تاجیکستان شناسی

یاد یار مهربان:
@irtaj
@paraname
از سال 2002 دولت تاجیکستان 22 سپتامبر را روز بزرگداشت رودکی اعلام کرد. هرچند که به مناسبتهای گوناگون کنگره ها و همایشهایی در بزرگداشت پدر شعر فارسی در جمهوری تاجیکستان،پیش و پس از استقلال، برگزار میشده است اما از سال 2002 به بعد هر ساله این روز مراسمی در بزرگداشت آدم الشعرا برپا شده است.
چند نکته قابل تامل در شرح حال ابو عبدالله جعفر بن محمد رودکی:
• استاد ابوعبدالله رودکی با کسب مقامات شایسته‌ای چون «استاد شاعران»، آدم‌الشّعرا، «پیامبر شعر عجم»، نخستین شاعری ست که چنین نفوذی در عرصۀ ادبیات فارسی پیدا نموده است، که سایر تذکره‌نویسان و صاحب‌نظران بر این اندیشه‌ها اطمینان دارند. افزون بر این، مرور به سروده‌های شعرای فارسیگو چه در قلمرو زبان فارسی و چه بیرون از مرزهای آن ثابت می‌سازد، که وصف این مقام بی‌نظیرة استاد رودکی در هیچ یک دورانی از ادبیات فارسی قلمرو شعر را خالی نگذاشته است و به تعبیر دیگر شاید کمتر شاعری در پهنای ادبیات فارسی پیدا بشود، از استاد رودکی معنی و مطلبی را وام نگرفته و یا حتّی سخن صمیمانه در ستایش نخستین شاعر فارسیگو نگفته باشد.
• در مورد پدر شعر فارسی بودن او گفته می شود پیش از استاد رودکی هم کسانی امثال ابوحقص سغدی و کسای مروزی اشعاری سروده اند ولی آثار آنان اندک بوده و هیچ کدام داد سخن را به مانند رودکی نداده اند
• در مورد محل زادگاه و مرقد او: در هر دو مورد بویژه زادگاه استاد اختلاف نظرها فراوان است. برخی معتقدند وی در نزدیکی سمرقند به دنیا آمده برخی محققان که تعدادشان هم کم نیست محل تولدش را همان پنج رود معروف عنوان کرده اند. اما شماری هم زادگاه آدم الشعرا را جایی به اسم رودک می دانند هر دو مورد آخری از توابع شهرستان پنجکند تاجیکستان است. آنهایی که به زاده حومه سمرقند بودن رودکی اعتقاد دارند اشاره به منابعی اشاره می کنند که زادگاه استاد در چند فرسنگی سمرقند ذکر کرده اند به این حساب پنج رود که در مصافت دورتری از شهر سمرقند واقع شده نمی تواند زادگاه او باشد
• او بزرگترين و مشهورترين شاعر دوره ساماني شد. وقتي رودکي به دربار امير نصر بن احمد ساماني راه يافت مورد تشويق و اکرام قرار گرفت و اين پادشاه که شيفته ذوق و قريحه او شده بود، هداياي فراوان و مال بسيار به او بخشيد و او را آسوده و توانگر کرد. رودکي نيز گذشته از قصايد بسياري که در ستايش امير گفت کتاب کليله و دمنه و چند داستان ديگر را به فرمان او بشعر درآورد. در باره تاثیر سخن رودکی کافی است به داستان معروف شعر بوی جوی مولیان اشاره کنیم که امیر سامانی تحت تاثیر این غزل به سکونت طولانی اش در هرات پایان داده به بخارا برمی گردد...
• مشهور است که رودکی در 7 سالگی قرآن را فرا گرفته، در آخر عمر هم متهم به گرایش به اسماعیلیه یا قرمتیه شد. البته برخی از دانشمندان معتقدند این اتهام توسط بدخواهنش در دربار مطرح شده و به همین علت هم چشمانش را کور کردند.
• با وجود اينکه بعضي از کساني که درباره زندگي اين شاعر نوشته اند اساساً به نابينائي او اشاره نکرده اند؛ اما نويسندگان زيادي چه آنهايي که بزمان رودکي نزديک بوده اند و چه آنهايي که بعدها در اين مورد نوشته اند، در اينمورد صراحت دارند. هر چند تشبيهات و توصيفات دقيق و لطيفي که در اشعار رودکي هست انسان را در کوري او دچار ترديد ميکند، ليکن در نابينائي او نبايد مردد بود.
• از آثار بجا مانده چنين بر مي آيد که اشعار او صد دفتر مي شده، چنین ادعا شده که اشعار او از يک ميليون و سيصد هزار بيت هم افزون بوده است. شايد اين رقم خالي از مبالغه نباشد؛ اما افسوس که از اشعار بسيار اين شاعر اکنون به اندازه هزار بيت هم باقي نمانده است. غزل معروف استاد رودکی، که به عنوان یکی از اوّلین نسخه‌های غزل فارسی هم اعتراف گردیده است، ثابت نمود:
دلا تا کی همی‌جویی منی را،
چه داری دوست هرزه دشمنی را.
چرا جویی وفا از بی‌وفایی،
چه کوبی بیهوده سرد آهنی را.
دلم چون ارزنی، عشق تو کوهی،
چه سایی زیر کوهی ارزنی را.
• گذشته از شاعري رودکي صدایی خوش و دلکش نیز داشت، در نواختن چنگ و بربط نيز مهارت تمام داشته و ظاهراً در مجالس امير نصر و رجال دولت ساماني بسبب همين ذوق و هنر خويش عزت و حرمت بسيار پيدا کرده است. مشهور است که سخن او در امير تأثير بسيار داشته و ابوالفضل بلعمي وزير معروف نيز در عرب و عجم براي او نظيري نمي شناخته است.
• وفات رودکي بسال 329 هجري قمري اتفاق افتاده است. همان سالی که به گمان برتر تولد فردوسی ست.
@parsname
@irtaj
منابع: دو مقاله دکتر نورزاد که در ادامه به لطف ایشان تقدیم میشود
و توضیحات دکتر شاهمنصور
"با تشکر از آقای هاشم خال اف (نیکورز) برای توضیحات تکمیلی"

993 views18:18