#فۊخؤس

زنده ياد دکتر افشينˇره
‌ ‌‌‌‌‌‌‌‌


خۊ انگوشتˇتيۊکأنه هى فيليک زأ
ورق زأ دفتره چۊشمه پيليک زأ

هيتؤ تا وأشکأني خۊ مچچه تيتئه
مي ديلˇژندره تازه پينيک زأ


بدئم بۊلبۊل أمي پيشبال فۊچۊرده'ى
أونˇچوشمˇنينأکي أني دمۊرده'ى

وافرسئم غم چره تي کۊل دفأره؟
بگوت مي همنفس" افشين" بمورده'ى


فوردم زرخˇغۊصصهٰ بينه بينه
ففلکس هم مي وٚلگ ؤ هم سۊکيۊنه

چۊطؤ مي گل سۊتيۊنه رأس بدأرم
دکالسته'ى مي خؤنه بونˇچينه

مرؤ بۊلبۊل کسن همرأجۊرأبؤيم
بۊشؤنديم أرسۊ أنقد تا کۊرأبؤيم

بۊشؤىم دامؤن به دامؤن پيش ؤ دۊنبال
گۊمؤن بۊ خلقˇ ره هردۊ تۊرأبؤيم

تۊري دأره تي دۊري أجي ندأره؟
کي با اي باغؤنˇمئن گۊل بکأره

ألؤن گه ىخ بزهٰ رۊزه حلأ هيچ
هيتؤ کس کس بزه'ى چۊشمه بهأره

بهأر بي باغبؤن پئيزˇرنگه
بدأري تيف بنيشته پا' فلنگه

ننئه تأ آؤ سوأر بىگه سنۊره
فکأل آؤ خؤر هيسه خۊشکˇ گرنگه

مي چأيي سرزني دأزى کۊلأبؤى
مي قۊشأکؤن هۊشي سر جۊکۊلأبوى

نسه'ى اي سبزه ميلˇخۊرته دأره
مي پۊستى شۊر بۊخورده'ى چۊکۊلأبؤى

بنهٰ خۊ پا' فۊخؤس مي گؤلي چألهٰ
نۊشؤن ده هى مره خۊ گأزˇخألهٰ

کۊنه کر مي ژيوير زمينˇگۊشهٚ
مي ور خؤس نيشتؤوه مي ديلˇنأله
ٰ
مۊ خأم تي پا مته مألهٰ بنم پأ
کۊلأ چه نيشتنه بأ وابدم وأ


أگه چي تي بۊشؤ رچ پۊر گۊماره
کۊنم تج اي گۊماره گأزˇهمرأ

#ويژگأل

معنی واژه های شعر فوخوس

فۊخؤس=بختک
فيليک=آب دهن
پيليک= پلک
وأشکأني=وا مى کرد
مچچه=لب
تيتي=شکۊفه
ژندر=پاره پوره
پينيک=وصله
پيشبال=آستان شيروانى
فۊچۊرده=سر در گريبان
نينأکي=نيني چشم ها
دمۊرده=خاموش
دفار=آوار شدن
زرخ=تلخ تر
بينه=تکه م بزرگى از ...
ففلکس=پژمرده شد
سۊکيۊنه=ساقه
دکألسته=ريخته
تيف=خار
بيگه=آبريز
سنۊر=تنظيم آبريز
فکأل=پس مانده
گرنگه=ابزارم جنگى گه از پوست خشک شده درست ميشود.بسيار خشک
نسه=سايه
خۊرته=آفتاب خور
کۊلأچه نيشتن=چمباتمه زدن
گۊمار=انبوهى از بوته هاى خاردارپشته شده
کۊنم تج=راه باز مى کنم،صاف و هموار ميکنم

با سلام.شعر گيلکي فوق را که به گويش سياهکلى سروده شده گوش داده و متن را بخوانيد و با علائم درس اول مقايسه نماييد.
اشاعه زبان گيلکى يعنى اثبات موجوديت توانمند گيلان بزرگ در عرصه جهانى.

اگر پرسشی یا شبهه یی دارید به این آی دی 👇👇👇 مراجعه نمایید

@kamrantizro

جومله ئن' تا تونیم «گیلکیتر» بؤگیم:
(تا میتونیم جمله ها رو «گیلکیتر» بگیم)
❌فیلمانی که هدأ بی یه بدئم.
✅ تی هدأ فیلمان' بدئم.
#dastur
@gilaki_learning

⚡️گیلکی زوانˇدل «شا»، قابلیت ؤ لیاقتˇنمأستنˇره بۊگذشته بۊنه دۊمبال هئه (فارسى واگردان: در زبان گيلکى «شا» براى نشان دادن قابليت و لياقت بعد از بن ماضى مى آيد)
🔵 پۊردˇبۊنˇماشين ئان' دئه تۊنى؟
🔶 نا دئشا نيئن.
(فارسى: +ماشيناى زير پل رو ميتونى ببينى
- نه قابل ديدن نيستن)
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
🔵خۊتکه خؤردشا هيسه امما آوبۊن' خؤردشا نيه.
(فارسى: خوتکا خوردنيه اما قره غاز خوردنى نيست)
#dastur
@gilaki_learning

⚡️حرف اضافه جی،جه،جا  در گویشهای مختلف زبان گیلکی ، معادل «از» و «با(به وسیله)» در زبان فارسی می باشد و بر اساس دستور زبان گیلکی به صورت زیر در جمله قرار می گیرد:
🔵کویندرˇجی بۊمئی؟
(واگردان:از کجا آمده ای؟)
🔵ماشینˇجی بؤشؤ
(واگردان: با (به وسیله) ماشین رفت)
در گویشهای مختلف زبان گیلکی، تحت تأثیر زبان فارسی گاهی آشفتگی هایی در دستور  ایجاد میشود که با کمی دقت می توان از بروز آن جلوگیری کرد.
چند نمونه از این آشفتگی ها و صورت های صحیح در گیلکی:
❌صورت آشفته: کيتاب' جه من فأگیفت.
⭕️فارسی واگردان: کتاب را از من گرفت.
✅صورت صحیح: کيتاب' می جا فأگیفت.
توضیح : در جمله آشفته علاوه بر اینکه جای "جه" و "من" عوض شده، صورت ضمیر ملکی "می" نیز تبدیل به فاعلی "من" شده است.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
❌صورت آشفته: از کؤره دؤنی
⭕️فارسی واگردان: از کجا می دانی
✅صورت صحیح: کؤره جی دؤنی
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
❌صورت آشفته: از اۊیه جی هنده وگردسی؟
⭕️فارسی واگردان: از آنجا دوباره برگشتی؟
✅صورت صحیح: اویه جی هنده وگردسی؟
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
❌صورت آشفته: یته از می رفیقان  مره بؤگۊت.
⭕️فارسی واگردان: یکی از رفیق هایم به من گفت.
✅صورت صحیح: یته می رفیقان مره بؤگؤت.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
مورد آخر در کاربرد حرف اضافه «همرا/مره» است که معادل «با» فارسی در گیلکی کاربرد دارد؛ هرچند «همرا/مرأ» در گیلکی هم به مفهوم «همراهی» و هم به مفهوم «به وسیله» به کار میرود، ولی طبق شواهد به نظر میرسد مفهوم «به وسیله» در حرف اضافه «جی/جه/جا» در زبان گیلکی اصیل تر باشد.
مثال برای «همراهی»:
🔵ماکان، مازیار ˇ همرا بؤشؤ
(یعنی: ماکان با مازیار رفت).
مثال برای «به وسیله»:
🔴ورف' خؤیه همرا وؤرون.
🔵ورف' خؤیه جی وؤرؤن.
(یعنی: برف را با پارو ، جابجا کن(پارو کن)) 
💡در مثال آخر صورت اول اشتباه نیست ولی همانطور که گفته شد، صورتی که در آن «جی»  بکار رفته اصیل تر به نظر ميرسد. 
#dastur
@gilaki_learning

گيلکى زوانˇمئن أخر پيشوند، ساده فعلˇمعنى' دنگردأنه، معمولا اۊنى مفهوم' دقيقتر ئاکۊنه. اۊشانى که فارسى ذهنيتˇهمرا گيلکى گب زنن، چون ئى ظرافتان فارسى دل دنئه گاگلف ساده فعل' پيشوندى فعلˇجا سر ايستفاده کۊنن. جيرˇمؤنه ئانˇدل تۊنين ئى مسأله' بئينين:
❌ ئۊ سروند که نۊزۊل گيته دبئى واس ئى رۊجانˇره بويرسه بئى.
✅ ئۊ سروند که نۊزۊل هگيته دبئى واس ئى روجانˇره بويرسه بئى.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
❌ نخئه برأ، پۊل' بنى تى جيفˇ دل.
✅ نخئه برأ، پۊل' دنى تى جيفˇدل.
💡هۊته که ينين گيلکى دل «گيتن ؤ هگيتن» ؤ «نئأن ؤ دنئأن» کسن همرا فرق دأرن که فارسى دل يته فعل ايشانˇهر دۊتته ره بکار شۊ.
#dastur
@gilaki_learning

اين جمله هاى فارسى تهرانى را در نظر بگيريد:
🔶ماکان از برادر و خواهرش بزرگتر بود.
🔷ماکان ۵ سال چالوس بود.
♦️خونه ماکان هچيرود بود.
فعل هر سه جمله بالا در فارسى به طور یکسان «بود» است، اما در گيلکى فعلهاى مجزايى براى اين جملات استفاده مى شود:
🔶 ماکان خۊ برار ؤ خاخۊر أجى پيلتر بؤ.
🔷 ماکان ۵ سال چالس دبؤ.
♦️ماکانˇخؤنه هچيرۊد نئابؤ.
💡در گيلکى براى بيان بودن به معنى وجود داشتن جاندار از فعل «دبؤن/دوين/ديين» استفاده مي شود.
💡در گيلکى براى بيان بودن به معنى وجود داشتن و قرار داشتن غير جاندار از فعل «نئابؤن/کتن» استفاده مى شود.
🔔براى درست گيلکى صحبت کردن بايد به اين نکات توجه کرد.
#dastur
@gilaki_learning

🔵 گیلکی مکالمه:
👦 : مائار مره وشنا واگۊدئه.
👩 : یه مینه دئه ديل بدار چاشت چاگۊدئه درم.
👦 : چاشتˇره چى دأريم؟
👩 : کرک دبيشته درم.
👦 : دس دۊرۊست، أخر وکهه يه پاره زۊترئه.
👩 : بؤشۊ ديکانˇسر يته ماس هگير چاشت آماده بۊ.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
(فارسى واگردان:
👱: مامان من گشنم شده.
👩 : يه کم صبر کن دارم ناهار درست ميکنم.
👱 : براى ناهار چى داريم؟
👩 : دارم مرغ سرخ ميکنم
👱: دستت درد نکنه، اگه ميشه يه ذره زودتر
👩 : برو مغازه يه ماست بگير ناهار آماده ميشه)
@gilaki_learning

گيلانˇخۊرتاوˇگۊيش
(گويش شرق گيلان)
فدأن=باريدن (به سمت پايين انداختن قطرات باران)
فدئنه= ميبارد

⚡️گیلکی: واشؤؤن
🔴 وچه دۊرۊسته خۊ پيئر' مؤنه ازا مائار' وانشئه.
(📌فارسى تهرانى: به کسى رفتن
🔸بچه کاملا شبيه باباشه اصلا به مامانش نرفته)
#gilaki_fel
@gilaki_learning

⚡️طریقه ساخت #قید حالت بر مبنای فعل
در زبان گیلکی طبق قاعده زیر از افعال قید حالت می سازند:
🔴صفت‌مفعولی+بؤر/بؤک
🔹 نیشته‌بؤر چاگوده نشئه وا ورسأن.
(واگردان: در حالت نشسته نمی‌شود درست کرد، باید بلند شد.)
🔹نئابؤر پلا نؤخؤر، تره فشکهه.
(واگردان: در حالت درازکشیده غذا نخور، توی گلویت گیر میکند.)
💡در ترکیبِ وصفی «ر/ک» از انتهای قسمت قید ساز حذف می‌شود:
🔹واجئه‌بؤ دؤنه' یه رچ دئه چره هپاته دری؟
(واگردان: دانه (در حالی که) پاک شده را چرا دوباره داری هوا می‌دهی؟)
#dastur
@gilaki_learning

🌈گيلکى گويشان🌈
🌺خرتۊيى تبرى:
🔷اتا کس أجا هاپرسينه:
مۊنگ خؤجيرتره يا ته مار؟🌛
🔶باوته: مۊنگ ره کأ ويممه مه مار مره ياد کفنه؛ امما مه مار' کأ ويممه مۊنگ ره ياد کممه.
🌸خۊرخؤسى گيلمردى:
🔷 اي کس أجأ واورسئيد:
مانگ خۊجيرتره يا تى مار؟🌜
🔶بۊگؤفته: مانگ' کى دينمه مى مار مره ياد دکفه؛ امما مى مار' کی دينمه مانگ' جخطر ئادم
🌼خۊرتاوى ديلمى:
🔷 یه کس أجی بپۊرسئن:
مانگ خؤجيرتره يا تى مائار؟🌛
🔶بؤگۊت: مانگ' که ينم مى مائار مره ياد دکهه؛ امما مى مائار' که ينم مانگ' ياد ئاکونم.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
(فارسى واگردان: از کسی پرسیدند:
ماه قشنگتر است یا مادرت؟
گفت: ماه را که میبینم مادرم یادم می افتد؛ اما مادرم را که میبینم ماه را فراموش میکنم.)
@gilaki_learning

⚡️گیلکی/فارسی
🔥🔥 بیشتن-بیج / کباب کردن
🍳🍳 دبیشتن-دبیج/ سرخ کردن
⚡️🍳 وابیشتن-وابیج/ تفت دادن

💡 استفاده از افعال ساده و پیشوندی باعث زایایی و پویایی زبان می شود و به کارگیری افعال مرکب باعث جلوگیری از ساخت مفاهیم جدید از فعل می گردد.
#gilaki_fel
@gilaki_learning

یته دیمکۊل ببیشتئه بیجه وا ره
یته سۊرخ ئاگۊدئه لمپۋس نما ره
رژیم گیره ئی یته لَرتر ئابۊ
یته وشنایی جی خاش ؤ اَجاره
یته چؤشمان ینی بۊرمه أجی خونه
یته شی مستی جی آلاله جاره
ویتامین ای یته وأسینه پۊس'
یته انی خرسˇپی زخم ؤ جیجا ره
بلا جی گئه یته الحمدالله
یته نالش خۊشˇرۊجان دداره
یته زاک نق زنه چئه کرک ؤ ماهی
یته شی ونگ زنه خألی پلا ره
یته' مار قؤل ندئه یکشمبه بازار
یته انی لج کۊنه آنتالیا ره
یته زاک گئه مره ماشین نهینین؟
یته' غۊصه بگیتئه پاوزاره
مۊ خؤ خأسم بؤگؤم وی سر شۊلؤغ بؤ
اخر هرته بدین واگین خۊدا ره

سينه آؤ،جؤنشير=شنا
گويش سياهکلى

گیلکی مکالمه
@gilaki_learning