اتاق آینده / شیرعلی‌نیا

روایتی تکان‌دهنده از «استراتژی تحمیلی» در جنگ

فرمانده سپاه در جنگ می‌گوید هاشمی رفسنجانی می‌گفت: «شما که نمی‌توانید بجنگید، به امام هم که نمی‌روید این موضوع را بگویید، امام روی شما حساب باز کرده... شما بیایید بروید به امام بگویید، ما خودمان بقیه‌اش را حل می‌کنیم.» رضایی گفته: «هیچ‌وقت این حرف را به امام نمی‌زنیم، ما فرماندهان امام هستیم و تا آخرین قطره‌ی خونمان می‌جنگیم. ولی اگر بخواهیم صدام را ساقط کنیم، 1500 گردان نیاز داریم.»
1500 گردان رقم عجیبی بود که در نظر مسئولین کشور و با توجه به شرایط اقتصادی هیچ‌گاه نمی‌توانستیم به آن نزدیک شویم. علاوه بر این با ناکامی‌های پیاپی، اعتماد برخی از مسئولین به توانایی سپاه کم شده بود و درباره‌ی انگیزه‌های سپاه تردید داشتند. رضایی: «می‌گفتند سپاه می‌تواند جنگ را تمام کند ولی دارد طولش می‌دهد تا امکانات بگیرد و سازمان‌هایش را زیاد کند.» همچنین اختلاف فرماندهان ارتش و سپاه در سال ٦٤ به جایی نگران‌کننده رسیده بود که فرمانده سپاه می‌گوید: «ما دندانِ ارتش را کندیم. گفتیم که اصلا به‌هیچ‌وجه عملیات مشترک نمی‌کنیم، برادران ارتش خودشان عملیات بکنند و ما هم می‌رویم برای خودمان عمل می‌کنیم.» او به حمایت مسئولین نیاز داشت و می‌گوید: «اگر سپاه منهای دولت می‌توانست اقتصاد را در جایی بسیج کند ما اصلا منتظر مسئولان نمی‌ماندیم؛ می‌رفتیم تا بغداد و حمله می‌کردیم.»
رضایی می‌گوید امام «آقای هاشمی و شورای عالی دفاع را برای تصمیم‌گیری تعیین کرده بودند.» سران قوا استراتژی را این‌گونه تعریف کرده بودند که بتوانند با يك عمليات موفق جای پای مهمی در خاک عراق بگیرند و بعد با تکیه بر آن، از راه دیپلماسی به خواسته‌هایشان برسند و به جنگ پایان دهند. رضایی موافق نبود؛ «آن چیزی که ما می‌گفتیم این بود که صدام را با یک عملیات نمی‌شود ساقط کرد و باید یک مجموعه عملیات بکنیم... لازمه‌اش این بود که کل کشور بیاید در جنگ قرار بگیرد.»
فرمانده سپاه از سال 64 استراتژی جدیدی تعریف کرد: «حرف‌های خودمان را در عمل به آقایان تحمیل می‌کنیم. اسمش را هم گذاشتیم استراتژی تحمیلی... برنامه‌ریزی جنگ را به‌صورت تحمیلی انجام دادیم که به آقای هاشمی و مسئولان تحمیل کنیم. ایده‌آل‌مان هم این بود که اگر در عملیات موفقیتی به‌دست آوردیم با حمایت امام سد را می‌شکنیم و می‌رویم جلو.» برنامه این بود: «یک عملیات موفق بکنیم تا با این عملیات موفق، به هر قیمتی شده برویم امکانات بگیریم و کشور را وارد جنگ بکنیم.» او به نتیجه رسیده بود استراتژی هاشمی جواب نمی‌دهد و «نمی‌توانیم وقتمان را پشت سر ایشان تلف کنیم. ما می‌آییم یک چیز نانوشته‌ای را عمل می‌کنیم اما نظر آقای هاشمی را می‌گذاریم برای حفظ ظاهر.»
گویا فرمانده سپاه جایگاهی متفاوت از یک نیروی نظامی برای خود قائل بود و می‌گوید: «اگر ما روحیات ارتشی‌ها را داشتیم، نباید این‌طوری احساس مسئولیت می‌کردیم. ما چون خودمان را نماینده‌ی امام و انقلاب می‌دانستیم، اگر بیشتر از این آقایان(آقای هاشمی و غیره) احساس مسئولیت نمی‌کردیم، کمتر از آن‌ها هم احساس مسئولیت نمی‌کردیم. لذا ما از موضع کل انقلاب آمدیم موضوع را بررسی کردیم.» رضایی می‌گوید خودشان را جای امام گذاشتند و استراتژی واقعیِ مد‌نظر امام را دنبال کردند. او بارها از طرح‌هایی می‌گوید که آن‌ها را با کسی در میان نگذاشته است. مثلا وقتی طرح كلی‌اش درباره‌ی تصرف بصره را توضیح می‌دهد می‌گوید: «این را من نه به آقای هاشمی گفتم و نه هیچ‌کس دیگر، چون می‌دانستم هم صحبت کردن بی‌فایده است، هم می‌ترسیم که این‌ها شک کنند.»
در جایی دیگر از طرحی می‌گوید که با جلال طالبانی، رهبر اتحادیه‌ی میهنی کردستان عراق، طراحی کرده بودند تا پس از چند پیروزی نظامی، در یک کودتا «از طریق خودِ مردمی که در سپاه بدر و نیروهای طالبانی سازماندهی کرده‌ایم کار صدام را تمام کنیم.» همکاری با طالبانی نقش مهمی در تغییر جبهه‌ی ایران از جنوب به شمال‌غرب در سال 66 داشت. رحیم صفوی از فرماندهان ارشد سپاه در جنگ، تغییر جبهه از جنوب به شمال‌غرب را انحراف در جنگ می‌داند. حسین علایی، فرمانده نیروی دریایی سپاه در جنگ، ایده‌ی سقوط صدام با کودتا را رد می‌کند و می‌گوید هیچ‌گاه چنین طرحی در زمان جنگ نداشتیم. اما محسن رضایی درباره‌ی صفوی و علایی می‌گوید: «در جریان نیستند. خود من و طالبانی نشستیم و بحث کردیم تا از ارتشِ عراق یک نیروی کودتا تشکیل دهیم.»

استراتژی‌ها‌ی کلان توسط مسئولان عالی‌رتبه تعیین می‌شود و سایر بخش‌ها باید تخصص و توانشان را برای پیاده‌کردن آن به کار گیرند. آیا کشور می‌تواند با دو استراتژی کلان موفق باشد؟

- مصاحبه‌ی محسن رضایی در کتاب اسرار مکتوم نوشته‌ی سردار محققی منتشر شده است.

https://t.me/jafarshiralinia