📚وانەی 5📚

⬅️شێوەی پێکهاتنی چاوگی سادەی ڕانەبوردوو:🔻

ڕاەگی ڕانەبوردوو+ای

🔹بکەرە←کەر+ای=کەرای(کردن)
🔹بوانە ←وان+ای=وانای(خوێندن)
🔹بویەرە←ویەر+ای=ویەرای(بواردن،ڕابواردن)
🔸بوسە ←وس+ای=وسای(خەوتن)
🔸بارە ←ئار+ای=ئارای(هێنان)
🔸 بنویسە←نویس+ای=نویسای(نووسین)
🔹بوزە ←وز+ای=وزای(خستن)
🔹بکیانە←کیان+ای=کیانای(ناردن)
🔹بکێشە←کێش+ای=کێشای(کێشان)

هەندێ چاوگ تەنیا شێوەی ڕانەبوردوویان هەیە وەک:

🔹لوای(ڕۆیشتن)
🔹دوای(دوان)
🔹نیای(نان)
🔸زیای(دەرهاتن،سەوز بوون)
🔸ڕەمای(هەڕاکردن)
🔸کوای(کوتان)
🔸سیای(ویستن)

🔅هەندێ چاوگ هەن کە هەم ڕانەبوردوویان هەیە هەم ڕابوردوو بەڵام شێوەی ڕابوردووی لەجیاتی /تەی/ و /دەی/ بە /ەی/تەواو دەبێت:

🔹دیەی،وینای(دیتن،بینین)
🔹مەنەی،مەنای(مان)
🔸ژنیەی،ژنەوای(بیستن)

📚فەرهەنگۆک 5📚

🔹ماما=داپیر
🔹بابا=باپیر
🔹خوە=ف:خندە
🔹گرەوە=ف:گریە
🔹لەمە=سک
🔸مازی=پشت
🔸کلکە،گلکە،هەنگووسە=قامک
🔸لچ=لێو
🔸گۆش=گوێ
🔸سەرە=سەر

ــ ــ ــ ــ ــ ــ ــ

‍ 📚واتوواچ 5📚

👩 نیمەڕۆت وەش.
نیوەڕۆت باش.

👱‍♀ وەشتەر پەی تۆ.
خۆشتر بۆ تۆ.

👩 خاسەنی ولێ گیان؟
باشی ولێ گیان.

👱‍♀ یاخوۮا وەشە بی.
یاخودا خۆش بی.

👩 ئانە مەزانی پاڵاورەشی چکۆوەن؟
ئەوە دەزانی پێڵاوفرۆشی لەکوێوەیە؟

👱‍♀ئا مەزانوو،پەی چێشی؟
ئا دەزانم بۆ چی.

👩 هیتێو پاڵێ مەسانوو پەی واڵەکێم.
جووتێک پێڵاو دەکڕم بۆ خوشکەکەم.

👱‍♀ قەومێوەما هەن لوە پەی لایش.
خزمێکمان هەیە بڕۆ بۆ لای.

👩 مەتاوی بەی چەنیم؟
دەتوانی بێی لەگەڵم.

👱‍♀ کەی مەلی؟
کەی دەڕۆی؟

👩 ئی وێرەگا.
ئەم ئێوارە.

👱‍♀ دەی خاسەن مەو.
دەی باشە دێم.

👩 جا زەنگت پەی مەۮەو.
جا زەنگت بۆ دەدەم.

👱‍♀ خاس تەماۮارەتنا.
باش بەتەماتم.

📚وانەی 6📚

⬅️چاوگی نادیار(مصدر مجهول):🔻
لەچاوگی سادەی ڕانەبوردوو پێک دێت بەو جیاوازیەوە لەجیاتی ئەوەی بە"ای" تەواو بێت بە "یای" تەواو دەبێت.

🔹نویسای←نویس+یای=نویسیای(نووسران)
🔹وانای ←وان+یای=وانیای(خوێنران)
🔹واچای ←واچ+یای=واچیای(گوتران)
🔸وزای ←وز+یای=وزیای(خران)
🔸ئارای ←ئار+یای=ئاریای(هێنران)
🔸 ماڕای←ماڕ+یای=ماڕیای(شکێنران)
🔹کەرای ←+کەر+یای=کریای(کران)
🔹بەرای ←بەر+یای=بریای(بران)
🔹 وەرای←وەر+یای=وریای(خوران)

🔅هەروا کە دەبینن لە سێ چاوگی کۆتاییدا لەجیاتی ئەوەی:کەریای و ...بێت کریای و..نووسراوە ،ئاگاداری ئەوە نیم کە ئەو جۆرە کردارانە لەتەواوی هەوراماندا وەها دەگۆڕدرێن یام نا.

چاوگی تێپەڕ(مصدر متعدی):🔻

🔹شێویای(شێوان)←شێو+نای=شێونای(شێواندن)
🔹وریای(خوران)←ور+نای=ورنای(خوراندن)
🔸خوای(پێکەنین)←خو+نای=خوونای(هێنانە پێکەنین)
🔸تەقای(تەقان)←تەق+نای=تەقنای(تەقاندن)

📚فەرهەنگۆک 6📚

🔹وەهار=بەهار
🔹هامن=هاوین
🔹پایز،پاییز=پاییز
🔹زمسان=زستان
🔹هەرسی،هەڵسی=فرمێسک
🔸دەگا=گوند،دێ
🔸زەمین=زەوی
🔸سیاو=ڕەش
🔸کەوە=شین
🔸تەوەنی=بەرد

ــ ــ ــ ــ ــ ــ

‍ 📚واتوواچ 6📚

👱 کاکە بێقەزا بی.
کاکە بێقەزا بی.

👴 سڵامەت بی گیان.
سڵامەت بی گیانە.

👱 بویەردێ کاکە، پەرسێوەم بێ.
ببوورن کاکە پرسێکم بوو.

👴 فەرماوە هەنا خزمەتتنە.
فەرموو هام لە خزمەتتدا.

👱 ڕاوڕەسموو کۆمسای و پیرشالیاری چە وەختێوەنە مەلۆ ڕاوە؟
ڕێوڕەسمی کۆمسای و پیرشالیار لە چ کاتێکدا بەرێوە دەچێت؟

👴 بەشێوەش مەگنۆ پانزەو ڕابڕانی، بەشێو تەریچش مەگنۆ پانزەو پاژەرەژی.
بەشێکی دەکەوێتە پانزەی ڕێبەندان،بەشێ تریشی دەکەوێتە پانزەی بانەمەڕ.

👱 دەست وەش بۆ،ئانە کۆمسای یانی چێش؟
دەستت خۆش بێ،ئەوە کۆمسای یانی چی؟

👴سەرەت وەش بۆ، کۆمسای یانی گلێر بیەیوە پەی چێو مسای و چێو فێر بیەی.
سەرت خۆش بێ ،کۆمسای یانی کۆ بوونەوە بۆ شت فێر بوون.

👱 سپاس و پەنەزانای کاکە گیان، خوۮاتا چەنی.
سپاس و پێزانین کاکە گیان ،خوداتان لەگەڵ.

👴 خوۮات چەنی چەمەکەم.
خودات لەگەڵ چاوەکەم

سرزمین #پهله یا #پهلو

#پهلە ، پاڵە ، پەڵە
جغرافیایی کوردی است؟!




با توجه به نوشته های مورخان پهله یا پهلو نام سرزمینی در غرب ایران (زاگرس مرکزی) از زمان اشکانیان تا چند قرن پس از ورود اسلام به ایران بوده است که در حال حاضر این سرزمین بین پنج استان لرستان، کرمانشاه ، همدان، ایلام و خوزستان تقسیم شده است که پیش از آن این مناطق به منطقه کاسی ها شناخته میشد.
جهت کوتاه شدن نوشتار بلافاصله نوشته های مورخانی که جغرافیای پهله را نشان میدهد در اینجا می آوریم.
- یاقوت حموی در معجم البلدان پس از نقل مطالب حمزه از قول شیرویه می نویسد، بلاد پهلویان هفت است،
همدان،ماسبذان (ایلام) ماه کوفه (دینور،صحنه)، ماه بصره (نهاوند)، صیمره (دره شهر ، درە رود سیمرە )، قرمیسین ( کرماشان) .
- ابن فقیه می نویسد: این ناحیه را شهرهای پهلویان نامند و آنهاهمدان است و ماسبذان و مهرجانقذه "مهرگان کَدَک" که سیمره است و ماه بصره و ماه کوفه و کرمانشاهان.
- اصطخری مسافت شهرهای پهله را چنین مینویسد: از همدان تا رود راور٧ فرسخ است و از رود راور تا نهاوند ٧ فرسخ و از نهاوند تا لاشتر (الشتر) ١٠ فرسخ و از لاشتر تا شاپورخواست (خرم آباد) ١٢فرسخ و از آنجا تا لور ٣٠ فرسخ که لور امروز می باشد. و لور در کوردی لکی به معنی دشت مسطح و در برخی گویشهای کوردی بە معنای "لەوەڕ؛ لووەڕ" یا علفزار و چراگاە مطلوب است که وجه مسمی لور را به این دلیل آوردەاند.
نکتە جالب توجە در این تقسیم بندی، جدا کردن شاپورخواست #خرم_آباد" از #لور است و نیز قرار دادن لور در حوزەی خارج از قلمرو پهلەی باستانی.
این مهم موید این نکتە است کە لورها از نظر تاریخی ، از کورد "پهلە" جدا بودەاند و #لکها نیز جزو #لوڕ محسوب نشدە و #شاپورخواست، همانند خرم آباد فعلی، شهری کاملا و یا با جمعیت حداکثری لک بودە ، و لک نیز بخشی از جغرافیای پهلە است. بە همین دلیل ملا حقعلی سیاهپوش شاعر بزرگ لەکستان "شمال لورستان کنونی" ، تخلص خود را "فەیلی" گذاشتە است، کە مُعَرَب پهلە است.

- ابن حقول راه دیگر سرزمین پهله از شمال به جنوب را چنین توصیف می کند: از دینەور (شهرستان صحنه) تا سیمره ٥ منزل و از دینور تا سیروان (شیروان چرداول) ٤ منزل و از سیروان تا سیمره یک روز.

در نوشته های برخی مورخان مانند (محمد موبد معروف به ابوجعفر متوکلی) آذربایجان نیز جزو پهله آمده است که با اگر بخواهیم آن را با اشعار حکیم فردوسی در شاهنامه مقایسه کنیم میتوان پی برد که نوشته ی ابوجعفر اشتباه است.
حکیم فردوسی بعد از اینکه کی خسرو #دژدیوان را در کنار دریاچه #چیچست (دریاچه ارومیه) فتح و آتشکده ی #آذرگشسب را بنا کرد می نویسد.

چو پیروز برگشت شیر از نبرد
دل و دیدهٔ دشمنان تیره کرد
سوی پهلو پارس بنهاد روی
جوان بود و بیدار و دیهیم جوی

با توجه به اینکه دریاچه #ارومیه در #آذربایجان واقع است. پس از آذربایجان روی نهادن به طرف #پهلو بدین معنی میباشد که آذربایجان جزو سرزمین پهلو نبوده است. 
آری همان گونه که عرض شد منطقه ی پهلو زاگرس مرکزی بوده، به طوری که در بیشتر نوشته های تاریخی مهرگانکده (کوهدشت، سرطرهان و دره شهر) ، شیروان چرداول ، ماسبذان (ایلام) ،نهاوند "هموارە از مراکز مهم دیوانسالاری کوردی بودە است" ، کرمانشاه ، دینەور "دینەوەر ؛ هموارە از مراکز فرهنگی کوردی بودەاست"، صیمره ، الشتر، خرم آباد و تا لور به عنوان شهرهای پهله آمده است.
که اگر با یک خط فرضی شهرهای پیرامونی منطقه پهله را به هم متصل کنیم میبینیم جمعیت غالب این منطقه در حال حاضر به زبان کوردی تکلم می کنند.
باید خاطر نشان کرد که پهلو زمان #اشکانیان بزرگترین و قویترین ایالت بوده که همه ی ایالت های اشکانیان تحت فرمان شاهان ایالت پهله بوده اند و این بدان معنی است که پهله پایتخت اشکانیان بوده است.
در زمان #ساسانیان نیز پەهڵە با همین نام ، بە عنوان یک ایالت باقیست و در متون ادبی و تاریخی شکل متواتر آمدە کە زبان رسمی دربار ساسانیان پەهلەوی بودە و خود ساسانیان در خلوت با یکدیگر بە #خوزی سخن میگفتەاند.

اشعار بابا طاهر لەک، کە سرآغاز ادبیات کوردی نوین است را فهلویات "فەیلیات" نامیدەاند کە ادامەی همان پهلویات پیش از اسلام است.

اما از لحاظ زبان شناسی نیز میتوان به این مسئله پرداخت که به طور خلاصه به آن اشاره میکنیم.

برخی زبان شناسان نیز به این مسئله پرداخته اند که نظرشان را در اینجا می آوریم .

#دکترخانلری میگویند با توجه به نوشته ی مورخان که گفته اند سرزمین پهله منطقه ی غرب کشور بوده میتوان فهمید زبان #پەهڵەیی یا پهلەوی متعلق به غرب کشور است نه شمال شرق و #پارتیان.
#راوالینسون نیز کە یکی از شرق شناسان بزرگ دنیاست و حدود ٣٠ سال روی زبان های ایرانی تحقیق کرده ، #کوردی_جنوبی را همان #زبان_پهلوی باستان میداند.





✅➖ادامە در بخش دوم



https://t.me/joinchat/AAAAAE6Dk7aSI3of3vMOWg

https://t.me/pahlleh/9
لینک بخش اول 👆👆👆

ادامه از بخش اول

جغرافیای پهله باستانی و صفحەی کورد پهلە ایی
آیا صفحەی کورد پهلەیی در جنوب استان ایلام مشتمل بر شهرستانهای آبدانان و دهلران و بخش های پهله زرین آباد و میمه و سراباغ و مورموری و موسیان و دشت عباس جزئی از پهله باستانی بود ؟؟
در بخش دوم به بررسی اسناد و مدارک تاریخی و پژوهشای تاریخی در این باره می پردازیم.

‍

مستوفی در خصوص حد وحدود کوردستان در قرن هشتم می نویسد- حدودش بولایت عراق عرب و خوزستان و عراق عجم و آذربایجان است.
#صفحەی107
این یعنی اینکه کوردستان فقط از طریق استان ایلام به ولایت خوزستان همسایه بوده است.
2.مستوفی در مورد منطقه بیات که در ده کیلومتری شهر دهلران در جنوب استان ایلام" صفحەی کورد" واقع شده در قرن هشتم می نویسد ــ آب بیات از جبال کوردستان بر می خیزد و بولایت بیات می رسد و مجموع باغستان و زراعت و نحلات آن ولایت راسقی کرده- #ص_228. آب بیات شامل دو رود میْمه و دویرَج می شود که از کوهای کبیر کوه [( کەڤەر)(کەوَر )] سرچشمه می گیرند و مستوفی از آن کوهها بنام کوههای کوردستان یاد کرده.

رودخانه دویْرَج از دامنه جنوبی کبیرکوه واقع در شمال شهر آبدانان سرچشمه می گیرد که در منابع جغرافیایی به رودخانه آبدانان و تَلِزی نیز معروف است شعباتی از کوهستان دینارکوه چون شاویشه و هوْکَکْ و ڤەرگەر و کەڵ کێران نیز به این رود می پیوندند که پس از وارد شدن به دهلران از مرز خارج وبه هور الاماره در عراق می ریزد، در جلگه های حاصلخیز این رود در پشت قلعه آبدانان در مزارع معروف پاریاب نوعی برنج خوش بو و معطر به نام عنبربو صدری تولید میشود در برخی سفرنامه ها " محمود قاجار" سابقه کشت برنج در این منطقه به قرنها پیش بر می گردد، رودخانه میمه نیز از سراب زیبای میمه در دامنە جنوبی کبیرکوە سرچشمه می گیرد.


قدیمی ترین سند در کوردی بودن سرزمین پهلە و انطباق آن با استان ایلام و صفحەی تاریخی کورد

شعری به زبان پهلوی که در اورامان کوردستان عراق پیدا شده ، که بر روی پوست نوشته شده و در موزەی سلیمانیه ی جنوب کوردستان نگهداری می شود .
این شعر که به خط و زبان کوردی پهلوی "پەهلەیی باستان" نوشته شده است ، مربوط به ویران کردن آتشکده ی بزرگ پاوه و به دست اَرب ها (عرب ها) است .

💎هورموزگان رمان ، ئاترانگەوره کوژان
💎وێوشان شاردەوه گەورگان
💎زور کار ئەرە کەردەن وە خاپوور
💎گنانی "پاڵه" هەتا "شاره زورو"
💎ژن و کینکان بە دیل فشینا
💎میرد ئازا تلی وه رۊیِ هوونیا
💎رەوێشت زردشتره مەندەن وە بێکەس
💎بەزەیکا نیەکا هورموزد وە هۊچ کەس

برگردان فارسی 👇

💎هورمزگان ، آتش آتشکده ها که جای پرستش اهورامزدا است خاموش شد و ویران گردید .
💎بزرگان بزرگ خود را نهان کردند .
💎ستمکاری تازیان (عرب) روستای ایالت «پهلە / ایلام» تا💎 «شهر زور» را ویران کرد .
💎زنان و درختران به بردگی رفتند
💎آزاد مردان به روی خون غلتیدند
💎روش زرتشت بی دستیار ماند .
💎اهورامزدا به هیچکس مهر ورزی نکرد .
اشارە بە نام پاڵە یا همان ایالت باستانی پهلە و ترسیم محدودەای از پهلە یا ایلام تا شارەزور یا سلیمانیە و حلبچە، نشان از پیوستگی فرهنگی و جغرافیایی این محدودەی باستانی دارد.
#ناصرخسرو، #زبان_کوردی پهلەیی یا پهلوی را زبان رسمی دربار ساسانی دانستە و میگوید کە پادشاهان ساسانی در مجالس رسمی بە پهلەوی "کوردی پەهلەیی / صحبت می کردند و چون بە خلوت می رفتند با همدیگر بە خوزی #خوزستانی" صحبت میکردند کە زبان خودشان بود.
پەهڵە، یا پەڵە، بەمعنای کوهستان است و اعراب پس از فتح ایران زاگرس میانی "شامل کوردستانات و یا همان استان پنجم #کرمانشاهان" ، کە در زمان اشکانیان ، پهلەی #اشکانی ، و در زمان #ساسانیان ، #پهلەی ساسانی نامیدە میشد، را بە همان معنای واقعی اش یعنی جبال ترجمە نمودند.
#پهله، هم اینک نیز نام شهری در استان ایلام و مرکز بخش #زرین آباد و از مهمترین مراکز جمعیتی ایل کورد "کوردەلی" بە شمار میرود .
#کوردەلی نام ایلی بزرگ است کە در جنوب استان ایلام، جنوب اقلیم کوردستان و شرق دجلە، و شمالغرب ایالت فدرال کوردستان سوریە " روژ ئاوا / روژاڤا" پراکندە است.

#پاڵ ، #لاپاڵ، رۊە پاڵ، در کوردی بە معنای #کوهستان سنگی است.
#پەڵ؛ بە معنای سنگ بزرگ
استاد رشید یاسمی از این پوست نوشتە بە عنوان مدرکی دال بر هجایی بودن وزن شعر، در ایران پیش از حملەی اعراب، استناد می کند.


https://t.me/joinchat/AAAAAE6Dk7aSI3of3vMOWg

قدیمی ترین نقشە مناطق کوردنشین شرق کوردستان ایران مربوط به ۱۱۰۰ سال پیش از جهانگرد و مورخ و جغرافی دان بزرگ اسلامی #ابن_حوقل


https://t.me/joinchat/AAAAAE6Dk7aSI3of3vMOWg

📚کتێبی موکریان و ڕووداوەکانی بۆ جاری دووهەم چاپ کرایەوە

🔸ناوەڕۆکی ئەم کتێبە بریتییە: لە ٢٦ ڕووداوی گرینگ، وەک:
ساڵی گرانی قەدیم - ساڵی گرانی دوایە - ساڵی هەمزاغای مەنگوڕ - ساڵی مەلا خەلیل - ساڵی کچە هەرمەنی - ساڵی سمایل ئاغای سمکۆ ٓ- ساڵی جیلۆیە - ساڵی فەریق پاشا - ساڵی هەڵات هەڵاتێ - ساڵی سێڵاوێ - ساڵی ڕۆژ گیرانێ - ساڵی دێموکڕاتێ و ...
لە ٢٥٦ لاپەڕەدا لە سەر دەمی دەسەڵاتداری ئمپڕاتووری عوسمانییەکان و حکوومەتی سەفەویەکانەوە بەملاوە

✍ نووسەر و کۆکراوە: قادر ئەمین قودسی

⏱ڕێکەوت: ١٠/١١/ ٩٩ هەتاوی بەرانبەر بە ١١ی بەفرانباری ٢٧٢٠ی کوردی
( نشر و چاپی ناوەندی گۆتاری سەقز )

🆔 @saqqezrudaw

‍ ‍ ‍ سڵام ڕەفێقانی تەریقەت،دەم باش،وەشێندێ
ژیانتان نیقەڵتووز لە خۆشی🦋یانەتا پەڕبۆ جە وەشەویسی🌹

‍ ژین قادری
هاوڕێیانی بەڕێز لە درێژەی چالاکییەکانی گرووپی وانەی کوردی بە خواستی ئەندامان و بەشداربوانی ئەمانەوێ دیمانەیەک تایبەت لەسەر زمان و زاراوە کوردییەکان بە مامۆستایەتی و شارەزایی دوکتۆر ئەحمەد زەینیوەند لە شاری ئیلام پێک بێنین.
ئەگە پێتان خۆش بوو زانیاری لەسەر زمان و زاراوەکان و هەروەها مێژوویان بزانن دەتوانن کاتژمێر 10 لە کۆڕی وانە بەشدار بن.
هەر پرسیارێکیشتان بوو بینێرنە ژووری بەڕێوەبەرانی کۆڕ🙏
https://t.me/joinchat/L8GM8EPeTaWJLBaCX7tJug

دەکرێ سەرەتا وەک شارەزایەکی زمان و زاراوە.
پێناسەیەکی زمان بکەن بۆمان.زمان چییە؟

ئەو دەنگانەی کە ٥ ساڵ لەمەو پێش لەم کوڕەدا بڵاوم کردوە بەڵام ئێستا زۆربەی لەو وتانە ڕەد دەکەمەوە👇

جیاوازی نێوان:
#شێوەزار accent

#زاراوە dialect