🪔 #یخدو ۱: اشیایی که ما را به تاریخ وصل میکند
✍️ صادق رحمانی
📝 یک بار با زنی سالخورده، مادر یکی از دوستان، برخورد داشتم. در لابهلای حرفهایش به نکتهی جالبی اشاره کرد. گفت: «کاغذ از آدمها وفادارتر است.» اشارهاش به این موضوع بود که نوشتههای آدمی پس از مرگش هنوز هست، اما از صاحب نوشته خبری نیست. من از این عبارت استفاده میکنم و میگویم که اشیای خانهی ما نیز زندهاند و وفادارتر از انسانها.
🏺برخی از اشیا ما را به تاریخ وصل میکند. اشیاء چند نسل با آدمهای یک خانه زندگی میکنند و وقتی که کهنه هم شدند، آدم از آنها دل نمیکند، بلکه آنها را به انباری منتقل میکند. بنابراین اشیاء همانند انسانها زندگی میکنند، پیر میشوند و به جای دیگر سفر میکنند. اشیاء دربردارندهی معانی فرهنگی و اجتماعی هستند.
💈 شما چه مقدار از اشیای قدیمی را پیش چشم خود دارید؟ چرا فرزندان ما از نگهداری اشیای قدیمی در خانه، اظهار نارضایتی میکنند؟ آیا آنان از خاطرهبازی ما با اشیاء اطلاع دارند؟ جوانان امروز با چه اشیایی پیمان رفاقت بستهاند؟
📦 «یخدو» صندوقی چوبی بود که در آن میشد هر چیزی را پیدا کرد. ما هم در ستون «یخدو» از اشیای فراموششدهی خانه مینویسیم؛ اشیایی که گاهی فقط یک خاطره است و گاهی هم میتوان دستی به سر و روی آنها کشید و به شکلی دیگری با آنها زندگی کرد.
🗃 یخدو Yakhdoo همان صندوقچه قدیمی است که به احتمال زیاد نام آن رَختدو یا رختدان یعنی جای نگهداری لباس بوده است. از یخدو برای نگهداری لباسهای نو و مهمانی استفاده میشده است. بدنهی اصلی یخدو از چوب درخت گز درست میشد و برای روکش بیرونی آن از مخمل وبرای روکش داخلی از پارچههایی با کیفیت نازلتر استفاده میکردند.
🧿 یخدو جزو لاینفک جهیزیهی عروس بود و حتما یک جفت یخدو در جهاز عروس قرار میدادند. حاج عبدل ایزدی و حاج علی ایزدی از آخرین استادان بنام در ساخت یخدو در گراش بودند.
🔨 درِ ستون «یخدو» را با عکسهایی از رقیه مهرابی، دانشآموخته مرمت آثار تاریخی، باز میکنیم که یخدوی قدیمی را با هنرمندی خود به یک عضو زیبای خانه تبدیل کرده است.
☑️ ستون یخدو را یکشنبهها در هفتبرکه بخوانید.
🔻 #یادداشت کامل در هفتبرکه:
☑️ 7Berkeh.ir/archives/138565
▪️▫️▪️
🔴 7Berkeh.ir
✔️ t.me/HaftBerkeh
✔️ Whatsapp : bit.ly/7B-Wa
✔️ Instagram.com/7Berkeh
✔️ eitaa.com/Haftberkeh
✔️ Ble.ir/7Berkeh
✍️ صادق رحمانی
📝 یک بار با زنی سالخورده، مادر یکی از دوستان، برخورد داشتم. در لابهلای حرفهایش به نکتهی جالبی اشاره کرد. گفت: «کاغذ از آدمها وفادارتر است.» اشارهاش به این موضوع بود که نوشتههای آدمی پس از مرگش هنوز هست، اما از صاحب نوشته خبری نیست. من از این عبارت استفاده میکنم و میگویم که اشیای خانهی ما نیز زندهاند و وفادارتر از انسانها.
🏺برخی از اشیا ما را به تاریخ وصل میکند. اشیاء چند نسل با آدمهای یک خانه زندگی میکنند و وقتی که کهنه هم شدند، آدم از آنها دل نمیکند، بلکه آنها را به انباری منتقل میکند. بنابراین اشیاء همانند انسانها زندگی میکنند، پیر میشوند و به جای دیگر سفر میکنند. اشیاء دربردارندهی معانی فرهنگی و اجتماعی هستند.
💈 شما چه مقدار از اشیای قدیمی را پیش چشم خود دارید؟ چرا فرزندان ما از نگهداری اشیای قدیمی در خانه، اظهار نارضایتی میکنند؟ آیا آنان از خاطرهبازی ما با اشیاء اطلاع دارند؟ جوانان امروز با چه اشیایی پیمان رفاقت بستهاند؟
📦 «یخدو» صندوقی چوبی بود که در آن میشد هر چیزی را پیدا کرد. ما هم در ستون «یخدو» از اشیای فراموششدهی خانه مینویسیم؛ اشیایی که گاهی فقط یک خاطره است و گاهی هم میتوان دستی به سر و روی آنها کشید و به شکلی دیگری با آنها زندگی کرد.
🗃 یخدو Yakhdoo همان صندوقچه قدیمی است که به احتمال زیاد نام آن رَختدو یا رختدان یعنی جای نگهداری لباس بوده است. از یخدو برای نگهداری لباسهای نو و مهمانی استفاده میشده است. بدنهی اصلی یخدو از چوب درخت گز درست میشد و برای روکش بیرونی آن از مخمل وبرای روکش داخلی از پارچههایی با کیفیت نازلتر استفاده میکردند.
🧿 یخدو جزو لاینفک جهیزیهی عروس بود و حتما یک جفت یخدو در جهاز عروس قرار میدادند. حاج عبدل ایزدی و حاج علی ایزدی از آخرین استادان بنام در ساخت یخدو در گراش بودند.
🔨 درِ ستون «یخدو» را با عکسهایی از رقیه مهرابی، دانشآموخته مرمت آثار تاریخی، باز میکنیم که یخدوی قدیمی را با هنرمندی خود به یک عضو زیبای خانه تبدیل کرده است.
☑️ ستون یخدو را یکشنبهها در هفتبرکه بخوانید.
🔻 #یادداشت کامل در هفتبرکه:
☑️ 7Berkeh.ir/archives/138565
▪️▫️▪️
🔴 7Berkeh.ir
✔️ t.me/HaftBerkeh
✔️ Whatsapp : bit.ly/7B-Wa
✔️ Instagram.com/7Berkeh
✔️ eitaa.com/Haftberkeh
✔️ Ble.ir/7Berkeh
🪔 #یخدو ۲: سرگذشت یخچال نفتیِ حاج محمود
✍️ صادق رحمانی
☑️ هفتبرکه: «یخدو» نام صندوق قدیمی برای نگهداری چیزهاست. با هشتگ #یخدو در هفتبرکه، نویسندگان مختلف به مرور تاریخ و معانی فرهنگی و اجتماعی اشیا و کلمات میپردازند. صادق رحمانی در این شماره در مورد یک یخچال نفتی قدیمی نوشته است.
🔻 بخشی از یادداشت صادق رحمانی:
🏠 در سفری که هفتهی اول شهریورماه ۱۴۰۲ به گراش داشتم، چند روزی را در خانهی خواهرم سپری کردم. خانهی حاج محمود بر روی خانهی قدیمیِ پدری در محلهی مسجد رئیس بنا شده است. همین موضوع نیز نشانِ ادامهی هویت یک خانواده است که فرزندان دوست دارند در خاطراتشان، همان خانهی قدیمی را با حضور پدر، مادر، خواهر و برادر در خانهی جدید، تجدید کنند.
🧿 حاج محمود اشیای قدیمی زیادی را در خانه نگهداری میکند، چرا که سالها با آن انس و الفت گرفته است و انسان چیزی جز انس و الفت نیست. یکی از این اشیاء، یخچال نفتی است که در گوشهای از خانه قرار دارد. با حاج محمود در این زمینه صحبت کردم. خواستم که خاطراتش را از ورود این یخچال برایم بازگو کند.
🪔 یخچال نفتی هم از عجایب روزگار است. مخزن نفت در پایین یخچال قرار دارد، فتیلهای دارد که با کبریت روشن و شعلهور میشود و با گرمای خود یخ میسازد.
📝 خوشبختانه پس از ۵۲ سال، هنوز فاکتور ان را هم نگه داشته بود. این یخچال در ۲۶ مهرماه ۱۳۵۱ از شرکت ایران و سوئد در تهران، خیابان سوم اسفند، خریداری شده است. در فاکتور نوشته شده است: یکدستگاه یخچال ۸ فوتی مدل L-70 به مبلغ ۵۴۵۰۰ ریال که ۴۰۰۰ ریال آن تخفیف دادهاند و در نهایت ۵۰۵۰۰ ریال به حاج محمود باقری تحویل داده شده است.
🔖 علاوه بر فاکتور خرید، رسید بارنامه نیز ضمیمه است که نشان میدهد چگونه این یخچال از تهران به گراش رسیده است. موسسه حمل و نقل «جهانبار» آن را پذیرفته و در گراش تحویل داده است.
🔻 اما این اشیاء، پیرامون خودشان تاریخ دگرگونیها را نیز نشان میدهد:
1️⃣ وقتی از تهران یخچال نفتی خریداری شده است، مفاد و مفهومش آن است که هنوز در گراش «برق» سراسری به خانهها نیامده است. در سال ۱۳۵۱ اگر در گراش برق هم بوده، فقط چند ساعت در شب از ساعت ۷ تا ۱۲ برقرار بوده است و مردم فکر میکردند که سالها طول خواهد کشید که برق به خانهها وارد شود. چون سرعت فناوری در آن روزگار بسیار کند بوده است.
2️⃣ در رسید بارنامه، نام حاج حسینعلی اسدی-گراشی ذکر شده است. از این نشانه مشخص میشود که حاج حسینعلی اسدی برای انتقال کیسههای برنج و روغن و پارچه با تهران تجارت داشته است.
3️⃣ در آن روزگار که بیش از پنجاه سال از آن میگذرد، مردم از یخ کمتر استفاده میکردهاند. معمولا قالبهای یخ را از کارخانهی یخ لار به گراش میآوردند، بعد آن را تکهتکه میکردند و مردم استفاده میکردند.
4️⃣ با ورود یخچال نفتی به گراش، گاه همسایهها برای مهمانی و ساخت شربت به یخ نیاز داشتند. این یخها را در «کلمن عقاب» میریختند و به همسایگان یا فامیل میدادند. آنها نیز مجبور بودند که یخ را در کلمن نگهداری کنند.
5️⃣ در سال ۱۳۵۰ به بعد، فقط چند یخچال نفتی در گراش بود که پس از ورود برق، به تعداد یخچالها روزبهروز افزوده شد.
⏳ سرگذشت اشیای پیرامون ما، سرگذشت ماست. سیر زندگی یخچالها را از طریق مشاهدهی نخستین یخچال تا مدرنترین آن میتوان دریافت. امروز به یخچالهای خانهی خود نگاه گنید. او بخشی از زندگی ماست که ممکن است چند سالی دیگر دچار تغییراتی شود. هدف این یادداشت کوتاه این بود که بدانیم به چیزهای اطراف خود با دیدی فرهنگی و تاریخی نگاه کنیم. آنها در کنار ما و برای ما هستند، اما روی رفتار و ذهن ما نیز تاثیر میگذارند و شیوهی زیست ما را تغییر میدهند.
🔻 یادداشت در هفتبرکه:
☑️ 7Berkeh.ir/archives/138570
▪️▫️▪️
🔴 7Berkeh.ir
✔️ t.me/HaftBerkeh
✔️ Whatsapp : bit.ly/7B-Wa
✔️ Instagram.com/7Berkeh
✔️ eitaa.com/Haftberkeh
✔️ Ble.ir/7Berkeh
✍️ صادق رحمانی
☑️ هفتبرکه: «یخدو» نام صندوق قدیمی برای نگهداری چیزهاست. با هشتگ #یخدو در هفتبرکه، نویسندگان مختلف به مرور تاریخ و معانی فرهنگی و اجتماعی اشیا و کلمات میپردازند. صادق رحمانی در این شماره در مورد یک یخچال نفتی قدیمی نوشته است.
🔻 بخشی از یادداشت صادق رحمانی:
🏠 در سفری که هفتهی اول شهریورماه ۱۴۰۲ به گراش داشتم، چند روزی را در خانهی خواهرم سپری کردم. خانهی حاج محمود بر روی خانهی قدیمیِ پدری در محلهی مسجد رئیس بنا شده است. همین موضوع نیز نشانِ ادامهی هویت یک خانواده است که فرزندان دوست دارند در خاطراتشان، همان خانهی قدیمی را با حضور پدر، مادر، خواهر و برادر در خانهی جدید، تجدید کنند.
🧿 حاج محمود اشیای قدیمی زیادی را در خانه نگهداری میکند، چرا که سالها با آن انس و الفت گرفته است و انسان چیزی جز انس و الفت نیست. یکی از این اشیاء، یخچال نفتی است که در گوشهای از خانه قرار دارد. با حاج محمود در این زمینه صحبت کردم. خواستم که خاطراتش را از ورود این یخچال برایم بازگو کند.
🪔 یخچال نفتی هم از عجایب روزگار است. مخزن نفت در پایین یخچال قرار دارد، فتیلهای دارد که با کبریت روشن و شعلهور میشود و با گرمای خود یخ میسازد.
📝 خوشبختانه پس از ۵۲ سال، هنوز فاکتور ان را هم نگه داشته بود. این یخچال در ۲۶ مهرماه ۱۳۵۱ از شرکت ایران و سوئد در تهران، خیابان سوم اسفند، خریداری شده است. در فاکتور نوشته شده است: یکدستگاه یخچال ۸ فوتی مدل L-70 به مبلغ ۵۴۵۰۰ ریال که ۴۰۰۰ ریال آن تخفیف دادهاند و در نهایت ۵۰۵۰۰ ریال به حاج محمود باقری تحویل داده شده است.
🔖 علاوه بر فاکتور خرید، رسید بارنامه نیز ضمیمه است که نشان میدهد چگونه این یخچال از تهران به گراش رسیده است. موسسه حمل و نقل «جهانبار» آن را پذیرفته و در گراش تحویل داده است.
🔻 اما این اشیاء، پیرامون خودشان تاریخ دگرگونیها را نیز نشان میدهد:
1️⃣ وقتی از تهران یخچال نفتی خریداری شده است، مفاد و مفهومش آن است که هنوز در گراش «برق» سراسری به خانهها نیامده است. در سال ۱۳۵۱ اگر در گراش برق هم بوده، فقط چند ساعت در شب از ساعت ۷ تا ۱۲ برقرار بوده است و مردم فکر میکردند که سالها طول خواهد کشید که برق به خانهها وارد شود. چون سرعت فناوری در آن روزگار بسیار کند بوده است.
2️⃣ در رسید بارنامه، نام حاج حسینعلی اسدی-گراشی ذکر شده است. از این نشانه مشخص میشود که حاج حسینعلی اسدی برای انتقال کیسههای برنج و روغن و پارچه با تهران تجارت داشته است.
3️⃣ در آن روزگار که بیش از پنجاه سال از آن میگذرد، مردم از یخ کمتر استفاده میکردهاند. معمولا قالبهای یخ را از کارخانهی یخ لار به گراش میآوردند، بعد آن را تکهتکه میکردند و مردم استفاده میکردند.
4️⃣ با ورود یخچال نفتی به گراش، گاه همسایهها برای مهمانی و ساخت شربت به یخ نیاز داشتند. این یخها را در «کلمن عقاب» میریختند و به همسایگان یا فامیل میدادند. آنها نیز مجبور بودند که یخ را در کلمن نگهداری کنند.
5️⃣ در سال ۱۳۵۰ به بعد، فقط چند یخچال نفتی در گراش بود که پس از ورود برق، به تعداد یخچالها روزبهروز افزوده شد.
⏳ سرگذشت اشیای پیرامون ما، سرگذشت ماست. سیر زندگی یخچالها را از طریق مشاهدهی نخستین یخچال تا مدرنترین آن میتوان دریافت. امروز به یخچالهای خانهی خود نگاه گنید. او بخشی از زندگی ماست که ممکن است چند سالی دیگر دچار تغییراتی شود. هدف این یادداشت کوتاه این بود که بدانیم به چیزهای اطراف خود با دیدی فرهنگی و تاریخی نگاه کنیم. آنها در کنار ما و برای ما هستند، اما روی رفتار و ذهن ما نیز تاثیر میگذارند و شیوهی زیست ما را تغییر میدهند.
🔻 یادداشت در هفتبرکه:
☑️ 7Berkeh.ir/archives/138570
▪️▫️▪️
🔴 7Berkeh.ir
✔️ t.me/HaftBerkeh
✔️ Whatsapp : bit.ly/7B-Wa
✔️ Instagram.com/7Berkeh
✔️ eitaa.com/Haftberkeh
✔️ Ble.ir/7Berkeh
🪔 #یخدو ۳: راغبو و پرواسه، جانپناههای سنتی بامها
✍️ فرشته صدیقی
🏠 معماری خانههای قدیمی سبک و سیاق جذابی داشته است که البته باگهای امنیتی نیز کم نبوده است. پشت بام منازل در گذشته برای ایمنی «پَرواسَه» و «راغبو» داشتهاند.
📌 پرواسه دیواری حایل به سمت کوچه بوده به بلندای ۱۵۰ سانتیمتر. اما راغبو که احتمالا تغییریافتهی ترکیب «رُخبام» باشد، دیواری کوتاه با ارتفاعی حدود ۷۰ تا ۷۵ سانتیمتر به سمت حیاط است که هم کاربرد حفاظت و هم زیبایی دادن به نمای خانه را داشته است.
▫️ راغبو را امروزه جانپناه یا هندریل میخوانند و ارتفاع استانداردش حدود ۱۲۰ سانتیمتر است. میگویند که راغبو برای اولین بار در معماری یونان باستان مورد استفاده قرار گرفت و اندکاندک در سایر نقاط دنیا نیز رایج شد. راغبو در گذشته از جنس خود دیوار بود اما اکنون از مواد مختلفی در اجرای آن استفاده میشود، از جمله: شیشه، نردههای سنگی، چوبی، استیل و تلفیقی. اکنون دیگر پشت بام نقش پررنگی در منازل ما ندارد، اما در طی زمان، نقایص امنیتی آن برطرف شده و جنبهی زیبایی و تاثیرش بر نمای ساختمان نیز مورد توجه ویژهای قرار دارد.
▫️ راغبوهای قدیم از استانداردهای ایمنی دور بوده، تا جایی که بارها اشخاص و علیالخصوص کودکان را دچار حوادثی خطرناک مینموده است. قدیمترها، فصلی که هوا رو به گرمی میرفت، محل خوابِ اکثر خانوادهها از اتاق به حیاط یا پشت بام تغییر مییافت. دمادم غروب آفتاب و یا همان اوایل شب، فرزندانِ خانه رختخوابها را در جاهای مد نظر میگستراندند تا برای موقع خواب، خنک شوند. صبح هم آنها را برمیچیدند.
🏃♀️ حدود ۵۰ سال پیش، یکی از دختربچههای فامیل ما در حین انجام همین فعل خطیر، چند رختخواب را تا میزند و بر لبهی راغبو میگذارد. اما از بدِ حادثه، در پی غلبهی سنگینی آنها بر وزن نحیفش، در همان حالت از پشت بام به میان حیاط سقوط میکند، ولی در کمال ناباوری شاهدان حادثه، آناً از جا برمیخیزد و به دنبال بازی روزانهاش میرود! به لطف خدا همان رختخوابها مانند تشک نجات عمل کرده و مانع پوستر شدن دخترک بینوا شده بود!
🔻 یادداشت در هفتبرکه:
☑️ 7Berkeh.ir/archives/139909
▪️🪔▪️
🔴 7Berkeh.ir
✔️ t.me/HaftBerkeh
✔️ Whatsapp : bit.ly/7B-Wa
✔️ Instagram.com/7Berkeh
✔️ eitaa.com/Haftberkeh
✔️ Ble.ir/7Berkeh
✍️ فرشته صدیقی
🏠 معماری خانههای قدیمی سبک و سیاق جذابی داشته است که البته باگهای امنیتی نیز کم نبوده است. پشت بام منازل در گذشته برای ایمنی «پَرواسَه» و «راغبو» داشتهاند.
📌 پرواسه دیواری حایل به سمت کوچه بوده به بلندای ۱۵۰ سانتیمتر. اما راغبو که احتمالا تغییریافتهی ترکیب «رُخبام» باشد، دیواری کوتاه با ارتفاعی حدود ۷۰ تا ۷۵ سانتیمتر به سمت حیاط است که هم کاربرد حفاظت و هم زیبایی دادن به نمای خانه را داشته است.
▫️ راغبو را امروزه جانپناه یا هندریل میخوانند و ارتفاع استانداردش حدود ۱۲۰ سانتیمتر است. میگویند که راغبو برای اولین بار در معماری یونان باستان مورد استفاده قرار گرفت و اندکاندک در سایر نقاط دنیا نیز رایج شد. راغبو در گذشته از جنس خود دیوار بود اما اکنون از مواد مختلفی در اجرای آن استفاده میشود، از جمله: شیشه، نردههای سنگی، چوبی، استیل و تلفیقی. اکنون دیگر پشت بام نقش پررنگی در منازل ما ندارد، اما در طی زمان، نقایص امنیتی آن برطرف شده و جنبهی زیبایی و تاثیرش بر نمای ساختمان نیز مورد توجه ویژهای قرار دارد.
▫️ راغبوهای قدیم از استانداردهای ایمنی دور بوده، تا جایی که بارها اشخاص و علیالخصوص کودکان را دچار حوادثی خطرناک مینموده است. قدیمترها، فصلی که هوا رو به گرمی میرفت، محل خوابِ اکثر خانوادهها از اتاق به حیاط یا پشت بام تغییر مییافت. دمادم غروب آفتاب و یا همان اوایل شب، فرزندانِ خانه رختخوابها را در جاهای مد نظر میگستراندند تا برای موقع خواب، خنک شوند. صبح هم آنها را برمیچیدند.
🏃♀️ حدود ۵۰ سال پیش، یکی از دختربچههای فامیل ما در حین انجام همین فعل خطیر، چند رختخواب را تا میزند و بر لبهی راغبو میگذارد. اما از بدِ حادثه، در پی غلبهی سنگینی آنها بر وزن نحیفش، در همان حالت از پشت بام به میان حیاط سقوط میکند، ولی در کمال ناباوری شاهدان حادثه، آناً از جا برمیخیزد و به دنبال بازی روزانهاش میرود! به لطف خدا همان رختخوابها مانند تشک نجات عمل کرده و مانع پوستر شدن دخترک بینوا شده بود!
🔻 یادداشت در هفتبرکه:
☑️ 7Berkeh.ir/archives/139909
▪️🪔▪️
🔴 7Berkeh.ir
✔️ t.me/HaftBerkeh
✔️ Whatsapp : bit.ly/7B-Wa
✔️ Instagram.com/7Berkeh
✔️ eitaa.com/Haftberkeh
✔️ Ble.ir/7Berkeh
