فرهاد شفتی
3.85K subscribers
125 photos
27 videos
35 files
318 links
اندیشه‌ها، یافته‌ها و دغدغه‌هایم را در باب دین، اخلاق و معنویت مطرح می‌کنم. گاهی نیز با نواختن سازی، تنوع‌طلبی خواهم کرد.
از نقد، نظر و پرسش‌های شما بهره می‌برم:
farhad.s.telegram@gmail.com

درباره‌ی من:
https://t.me/farhadshafti/13
Download Telegram
This media is not supported in your browser
VIEW IN TELEGRAM
آیا مرگ پایان است؟

🍃 برای من این پاسخ شخصیت بابا عزیز، از پرمغزترین پاسخ‌ها به این پرسش است.

🍃 در واقع ریشه‌ی این پاسخ را در قرآن می‌بینم: "و نفخت فیه من روحی" (و از روح خود در او - انسان - دمیدم، الحجر ۲۹, ص ۷۲).

🍃 این احساس بی آغازی و بی پایانی، پیوند به ابدیت، دوگانه‌ی غریبی است از هیجان (انک کادح الی ربک) و آرامش (تطمئن القلوب).

(این قطعه‌ای است از فیلم «بابا عزیز، شاهزاده‌ای که روح خود را به تماشا نشست - Baba Aziz: a prince who contemplated on his soul», به کارگردانی و‌ نویسندگی ناصر خمیر از تونس، با موسیقی ژرف آرماند آمار، و صدای خوش سالار عقیلی با آواز رقص ذرات از دیوان شمس.)

#فیلم #مرگ
@farhadshafti
در نشست زیر نکاتی را درباره‌ی نظریه‌ی دین و قدرت دکتر سروش، با ایشان و دیگران در میان گذاشتم. این نکات در زمان ۵۸:۲۵ و نیز ۱:۳۶:۲۰ مطرح شده‌اند.
#سروش
@farhadshafti
👇
https://castbox.fm/app/castbox/player/id3517393/id347175507?v=8.22.11&autoplay=1

در نشست هشتم خواهد آمد: پاسخ خداوند را چگونه می‌شنویم؟

#گفت‌وگو
@farhadshafti
ارسال نظر و پرسش:
farhad.s.telegram@gmail.com
(دریافت مستقیم فایل)👇
ND7
Farhad Shafti
(34.5 MB)
نرسیده به درخت:
گفتگو‌های حامد صادقی با فرهاد شفتی

نشست هفتم (43 دقیقه):
- روایت ارتباط خداوند با انسان در قرآن چیست؟
- حاصل دین، و عشق!
- مس‍ئ‍ولیت فردی ما در دین‌داری آگاهانه

در نشست هشتم خواهد آمد: پاسخ خداوند را چگونه می‌شنویم؟

#گفت‌وگو
@farhadshafti
ارسال نظر و پرسش:
farhad.s.telegram@gmail.com
مخاطبان قرآن:
🍃 درباره‌ی مخاطبین قرآن قبلاً در این کانال نوشته بودم و گفته بودم، اما از آنجا که این نکته به نظرم در فهم قرآن بسیار مهم است، بار دیگر، به گونه‌ای دیگر به آن اشاره می‌کنم:

🍃 در قرآن:
▫️ منظور از مشرکین، تنها مشرکین عرب در زمان پیامبر است مگر اینکه به قرائنی خلافش ثابت شود.
▫️ منظور از اهل کتاب و یهود و‌ نصاری، تنها اهل کتاب، یهود و نصاری ساکن عربستان, به خصوص مدینه، در زمان پیامبر است، مگر اینکه به قرائنی خلافش ثابت شود.
▫️ منظور از منافقین، تنها منافقین آن زمان در مدینه است، مگر اینکه به قرائنی خلافش ثابت شود.
▫️ منظور از یا ایها الذین آمنوا، تنها مسلمانان زمان پیامبر است، مگر اینکه به قرائنی خلافش ثابت شود.
▫️منظور از ناس، تنها ساکنین عربستان در زمان پیامبر است، مگر اینکه به قرائنی خلافش ثابت شود.
▫️ منظور از کافرین، تنها آن دسته از مخاطبین پیامبران هستند که در زمان آنها از روی عناد و تکبر ایشان را تکذیب کردند.

🍃 پیام قرآن پیامی عمومی و فراگیر است، اما مخاطبین آیه‌های قرآن مردم زمان و مکان وحی بوده‌اند، مگر آنکه قرائن عمومیت در آیه باشند.


@farhadshafti
شبهه‌ی شبهه!

🍃 «شبهه» از اصطلاحات رایج در مباحث دینی است. وقتی می‌گوییم کسی شبهه‌‌ای را مطرح کرده است معمولا منظور این است که فهم ما کاملا درست و کامل است و آن که شبهه آورده متوجه‌ نکته‌ای در فهم ما نشده است و نیاز به توجیه شدن دارد.

🍃 بسیاری از آنچه که آموخته‌ام و فهمیده‌ام مدیون پرسش‌های نقادانه و بی پروای دیگران، به خصوص نسل جوان است. سعی کرده‌ام که هر پرسش نقادانه‌ای را ناشی از ندانستن یا بد دانستن پرسش‌کننده نبینم. گاه در این سعی موفق بوده‌ام و گاه ناموفق، اما هرگاه موفق بوده‌ام بهره برده‌ام.

🍃 هر پرسش نقادانه‌ای فرصتی است گرانبها و کمیاب برای بازبینی دیدگاه خود. این بازبینی پایانی ندارد، که راز هستی برای انسان ناسوتی هیچگاه به تمامی گشوده نخواهد شد.

#راز
@farhadshafti
پرسشی و پاسخی:

🍃 بر مبنای این نظر که هدف دین تزکیه است، چند سوال:

▫️تزکیه چیست؟
به اجمال، تزکیه یعنی ارتقای اخلاقی در سه ارتباط: ارتباط با خود، ارتباط با دیگری، ارتباط با خدا (۱)

▫️پیامبران به چه شیوه ای شاگردان خودشان رو تزکیه میکردند؟
بر پایه‌ی آنچه از قرآن دریافته‌ام، در ادیان ابراهیمی پیامبران مخاطبین خود را مستقیما تزکیه نمی‌کردند(۲) و برای ایشان معلمی نمی‌کردند (شاید تنها استثنا حضرت عیسی بود که اصحابش شاگردانش نیز بودند). تزکیه از طریق انتقال وحی برای پیروان پیامبرانی که کتاب داشتند (۳) و انذار و تبشیر (۴) درباره‌ی ترک یک دسته از اعمال غیر اخلاقی مشخص برای هر قوم بوده است.

▫️بعد از پیامبران چه کسانی کار تزکیه افراد رو بعهده میگیرند؟
کار تزکیه‌ی افراد به عهده گرفتنی برای دیگری نیست. تزکیه‌ی هر فردی بر عهده‌ی خود اوست (۵). البته در این میان استفاده از تعالیم و راهنمایی‌های هر انسان صاحب‌دلی مفید است.

▫️بعد از تزکیه، وظیفه افراد مزکی چیست؟
تزکیه تمامی ندارد که بعد داشته باشد (۶). هر چه تزکیه کنیم جا برای تزکیه‌ی بیشتر باز می‌شود. وظیفه‌ی همه‌ی انسان‌ها تزکیه‌ی خود و سفارش اطرافیان به حق است. منظور از حق در اینجا نه عقاید دینی بلکه اخلاق است. (۷)

(۱) برای توضیح بیشتر به پادکست دوم "نرسیده به درخت"، دقیقه‌ی 37 مراجعه کنید.
(۲) و ما علیک ان لا یزکی
انک لا تهدی من احببت ...
... ولکن الله یزکی من یشاء ...
(۳) ... یتلوا علیکم آیاتنا و یزکیکم ...
(۴) و ما نرسل المرسلین الا مبشرین و منذرین ...
(۵) فالهمها فجورها و تقواها
(۶) ... ان اکرمکم عند الله اتقیکم ...
(۷) ... و تواصوا بالحق ...


#پرسش_پاسخ #تزکیه
@farhadshafti
https://castbox.fm/app/castbox/player/id3517393/id351889433?v=8.22.11&autoplay=1

#گفت‌وگو
@farhadshafti
ارسال نظر و پرسش:
farhad.s.telegram@gmail.com
(دریافت مستقیم فایل در دو قسمت)👇
ND8-1
Farhad Shafti
17 MB
نرسیده به درخت:
گفتگو‌های حامد صادقی با فرهاد شفتی

نشست هشتم - قسمت اول (۲۱ دقیقه):
- پاسخ خداوند را چگونه می‌شنویم (برداشتی از سه آیه‌ی اول سوره‌ی حمد)؟

#گفت‌وگو
@farhadshafti
ارسال نظر و پرسش:
farhad.s.telegram@gmail.com
ND8-2
Farhad Shafti
22.7 MB
نرسیده به درخت:
گفتگو‌های حامد صادقی با فرهاد شفتی

نشست هشتم - قسمت دوم (۲۹ دقیقه):
- آنچه بر خداوند واجب است.
- آیا رحمت و مهربانی حدی دارد؟
- نمونه‌ای از روایت عشق در ساختار لفظی قرآن


#گفت‌وگو
@farhadshafti
ارسال نظر و پرسش:
farhad.s.telegram@gmail.com
This media is not supported in your browser
VIEW IN TELEGRAM
👇درباره‌ی این ویدیو نکته‌ای دارم که در پیام بعدی آمده است:
👆(مربوط به ویدیوی پیام قبلی)
🍃 چند سال پیش شیخ بندر الخیبری در سخنانی که غوغایی به پا کرد استدلال کرد که زمین ثابت است و نمی‌چرخد.
او نخست به برخی آیات قرآن استناد می‌کند. این بخش از استدلال او در این نسخه‌ی با زیرنویس انگلیسی نیامده اما در ویدیوی اصلی در یوتیوب قابل دیدن است. سپس می‌گوید که ما مسلمان‌ها نیز عقل داریم و دلایل عقلی ثابت بودن زمین را مطرح می‌کند و تاکید می‌کند که مخاطبین دقت کنند:
▫️اگر زمین می‌چرخید و هواپیما قصد حرکت در خلاف جهت چرخش زمین داشت، کافی بود تنها بصورت عمودی از زمین بلند شود و منتظر بماند تا چرخش زمین، مقصد را به زیر هواپیما منتقل کند. همچنین اگر هواپیما قصد حرکت در جهت چرخش زمین داشت آنگاه هواپیما هیچ‌گاه به مقصد نمی‌رسید.
▫️در ادامه شیخ به یک حدیث نیز استدلال می‌کند. حدیثی که می‌گوید بیت‌المعمور که در آسمان هفتم است درست بالای کعبه واقع شده است و اگر بنا بود از آسمان هفتم به زمید بیفتد درست روی کعبه می‌افتاد، حال آنکه اگر بنا بر چرخش زمین باشد، بیت‌المعمور در جای دیگری غیر از کعبه می‌افتاد.

🍃 این مطلب احتمالا برای بسیاری تکراری است، اما علت اینکه در اینجا به آن اشاره می‌کنم اصلا این نیست که به شیخ و سخنان او بپردازم. نکته‌ای که به آن می‌اندیشم این است که به راستی بین این گونه تفکر و استدلال شیخ بندر الخیبری (که طرفداران زیادی نیز دارد) و آن طرز تفکر و استدلالی که با نگاه به ظاهر آیات و روایات و صرف نظر از هر گونه واقعیات و یافته‌های اجتماعی، اقتصادی و روان‌شناسی، همان قوانین حاکم بر نظام قبیله‌ای اعراب در ۱۴۰۰ سال پیش را برای امروز وارد و صادق می‌داند چیست.

🍃 هر دو نگاه، ظاهر آیات و روایات درباره‌ی دنیا و مافیها را ملاک اصلی می‌دانند و یافته‌ها و واقعیات را با آن می‌سنجند و اگر همسان نیافتند منکر می‌شوند.

#شریعت
@farhadshafti
چند هفته‌ای است که در یک سلسله پادکست به زبان انگلیسی درباره‌ی دین و معنویت شرکت می‌کنم. بنا بر این است که این برنامه تا تمام کردن مباحث اصلی بطور هفتگی ادامه پیدا کند. تاکنون سه بخش ضبط و منتشر شده است. چیزی است شبیه پادکست فارسی "نرسیده به درخت"، اما به زبان انگلیسی و مناسب مخاطبینی با فرهنگ‌های مختلف و متفاوت، مسلمان و نا‌مسلمان.

بنا ندارم در این کانال فارسی بخش‌های آینده‌ی این پادکست‌ها را منتشر کنم. دوستانی که علاقه‌مندند می‌توانند از این طریق پی‌گیر باشند:
https://anchor.fm/veronicapolo

@farhadshafti
چرا سوره‌ی توبه با بسم‌الله شروع نمی‌شود؟

🍃 پاسخ مشهور این است که چون این سوره اعلام برائت از مشرکین بود، برای همین با بسم‌الله الرحمن الرحیم آغاز نمی‌شود. این توجیه هم از نظر سندیت و هم از نظر هماهنگی با بقیه‌ی سوره‌های قرآن قابل نقد است.

برای این پرسش پاسخ دیگری نیز هست که از نظر سندیت و هماهنگی قوی‌تر است:

🍃 بر اساس روایات، در هنگام جمع‌آوری قرآن در اینباره که آیا «توبه» سوره‌ای مستقل است یا ادامه‌ی سوره‌ی انفال، بین صحابه اختلاف نظر بود. سرانجام توافق بر این شد که «توبه» را به عنوان یک سوره‌ی مستقل بیاورند اما بدون بسم‌الله، تا بدین‌گونه نظر هر دو گروه را تا حدی تأمین کرده باشند.

🍃 صرف نظر از درجه‌ی درستی این دسته روایات، این توضیح از چند جهت قابل دفاع است:
▫️سوره‌ی انفال با اینکه بین سوره‌های بلند واقع شده است، به طور نامتناسبی تنها ۷۵ آیه دارد. با الحاق آیه‌های «توبه» به سوره‌ی انفال این سوره دارای ۲۰۴ آیه خواهد شد و از نظر تعداد آیات، متناسب با سوره‌های‌ همسایه می‌شود.
▫️آیات پایانی سوره‌ی انفال و آیات آغازین «توبه»، هم از نظر موضوع و هم از نظر آوای‌ انتهای آیات، منسجم و هم‌سانند.

🍃 جارالله زمخشری در کشاف و علامه طباطبایی در المیزان بر این رای دوم تاکید کرده‌اند. شاید علت کمتر مطرح شدن این رأی، نگرانی از مورد تردید قرار گرفتن فرآیند گردآوری قرآن باشد. اگرچه فخرالدین رازی در تفسیر کبیر همین را نشانه‌ای از دقت صحابه در جمع قرآن می‌داند.

بر مبنای این رأی، قرآن نه ۱۱۴ که ۱۱۳ سوره دارد و همه با بسم‌الله الرحمن الرحیم آغاز می‌شوند.

#جمع_قرآن
@farhadshafti
تصحیح یک اشتباه:

🍃 در دقیقه‌ی ۲۷ از بخش ۸ «نرسیده به درخت» به مفهوم مستتر در روایتی استناد کردم اما گفتم که خود روایت «قطعا غلط» است.

🍃 در این روایت آمده است که پس از نازل شدن آیه‌ای که می‌گوید ۷۰ بار هم برای مشرکین استغفار کنی فایده‌ای ندارد (۹:۸۰)، پیامبر بیش از ۷۰ بار برای ایشان استغفار می‌کرد بامید اینکه دعایش قبول شود، تا آنکه آیه‌ی ۸۴ همین سوره پیامبر را از این کار مطلقا بر حذر داشت.

🍃 دوست عزیزی توجه من را به این نکته جلب کرد که این روایت در صحیح بخاری آمده است و خواست توضیح بیشتر درباره‌ی اینکه آن را قطعا غلط می‌دانم بدهم. در نگاهی که کردم متوجه شدم که این روایت هم در صحیح بخاری و هم در صحیح مسلم آمده است (و نیز در بحارالانوار از همین منابع).

🍃 چند نکته و سپس تصحیح خود:
▫️به نظرم پیامبر قاعدتاً می‌دانست که تعبیر «هفتاد بار» در این آیه از جهت مبالغه است، صنعتی مرسوم در بسیاری از زبان‌ها، و منظور این نیست که اگر بیش از هفتاد بار دعا کنی نتیجه می‌دهد. آغاز آیه نیز در این معنی روشن است. تعبیر مشابهی هم، البته برای منافقین، در آیه‌ی ۶۳:۶ آمده است. آیا می‌توان گفت که پیامبر با وجود دانستن معنی واقعی آیه به ظاهر آن توسل کرد تا بهانه‌ای برای استغفار برای مشرکین داشته باشد؟ ... شاید. به هر حال از این دید به نظرم متن حدیث قابل نقد و بررسی است.

▫️همچنین باور دارم که هیچ حدیثی را نمی‌توان صحیح دانست تنها به خاطر اینکه در کتاب خاصی آمده است ( و البته دوست من منظورش این نبود).

🍃 با این حال هنگامی که گفتم این روایت «قطعا غلط» است متوجه نبودم که در دو کتاب صحیح بخاری و صحیح مسلم آمده است. قطعا بودن این روایت در این دو مجموعه‌ی ارزشمند حدیثی کافی است تا از چنین تعبیر جزم و قاطعی پیش از بررسی فنی و کامل متن حدیث و اسناد آن پرهیز کنم.

🔹از این نظر جمله‌ی خود را پس می‌گیرم و تنها می‌گویم: در روایات آمده است ... .

🍃 این را نیز بگویم که صحیح بودن این روایت موجب خوشحالی من خواهد شد چون در آینده نه تنها به مفهوم آن (رحمت وسیع پیامبر) بلکه به متن آن نیز می‌توانم استناد کنم.

دوست عزیز، وام‌دار و سپاسگزار شما هستم. خداوند زبان صدقت را مانا و بیش کند.
#حدیث
@farhadshafti
دین یعنی اخلاق، و دیگر هیچ

۱. اخلاق در ارتباط با خدا
۲. اخلاق در ارتباط با خود
۳.اخلاق در ارتباط با دیگری

بخشودنی‌ترین بی‌اخلاقی در ارتباط نوع اول است و نابخشودنی‌ترین در ارتباط نوع سوم.



این یادداشت را نخست به دوستی فرستادم و او به درستی توصیه کرد که اگر آن را در کانال تلگرام می‌فرستم، توضیح کوتاهی هم بدهم.
در قالب پاسخ به چند پرسش بالقوه سعی می‌کنم کلام بالا را توضیح دهم: 👇

#اخلاق
@farhadshafti
☝️توضیح مطلب بالا (دین یعنی اخلاق، و دیگر هیچ) در قالب پرسش و پاسخ:

🍃 مسلم است که اخلاق بخشی از دین است، اما چگونه می‌توان گفت اخلاق تمام دین است؟ مثلا حلال و حرام در امور شخصی، یا عبادات چه ربطی به اخلاق دارند؟
پاسخ: نکته این است که اخلاق تنها در ارتباط با دیگری نیست. انسان با خود و با خدای خود نیز در ارتباط اخلاقی است. حلال و حرام در امور شخصی، در گروه اخلاق در ارتباط با خود قرار می‌گیرند. عبادات در گروه اخلاق در ارتباط با خداوند قرار می‌گیرند.

🍃 تکلیف ایمان چیست؟ آیا ایمان به خدا نیز لازمه‌ی اخلاق در ارتباط با خداست؟
پاسخ: اگر به وجود او باور داشته باشیم، بله. دقت کنیم که مخاطب مستقیم تمام آیات قرآن، یعنی مشرکین و اهل کتاب، به خداوند باور داشتند. در قرآن نقطه‌ی مقابل ایمان خداناباوری نیست،‌ بلکه شرک یا نافرمانی در حین خداباوری است. شرط رستگاری نه باور به وجود خداوند که ایمان به او پس از این باور است. ایمانی که انسان را از شرک جلی و از نافرمانی خداوند بر حذر دارد.

🍃 بر چه اساسی بی‌اخلاقی در ارتباط با خدا را بخشودنی‌ترین، و بی‌اخلاقی در ارتباط با دیگری را غیر بخشودنی‌ترین می‌دانم؟
پاسخ: اول این که بهانه برای ندانستن اخلاق خوب در ارتباط با دیگری کم‌تر است.
دوم اینکه در ارتباط با خداوند، آن که باید ببخشد تنها خداوند است و او بخشنده است. در ارتباط با دیگری، به خصوص دیگر انسان‌ها، آنکه باید ببخشد غالبا از بی‌اخلاقی دیگران صدمه می‌بیند و همین ممکن است مانع بخشیدن شود. این، بخشش الهی در ارتباط با دیگری را نیز مشکل‌تر می‌کند.

🍃 اگر ارتباط اول بخشودنی‌تر است، چرا در قرآن آمده است که شرک بخشیده نمی‌شود؟
پاسخ: مخاطب این آیه مشرکین عربستان بودند که حجت الهی به واسطه‌ی پیامبر برای ایشان تمام شده بود.

#اخلاق
@farhadshafti
در بخش‌های گذشته‌ی نشست‌های نرسیده به درخت به موضوعات مختلفی در قالب گپی دوستانه پرداختیم. موضوعاتی شاید دم دستی‌تر که گاه ذهن را مشغول می‌کند، از قبیل نگاه قرآن به رنج انسان، چرایی عبادت و خاصیت آن، زبان قرآن، عشق و مهربانی در قرآن و ... . این بخش‌ها را فصل اول نشست‌های نرسیده به درخت می‌نامیم.
در فصل دوم این گفتگوها بنا داریم کمی بیشتر به مبانی فهم خود از دین و معنویت بپردازیم. موضوعاتی از قبیل رابطه‌ی خدا با انسان و وسیله‌ی هدایت ، تنوع فرهنگی و زبانی و جغرافیایی و تاثیر آن بر این وسیله‌ی هدایت و قوانین مطرح شده در شریعت.
امیدواریم این مباحث فرصت مناسبی برای ایجاد سوال و تفکر در باب موضوعات مطرح شده ایجاد نماید.
حامد صادقی
https://castbox.fm/app/castbox/player/id3517393/id359194261?v=8.22.11&autoplay=1

ارسال نظر و پرسش:
farhad.s.telegram@gmail.com

#گفت‌وگو

(دریافت مستقیم فایل)👇
ND2_1
Farhad Shafti
44 MB
نرسیده به درخت:
گفتگو‌های حامد صادقی با فرهاد شفتی

فصل دوم، نشست اول (۵۴ دقیقه):
- تاملی در داستان خلقت، بهشت آدم، توبه و هبوط

در بخش‌های گذشته‌ی نشست‌های نرسیده به درخت به موضوعات مختلفی در قالب گپی دوستانه پرداختیم. موضوعاتی شاید دم دستی‌تر که گاه ذهن را مشغول می‌کند، از قبیل نگاه قرآن به رنج انسان، چرایی عبادت و خاصیت آن، زبان قرآن، عشق و مهربانی در قرآن و ... . این بخش‌ها را فصل اول نشست‌های نرسیده به درخت می‌نامیم.
در فصل دوم این گفتگوها بنا داریم کمی بیشتر به مبانی فهم خود از دین و معنویت بپردازیم. موضوعاتی از قبیل رابطه‌ی خدا با انسان و وسیله‌ی هدایت ، تنوع فرهنگی و زبانی و جغرافیایی و تاثیر آن بر این وسیله‌ی هدایت و قوانین مطرح شده در شریعت.
امیدواریم این مباحث فرصت مناسبی برای ایجاد سوال و تفکر در باب موضوعات مطرح شده ایجاد نماید.
حامد صادقی


#گفت‌وگو
@farhadshafti
ارسال نظر و پرسش:
farhad.s.telegram@gmail.com
پرسشی و پاسخی: "چگونه می‌توان پژوهش‌گر خوبی شد؟"

🍃 پژوهش‌گر خوب شدن ابزاری را می‌طلبد و رفتاری را. ابزار که واضح است، اما برای رفتار، از جمله نکاتی که می‌توانیم به آنها توجه کنیم:
▫️ تشنه‌ی دانستن و یافتن بودن
▫️از به هم خوردن باورهای قبلی نهراسیدن
▫️ پروراندن توانایی تشخیص محل بحث و نزاع
▫️پروراندن مهارت در ساختار دادن به مسئله‌ی مورد پژوهش
▫️ پروراندن مهارت‌های لازم برای پیدا کردن دانسته‌ها و اندیشه‌های موجود
▫️ پروراندن قدرت تحلیل دانسته‌ها و اندیشه‌ها برای رسیدن به یافته‌ها
▫️ پروراندن قدرت ساختار دادن به یافته‌ها
▫️ پروراندن قدرت نتیجه گرفتن از ساختار یافته‌ها
▫️ پروراندن توانایی ارائه و تبیین یافته‌ها و نتایج
▫️ پروراندن ذهنی باز برای نقد‌پذیری و بازبینی در یافته‌ها و نتایج

#پرسش_پاسخ
#پژوهش
@farhadshafti