#نکته‌های_قرآنی_تمدنی_رمضان_1442
#حبیب_الله_بابایی
#پژوهشکده_مطالعات_تمدنی_واجتماعی

✍️نویسنده: دکتر حبیب الله بابایی عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و رئیس پژوهشکده مطالعات تمدنی و اجتماعی


✅اگر بخواهیم ماهیت «مشارکت در سرعت» یا همان مسارعه در خیرات را به درستی درک کنیم، می‌توانیم آن را با نظریه «تقلید» از رنه ژیرارد مقایسه کنیم.

⬅️رنه ژیرارد «تقلید در برخورداری از دنیا» یا «تقلید در علائق» (mimetic desires) (یا بگویید چشم‌هم‌چشمی) را یکی از خاستگاه‌های مهم تَنش در مناسبات و روابط انسانی می‌داند. چشم‌هم‌چشمی‌های مرسوم در واقع سرایتِ علائق دنیوی از یک فرد به فرد دیگر، و آنگاه شکل‌گیری یک جوّ عمومی برای تقاضای چیزی کم (مثلا داشتن گوشی آیفون) است که البته می‌تواند آثار نامطلوبی در فرهنگ مصرف‌گرایی داشته باشد.

💠ولی مسارعه در نیکی نوعی از سرایت خوبی از یک فرد به فرد دیگر، و آنگاه شکل‌گیری یک جوّ عمومی برای انجام عمل خیر (مانند سرایت فرهنگ اربعین و خدمت به دیگران از عراق به ایران) است که می‌تواند آثار بسیار مثبتی در ایجاد موجی از «اراده‌های نیک» در میان ملت‌ها داشته باشد. اراده‌های نیک در میان ملت‌ها آنگاه که به شکل‌گیری «معروف»‌های بزرگ در سطح جهان می‌شود، جامعه را به آستانه‌های تمدن نزدیک‌تر می‌کند. بدون شک سرعت‌گیری در تأسیِ به اراده‌های نیک در میان دیگران، اصلاح وضعیت ملت‌ها را تسریع می‌بخشد و آینده متفاوتی را برای انسان معاصر رقم می‌زند.

🌐https://eitaa.com/isca24/9405

#نکته‌های_قرآنی_تمدنی_رمضان_1442
#حبیب_الله_بابایی
#پژوهشکده_مطالعات_تمدنی_واجتماعی

✍️نویسنده: دکتر حبیب الله بابایی عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و رئیس پژوهشکده مطالعات تمدنی و اجتماعی

✅نکته‌های قرآنی ـ تمدنی ۷ (تسریع در نیکی، تعجیل در ظهور)

✍️یکی از نکته‌های بسیار مهم در موضوع مسارعه در خیر، تسریع در حرکت تاریخ به سمت ظهور است. هر مقدار سرعت در خیر و تراکم در نیکی‌ها بوجود می‌آید، تاریخ در حرکت‌اش شتاب می‌گیرد، و هر مقدار شتاب تاریخ بیشتر می‌شود ما به سمت ظهور (نقطه کمال تاریخ) نزدیک‌تر می‌شویم.

⏹همین‌طور، اگر تاریخ در رفت و برگشت بین خیر و شرّ تکامل می‌یابد و ازدیاد نیکی‌ها به تکامل شرور، و رشد شرور نیز به ارتقاء خیرات در جامعه می‌انجامد (حرکت حلزونی تاریخ در بیان استاد شهید مطهری)، آنگاه هر میزان نیکان در عمل نیک‌شان اهل سعی و سرعت و سبقت باشند، دنیا به برخورد نهایی (tipping point) میان خیر و شر نزدیک‌تر خواهد شد و در همان نقطۀ اوج هم ظهورِ موعود رخ خواهد داد. ان شاءالله.
https://t.me/isca24/9155

#نکته‌های_قرآنی_تمدنی_رمضان_1442
#حبیب_الله_بابایی
#پژوهشکده_مطالعات_تمدنی_واجتماعی

✍️نویسنده: دکتر حبیب الله بابایی عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و رئیس پژوهشکده مطالعات تمدنی و اجتماعی

✅نکته‌های قرآنی و تمدنی ۸ («مسارعه» و «مارپیچ سکوت»)

⬅️نظریۀ «مارپیچ سکوت» از ناحیه الیزابت نوئل نیومن در واکنش به سکوت همگانی برای هم‌رنگ شدن با سلیقۀ عام مطرح شده است. نیومن می‌گوید قدرت رسانه‌ها یا سلیقه عموم می‌تواند عقاید مخالف یا اقلیت را مأیوس کند و آنها را در یک مارپیچ سکوت به فراموشی بسپارد. در مورد اینکه چگونه می‌توان از این چاله سکوت و انزوا (یا اقلیت) رسانه‌ای خود را بیرون کشید، ایده‌های مختلفی مطرح شده است.

⏹در این باره به نظر می‌رسد یکی از راه‌های مهم و مُلهَم از قرآن برای خروج از این چاله، حرکت سه مرحله‌ای «سعی»، «مصابره» و «مسارعه» است (مصابره در قرآن را بعدا توضیح خواهم داد). فرایند مسارعه طیّ زمانی کوتاه می‌تواند اقلیت را به اکثریت بدل کند. خروج از حفره سکوت و انزوای اقلیت از رهگذر مسارعه، نه فقط در فضای رسانه‌‌ای قابل طرح است، بلکه در فرایند حرکت تاریخی و خروج از انزوای تاریخی (یا بگویید استضعاف تاریخی) نیز قابل استفاده است. از رهگذر مسارعه می‌توان نه فقط از مارپیچ سکوت و سکون در تاریخ درآمد، بلکه هرمی از فریاد و حرکت در تاریخ (حرکتی حلزونی) درست کرد.
🌐https://t.me/isca24/9160

#نکته‌های_قرآنی_تمدنی_رمضان_1442
#حبیب_الله_بابایی
#پژوهشکده_مطالعات_تمدنی_واجتماعی

✍️نویسنده: دکتر حبیب الله بابایی عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و رئیس پژوهشکده مطالعات تمدنی و اجتماعی


✅نکته‌های قرآنی و تمدنی ۸ («مسارعه»، «مرابطه»، و «مصابره» در قرآن)

♈️"يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ"

⬅️علامه طباطبایی در المیزان در معنای مصابره می‌فرماید: مصابره عبارت است از اینکه جمعیتی به اتفاق یکدیگر اذیت‌ها را تحمل کنند و هر یک صبر خود را به صبر دیگری تکیه دهد (در صبر کردن خود از صبر دیگران استفاده کند) و در نتیجه برکاتی که در صفت صبر هست دست به دست هم دهد و تاثیر صبر بیشتر گردد و این معنا امری است که هم در فرد محسوس است و هم در اجتماع، چون باعث می‌شود که تک تک افراد نیروی یکدیگر را به هم وصل کنند و همه نیروها یکی شود.

⏹مرابطه از نظر معنا اعم از مصابره است، چون مصابره عبارت بود از وصل کردن نیروی مقاومت افراد جامعه در برابر شدائد و مرابطه عبارت است از همین وصل کردن نیروها، اما نه تنها نیروی مقاومت در برابر شدائد، بلکه همه نیروها و کارها، در جمیع شؤون زندگی دینی چه در حال شدت و چه در حال رخا و خوشی. ... اگر مرابطه نباشد گو اینکه صبر من و تو، به تنهایی و علم من و تو به تنهایی، و هر فضیلت دیگر به تنهایی سعادت آور است، ولی بعضی از سعادت را تأمین می کند و حقیقت سعادت تام را حاصل نمی کند.

⬅️براساس توضیح فوق از معنای مصابره و مرابطه در آیۀ مزبور، می‌توان نسبت بین «سعی و صبر»، و «مصابره و مسارعه» در قرآن را بهتر درک کرد. سعی و حرکت شتابان در قرآن بدون صبر و شکیبایی نشدنی است (حرکت شتابان همواره انرژی بیشتر و مقاومت بیشتری می‌طلبد) و مسارعه و شتاب‌گرفتن از یکدیگر نیز بدون مشارکت در صبر همدیگر ناتمام خواهد ماند. مسارعه در کنار مصابره می‌تواند شتاب اجتماعی ایجاد کند و در کوتاه‌ترین زمان، کنش‌های تمدنی متراکمی را خلق کند.

🌐https://t.me/isca24/9165

#نکته‌های_قرآنی_تمدنی_رمضان_1442
#حبیب_الله_بابایی
#پژوهشکده_مطالعات_تمدنی_واجتماعی

✍️نویسنده: دکتر حبیب الله بابایی عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و رئیس پژوهشکده مطالعات تمدنی و اجتماعی


نکته‌های قرآنی و تمدنی ۱۲ (تناقض صبر منفعل و صبر فعال)

گاهی اوقات صبر و شکیبایی برای اقدام‌نکردن است، و گاهی هم صبر و شکبایی در متن اقدام و برای استمرار اقدام است. گاهی نیز صبوری، آهستگی و کُندی در پی دارد، گاهی هم نه، صبوری مداومت بر حرکت و بلکه شتاب در حرکت در پی می‌آورد. بدین‌سان، صبوری برای تحمل شرایط و تسلیم وضعیت شدن (یا صبر منفعلانه) فرق‌ می‌کند با صبوری برای تغییر شرایط (صبر فعال). اکنون در تلازم بین «مسارعه» و «مصابره»، مراد از مصابره نه مشارکت در تسلیم و مساهمت در سکوت است، بلکه منظور صبر فعال و مشارکت در صبوری‌ها برای تغییر و دگرگونی‌ها و اصلاح است.

#نکته‌های_قرآنی_تمدنی_رمضان_1442
#حبیب_الله_بابایی
#پژوهشکده_مطالعات_تمدنی_واجتماعی

✍️نویسنده: دکتر حبیب الله بابایی عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و رئیس پژوهشکده مطالعات تمدنی و اجتماعی

✅نکته‌های قرآنی و تمدنی ۱۴ (سرعت در کیفیت یا کمیت)

⬅️هرچند «سرعت در نیکی‌ها» نوعا به معنای سرعت در فعل جوارحی بکار می‌رود، لیکن این سرعت را می‌توان در فعل جوانحی نیز استفاده کرد.

💠به بیان دیگر تراکم و انباشتگی خیرات همیشه با تعدد و تکرار فعلِ نیک رخ نمی‌دهد، بلکه با تعمیق کار نیک نیز چنین انباشتگی از خیر بوجود می‌آید. در این باره، آیۀ 261 از سورۀ بقره «مَثَلُ الَّذينَ يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ في‏ سَبيلِ اللَّهِ كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنابِلَ‏ في‏ كُلِّ سُنْبُلَةٍ مِائَةُ حَبَّةٍ وَ اللَّهُ يُضاعِفُ لِمَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَليم‏» به نسبت بین کیفیت عمل (یا عمل خالصانه و عمل فی سبیل‌الله) و توسعه و تراکم کار خیر اشاره می‌کند.

⬅️آیۀ مزبور یکی از شاخص­ترین آیاتی است که به خیرات کلان و مکانیسم این کلان‌شدگی در امر نیک اشاره کرده است.

⏹ این آیه با بیان مثالی به تبیین چگونگی کلان‌شدگیِ خیر و نیکی پرداخته و مهمترین عامل این رشد و کلان شدگی را «فی سبیل الله» بودن معرفی می­کند.آیه سنبله به انفاق مال در راه خدا پرداخته و آنرا به منزله حبه و دانه گندم می­شمارد که این دانه رشد کرده و از آن هفت خوشه می‌روید و از هر یک از این خوشه­ها صد دانه گندم به بار می­آید. سپس آیه این نوید را می­دهد که خدا این مقدار را برای هر که بخواهد چند برابر می­کند. بدین‌ ترتیب هر حبه مالی که در راه خدا انفاق می­شود، برکت می‌یابد و به صدها و بلکه هزاران دانه خیر تبدیل می‌شود و از این خیرها و نیکی‌های فرد، خیرات بزرگِ اجتماعی و نیک‌های کلان در مقیاس امت رخ می‌نماید.

🌐https://eitaa.com/isca24/9450

#نکته‌های_قرآنی_تمدنی_رمضان_1442
#حبیب_الله_بابایی
#پژوهشکده_مطالعات_تمدنی_واجتماعی

✍️نویسنده: دکتر حبیب الله بابایی عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و رئیس پژوهشکده مطالعات تمدنی و اجتماعی

✅نکته‌های قرآنی و تمدنی ۱۵ (برکت عمل، برکت عامل)

⬅️عمل فی سبیل الله به تکثیر خود عمل (برکت در ناحیۀ عمل) می‌انجامد، یا به تکثیر نه فقط فعل خیر، بلکه فاعل خیر (برکت در ناحیۀ فاعل) منتهی می‌شود؟

تفسیر نمونه در این باره می‌گوید: عمل هر انسانی پرتوی از وجود اوست و هر قدر عمل گسترش یابد، وجود انسان در حقیقت توسعه یافته است. به تعبیر دیگر قرآن عمل انسان را از وجود او جدا نمیداند و هر دو را اشکال مختلفی از یک حقیقت می­شمرد. بنابراین آیه اشاره به این دارد که انسانهای نیکوکار در پرتو نیکی­هایشان نمو و رشد معنوی پیدا می­کنند و این افراد همچون بذرهای پرثمری هستند که به هر طرف ریشه و شاخه می­‌گستراند و همه جا را زیر بال و پر خود می­‌گیرد
(نمونه ج/2 ص 368).

💠بدین‌سان برکت و تکثری که از رهگذر انفاق فی‌سبیل الله بوجود می‌آید نه به یک صورت، بلکه به صور مختلف رخ می‌دهد:

1️⃣تکثیر مال رفته (انفاق شده) و اینکه این مال دست به دست در میان مردم انتقال پیدا می­کند و تمامی ندارد.

2️⃣. تکثیر مالِ مانده پیش فرد انفاق کننده که آن نیز برای صاحب مال (انفاق کننده) برکت پیدا می‌کند چرا که مال انفاق شده از آن مال اصلی بوده است و انفاق مال، موجب برکت در همۀ مال می‌شود.

3️⃣اینکه فرد انفاق کننده با عملی که انجام می‌دهد و انفاقی که صورت می‌دهد از خود الگویی درست می‌کند و خود را به مثابه یک حبه و دانه، در جامعه تبدیل به صدها و هزاران حبه می­کند و بسیاری از انفاق کننده‌ها در جامعه و در آیندۀ نسل او به مشی او تمسک و تأسی کرده و آنها هم انفاق فی‌سبیل الله می‌کنند.

4️⃣. اینکه خود فرد انفاق کننده به موجب عمل بزرگ انفاق، و بزرگ‌تر از آن عمل فی‌سبیل‌الله، بزرگ‌تر و بزرگ‌تر می‌شود و تبدیل به فردی در مقیاس یک جامعه (حبه‌ای در مقیاس هفتصد حبه) وفردی در مقیاس یک امت بدل می‌شود.
🌐https://t.me/isca24/9192

#نکته‌های_قرآنی_تمدنی_رمضان_1442
#حبیب_الله_بابایی
#پژوهشکده_مطالعات_تمدنی_واجتماعی

✍️نویسنده: دکتر حبیب الله بابایی عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و رئیس پژوهشکده مطالعات تمدنی و اجتماعی

✅نکته‌های قرآنی و تمدنی ۱۶ (تناقض انفاق و برکت)

⬅️نکته مهم اینکه سرعت در عمل، و برکت حاصل از آن، منوط به رحمت الهی است. این رحمت الهی است که عمل نیک را برکت می‌بخشد و آن را ماندگار می‌کند. در نگرش الهیاتی، همین وسعت و رحمت الهی است که موجب می‌شود تناقض نمایان بین «انفاق» (کم‌شدگی) و «برکت» (زیادشدگی) حل شود («من ذالذی یقرض الله قرضا حسنا فیضاعفه له اضعافا کثیره و الله یقبض و یبسط و الیه ترجعون»بقره/245).

💠در نگرش اجتماعی نیز می‌توان این تناقض و یا عدم تناسب را توضیح داده و آن را توجیه کرد. در فرایند انفاق آنچه اتفاق می­افتد در ظاهر کاسته شدن از دارایی فرد انفاق‌گر است اما آنچه واقعیت دارد پیوستگی و اتصال و ارتباط تنگاتنگ دارایی فرد با داشته‌های جامعه است و در یک نگاهی وسیع‌تر همۀ داشته‌های انسانی در جامعه در ارتباط با یکدیگر قرار می‌گیرد و همانطور که تن واحد، عضوهای مختلفی با نام‌های متفاوت دارد، افراد انسانی هم اعضا و جوارح تن جامعه هستند و همه با هم و در کنار هم و برای رسیدن به یک هدف مشترک هستند.

⬅️پس مسلم است که هدر رفت و کاسته شدنی که در ظاهر به نظر می­رسد،در نگاه عمیق‌تر از میان می‌رود و تنها خیر و نیکی است که برای همه اعضا چه انفاق کننده و چه انفاق شونده، باقی خواهد ماند.
🌐https://eitaa.com/isca24/9460

#نکته‌های_قرآنی_تمدنی_رمضان_1442
#حبیب_الله_بابایی
#پژوهشکده_مطالعات_تمدنی_واجتماعی

✍️نویسنده: دکتر حبیب الله بابایی عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و رئیس پژوهشکده مطالعات تمدنی و اجتماعی

✅نکته‌های قرآنی و تمدنی ۱۸ (ضعف نفس و ضعف اراده)

⬅️«أَشْكُو إِلَيْكَ يَا إِلَهِي ضَعْفَ نَفْسِي عَنِ الْمُسَارَعَةِ فِيمَا وَعَدْتَهُ أَوْلِيَاءَكَ، وَ الْمُجَانَبَةِ عَمَّا حَذَّرْتَهُ أَعْدَاءَكَ» (صحیفه سجادیه، دعای 51) خدایا شکایت می‌برم به تو از ناتوانی نفسِ خود از اینکه در آنچه که به اولیاء خود وعده کرده‌ای، شتاب بورزم، و در آنچه که دشمنانت را از آن برحذر داشته‌ای، دوری کنم.

💠آنچه امام سجاد علیه السلام در این فراز از دعا بیان کرده‌اند، ضعف نفس و ناتوانی ارده انسان به عنوان ریشۀ کُندی و سُستی در شتاب در عملِ نیک است. ضعف نفس آدمی که به کسالت و سستی و یا حتی کُندی در عمل می‌شود، می‌تواند ضعف معرفتی باشد (عدم آگاهی، سعی و سرعت فرد را کم می‌کند)، یا ضعف ایمانی باشد (بی‌باوری اهتمام فرد را در مبادرت به عمل نیک کاهش می‌دهد)، و یا ضعف اجتماعی (تنهایی در عمل نیک، فرد را در شتاب در نیکی‌ها ناتوان می‌سازد و تلاش او را نوعا بی‌ثمر می‌کند).

⬅️هر سه گونه‌ی از ضعف‌های فوق، موجب ضعف در اراده می‌شود و ضعف در اراده هم منجر به بی‌همتی و سستی در عمل می‌شود.
🌐https://eitaa.com/isca24/9466

#نکته‌های_قرآنی_تمدنی_رمضان_1442
#حبیب_الله_بابایی
#پژوهشکده_مطالعات_تمدنی_واجتماعی

✍️نویسنده: دکتر حبیب الله بابایی عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و رئیس پژوهشکده مطالعات تمدنی و اجتماعی

نکته‌های قرآنی ـ تمدنی ۲۵ (آفت زمان و ضرورت مبادرت در عمل)

یکی از مصادیق سعی و سرعت در عمل خیر، "مبادرت" (شتاب کردن) به آن عمل و عدم معطلی در اقدام به کار نیک است. در این باره روایاتی که در مورد مبادرت به عمل وجود دارد به نکته مهمی در حکمت و فلسفۀ «سعی»، «سرعت»، و «مبادرت» اشاره کرده اند و آن عنصر «آفت همیشگی زمان» است، اینکه نمی‌شود به زمان اعتماد کرده و نسبت به فردا تضمینی داشت (و جِدّوا فی الطلب و تجاه الهرب، بَادِرُوا الْعَمَلَ قَبْلَ مُقَطَّعَاتِ النَّقِمَاتِ وَ هَاذِمِ اللَّذَّاتِ فَإِنَّ الدُّنْيَا لَا يَدُومُ نَعِيمُهَا وَ لَا تُؤْمَنُ فَجِيعُهَا، تحف العقول، ج 1، ص 236) ای بندگان خدا برای تحقق خواسته‌های خویش جدّیت نمایید و از کارهای ناروا بگریزید. قبل از اینکه سختی‌ها به شما رو آورد و به آغوش مرگ بیفتید به کارهای نیک مبادرت بورزید. همانا نعمت‌های دنیا زودگذر و ناپایدار است و کسی از خطرها در امان نیست.
فوت زمان نه تنها آفتی است برای موفقیت‌های فردی و خانوادگی، بلکه آفت بزرگتری است برای پیشرفت و حرکت‌های تمدنی بهنگام. از دست دادن زمان برای ملت‌ها، نه تنها فرصت‌ها را زایل می‌کند بلکه مسیر زوال و انحطاط تمدنی را هم سهل می‌کند.

https://eitaa.com/isca24/9523