🏰 Hrodna History
1.18K subscribers
1.45K photos
21 videos
4 files
577 links
Калі стрэлкі гадзінніка паказваюць 11:27, публікуем цікавосткі з гісторыі Гродна.

Калі вам падабаецца наш канал, калі ласка, падаруйце нам кубачак кавы: https://www.buymeacoffee.com/hrodna1127

Зваротная сувязь: hrodna1127@gmail.com
Download Telegram
🏭 Гістарычныя будынкі можна знайсці ў Гродне часам у вельмі нечаканых месцах. Напрыклад, у прамзоне на Суворава!

Гэтак, Суворава, 123 выглядае як тыпова постсавецкае месца: нейкія склады, гаражы, ператвораныя ў крамы і офісы. Ну, такое...

Між іншым, міжваенны адрас гэтага месца – Беластоцкая, 123 (лагічна, бо гэта ж дарога на Беласток), а само яно – комплекс будынкаў былой фабрыкі фанеры братоў Браўн. Гэта было адно з найвялікшых прадпрыемстваў у сваім родзе ў міжваеннай Польшчы! Цікава, што другое, яшчэ буйнейшае і больш вядомае ў свеце (!) польскае прадпрыемства па вытворчасці фанеры было таксама на Гродзеншчыне - у Мастах (зараз гэта "Мастаўдрэў"). Там нават выраблялі фанеру для самалётаў, якія маглі здзейсніць трансатлантычны палёт!

Але што гэта мы на Масты адцягнулі сваю ўвагу - вяртаемся да Гродна!

Паводле Віктара Саяпіна, фабрыка пачала дзейнасць у самым канцы 20-х гг. ХХ ст.. І адразу ж сутыкнулася з праблемамі. Ужо ў пачатку лютага 1930 г. яна спыніла працу ў сувязі з забастоўкай.

👷‍♀️👷 У 1934 г. на фанернай фабрыцы братоў Браўн працавала каля 400 працаўнікоў, з іх большасць жанчыны. Сярод рабочых-мужчын значную частку складалі сяляне з навакольных сёл. Праца на фабрыцы была кругласутачная, у тры змены.

Дзённы заробак мужчын складаў ад 1 зл. 76 гр. да 2 зл. 50 гр., а жанчын – 1 зл. 50 гр.

Фабрыка пастаянна затрымлівала выплату заработнай платы, з-за чаго ў свой час тут праходзілі працяглыя забастоўкі. У 1934 г. запазычанасць складала тры тыдні, былі нават работнікі, з якімі не разлічыліся па зарплаце яшчэ за 1933 г. і нават за 1932 г.!

Фабрыку нацыяналізавалі ў лістападзе 1939 г. У пасляваенныя гады прадпрыемства перапрафілявалі, яно стала заводам сантэхнарыхтовак, затым у пачатку 60-х гг. гэта быў завод "Электрасвет", а потым завод тэхналагічнай рэшткі.

Цяпер тут знаходзяцца офісы, крамы, шынамантажы. З міжваенных будынкаў захавалася добрая палова!

Паводле Мечыслава Супрона
Сёння пятніца і на нашым YouTube канале новае відэа!

⚡️ У новым відэа мы распавядаем пра гісторыю першай гродзенскай электрастанцыі. Вы даведаецеся, дзе ў Гродне выкарысталі першую электрычнасць, хто адбудоўваў першую гродзенскую электрастанцыю і што Мечыслаў Гой абяцаў пабудаваць на месцы ўзарванай станцыі.

📺 Паглядзець відэа: https://youtu.be/IP11IMjW0Cw

☺️ Будзем удзячныя, калі вы паставіце пад відэа падабайку, падпішыцеся на канал Hrodna 11:27 і падзеліцеся відэа з сябрамі.

Telegram | Instagram | YouTube |Buymeacoffee
У пятніцу на нашым YouTube канале выйшла відэа прысвечанае гісторыі гродзенскай электрастанцыі. Але, на жаль, не ўсё, што мы хацелі распавесці ўвайшло ў відэа. Таму, сёння мы распавядзем яшчэ некалькі цікавых фактаў з гісторыі першай Гродзенскай электрастанцыі.

▫️ У 1912 годзе для электразабеспячэння спажыўцоў распрацавалі расклад: зімой станцыя працавана на 100% моцы з 16:00 да 1:00 і на 50% моцы з 1:00 да 6:00. Летам на 100% моцы станцыя працавала з 21:30 да 1:00 і на 50% моцы з 1:00 да 3:00.

▫️ На асобных фабрыках, заводах і ва ўстановах будавалі і пашыралі свае электрастанцыі. У 1914 годзе разам з гарадской было 15 электрастанцый.

▫️ Электрчынае асвятленне вуліц выкарыстоўвалі толькі ў цэнтры Гродна. Такім чынам асвятлялі вуліцы Мураўёўскую (сучасная Ажэшкі), Саборную (сучасная Савецкая), Замкавую, Саборную плошчу (cучасная плошча Савецкая), а таксама Губернатарскі мост (мост праз Гараднічанку на плочшы Леніна).

▫️ У 1930-я гады на станцыі працавала больш за 150 чалавек. Асноўныя карыстальнікі электрычнасці былі гродзенскія фабрыкі і заводы, а таксама чыгуначнае дэпо і вакзал, вайсковыя часткі, кінатэатры і шпіталі.

▫️ Да ТЭЦ-1 быў пад’яздны чыгуначны шлях, які перасякаў вуліцу Будзённага. Яго разабралі ў 1985 годзе. Па гэтай чыгунцы на станцыю прывозілі вугаль. На фотаздымку можна ўбачыць кавалак каляіны на тэрыторыі станцыі. (За інфармацыю пра калейку і фотаздымак дзякуй Sergiusz Kubusiepuchatowski).

📺 А калі вы яшчэ не глядзелі відэа, то самы час: https://youtu.be/IP11IMjW0Cw

Telegram | Instagram | YouTube |Buymeacoffee
👉 У траўні 1958 года камітэт Гродзенскага гарадскога Савета дэпутатаў прыняў пастанову аб ўсталяванні мемарыяльнай дошкі на доме, у якім жыла пісьменніца Эліза Ажэшка. Урачыстае адкрыццё адбылося ў верасні 1958 года.

🧐 Цікава, што гэта была не першая дошка, якую размясцілі на доме пісьменніцы. У першы раз памятную шыльду адкрылі 21 лістапада 1926 года. Таблічкі, якія зараз размяшчаюцца на доме пісьменніцы - ужо трэція. Іх усталявалі ў 1991 годзе.

📚 На таблічках, на польскай і на беларускай мове, напісана, што “Тут з 1894 па май 1910 года жыла выдатная польская пісьменніца дэмакратка Эліза Ажэшка”.

Цікава, што летам 2021 года на вуліцах Гродна адкрылі турыстычныя стэнды пра жыццё “выдатнай польскай пісьменніцы” Элізы Ажэшка. Іх адкрыццё прымеркавалі да 180-годдзя з дня нараджэння пісьменніцы. Распрацоўкай праекта займаўся Гродзенскі дзяржаўны ўніверсітэт імя Янкі Купалы, а фінансы вылучаў Еўрасаюз. У верасні 2023 года таблічкі зніклі з вуліц Гродна.

Telegram | Instagram | YouTube |Buymeacoffee
👉 Насамрэч, дом на вуліцы Ажэшкі, 17, дзе размяшчаецца музей Элізы Ажэшкі і філіял абласной бібліятэкі пабудавалі ў 1976 годзе. Арыгінальны драўляны дом, у якім жыла пісьменніца, разабралі, каб пашырыць вуліцу.

🧐 Бо арыгінальны будынак размяшчаўся каля самай праезжай часткі. Сучасны будынак, з газасілікатных блокаў, як копію пабудавалі на некалькі метраў далей ад дарогі. Адзіная аўтэнтычная дэталь экстэр’ера - чугунны балкон.

📷 На фота: Разборка арыгінальнага дома дзе жыла Эліза Ажэшка. На заднім плане можна ўбачыць абрысы дома-муляжа.

Крыніца: Мечыслаў Супрон

Telegram | YouTube | Instagram | Buymeacoffee
📺 Cёння пятніца і на нашым YouTube канале новае відэа!

😏 Верагодна, вы ўжо глядзелі яго раней. Бо мы ўжо публікавалі яго ў нашым Telegram-канале, але самы час асвяжыць веды яшчэ раз паглядзець відэа пра гісторыю развіцця аўтобуснага руху ў горадзе.

👉 Паглядзець відэа: https://youtu.be/he_31Og1EP0

☺️ Будзем удзячныя, калі вы паставіце пад відэа падабайку, падпішыцеся на канал Hrodna 11:27 і падзеліцеся відэа з сябрамі.

Telegram | YouTube | Instagram | Buymeacoffee
28 лістапада 1990 года ў Гродне ўрачыста адкрылі помнік “Пагоня на Грунвальд”

🏛 Помнік - камень за металічнай шыльдачкай, размясцілі на Каложскай гары. Паводле гарадской легенды, менавіта адсюль, пасля ўрачыстай службы ў Каложскім храме, гродзенская харугва на чале з князем Вітаўтам вырушыла на поле пад Грунвальдам у 1410 годзе.

✝️ Падчас адкрыцця, помнік асвяцілі каталіцкі, праваслаўны і грэка-каталіцкі святары. На адкрыцці прысутнічалі ўдзельнікі навуковай канферэнцыі “Вітаўт Вялікі і яго эпоха” - гісторыкі з Беларусі, Літвы і Польшчы.

⚔️ Пасля ўсталявання помніка, у 1990-я гады Каложская гара стала месцам святкавання Дня беларускай вайсковай славы 8 верасня.
Чарговая гадавіна трагічнай страты Фары Вітаўта. Ужо 62 гады прайшоў з моманту, як гродзенцы страцілі адзін з сімвалаў горада. За гэты час адносіны да храма ў гарадскіх уладаў змяняліся:

▪️ у 1992-93 гадах улады дазволілі правесці два сезоны раскопак (кіравалі Алег Трусаў, Алесь Краўцэвіч і Ірына Ганецкая), ды нават не проста дазволілі, а былі ініцыятарамі;
▪️ але ўжо ў 2000-м годзе не дазволілі зарэгістраваць грамадскае аб’яданне “Гарадзенскія муры”, якое планавала займацца адбудовай касцёла ў якасці беларускай каталіцкай парафіі (нагадаем, тады ўвесь гродзенскі каталіцкі касцёл быў суцэльна польскім). Кіраваць аб’яднаннем тады паклікалі Алеся Краўцэвіча;
▪️ тады ж актывісты пасадзілі кветкі (без дазволу ўладаў) і паставілі па сваёй ініцыятыве інфармацыйны стэнд пра тое, што ў гэтым месцы быў храм, разбураны ўладамі. Шыльда тая прадказальна хутка знікла, яе некалькі разоў аднаўлялі, яна зноў знікала;
▪️ на 40-я ўгодкі знішчэння храма, у 2001 годзе, на месцы Фары вернікі паставілі крыж, яго асвяціў ксёндз, хор “Бацькаўшчына” заспяваў “Магутны Божа”. Крыж знік ужо наступнай ноччу, а адну з ініцыятарак руху за аднаўленне Фары Марыю Мацко пачалі цягаць па міліцыі;
▪️ пасля гэтага тэма аднаўлення і нават памяці пра Фару Вітаўта надоўга заціхла. Толькі ў 2014 годзе, даволі нечакана, прынамсі для адмінаў гэтага канала, улады ў час Фестывалю нацыянальных культур адкрылі помнік на месцы страчанага храма. Праўда, як мы яго страцілі і хто яго знішчыў, напісаць на помніку палахлівыя чыноўнікі пабаяліся;
▪️ і вось што зусім не чакана - у 2021 годзе мы даведаліся, што аднаўленне Фары Вітаўта запісана ў мэтах развіцця горада і генплане на 2030 год. Але ўжо ў 2023 годзе старшыня Гродзенскага аблвыканкама Уладзімір Каранік сказаў, што аднаўленне Фары Вітаўта прыбралі з генеральнага плана Гродна. Гэта, на думку Караніка, «папахвае блюзнерствам».
🗞 Гродзенская друкарня бярэ сваю гісторыю значна раней за часы Антонія Тызенгаўза. Але, нажаль, да нашых дзён яна не здолела праіснаваць і яе закрылі ў снежні 2021 года. Якой была гісторыя гродзенскага друку, Hrodna 11:27 распавядае ў новым відэа.

📺 Гісторыя друкарні ў Гродне: https://youtu.be/c_JG0aVzQkE

P.S. Адміны канала будуць вельмі ўдзячны, калі вы паставіце падабайку новаму відэа і падпішыцеся на наш канал, калі яшчэ не падпісаныя. Таксама, вы можаце пачаставаць нас кубачкам кавы, які сагрэе нас у першы зімовы дзень. Зрабіць гэта можна — праз Buymeacoffee

Telegram | YouTube | Instagram | Buymeacoffee
😢 Сумная навіна прыйшла з Варшавы. 1 снежня памерла выбітная гісторык мастацтва і вялікая сяброўка Гродна і ўсёй Гродзеншчыны - прафесар Марыя Каламайска-Саід.

Яна ўдзельнічала ў сапраўды манументальным праекце з апісаннем касцёлаў і кляштараў Беларусі ды іншых частак былой Рэчы Паспалітай - “Materiały do Dziejów Sztuki Sakralnej”. Пад яе рэдакцыяй выходзілі самыя падрабязныя апісанні рымска-каталіцкіх храмаў былога Віленскага, Троцкага, Навагрудскага ваяводстваў. Па некаторых, самых значных храмах, гэта фактычна былі цэлыя манаграфіі. Нічога падобнага ў такім маштабе ў нас ніхто не рабіў. Таму яе заслуга для спазнання гісторыі Гродна і рэгіёну - велізарная. Пані прафесар разам са студэнтамі і калегамі інвентарызавала больш за 300 сакральных аб’ектаў былога ВКЛ!

Яна любіла Гродна, заўсёды гатовая была дапамагчы беларускім калегам, яе матэрыяламі актыўна карысталіся і карыстаюцца многія, у тым ліку і аўтары гэтага сціплага канала.

Адышоў у вечнасць вялікі чалавек, сапраўдная руплівіца ў пытанні вывучэння і захавання спадчыны.

Спачуваем родным і сябрамі пані прафесар.
Сёння свае 86 нарадзіны святкуе беларуская паэтка — Данута Бічэль-Загнетава.

🎉 Каманда Hrodna 11:27 шчыра віншуе Дануту Янаўну са святам і зычыць ёй здароўя, натхнення на напісання новых вершаў і твораў.

👉 Нягледзячы на тое, што Данута Бічэль нарадзілася ў Лідскім раёне, для Гродна яна стала сваеасаблівым паэтычным сімвалам. Яна не раз звярталася да Гродна і яе адметнасцяў у сваёй творчасці, але самым галоўным дасягненнем паэтка лічыць —
Музей Максіма Багдановіча, які я сабрала, адчыніла. Стварыла там атмасферу гасціннасці і любові”.

🗞 Акрамя гэтага, Данута Янаўна была адной з ініцыятараў выпуску самвыдавецкай газеты “Рэанімова”, якая мела на мэце папулярызацыю класічнага правапісу беларускай мовы.

Telegram | YouTube | Instagram | Buymeacoffee
Усіх падпісчыкаў віншуем з Днём святога Мікалая!
👊 За апошнія дні інфармацыйную прастору Беларусі запаланіў новы расійскі серыял "Слово пацана". І мы раптам узгадалі, што яшчэ ў 2019 удалося запісаць кароткія ўспаміны аднаго з гродзенскіх пацаноў 80-90-х, які займаўся "крышаваннем" Скідзельскага рынку. А паколькі зараз бандыцкая тэма ва ўсіх на слыху - дык мы дзелімся з вамі тымі ўспамінамі.

Пакінулі ўсё на той мове, на якой было запісана - бо яна дастаткова сакавітая.

Чытаць: https://telegra.ph/slovo-pacana-12-06
📺 Пятніца! І на нашым YouTube канале ўжо новае відэа, гэта адно з тых відэа, якое раней мы публікавалі ў нашым Telegram, але калі вы прапусцілі альбо не ведаеце гісторыю гродзенскіх тралейбусаў, то самы час паглядзець.

👉 Гісторыя тралейбуснага руху ў Гродне: https://youtu.be/IoEL_zfzguI

👍 Не забудзьце падтрымаць нас падабайкай і падпіскай. А ў каментарах можаце напісаць свае здагадкі, пра што будзе наступнае відэа.
Невялікая падказка – 15 снежня 1862 года.

Telegram | YouTube | Instagram | Buymeacoffee
🤯 Так павінен быў выглядаць Гродзенскі абласны драматычны тэатр

👉 Яго планавалі пабудаваць у 1960-я гады на вуліцы Ажэшкі насупраць гарадскога парка, за помнікам пісьменніцы. Дзеля будаўніцтва планавалі “схаваць” Гараднічанку — засыпаць яе грунтам. У газеце таго часу пісалі — “Як кажуць, гульня каштуе свеч”. Планавалася, што тэатр будзе разлічаны на 800 месцаў. У ім павінна было быць фае, сцэна, памяшканні для актораў.

🏗 У выніку, ад гэтага праекта адмовіліся. А абласны драматычны тэатр пабудавалі у 1980-х гадах ў іншай кропцы горада — на месцы зруйнавана манастыра бернардынак на вуліцы Маставой. Некаторыя лічаць, што будынак тэатра — вяршыня савецкага мадэрнізму ў Гродне.

Telegram | YouTube | Instagram | Buymeacoffee
12 снежня 1586 года ў Гродне памёр Стэфан Баторый

👑 Самы час ўзгадаць некалькі цікавых момантаў з жыцця манарха. Пяць фактаў пра Баторыя чытайце ў картках, якія мы падрыхтавалі.

Telegram | YouTube | Instagram | Buymeacoffee