Dollar sotish yoki sotib olish uchun bugungi eng yaxshi kurslar.

👉 @finlabuz — Iqtisodiyot siz tushunadigan tilda!

O'zbekiston tashqi savdo aylanmasi qanchaga yetgani ochiqlandi

📍 Milliy statistika qo‘mitasi ma’lumotlariga ko‘ra, 2025-yilning 7 oylik davrida tashqi savdo aylanmasi 44,4 mlrd dollarni tashkil etdi, bu esa 2024-yilning shu davriga nisbatan 7,4 mlrd dollar yoki 19,9 foizga ko‘p.

🔑 Eksport va import
Eksport: 20,1 mlrd $ ➝ +34,9 %
Import: 24,3 mlrd $ ➝ +9,9 %

🌍 Eksport tarkibi
Nomonetar oltin — 7,6 mlrd $ (38 %)
Sanoat tovarlari — 11,1 %
Oziq-ovqat va tirik hayvonlar — 7,5 %
Kimyoviy vositalar — 5,8 %
Mineral yoqilg‘i va moylash materiallari — 4,4 %

💰 Oltin eksporti
Iyul oyida — 1,1 mlrd $
2025 boshidan — 7,7 mlrd $ (+83,7 %)
Oltinsiz eksport — +15,1 %
Energetika mahsulotlari eksporti — -28,9 %

🌏 Asosiy savdo hamkorlari
🇨🇳 Xitoy — 8,1 mlrd $
🇷🇺 Rossiya — 7,2 mlrd $
🇰🇿 Qozog‘iston — 2,6 mlrd $

📈 Eksport o‘sishi bo‘yicha yetakchilar
🇨🇳 Xitoy — +6,6 %
🇹🇷 Turkiya — +26,4 %
🇦🇫 Afg‘oniston — +26,9 %
🇰🇬 Qirg‘iziston — 2,3 barobar
🇵🇰 Pokiston — +49,4 %

👉 @finlabuz — Iqtisodiyot siz tushunadigan tilda!

Mustaqillik bayramida necha kun dam beriladi?

▪️ 5 ish kuni ishlovchilar uchun 3 kun – 30-avgust (shanba), 31-avgust (yakshanba) va 1-sentabr (dushanba) kunlari;

▪️ 6 ish kuni ishlovchilar uchun 2 kun – 31-avgust (yakshanba) va 1-sentabr (dushanba) kunlari dam olinadi.

Qo‘shimcha dam olish kunlari belgilanmagan va dam olish kunlari ko‘chirilmagan.

👉 @finlabuz — Iqtisodiyot siz tushunadigan tilda!

Yarim yilda salkam 1 trln so'm foyda, xususiylashtirish natijasida olingan foyda aslida kimning manfaatiga xizmat qilmoqda?

Uzcard kompaniyasi 2025 yilning birinchi yarim yilligida 621,6 milliard so‘m sof foyda ko‘rganini e’lon qildi (o‘tgan yilga nisbatan 52.7% ko‘proq). Daromad ham salkam 1 trln so‘mga yetib, qariyb 68.7% o‘sgan. Bu raqamlar ortidan esa sarlavhadagi kabi jiddiy savollar tug‘ilmoqda.

Avvalo, davlat 2022 yil oktabrida Uzcarddagi 75% ulushini bor-yo‘g‘i 210.1 mlrd so‘mga sotgan edi. Hozir esa kompaniyaning olti oylik sof foydasi o‘sha sotuv narxidan deyarli uch baravar yuqori.

Bu holat ushbu aktivni baholash va sotish jarayoni qanchalik to‘g‘ri o‘tgani haqida savollar uyg‘otadi. Bundan tashqari, joriy yilda Uzcard 300 mlrd so‘mlik dividend ajratib, har bir aksiyaga 6000 so‘mdan (nominaldan 6 barobar yuqori) to‘lov qildi.

Yana bir muhim jihat – bu daromad qayerdan kelyapti? Uzcard xizmatlaridan foydalanish ko‘lami oshgani quvonarli, lekin daromadning bunday keskin o‘sishi faqat tranzaksiyalar soni ko‘paygani bilan bog‘liq emas, shekilli.

Xususiylashtirilgan boshqa to‘lov tizimi – HUMO misolida ko‘rdik, kompaniya sof foydasi yarim (2025) yilda 124.3 mlrd so‘mga yetib, o‘tgan yilga nisbatan 73% o‘sdi . Ayniqsa, ikkinchi chorakda tariflar oshirilishi ortidan foyda birdaniga 2.2 baravar sakragan. Agar Uzcard ham xizmat tariflarini oshirgan bo‘lsa, bu oshgan daromad aslida iste’molchilarning cho‘ntagidan chiqyapti, degani.

Xulosa qilib aytganda, Uzcardning rekord daromadini olqishlashdan oldin uning ortidagi omillarni tahlil qilish lozim. Aslida 2018 yilda Uzcard monopoliyasini cheklash va milliy to‘lov tizimi xavfsizligini ta’minlash uchun davlat HUMO tizimini yaratgan edi.

Endi esa ikkala yirik to‘lov tizimi ham xususiy qo‘llarda. Demak, bozorda raqobat va narxlar barqarorligi masalasi yana kun tartibida. Kelgusida esa bu tizimlar ustidan davlat nazoratini kuchaytirish, tariflarning shakllanishini yanada shaffoflashtirish hamda sog‘lom raqobatni ta’minlash juda muhim.

Aks holda, bunday “rekordlar” oddiy foydalanuvchilarga qimmatga tushishi mumkin.

👉 @finlabuz — Iqtisodiyot siz tushunadigan tilda!

Dollar sotish yoki sotib olish uchun bugungi eng yaxshi kurslar.

👉 @finlabuz — Iqtisodiyot siz tushunadigan tilda!

Iqtisodiyot tarixidan 10 ta dars

1. 🌷 Lola maniyasi (1637) – 1630-yillar boshida Niderlandiyada lola guli piyozchalari narxi aql bovar qilmas darajada oshib, hatto eng nodir lola bir odamning bir yillik daromadidan bir necha baravar qimmatga sotilgan edi.

2. 📉 Buyuk depressiya (1929–1939) – 1929-yilda AQSH fond bozorining qulashi bilan boshlangan Buyuk depressiya zamonaviy tarixdagi eng uzoq va og‘ir global iqtisodiy tanazzul bo‘ldi.

3. 🌐 Bretton-Vuds konferensiyasi (1944) – 1944-yil iyulida AQSHning Bretton-Vuds kurortida 44 ta mamlakat vakillari yig‘ilib, urushdan keyingi yangi global moliyaviy tartibot ustida kelishishdi.

4. 🛢 Neft inqirozi (1973) – 1973-yilda arab neft eksport qiluvchi davlatlari Isroilni qo‘llab-quvvatlaganligi uchun G‘arb mamlakatlariga nisbatan neft embargosini joriy qildi. Natijada dunyo bozorida neft narxi bir necha oy ichida qariyb to‘rt baravar oshib ketdi . Bu “neft shoki” ko‘plab davlatlarda yoqilg‘i tanqisligini keltirib chiqardi.

5. 💱 “Qora dushanba” (1987) – 1987-yil 19-oktabr, dushanba kuni global fond bozorlarida misli ko‘rilmagan qulash yuz berdi. Ushbu hodisa “Qora dushanba” nomi bilan tarixga kirgan bo‘lib, bir kunda AQSHning Dow Jones sanoat indeksi 22% dan ortiqka qulab tushdi.

6. 🌏 Osiyo moliyaviy inqirozi (1997) – 1997-yilda Tailand o‘z milliy valyutasi bahtni AQSH dollariga bog‘liq kursdan voz kechishi bilan Osiyoda moliyaviy inqiroz boshlandi.

7. 💻 Dot-com pufagi (2000) – 1990-yillarning oxirida internet bilan bog‘liq startaplarga sarmoya kiritish bo‘yicha haddan tashqari optimizm va spekulyativ o‘yinlar avj oldi. “Dot-com” kompaniyalari aksiyalari osmon qadar ko‘tarilib ketdi, lekin 2000-yilda internet pufagi yorilib, texnologiya bozorida katta qulash sodir bo‘ldi.

8. 🏦 Jahon moliyaviy inqirozi (2008) – 2007–2008 yillarda AQSHda ipoteka bozoridagi “subprime” kreditlar pufagi yorilishi bilan boshlangan bu inqiroz tezda global moliyaviy inqirozga aylandi.

9. 🪙 Bitcoin yaratilishi (2009) – 2009-yilda Satoshi Nakamoto taxallusli dasturchi (yoki guruh) ilk markaziy tartibga soluvchisiz raqamli pul – Bitcoin kriptovalyutasini joriy etdi.

10. 😷 COVID-19 pandemiyasi (2020) – 2020-yil bahorida boshlangan koronavirus pandemiyasi butun dunyoda misli ko‘rilmagan karantin cheklovlariga va iqtisodiy faollikning keskin pasayishiga olib keldi. “Katta yopilish” deb nom olgan bu davrda jahon iqtisodiyoti 2020-yil yakunida 5,2% ga qisqardi va bu Ikkinchi jahon urushidan beri kuzatilgan eng keskin global retsessiya bo‘ldi.

👉 @finlabuz — Iqtisodiyot siz tushunadigan tilda!

Yil boshi bilan taqqoslaganda so‘m dollarga nisbatan 4 foizga mustahkamlanibdi (o‘rtacha ko‘rsatkich emas o‘rtacha ko‘rsatkich bundan pastroq).

Grafikda tanlab olingan valyutalar orasida eng  yuqori mustahkamlanish rublga tegishli bo‘lib, yil boshiga nisbatan rubl 27 foizga mustahkamlangan.

Yirik valyutalardan  Yevro 12,9  foizga,  frank 12,6 foizga,  funt 8,4 foizga,  iyena esa 6,8 foizga mustahkamlangan.

Dollarning global qadrsizlanish tendensiyasiga qaramasdan qo‘shnilarimiz valyutalari dollarga nisbatan qadrsizlangan. Xususan, tenge yil boshiga nisbatan 2,4 foizga, qirg‘iz somi esa 0,5 foizga qadrsizlangan. Somoni esa (grafikda mavjud emas) 15,9 foizga mustahkamlangan.   

P.S.: Grafikda 1 birlik milliy valyutaga to‘g‘ri keladigan dollar ko‘rinishida hisob kitoblar amalga oshirilgan shu sababli teskari hisob kitobga nisbatan foizlarda farqlar yuzaga keladi.  Masalan teskari hisob kitobga ko‘ra rublning mustahkamlanishi 21,3 foizni tashkil etadi.

👉 @finlabuz — Iqtisodiyot siz tushunadigan tilda!

Dollarning rasmiy kursi 12400 so‘mdan pastladi

25 avgustdan boshlab AQSH dollarning rasmiy kursi 12 357,09 so‘m (-56,70 so‘m) etib belgilandi.

Oxirgi marta dollar kursi bu ko‘rsatkichni 2024 yil yanvar oyining dastlabki kunlarida qayd etgan edi.

👉 @finlabuz — Iqtisodiyot siz tushunadigan tilda!

💵 Dollar yana tushadi

📅 26-avgust kuni amal qiladigan dollar kursi 🔽 51-52 so‘m atrofida pasayishi kutilmoqda.

🏦 Banklarda dollar sotish bo‘yicha eng yaxshi kurslar:

MKBank — 12 340

Apexbank — 12 330

NBU — 12 330

Garant bank — 12 320

🏦 Banklardan dollar sotib olish bo‘yicha eng yaxshi kurslar:

Mybank — 12 370

Apexbank — 12 380

Xalq banki — 12 400

Aloqabank — 12 400

👉 @finlabuz — Iqtisodiyot siz tushunadigan tilda!

Qadimiy tangalardan kriptogacha 10 bosqichda

1. Barter davri
Pul ixtiro qilinishidan avval odamlar tovarni tovar yoki xizmatga bevosita ayirboshlardi. Bu tizimda ikki tomonning ehtiyojlari mos kelmasa, savdo qiyin kechardi.

2. Tovar pullar davri
Pul sifatida qiymatli buyumlardan foydalanila boshlandi. Masalan, hayvon terisi yoki tuz kabi osongina sotiluvchi narsalar ayirboshlash vositasi bo‘lib xizmat qilgan.

3. Birinchi tangalar
Taxminan 2600 yil avval (miloddan avvalgi VII asrda) qadimgi Lidiyada ilk metall tangalar zarb qilindi. Standart tangalar savdoni tezlashtirib, davlatlar boyligini oshirishga xizmat qildi.

4. Qog‘oz pullarning paydo bo‘lishi
XIII asrga kelib Xitoyda tangalar o‘rnini qog‘oz pullar egallay boshladi. Hatto o‘sha davrda Xitoy pullarida “qalbakilashtirganning boshi kesiladi” degan ogohlantirish ham yozilgan edi.

5. Qog‘oz pullarning ommalashuvi
Yevropada 16-asrgacha asosan metall tangalar ishlatildi. 17-asrdan boshlab banklar oltin va kumush zaxiraga tayanib qog‘oz banknotlar chiqara boshladi – bu pullarni istalgan vaqtda tangalarga almashtirish mumkin edi.

6. Oltin standarti davri
19-asr oxiri – 20-asr boshlarida ko‘plab davlatlar oltin standartini joriy etdi, ya’ni valyuta ma’lum miqdordagi oltin bilan qoplanishi belgilandi. Bu yondashuv pulning barqaror qiymatini saqlashga yordam berdi.

7. Ta’minotsiz pul davri
XX asr oxirlariga kelib oltin standarti bekor qilinib, pul “fiat” tizimiga o‘tdi. Endi qog‘oz va elektron pullar hech qanday qimmatbaho metal bilan ta’minlanmagan bo‘lib, faqat hukumat kafolati va ishonchga tayandi.

8. Plastik kartalar davri
1950-yillarda ilk kredit kartalar (plastik pullar) paydo bo‘ldi. Endi iste’molchilar bankdagi hisobidan foydalanib, naqd pulsiz to‘lovni amalga oshirish imkoniyatiga ega bo‘ldilar.

9. Elektron to‘lovlar davri
Internet va mobil aloqa rivoji bilan 20-asr oxiri va 21-asr boshida elektron to‘lovlar ommalashdi. Telefon yoki kompyuter orqali bir zumda pul o‘tkazish odatiy holga aylandi va virtual puldan foydalanish qog‘oz pulga qaraganda qulayroq ekani sezildi.

10. Kriptovalyutalar davri
2009 yilda dunyodagi ilk kriptovalyuta – Bitcoin – ishga tushirildi. Markazlashmagan raqamli valyutalar sifatidagi kriptovalyutalar endi pulning yangi shakli sifatida maydonga chiqib, moliyaviy tizimda yangi sahifani boshladi.

👉 @finlabuz — Iqtisodiyot siz tushunadigan tilda!

Dollar sotish yoki sotib olish uchun bugungi eng yaxshi kurslar.

👉 @finlabuz — Iqtisodiyot siz tushunadigan tilda!

Bugun banklar uchun oy va haftaning soʻnggi ish kuni. Mustaqillik bayrami munosabati bilan tijorat banklari uchun ham ketma-ket 3 kun – 30-31 avgust va 1 sentyabr dam olish kunlari hisoblanadi.

Barcha bank xodimlariga kuch-quvvat, sabr toqat tilaymiz.

Kredit toʻlovlarini toʻlashga ulgurmaganlarga oʻz vaqtida toʻlab olishlarini tilaymiz, kredit tarixingiz buzilishiga yoʻl qoʻymang.

❗️Bayram kunlari aholiga qulaylik yaratish maqsadida banklarning ayrim bank xizmatlari markazlari (VASh, pul oʻtkazmalari xizmatlari) faoliyat koʻrsatadi.

❕ Bugun qisqartirilgan (korotkiy) ish kuni emas!

👉 @finlabuz — Iqtisodiyot siz tushunadigan tilda!

Birjada AI-80 benzin savdosi to'xtatilib, AI-92 takliflari ortayotgani kuzatilmoqda.

👉 @finlabuz — Iqtisodiyot siz tushunadigan tilda!

“.apk” virus orqali o‘g‘irlik qilgan jinoiy guruh qo‘lga olindi

Ichki ishlar vazirligi Kiberxavfsizlik markazi ma’lumotiga ko‘ra, Toshkentda “.apk” virusli dasturlar orqali fuqarolarning bank kartalaridan pul o‘g‘irlab kelgan guruh fosh etildi.

Tezkor tadbirlar davomida guruhning 11 nafar a’zosi aniqlanib, ulardan 5 nafari qo‘lga olindi. Guruh turli davlat vakillaridan iborat bo‘lgan.

Tekshiruvlarda 133 ta bank kartasidan 2,8 milliard so‘mdan ortiq mablag‘ o‘g‘irlangani ma’lum bo‘ldi. Holat yuzasidan jinoyat ishi qo‘zg‘atilib, guruhning boshqa a’zolarini aniqlash ishlari olib borilmoqda.

👉 @finlabuz — Iqtisodiyot siz tushunadigan tilda!