"بحران محیط زیست در ایران و لزوم بازنگری به دانشهای مردمی و راهکارهای فرهنگ ملی"

🖋نوشته #مرتضی_فرهادی مردم شناس و عضو هیأت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی

متن زیر مقدمه مقاله ای است به همین نام که در سال 1380 در ماهنامه "کتاب ماه علوم اجتماعی" به چاپ رسیده است و آن را جزو اولین تلاش ها برای ایجاد پیوند بین دانش های علوم اجتماعی و محیط زیست در ایران می دانند.

✅ایران: گنجینه ناشناخته دانش ها و فناور یهای مردمی

ایران، یکی از نخستین مراکز کشاورزی و دامداری و باغداری جهان است. اهلی کردن گندم، رام کردن بز، سگ، اسب و... و تربیت اقلامی از میوه ها و سبزیها، بسیاری اختراعات بزرگ و فناوری در زمینه های آبخیزداری، آبیاری، آبرسانی، همچون اختراع کاریز و چرخاب معروف به چرخ ایرانی و تلمبه های آبکش بادی، چرخ باد و برخی شیو ه های آبیاری و کشت وکار شگفت آور، همچون کشت سبوی (کوز ه ای)در مناطق بسیار کم آب و یا زمین های بلند و پشته هایی که آب بر آنها سوار نمیشود و یا در خاکهای شور و یا بی هسته کردن و یا ریزهسته کردن برخی میو ه ها همچون خرما و انگور و انار و یا بی تخمه کردن برخی کشت های جالیزی همچون هندوانه و اصلاح نژاد و انتخاب مصنوعی و دگرگو ن سازی ویژگی های درختان اهلی و تغییرات مکانکیی و ارگانکیی در شکل، رنگ، مزه و پوست برخی میو ه های درختی و جالیزی و نقش آفرینی و خطاطی بر روی پوست میوه هایی چون سیب ،هندوانه، خربزه و همچنین نازک سازی پوست خربزه و در اصطلاح شیشه ای کردن پوست آن، معطر کردن خربزه
و ترد و پر آبسازی آن به شکلی که حتی با صدای تاخت اسب و یا اشاره ی نوک سوزن خود به خود شکافته شوند.

ساخت ظروف از کدو قلیانی با شکلهای مختلف مهندسی و نقش آفرینی بر روی آن و شیو ه های توان بخشی و به ورزی زمین، به طوری که زمین پس از تحمل چند هزار سال کشت، هنوز سرزنده و شاداب و حاصلخیز باقی بماند و همچنین انتخاب مصنوعی و اصلاح نژاد دامها وپرندگان همچون پر دنبه کردن و یا بی دنبه کردن و کم دنبه کردن گوسفندان و مایه کوبی دامها - قرنها پیش از کشفیات پاستور و ادوار جنز - در برابر برخی بیمار یهای واگیردار، بخش کوچکی از دستاوردهای فرهنگی ایرانیان در دانش کشاورزی و دامداری، در پیوند با شرایط جغرافیایی و زیست محیطی می باشد.

به این سیاهه می توان تجربیات نادر و شگفت آوری همچون بندهای
زیرزمینی و پنهان برخی کاریزها در ایران و «چوم سوزان » (سازمانهای مبارزه با سرماهای نابهنگام) ، انواع کشت های دیم و از آن جمله کشت «سنگچالی »( کشت دیمی درختان در چاه های سنگی) و دانشهای پیوسته با کشاورزی و دامداری همچون دانش آب و هواشناسی سنتی گیاهشناسی و جانورشناسی سنتی و غیره را افزود.

یکی دیگر از پدیده های شگفت آور مربوط به تاریخ کشاورزی و درعین حال هنر معماری روستایی ایران، کبوترخانه هایی هستند که در طی قرنهای متمادی به بالندگی کامل خویش رسیده اند و همچنین به نظام های تجارب مدیریتی و مشارکتی و تعاونی های مربوط به مرتع داری، آبخیزداری، تجارب تعاون یهای چندهزار ساله در زمینه های تولید کشاورزی و دامداری و تهیه ی فرآورده های لبنی و... اشاره کرد.

متأسفانه بسیاری از این مسائل نه تنها برای قاطبه ی روشنفکران و دانشگاهیان ما، بلکه حتی برای مردم نگاران، مردم شناسان، مهندسان و استادان دانشکده های کشاورزی، بیگانه و ناشناخته است. به طوریکه
در تمام درسهای دانشکده های کشاورزی ما، حتی دو واحد درس به عنوان کشاورزی و یا دامداری و یا باغداری سنتی وجود ندارد و گویی تجربیات ده - پانزده هزار ساله ی تاریخی که دائماً به وسیله ي باستان شناسان به عقب برده میشود، [کاملا فراموش شده است].
تجربيات [دیگر تمدن های همچون]، چین، هند، مصر، اقوام مایا، آزتک و دیگر تمدنهای درخشان گذشته ی بشری [دربرابر تجربیات تمدن ایران] هیچ سخنی برای گفتن به مهندسان ما ندارند.

http://uupload.ir/files/uyvy_images.jpg


ایرانیان را مخترعین چرخ باد می دانند و این در حالی است که امروز استفاده از این انرژی توسط مافیای آب و سد سازانی که منافعشان پروژه های عظیم خاکبرداری و بتن ریزی است به حاشیه رانده شده و با وجود ظرفیت عظیم ایران در استفاده از این انرژی درصد بسیار جزئی از انرژی به این روش اختصاص یافته است.


@sahatzist
@Zaminonline

🇮🇷: @darvishnameh

🔵رد پای محیط زیست در اندیشه احسان شریعتی!🔵

1⃣ اصولاً چرا یک فیلسوف باید به محیط زیست بپردازد؟ شاید به این دلیل ساده که فیلسوف است و در کند و کاوِ یافتنِ پاسخهایی برای چرایی زندگی آدم زمینی ها! نه؟

2⃣ حضور یک فلسفه پژوه آشنا - #احسان_شریعتی - در بیست و هشتمین #گفتگوی_پردیسان؛ گفتگوهایی که تاکنون نخبگانی چون: #مرتضی_فرهادی، #مقصود_فراستخواه، #پرویز_پیران، #محمد_فاضلی، #محمود_سریع_القلم، #تقی_شامخی، #علی_سرزعیم، #محمدرضا_مروی_مهاجر، #حسین_قدیری، #فاطمه_ظفرنژاد، #سلیمان_پاک_سرشت، #حسین_کریمی، #پروین_فرشچی، #هادی_خانیکی، #اویس_ترابی، #مهدی_زارع، #علی_درویشی، #عبدالحسین_وهابزاده و ... را به خود دیده است؛ یک برگ دیگر و منظری تازه بر روی علاقه مندانِ بین رشته ای حوزه محیط زیست می گشاید؛ اینکه پس از یک جامعه شناس، روانشناس، حقوقدان، اکولوژیست، پزشک، سیاستمدار، انسان شناس و ... حالا یک فیلسوف چگونه به محیط زیست می نگرد؟

3⃣ احسان شریعتی در یک کنفرانس که «مؤسسه رخداد تازه» متولی برگزاری اش بود، در پاسخ به این پرسش که «مسألهٔ اصلی ما چیست؟» به شکلی مشروح اثبات کرد: چرا محیط زیست در شمارِ اصلی ترین مسایل و چالشهای امروزِ ایران است؛ پاسخی که همان زمان، یعنی حدود ۴ سال پیش در «روزنامه‌ بهار» منتشر شد.

4⃣ احسان شریعتی می گوید: مساله اصلی بر سر آن است که بدانیم در چه بوم- زیستی به سر می‌بریم؟ چگونه در این محیط‌زیست می‌زییم و نسبت به یکدیگر چگونه رفتار می‌کنیم؟ آنچه عیان است این است که ما در حال گذر از گذشته به نو و لذا در یک وضعیت ناپایدار به سر می‌بریم. این شرایط‌ گذار در صد و اندی سال گذشته به طول انجامیده است. مدرنیته وارد ایران شده، سنت نیز از میان رفته و ما در یک حالت معلق گذران زندگی می‌کنیم. شما این مساله را در کلانشهرهایی مانند تهران به وضوح می‌بینید؛ کلانشهرهایی که با عرصه عمومی مانند سطل زباله برخورد می‌شود. آنچه تعجب‌آور است آن است که حرمت محیط‌زیست اصلاً وجود ندارد. انگار آشغال‌ها چیده شده‌اند در خیابان. همین‌طور در تمام محیط‌زیستمان. این مقدار از حجم تولید ضایعات در کشوری درحال توسعه واقعا شگفت‌انگیز است. بحث را از همین تولید و توزیع و جاذبه و دافعهٔ ضایعات می‌توان شروع کرد تا به سیاست‌های کلان عمران و شهرسازی رسید: همه‌چیز به شکل دیوانه‌واری باید خراب و دوباره ساخته شود. تهرانی که نماد ایران است مبتنی است بر #تخلف‌فروشی و #تراکم‌سازی بی‌رویه و خلاف قاعده آن هم به روی گسل‌ها! که همگی آن‌ها خلاف الگوی علمی و محیط‌زیستی هستند. در این محیط است که حقوق بشر-و-شهروند رعایت نمی‌شود. در ترافیک آن، رعایت حق عابر پیاده توسط سواره‌ها‌ «محلی از اعراب» ندارد! تقدم حق عابر پیاده برخلاف بسیاری از نقاط دنیا بی معنا است. همین عدم رعایت حقوق دیگری در سطح خرد ما را به نتایج کلان دیگر می‌رساند. این‌که در بوم- زیستی زندگی می‌کنیم که فرد انسانی کرامتی ندارد. پس طبیعی است که در سطح اقتصادی و سیاسی هم همین مشکل را داشته باشیم! نه؟

5⃣ البته ما مساله فراوان داریم، اما ساعت ۹:۵۵ دقیقه صبح فردا - ۲۲ مهر - احسان شریعتی برایمان شرح خواهد داد که از بین این همه مسایلِ جورواجور و همه یه جورایی ناجور، مساله اصلی ما چیست و چه نسبتی با محیط زیست دارد؟

👇
https://t.me/darvishnameh/6327

🇮🇷: @darvishnameh

🔴چقدر فرهیختگانی چون #مرتضی_فرهادی هشدار دادند #کاریزها را قربانی #چاه‌ها و #سدها نکنید! خوشحالم که امروز وزارت جهادکشاورزی این زنهارها را می‌شنود!

https://goo.gl/FwdVZd

💞آدم‌های موثری که می‌شناسیم، معرفی کنیم!💞

✍ #محمد_فاضلی و #حسین_آخانی، سیاهه‌ای از آدم‌های خوب، موثر و امیدبخشی که می‌شناسند را معرفی کرده‌اند. کار پسندیده‌ای است، ترویجش کنیم تا آدم‌حسابی‌های مملکت از اقلیت خارج شوند ...

1️⃣ #سعید_انصاریان؛ شاعر، قصه‌گو، سینماگر، مستندساز و عاشق الگن ... او پرچمدار امید در یکی از محروم‌ترین مناطق کهگیلویه و بویراحمد است و پایه‌گذار جنگلی موسوم به خرد و امید.
.
2️⃣ #افسانه_احسانی؛ برای آفرینش معیشت مکمل در روستاهای وطن از همه دانش، عشق و زندگی خود مایه نهاده و جنبشی شورآفرین را رهبری می‌کند. او بی‌شک یکی از الگوهای امیدبخش زنان ایرانی است.

3️⃣ #آیه_حمداوی؛ سرلشکری با سپاهی که حالا دیگر برخوردار از گروهان و گردان شده و نهضتی پیش‌برنده برای کاهش سرانه پسماند و مهار چرکابه یا شیرابه‌ها را هدایت می‌کند.

4️⃣ #عادل_سالاری؛ او در کلمرز جنبشی بزرگ و موثر برای احیای تاب‌آوری کهنوج و افزایش سواد محیط‌زیستی مردمانش را آفریده و هر روز بر اثرگذاری‌هایش افزوده می‌شود.

5️⃣ #ایمان_کاظمی؛ جوان رعنا و خردمند وطن که زندگیش را وقف معرفی رفتارها و آدم‌های حسابی مملکت کرده است.

6️⃣ #مرتضی_فرهادی؛ استاد بی‌چون و چرای عشق به ایران؛ به گیاهانش و به سبک زندگی مردمی که پنج‌هزارسال است با رمزگشایی از قوانین حاکم بر طبیعت وطن، به جای رفتن به جنگ آن قوانین، کوشیده‌اند آنها را درک کرده و تبعیت کنند. صنعت بر فراز سنت یا در برابر آن را باید خواند تا دریابید از چه فرهیخته‌ای سخن می‌گویم.

7️⃣ #سروش_صلواتیان؛ او پرچمدار امید در جازموریان است و فقط نمی‌کوشد تا ماهی به مردمان محروم آن دیار بدهد؛ او مدرسه می‌سازد، برای مدیریت زباله و پساب می‌کوشد، در اندیشه ارتقای شاخص‌های سلامتی مردمش است و عجیب خستگی‌ناپذیر پیش می‌رود.

8️⃣ #مجتبی_گهستونی؛ انسانی شریف با دانشی باورنکردنی در حوزه فرهنگ، تاریخ و میراث فرهنگی ایران؛ به‌ویژه خوزستان که عجیب بی‌ادعا و چراغ خاموش اما خستگی‌ناپذیر به روشنگری‌هایش ادامه می‌دهد.

9️⃣ #آرش_نورآقایی؛ از او خلاق‌تر، جنگجوتر، شفاف‌تر و آینده‌پژوه‌تر کمتر دیده‌ام. او چیزهایی را می‌بیند که معمولاً ایرانیان در افق‌های دور هم نمی‌بینند. اینک هدفش را روی #نوسده قرار داده ... نه! شاید هم می‌خواهد گیلگمش را جهانی کند ... نه! شاید در پی رفتن از اهل کاشان به اهل ایران است ... نمی‌دانم ... اما می‌دانم که روزی ایران و ایرانی سزاوارانه از او قدردانی خواهند کرد.

🔺️ این سیاهه را البته خوشبختانه نمی‌توان به انتها رساند و تازه این‌ها فقط نشانه‌های بخت‌یاری #محمد_درویش است که شانس درک چنین افرادی را در زمان کوتاه زندگیش یافته؛ سلحشورانی چون #رئوف_آذری در سردشت، #نجمه_عزیزی در یزد، #فرزاد_مهدوی در رفسنجان، #احسان_عابدی در بندر دیر، #محمود_کردی در دیزباد بالا، #نصرت‌الله_تواضع در فریدون‌شهر، #سیمین_عیدی‌وند در مسجدسلیمان، #علی_شادلو در سربندان دماوند، #مسعود_صرامی در اصفهان، #حسین_داستان‌نما در مرودشت، #سیاوش_صوفی‌نژاد در تهران، #حسین_یارمحمودی در ارسنجان، #مرتضی_آریانژاد در میناب، #یاسر_عرب در تهران، #محسن_رنانی در اصفهان، #آهنگ_کوثر در فارس، #پیمان_بازدیدی و #شیرین_پارسی در گیلان، #هایده_شیرزادی در کرمانشاه، #علی_نصیری در پاقلات، #احمد_مبارکی در میلکی هرمزگان، #مجتبی_پاکپرور در شیراز، #عباسعلی_سپاهی_یونسی و #عبدالحسین_وهابزاده در مشهد، #نصرت‌الله_صفاییان در ساری، #حامد_مشیری در کیش، #علی_عبدالعالی در تهران، #ستاره_طالبیان در کاشان، #نادر_ضرابیان در لواسان، #خدیجه_ظریفی، #بهمن_ایزدی و #اشکان_بروج در شیراز، #علی_دهباشی، #مهدی_شمسی، #پژمان_نوروزی، #عباس_محمدی، #جواد_قارایی و #نسیم_یادگار در تهران، #اسماعیل_آذری‌نژاد در کهگیلویه و بویراحمد، #مسعود_نبی‌دوست و #علی_یعقوبیان_مهر در روستای حاجی بیگی تربت‌حیدریه، #شراره_شرفه در وین، #عرفان_نظرآهاری در هلند، #مهدی_معتق در آلمان و ...

🙏آدم‌حسابی‌های وطن را معرفی کنیم🙏

#دلیل_حال_خوب_هم_باشیم
#بهانه_های_سرکردن_زمستان
#آدم_حسابی_های_وطن

https://t.me/darvishnameh