ژاورودخبر

🔴رهبرانقلاب: ورود واکسن کرونای آمریکایی و انگلیسی به کشور ممنوع است

#ژاورودخبر
📳 @javerod

2.5K views✔️𝒶𝓇𝒶𝓈𝒽, 09:08

#چشمیدر

📸سامان میران

#ژاورودخبر
📳 @javerod

2.4K views✔️𝒶𝓇𝒶𝓈𝒽, 16:45

هەورامان و زوانی هەورامی جە ویەردەنە هەتا ئیسە

✍هومایون موحەممەدنژاد

جە کتێبوو نامداروو ئەوێستاو زەردەشتی،هوور بە ماناو ڕۆجیارین و هەورامان بە ماناو ماوا و یاگێ ڕۆجیارین.هەرپاسەیچ هەورامان جە دوێ واژێ هوورا بە ماناو (ئەهوورامەزدا) و مان بە ماناو یانە و یاگێ و مەکانوو ئەهوورامەزدایەنە.

مانایێوە تازەتەر کە هەرچن فرە نامدارتەرەن،بەڵام نمەتاومێ ڕێخەی تاریخی پەیش پێدٚا بکەرمێ ئینەن کە هەورامان بە ماناو هۆرئامای و هۆرچنیایەنه. ئەگەر بە جوغرافیاو هەورامانی سەرەنج بدٚەیمێ پەیمان ڕۆشن بۆ کە دەوراندەور و چوارتەرەفوو هەورامانی،چوار دەشتێ ،پەڕچین و حەسار کێشیان.

جە سەرنیشتەنە سەرزەمینوو تەختوو کوردەسان و شارەکاو سەڵواوا و مەریوان(ئوستانوو کوردەسانی)،جە پانیشت دەشتوو زەهابی،جە وەرخێزەنە دەشتوو مایدٚەشتی(ئوستانوو کرماشانی)و جە وەرنیشتەنە دەشتوو شارەزوور(جە هەرێموو کوردەسانوو عێراقی) و مابەینوو ئی چوار دەشتێ سەرزەمینوو کویسانی و سەخت و پەڕ جە دار و درەخت و دارسانوو هەورامانی قەرارش گێرتەن.

تاریخ

تاریخ و ویەردەو هەورامان بە دەورەو حکوومەتوو پیشدادیانی مەگێڵۆوە. هەرچن کە ئەچی تاریخیە هاگاداری فرە وەروو دەسیەنە نیەنما بەڵام خەڵکوو هەورامانی،وێشان جە نەسڵوو ئەردەشیری درێژدەس مەشهوور بە بەهمەن کوڕوو ئەسفەندٚیاری مزانا.

جە تاریخەنە ئێشارە کریان کە هەورامان پێسەو یاگەکاوتەروو کوردەسانی هەتا قەرنوو ۱۱وکۆچی مانگی چێردەسوو دەوڵەتوو بابێلی بیەن. جە دەورەو تگلات پالاسری ئەوەڵ(۱۱۰۰ـ۱۱۱٥ ک.م) سپاو ئاشووریەکا بە وەڵاتوو ئەرمەنێستانیشا هەڵەمەت و پلامارشا دا و ئاگەشا گێرت دەسەو،دماتەر ڕوو بە دەریاچەو وان"ی سپایێوش کیاستەو و دماو ئادٚی "ئاراد نیراری" وکوڕەکەش "ئاشووری بانی پاڵ) هەڵەمەت و پلامارەکێشا درێژە دا ،بەڵام نەتاواشا جە کەشەکاو زاگروسی ویەرا، تەنیا تاواشا هەورامانی بگێرا. هەورامان پەی زەمانیوی فرە چێردەسوو دەسەڵاتوو دەوڵەتوو ئاشووری بێ.

ئەچی دەورە بێ حەرفێ ئەلێفبای و پیتەکێ "ماسی موراتی"جە بەینوو کوردەکا ڕایێجش بێ و نویستێشا بێنێ و هەتا چن قەرنێ دماو ئاماو ئێسلامی ئی خەتە جە بەینوو هەورامیەکاو ڕایێجش بیەن(تاریخوو مەردوخ"ی)

جە نزیکوو قەڕنوو یەرێ وەڵێ جە ئەدٚابیەو حەزرەتوو عیسای ،ئەسکەندەری مەقدوونی حەملەش کەرد پەی ئێرانی و تەماموو ئێرانیش سۆچنا.هەورامان ئەچی پەلامارە جیا بێ و هەورامان جە وەرانوەروو سپاو ئەسکەندەری، مدرامانشا کەرد و ئازایی و مدرامانوو ئازاو ئێرانی"ئاریو بەرزەن" کە بە شانای تەوەنی زل و گەورێ جە کەلەبەرەو دەربەن دزڵیێ ،وەروو هەڵمەتوو سپاو ئەسکەندەریشا گێرت و بائێسوو ماڕای سپاو ئەسکەندەری بێ کە وەڵتەر هەمێشە و دایێم سەرکەوتەو جەنگەکا بیەن ، و ئی باسە جە کتێبەکانە نویسیەنێ.
سپاو سلووکیا دماو سەرگنای و سەرکەوتەی و ماڕای سپاوئێرانی و دەسەڵات گێرتەی ،گەرەکشا بێ ئاسەواروو تەمەدونوو ئێرانی جە ئێرانەنە فووت و فەنا بکەرا و فەرهەنگوو وەڵاتوو یوونانی جە ئێرانەنە مەرزنارە .گردوو ئێرگاو ئاتەشگایەکاشا وێران و خاپوور کەردێ و خەڵکی مەجبوور کرێنێ کە ئێلاهێ و بوتەکاو یوونانی پەرەستێش بکەران.هەرچن کە هیچ نیشانێو جە پەرەستێشوو بوتێ ئەچی مەنتەقەنە نەبیەن ،بەڵام گوایا "بڵ" ئێلاهەو خودٚاو ئاوەکا) یۆ جە ئێلاهەکاو یوونانی بیەن و ئیسە هەڵای ئاسەواروو ئانەی بە نامێ یۆ جە گەورەتەرین هانەمەعدنیەکاو دنیای بە نامێ"هانەوبڵ"ی جە هەورامانەنە قەرارش گێرتەن، کە پێسەو ئەرمانگا و نمادوو باوەڕ و ئیمانوو خەڵکوو هەورامانی ئەپی ئێلاهە و خودٚاو ئاوەکان.

جە قەڕنوو ئەوەڵ و دوەموو وەڵ جە ئەدٚابیەو حەزرەتوو عیسیای، هەورامان چێروو دەسەڵاتوو دەوڵەتوو ئەرمەنێستانی بیەن کە ئا بەڵگێ و سەنەدێ جە هەورامانەنە ئیزیەنێوە، ئانەش سەلەمنان کە جە ساڵەو٨٨ وەڵ جە ئەدٚابیەو حەزرەتوو عیسیای، سەرزەمینوو هەورامانی چێردەسەڵاتوو حکوومەتوو ئارتاکسیس یام ئارتاکسیاسی بیەن.

چەرم نویستەکاو هەورامانی

جە ساڵەو ۱۹۱۳ یۆ جە گەورەتەرین هەواڵەفەرهەنگیەکاو دنیای ئێستەیەو ۳یەرێ بەڵگێ فرە موهێمێ(قەوڵنامەو ئێجارەنامەی)جە هەورامانەنە بیەن کە تاریخ، ویەردە و فەرهەنگی نەژناسیای هەورامانیش ،ڕۆشن کەرد.

جە بارەو چەنی ئێستەیەو ئی یەرە بەڵگێ کۆن و قەدٚیمیێ،جەماڵ ڕەشید منویسۆ:

"شێخ ئەمین شێخ عەلائەدین نەقشبەندی ئەپیسە بەسەرئاما و ماجراکەش پەیم تەعریف کەرد:

دوکترسەعیدخان کوردستانی پەی دەرمانوو چەموو عەباسقولی سانی(سان و سوڵتانوو هەورامانی)ئاما پەی هەورامانی.

وەڵێ جە ئامای ئی دوکتریێ،شێخ عەلائەدین چەنی وەردەسەکا و موریدەکاش ڕوانەو دەگاو پاڵنگانی بی. ئەچاگە یۆ جە وردەسەکاش کە بە وەرگوڵ مشهوور بیەن چەنی تاقمێوتەر پەی کەننەی مەڕێوە پەی ئێستەی ئاۆێ، ڕەوانەو دەوربەروو ئا یاگێ بۆ.جە وەختوو کەننەی جە مابەینوو مەڕەکێ بە یاگێ پەڕ جە شەلتووک وساقەو بەرێنجی میاوا و جە بەینوو شەلتووکەکا،کوزێوە موومیایێ مێزاوە

2.4K viewsکوردستان 20, 17:38