حالت ابتهال و تضرع خصوصا در نماز برای ما می بود.

حاصل إعمال ربوبیت الهیه در خلقت، برای بندگان، یافتن و داشتن ولایت الهیه و تربیت و تعلیم الهی در آن است، و با توجه به تعریف علم و معرفت در فرهنگ الهی، که حقیقتی نورانی و الهی بوده؛ (منیه المرید: ۱۶۷)، و نزد خدای متعال ودر قلب مبارک رسول اکرم صلی الله علیه و اله و آل او علیهم السلام می باشد، معلم و مربی آن لاجرم واجدان آن از خدای متعال و رسولش و « من عنده علم الکتاب»؛ (رعد: ۴۳)، می باشد؛ لذا:

در این مورد عقل و نقل حاکم بر مراجعه به آنان و تعلم و تفهم از آنان و نهی از مراجعه به غیر آنان و از جمله به رای ( دیدکاه ) و فکر و ذهن خود است ؛ مگر به دلالت و ارشاد و اذن ایشان؛ (کشف الغمه۲: ۱۱۳) .

و اصلا دین الهی آداب و احکام سر کردن با آنان است که از نتایج ان حصول به این مهم است که از اعلا نتایج ان آمیخته شدن خود با وجود مبارک و حضور نورانی ایشان است؛ « تمسک ».( تربیت و تعلیم الهی؛ آل عمران: ۱۶۴)،

یکی از دلایل تاکید موکد در آیات و روایات به متعلمان، به مراجعه به کسی که اهلیت دارد این است.

3.2K viewsedited 12:09