Комил мумин ким?

Бисмиллаҳир роҳманир роҳим

Қутбул Орифин Шайҳ Мухаммад ат тажоний бу киши Жавохир деган китобида айтган эканларки:
5 та иш борки ким ўша ишни қиладиган бўлса Аллоҳ ўша кишини ўзига ҳидоят қилади ва ўзини йу‌лига бошлайди ва шу 5 та иш инсонни иймон нурини зиёда қилади деган эканлар.
1.Аллоҳ таоло га комил иймон келтирмоқлик
Аллоҳ айтади:
Албатта Аллоҳ таоло иймон келтирган кишиларни ту‌гри йу‌лга бошлайди.
Бошка бир оятда:
Ким Аллоҳ таолога иймон келтирса Аллоҳ уни қалбини ту‌ғри йу‌лга солиб қу‌яди.
2.Аллоҳ таоло га юзланмоқлик яьни Инобат Аллоҳ таоло га боғланиш ва Аллоҳ таоло дан бошка барча нарсадан юз ўгириш, узилишдур деган эканлар.
Аллоҳ оятда:
Аллоҳ ўзига инобат қилган кишиларни хидоятга бошлайди.деган.
3.Аллоҳ таоло тоатидан нафси билан уришиш,жанг қилишлиқдур.Аллоҳ таоло қайтарган нарсаларидан сақлиниш билан Аллоҳ таоло ни таотига рози бўлишлиқ
Хатто ки яхши сифатларни ўзига вожиб қилиб бажаргай Ўша яхши сифатларни Аллоҳ учун барпо қилгай.
Аллоҳ таоло айтади:
Бизни йу‌лимизда жидду жаҳд қилган кишиларга биз уларга ўзимизга келадиган йу‌лларга бошлаб қу‌ямиз.
4.Росулаллоҳга эргашишлик хар бир сўзда, хар бир амалда хаттоки харакат ва саконотларида ҳам инсон Росулаллоҳга иктидо қилмоқлигидур.
Аллоҳ таоло айтади: Сизлар
Пайғамбарга эргашинглар, шоядки шунда хидоят топгайсизлар.
5.Аллоҳ таоло га боғланиш.
Ким Аллоҳ таолога боғланса
Аллоҳ таоло уни ту‌ғри йу‌лга бошлаб қу‌йгай.
Кейин бир қанча ишлар зикр қилиндики,шайтон учун бандани васваса килишга бирон йу‌л қолдирмайдиган ишларни хам зикр қилдилар. ва бу нарсалар бандани иймонини зиёда қилмоқлигида хеч қандай шубҳа йу‌кдур, чунки банда билан шайтон ўртасиндаги шайтонни ҳийлаларини дафь қилишлик иймонини зиёда қилади.
Бу ишлар Аллоҳ учун бўлган ибодатларни тузатмоқлик, ўша ибодатларни иҳлос билан бажармоқлик ва Аллоҳ таолодан шайтоннинг васвасасидан паноҳ сўрашлик каби ишлар инсонни иймонини камолотиға етказади.
Бу тўғрисида бир қанча оятлар келтирибдилар,
Шайтон учун хеч кандай иймон келтирган ва парвардигорига таваккул қиладиган кишиларнинг устига шайтон учун хеч қандай йу‌л йу‌кдур.
Демак манашу ишларни хаммасига эга бўлишлиқ тасаввуфни маърифати билан ва яхши билишлик билангина рўёбга чиқади. дедилар .
Бу тасаввуф
Қуръон ва суннатни зубдаси чўққиси хисобланади. дедилар
Бу жойда бир қанча қоидаларни айтибдилар.
Банданинг ишлари сўзларининг асосидурким, манашу асосга етадиган бўлса унинг аҳволи зохиран ҳам ботилан ҳам тўғрилиқда бўлади дебдилар ва унга ўша бандани бирон ахволига нохислиқ етмайди дедилар.бу Росулаллоҳнинг гапларига биноанки Хисоб-китоб қилинглар ўзларингизни токи Қиёматда хисоб китоб қилинмасларингиздан олдин.
номаи аьмонларизни тарозига солинглар,тарозига солинмасидан бурун.
2 -чи коидаси банда бирон бир иш қилар экан,бирон бир гап гаплар экан факатгина Аллоҳни розичилигини мақсад қилиб гапирмоғлигидур.
Агар мақсади тўғри бўлса, Аллоҳ учун бўладиган бўлса ва қалбини хар ҳил ёмон нарсалардан ювадиган бўлса Аллоҳ дан бошка учун бўлган нарсалардан қалбини тозалайдиган бўлса،манашу қоидага амал қилган хисобланади.
Бирон бир гап, бирон бир ишни қилар экан албатта Аллоҳни истаб қилмоқлиқ керак бўлади. депдилар.
3 -чи қоида
Қалбини мусулмонларни барчаси учун рахмат макони қилиб қу‌йгай.
Мусулмонларининг барчаларига таьзим ва хурматдан иборат бўлган хакларни адо қилмоқлиғи керакдур.
Агар бу қоидага амал қилиб рўёбга чиқарадиган бўлса Аллоҳ таоло хам унинг қалбига мусулмонларга нисбатан рахматни уйғотган булиб ва унинг бошка аъзоларига ҳам Илоҳий рахмат нурларини ёғдириб қўяди ва Илоҳий рахматнинг ҳаловатини тотади ва пайғамбарларнинг хакикий меросидан улуш олган бўлади.
Качоники инсон бошка мусулмонларга нисбатан қалбида мехр шавқатни ўрнаштириб билса комил мумин даражасига етади.

Урганч шахар Мискин бобо масжиди имом хатиби Кўзибай Машарипов.

Каналга уланиш ⤵️

https://t.me/eskiobodmasjidi

ҚАБР АЗОБИ ВА НЕЪМАТИГА ИЙМОН

Ва Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ва саҳобалар розияллоҳу анҳумдан келган хабарлар асосида қабр азобига - ким шунга лойиқ бўлса ва уни Мункар ва Накирнинг Роббидан, динидан ва набийсидан сўроқ қилишга (иймон келтирамиз). Қабр жаннат боғларидан бир боғдир ёки дўзах чуқурларидан бир чуқурдир.
Шарҳ: Яъни осий бўлиб, азобга лойиқ бўлганлар учун қабр азоби бўлишига иймон келтирамиз. Мункар ва Накир номли икки фаришта бандадан унинг қабрида туриб Робби, дини ва набийси ҳақида сўроқ-савол қилишига иймон келтирамиз. Қабр азоби ва унда уч нарса ҳақида сўралиши ҳақ эканига қабр азоби ҳақида келган оятлар ва Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан, саҳобалар розияллоҳу анҳумдан собит бўлган хабарлар далолат қилади. У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Қабр жаннат боғларидан бир боғдир ёки дўзах чуқурларидан бир чуқурдир", деганлар.
Аллоҳ таолонинг қуйидаги оятлари бунга далилдир:
"Ва оли Фиръавнни ёмон азоб ўраб олди. У ўтоловдир. Унга эртаю кеч кўндаланг қилинурлар. Соат қоим бўлганида эса: "Оли Фиръавнни энг ашаддий азобга киритинглар", (дейилур)" (Ғофир сураси, 45-46-оятлар).
"Уларни ҳалокатга учрайдиган Кунларига йўлиққунларига қадар тек қўй. У Кунда ҳийлалари уларга ҳеч қандай фойда бермас ва уларга ёрдам ҳам берилмас. Ва албатта, зулм қилганларга ундан ўзга азоб ҳам бор, лекин уларнинг кўплари билмаслар" (Тур сураси, 45-47-оятлар).
"Аллоҳ иймон келтирганларни бу дунё ҳаётида ҳам, охиратда ҳам собит сўз ила собитқадам қилур. Аллоҳ золимларни залолатга кетказур" (Иброҳим сураси, 27-оят).
Ва Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг
"Албатта, банда қачон қабрига қўйилса-ю, ундан соҳиблари қайтиб кетса, у уларнинг кавушларининг тақиллаганини эшитиб турганида олдига икки фаришта келиб, уни ўтирғизишади ва (Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламни назарда тутиб):
"Бу одам ҳақида нима дер эдинг?" дейишади. Мўмин бўлса:
"Гувоҳлик бераманки, албатта, у Аллоҳнинг бандаси ва Расулидир", дейди.
Унга: "Дўзахдаги ўрнингга назар сол, батаҳқиқ, Аллоҳ сенга уни жаннатдаги ўринга алмаштириб берди", дейилади. У икковини ҳам кўради", деган сўзлари (Бухорий, Муслим, Абу Довуд, Термизий ва Насоий Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилганлар).
Ва Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг
"Сизлардан бирингиз ёки бир инсон қабрга қўйилса, унинг олдига қорамтир-зангори рангли икки фаришта келади. Улардан бири Мункар, бошқаси Накир дейилади", деган сўзлари (Термизий Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилган).

"Ақийдатут-Таҳовия" шарҳининг талхийси, китобидан.
•••••┄┄┄┄༻❅༺┄┄┄┄•••••
🌐 Ravza.uz |📚@Ravza_uz ✓
♻️Яқинларингизга ҳам улашинг!
https://t.me/eskiobodmasjidi

3 январ душанба куни учун намоз вақтлари

«Аҳлингизни намоз (ўқиш) га буюринг ва (ўзингиз ҳам) унга бардошли бўлинг!»
ТОҲА сураси 132- оят.

@eskiobodmasjidi

#ҚУРЪОНИ КАРИМ ҚИССАЛАРИДАН
АСҲОБУЛ КАҲФ ҚИССАСИ
Қуръони каримда муҳтарам пайғамбарларнинг қавмлари билан бўлган ҳодисаларни ѐритувчи қиссалар билан бирга бошқа қавмлар ҳақида ҳам маълумотлар келтирилган. Булар Қуръон ҳақ Калом эканига, Аллоҳнинг даргоҳидан нозил қилинганига далолат қилади. Зеро, уларда оқил кишилар учун ибрат ва панднасиҳатлар бордир. Аллоҳ таоло айтади: “Ҳақиқатан, уларнинг қиссаларида ақл эгалари учун ибрат бордир. (Ушбу Қуръон) тўқиб чиқарилган сўз эмас. Балки ўзидан аввалги нарсаларни (самовий китобларни) тасдиқловчи, (унга) имон келтирадиганқ қавм учун барча нарсаларни муфассал баѐн қилувчи ҳидоят ва раҳмат (бўлган бир Китоб)дир” (Юсуф сураси, 111-оят).
@eskiobodmasjidi

🤲 Сендан бошқа илоҳ йўқ, Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам Сенинг банданг ва расулингдир...

«Аллоҳумма инний асбаҳту ушҳидука ва ушҳиду ҳамалата ъаршика ва малаикатика ва жамийъа холқик, аннака анталлоҳу лаа илаҳа илла анта ваҳдака лаа шарийка лака ва анна Муҳаммадан ъабдука ва росулук»

Маъноси: “Аллоҳим, албатта, мен тонг оттирдим. Сени ҳамда аршингни кўтарувчи фаришталарингни ва ҳамма халқ қилган нарсаларингни гувоҳ қилиб айтаманки, Сендан бошқа илоҳ йўқ, Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам Сенинг банданг ва расулингдир”

@eskiobodmasjidi

Ассалому алайкум қадри баланд, oлисдаги қадирдоним.

Аллоҳ сизнинг қалбингизни шод айласин! Маҳзунлигингизни кетқазиб, шод айласин. Гуноҳ ва камчиликларимизни кечирсин, беморларимизга шифо бериб, хонадонингизни файзли ва барокатли қилсин!

Кунимиз хайрли, барокатли энг муҳими дунё ва охиратимизга фойдали ўтсин!

@eskiobodmasjidi

Имом Абулҳасан ал-Ашъарий

Аблҳасан Али ибн Исмоил ал-Ашъарий роҳимаҳуллоҳнинг насаблари улуғ саҳобий Абу Мусо ал-Ашъарий розияллоҳу анҳуга бориб тақалади. У киши боғдодда яшаб, ўша ерда 333 ҳижрий санада санада вафот этганлар.
Абулҳасан Али ибн Исмоил ал-Ашъарий роҳимаҳуллоҳ дастлаб мўътаийларнинг бошлиғи Абу Али Жибоийдан дарс олган ва кези келиб ўзи ҳам мўътазилийларга бош бўлган. Кейин тавба қилиб, мўътазилийларга қарши бўлган. Кейин тавба қилиб, мўтазилийларга қарши бўлган. Уларнинг айбларини фош қилган ва Аҳли сунна ва жамоанинг имоми бўлишга эришган.
Имом Абулҳасан Али ибн Исмоил ал-Ашъарий роҳимаҳуллоҳ Аҳли сунна ва жамоа ақийдаси бўйича бир неча китоблар ёзган. Улардан баъзиларини эслаб ўтайлик.
1. “Мақолатул исломиййин”.
Имом Абулҳасан Али ибн Исмоил ал-Ашъарий роҳимаҳуллоҳ ўзларининг бу китобларида Аҳли сунна ва жамоанинг ақийдасини баён қилиб берган.
2 “Ал-Ибона”.
Бу китобда Аҳли сунна ва жамоанинг мазҳабини имом Аҳмад ибн Ҳанбалнинг Қавллари асосида баён этилган ҳамда мўътазилий ва жаҳмийларга раддиялар қилинган.
3. “Рислотун ила аҳлис сағр”
Мазкур риолада имом Абулҳасан Али ибн Исмоил ал-Ашъарий роҳимаҳуллоҳ мўътазийларга маълум бир масалаларда раддия қилади ва ўзининг имом Аҳмад мазҳабида эканини баё қилди.
Абулҳасан Али ибн Исмоил ал-Ашъарий роҳимаҳуллоҳ ўзининг мазкур уч китобида оят ва ҳадисларни таъвийл қилиш йўлига ўтмайди. Салаф уламолар, ҳусусан, имом Аҳмад ибн Ҳанбал роҳимаҳуллоҳнинг йўлларини тутади.
4. “Ал-Ламаъ”.
Имом Абулҳасан Али ибн Исмоил ал-Ашъарий роҳимаҳуллоҳ ўзининг бу китобида аввалги уч китобидагидан бошқача йўл тутиб, ақлий далилга ҳам эътимод қилади. Шундай қилиб, у киши бу китобда салаф уламолар йўлидан эмас, кейинги, таъвил йўлини тутганлар изидан боради.
Имом Абулҳасан Али ибн Исмоил ал-Ашъарий роҳимаҳуллоҳнинг ҳайтлари ва мазҳабларини чуқур ўрганган уламолардан шайҳ Муҳаммад Абу заҳра роҳимаҳуллоҳ қуйидагиларни ҳулоса қиладилар:
“Қуръони Карим ва ҳадиси шарифда келган ақийдаларни олган ва тушунтиришнинг барча услубларини қўллаган.
Ташбага оид оятларнинг зоҳирини – сиртқи маъносини олган. Аммо ташбиҳга ўтмаган. У, Аллоҳ таолонинг бандаларнинг юздига ўхшамаган юзи ва У зотнинг махлуқотларнинг қўлига ўхшамаган қшли борлигига эътиқод қилган.
Ақоидга оҳод ҳадислардан ҳужжат келтирган.
Аҳли ҳавонинг барчасидан, мўътазийлардан четда бўлган.
Имом Абулҳасан Али ибн Исмоил ал-Ашъарий роҳимаҳуллоҳнинг мазҳаби ўртача ва мўътадил мазҳабдир. У киши ақийдаларга далил келтиришда ҳам нақлдан, ҳам ақлдан истифода қилган. Имом Абулҳасан Али ибн Исмоил ал-Ашъарий роҳимаҳуллоҳ Қуръони Карим ва ҳадиси шарифда келган Аллоҳ таолонинг, Унинг Расулларининг ва охират кунинг васфларини собит қилади. Ақлий ва мантиқий далилларни ҳужжат қилиб келтиради. Шунингдек, у киши фалсафий масалардан ҳам фойдаланган. Чунки, Имом Абулҳасан Али ибн Исмоил ал-Ашъарий роҳимаҳуллоҳ мўътазйлар, файласуфлар, қарматийлар, ботинийлар, рофизийлар ва бошқаларга раддиялар қилган. Бу ишда эса, ўшаларни қаноатлантириш ва зиддиларига далил келтириш лозимдир”.

Абдулазиз БОБАМИРЗАЕВ

@eskiobodmasjidi

ҚАЛБ НИМА ДЕГАНИ?

«Қалб» луғатда бир нарсани ағдаришни англатади. У бир хил турмай, у ёқ-бу ёққа ағдарилиб тургани учун ҳам «қалб» деб аталган.
Ислом тушунчаси бўйича қалб икки хил: зоҳирий ва ботиний бўлади.
Зоҳирийси кўкракнинг чап томонида жойлашган конус шаклидаги гўшт парчасидир. Ботинийси эса нуроний, латиф, билувчи, инсонни инсон қилувчи нарсадир.
Зоҳирий қалб инсоннинг зоҳирида – жисмида жон вазифасини ўтайди. Ботиний қалб эса инсоннинг ақлий, руҳий-маънавий ҳаётида жон вазифасини ўтайди.
Бу ерда ботиний қалб кўзда тутилади. Жисм соғлом бўлиши, баъзан бемор бўлиши ва вақти келиб ўлиши табиий бўлганидек, қалб ҳам соғлом бўлиши, бемор бўлиши ва ўлиши табиийдир. Шунинг учун ҳам қалбга алоҳида эътиборли бўлиш зарур. Албатта, қалб табобати бадан табобатидан кўра анча аҳамиятлироқ эканини таъкидлашга ҳожат ҳам қолмаган бўлса керак.
Қалб табобати илми Қуръони Карим ва Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатлари асосида юзага келган, ривожланган ва ўз самарасини бериб келмоқда.
Аллоҳ таоло "Юнус" сурасида марҳамат қилади:
«Эй одамлар! Батаҳқиқ, сизга Роббингиздан мавъиза, кўкслардаги нарсага шифо, мўминларга ҳидоят ва раҳмат келди» (57-оят).
Яъни Қуръон қалбингиздаги руҳий, маънавий дардларингизнинг барчасига шифо бўлиб келди.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам қалб табибларининг имоми бўлганлар ва бу ишда ҳаммага намуна кўрсатганлар. Ул зотнинг ҳадисларида бу масалалар ажойиб услуб ила баён қилинган.
Мусулмон уламолар оят ва ҳадислардан қалб табобати борасида самарали даво йўлларини топганлар. Тасаввуф уламолари бу ишда барчага устоз бўлганлар. Улар ихлос билан қалб табобати борасида нодир китоблар таълиф қилганлар.

"Руҳий тарбия" китобидан.
•••••┄┄┄┄༻❅༺┄┄┄┄•••••
Kanalimiz👇👇
@eskiobodmasjidi

#таҳорат
🚰 Таҳорат – намознинг калити

Таҳоратнинг фарз ва суннатларини кўпчилик назарий жиҳатдан билади-ю, аммо амалда хатога йўл қўяди. Бунинг сабаби, баъзилар таҳоратни устоздан эмас, балки китоб ўқиб ўрганганидир. Аслида эса таҳорат амалиёт бўлгани учун ҳар бир намозхон уни худди намозни устоздан ўрганганидек ўрганиши керак. Сахобалар ҳам тахорат олишни амалда кўрсатиб ўргатганлар. Бу борада бепарволик ярамайди. Зотан, намознинг дуруст бўлиши учун ҳам таҳорат мукаммал бўлиши керак бўлади. Таҳорат мукаммал бўлиши учун эса таҳоратнинг фарзи, суннати, мустаҳаби ва одобини билиш керак. Шунинг учун таҳоратдаги амаллар рўйхатини тартиб билан бирма-бир келтириб ўтамиз.

🔸 Таҳоратда тўртта фарз бор. Улар:
1. Юзни ювиш (сочдан қулоққача, жағнин тагигача);
2. Икки қўлни тирсаклари билан ювиш;
3. Бошнинг тўртдан бирига ва соқолнинг юзни тўсиб турган қисмига масх тортиш;
4. Икки оёқни тўпиқлари билан ювиш.

🔸 Таҳоратнинг суннатлари ўнта:
1. Ният қилиш;
2. Таҳоратни “бисмиллаҳ” билан бошлаш;
3. Таҳорат олишдан олдин икки қўлни бўғимлари билан қўшиб ювиш;
4. Мисвок ишлатиш;
5. Оғиз ва бурунни ювиш;
6. Таҳоратда тартибга риоя қилиш;
7. Таҳорат аъзоларини ювишни кетма-кет, узлуксиз бажариш;
8. Аъзоларни уч мартадан ювиш;
9. Қўл ва оёқ бармоқлари орасига ҳамда соқолга хилол қилиш;
10. Бошнинг ҳаммасига бир марта ва икки қулоғига масх тортиш.

🔸 Таҳоратнинг мустаҳаби иккита:
1. Ўнгдан бошлаш;
2. Бўйинга масх тортиш.

🔸 Таҳоратнинг одоблари ўн учта:
1. Қиблага қараб ўтириб таҳорат қилиш;
2. Баланд жойда ўтириб таҳорат қилиш;
3. Таҳорат қилишда узри бўлмаса, бировнинг ёрдамидан фойдаланмаслик;
4. Таҳорат қилаётганда гаплашмаслик;
5. Узуги бор одамлар уни қимирлатиб, остига сув етказиши;
6. Оғзига ва бурнига ўнг қўл билан сув олиб, бурунни чап қўл билан тозалаш;
7. Шошилиб қолмаслик учун намоз вақти кирмасидан таҳорат қилиш;
8. Сувни исроф қилмаслик;
9. Ишлатишга қулай бўлиши учун таҳорат суви солинган идишни ўнг томонга қўйиб олиш;
10. Қалбдаги ният билан тилдаги гапни бирлаштириш;
11. Ҳар бир аьзони ювганда “Бисмиллаҳ”ни айтиш;
12. Таҳорат қилиб бўлгандан кейин шаҳодат калимасини ва ривоятда келган дуони ўқиш;
13. Таҳорат қилиб бўлгандан кейин икки ракат намоз ўқиш.

🔸 Таҳоратнинг макруҳлари тўққизта:
1. Сувни исроф қилиш;
2. Сувни ўта кам ишлатиш;
3. Сувни юзга ёки бошқа аъзоларга уриш;
4. Дунёвий гапларни гапириш;
5. Узр бўлмаган ҳолда бошқанинг ёрдамидан фойдаланиш;
6. Нажосат бор жойда таҳорат қилиш;
7. Рўзадор киши оғиз ва бурунни чайишда муболаға қилиши;
8. Таҳоратнинг суннатларидан бирини тарк этиш;
9. Ўта иссиқ, ўта совуқ ёки қуёшда исиб қолган сувда таҳорат қилиш.

Давоми 👇

@eskiobodmasjidi

Қуйида таҳорат олиш асносида йўл қўйиладиган баъзи камчиликлар тўғрисида маълумот бериб ўтмоқчимиз. Чунки ҳозирги кунимизда таҳоратга бирозгина эътиборсизлик, бепарволик кучайиб қолмоқда. Аслида эса таҳорат – намознинг калити дейилади. Демак, таҳоратга ҳам худди намозга этибор бергандек эътибор бериш керак. Акс ҳолда ҳар иккала ибодат ҳам нуқсонли бўлади.

Бу ўринда барча маълумотларни тўлиқ келтиришдан йироқмиз. Негаки, мазкур маълумотлар кўплаб китобларда мукаммал ҳолда келтирилган. Биз эса айнан ҳозирги кунда тахоратда йўл қўйилаётган айрим камчиликлар тўғрисида сўз юритмоқчимиз.

🔸 1. Юзни ювиш асносидаги хатолар: аввало юзни юваётганда икки қўлнинг ҳовучига сув олиб ювиш, ювганда ҳам сувни юзга зарб билан уриб ёки сувни сочиб юбориб кейин ишқалаш ҳолати кузатилади. Аслида эса ўнг қўлга сув олиб юзга сочмасдан оҳиста қилиб юзни юқори қисмидан яъни пешонадан қуйилади. Сўнгра оқиб тушаётган сув ўнг қўл билан юзга ишқалаб ҳамма жойига етказилади. Мазкур амални бажариш асносида ерга тушаётган сув қайтиб тепага сачрамаслигининг чорасини кўриш керак. Бунинг учун эса таҳорат олинаётган жой баландроқ бўлиши керак.

🔸 2. Қўлни тирсаклар билан ювишдаги хатолар: бунда аввало кийимнинг енги тирсакдан юқорига кўтарилган ҳолда бўлиши шарт. Баъзилар ушбу ҳолатга бепарво бўлгани оқибатида тирсакни тўлиқ юва олмайди. Шунинг учун ҳам енгни иложи борича юқорига шимариб, сўнгра қўлни тирсаклар билан юваётганда тирсакнинг орқа қисмидаги тери буришиб турадиган жойига алоҳида эътибор бериш керак. Акс ҳолда айнан ўша жойга кўпинча сув тўлиқ етиб бормайди. Натижада таҳорат ноқис бўлади. Ушбу ўринда эътибор беришимиз керак бўлган ишлардан яна бири, сув тушиб турадиган жўмраклардан сув узлуксиз оқиб туради купчилик эсаайнан мана шу жойда хатога йўл қўяди, яъни, оқиб турган сув остидан қўлни чиқариб олмайди, балки қайта-қайта ишқалайверади ва ўзича уч марта ювдим деб ўйлайди. Аслида эса қўлни сувдан узмас экан, неча марта ишқаласа ҳам, барибир, бир мартага ўтади, холос. Бу ҳолатда суннат амал тарк этилган бўлади (Бурунлари обдастада таҳорат қилингани туфайли бу муаммо бўлмаган).

🔸 3. Бўйинга масх тортишдаги хатолар: бунда баъзилар бўйинга эмас, балки гардани (бўйиннинг орқа томони) аралаш бўйнига ҳам масх тортиб юборади. Аслида эса учта бармоқ: ўрта, номсиз ва жимжилоқ бармоқларнинг ташқи томони ила бўйиннинг олди қисмидаги икки ёнбош томони (жон томир) устига қўйилиб оҳиста тортилади.

🔸 4. Оёқни ювишдаги хатолар: бармоқлар орасига албатта хилол қилиш керак. Бунда ўнг оёқ жимжилоғининг пастки тамонидан бошланади, охири чап оёқ жимжилоғида якунланади. Баьзиларнинг товони ёрилган бўлса янада эҳтиёт бўлиши керак, ёрилган жойларига албатта сув етказиш зарур.

Эътиборли бўлишимиз керак бўлган ишлардан яна бири, оёқни уч марта ювиш. Бунда ҳам албатта оёқни сувни тагидан чиқариш билан узиш ёки сувни уч мартагача тўхтатиш билан узиш мумкин.

Кейингиси эса оёқдан оқиб тушаётган сувга эътибор бериш. Бунда одатда оқиб тушаётган сув оёқлар турган жойгача сачраб тушади. Бунинг оқибати нима бўлишини эса юқорида айтиб ўтдик.

Кўпчилик яна бир хатога йўл қўяди. Яъни ўнг оёқни ювиб бўлиб яна пастга қўйиб, кейин чап оёғини ювади. Натижада чап оёғини юваётгандаги сув яна ўнг оёғи устига сачрайди. Шунинг учун ўнг оёғни ювгандан кейин уни жўмраклар ўрнатилган жойга, яъни баландга кўтариб туриб кейин чап оёқни ювиш керак. Шунда сув сачраш хавфи бўлмайди.

Каналга уланиш учун 👇

@eskiobodmasjidi

Смотрите "#Биз_терроризмга_экстрамизмга_қаршимиз. Ғайратжон домла." на YouTube
https://youtu.be/GGIqyKgrCso
@eskiobodmasjidi

#EskiObod jomʼe masjidi imom xatibi Gʻayratjon domla.

Imom Buxoriy siyratlari

2-DARS

@eskiobodmasjidi

Ҳазил, мазаҳ қилиш ҳақида


©Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф роҳимаҳуллоҳ

♻️Бошқаларга #УЛАШИНГ❗️
═══════════════════
KANALIMIZ 👇👇
✨@eskiobodmasjidi✨
КАНАЛИГА УЛАНИШ УЧУН
КЎК ЁЗУВ УСТИГА БОСИНГ

“... албатта, намоз мўминларга вақти тайин фарз бўлгандир” (Нисо сураси 103-оят)

2022 ЙИЛ 04 ЯНВАР (1443ҳ - 30 Жумадул аввал ) СЕШАНБА КУНИ УЧУН НАМОЗ ВАҚТЛАРИ ТАҚВИМИ (Наманган вақти билан)

⏰ ТОНГ - 06:16
⏰ ҚУЁШ - 07:39
⏰ ҚИЁМ - 12:18-12-28
⏰ АСР - 15:16
⏰ ШОМ - 16:59
⏰ ХУФТОН - 18:25

#ҚИЁМ
НАМАНГАН ВАҚТИ БИЛАН 12-23 ДА -5 ва +5 қилиб олинган
•••••┄┄┄┄༻❅༺┄┄┄┄•••••

♻️Яқинларингизга ҳам улашинг!
@eskiobodmasjidi

ҚУРЪОНИ КАРИМ ҚИССАЛАРИДАН
АСҲОБУЛ КАҲФ ҚИССАСИ

Қуръони каримда муҳтарам пайғамбарларнинг қавмлари билан бўлган ҳодисаларни ѐритувчи қиссалар билан бирга бошқа қавмлар ҳақида ҳам маълумотлар келтирилган. Булар Қуръон ҳақ Калом эканига, Аллоҳнинг даргоҳидан нозил қилинганига далолат қилади. Зеро, уларда оқил кишилар учун ибрат ва панднасиҳатлар бордир. Аллоҳ таоло айтади: “Ҳақиқатан, уларнинг қиссаларида ақл эгалари учун ибрат бордир. (Ушбу Қуръон) тўқиб чиқарилган сўз эмас. Балки ўзидан аввалги нарсаларни (самовий китобларни) тасдиқловчи, (унга) имон келтирадиганқ қавм учун барча нарсаларни муфассал баѐн қилувчи ҳидоят ва раҳмат (бўлган бир Китоб)дир” (Юсуф сураси, 111-оят). Қуръони каримда пайғамбарлар қиссасидан ташқари яна асҳобул каҳф қиссаси, чоҳ эгалари қиссаси, боғ эгалари қиссаси, қишлоқ эгалари қиссаси, фил эгалари қиссаси, Зулқарнайн қиссаси, кучли сел ѐпирилгани ҳақидаги қиссалар келтирилган. Ана шундай қиссалардан бири Асҳобул каҳф воқеасидир. Асҳобул каҳф қиссаси Қуръони каримнинг Каҳф сурасида келтирилган. Аллоҳ таоло шундай дейди: “Балки Сиз каҳф (ғор) ва битик эгалари (ҳақидаги ривоятдан воқиф бўлгач, бу) Бизнинг оятларимизнинг энг ажойиби деб ўйлагандирсиз206? Эсланг, ўшанда у 206 Муфассирлар ѐзишича, асҳобул каҳф – ғор эгаларининг қиссаси бундай бўлган экан: Исо алайҳиссалом замонларидан кейин Рум давлатларининг бирида Дақѐнус номли золим шоҳ чиқиб, одамларни бутларга ибодат қилишга мажбур этар, амрига бўйсунмаган кишиларни эса ўлдирар экан. Кунлардан бирида, унга фуқароларидан бир неча йигит унинг фармонидан бош тортиб, бутларга сиғинаѐтганини етказибдилар. Подшоҳ уларни ўз саройига чақириб, бу хабарнинг рост-ѐлғонлигини сўраганида, улар: ―Бизлар Ёлғиз Аллоҳдан ўзга бирон кимса ѐки нарсага сиғинмаймиз‖, деб жавоб қилдилар. Шунда шоҳ уларга: ―Сенлар ѐш, чиройли, бақувват йигитлар экансанлар, ўз жонларингга жабр қилманглар. Мен сенларни ўлдириб юборишга кўзим қиймаяпти. Яхшиси, эрталабгача ўйлаб кўриб, эртага менга жавобини айтинглар, деб уларга рухсат беради. Йигитлар ўзаро маслаҳатлашиб, ―Аллоҳдан ўзгага бўйсунгандан кўра шу диѐрни тарк этганимиз афзал, дейишиб, тун қоронғусида шаҳарни тарк қилишади. Йўлда яйловдан ўтиб бораѐтганларида уларга ўша ерлик бир чўпоннинг ити ҳам эргашади. Тонгга яқин бир тоққа етиб боришиб катта ғорга кириб яширинадилар. Эрталаб бу воқеадан хабар топган шоҳ ўз аскарлари билан уларнинг ортидан тушиб, ўша ғор оғзига яқинлашгач, аскарлар унга киришга қўрқадилар. Шунда Дақѐнус уларга ғордаги йигитлар очлик ва ташналикдан қирилиб кетишлари учун ғор оғзини беркитиб ташлашни буюради. Лекин Аллоҳ таоло Ўзининг садоқатли бандаларини ҳалок бўлишдан сақлайди – уларни узоқ уйқуга чўмдиради. Уйғонганларида орадан 300 йил ўтган эди. Бундан бехабар
(мўмин) йигитлар ғорга паноҳ истаб боришиб: “Парвардигоро, бизларга Ўз ҳузурингдан раҳмат – марҳамат ато эт ва бизларнинг ишимизни ўнгла”, дедилар. Бас, Биз ўша ғорда бир неча йил уларнинг қулоқларига уриб (ухлатиб) қўйдик. Сўнгра (уларнинг ичидаги қанча ухлаганлари ҳақида тортишадиган) икки гуруҳдан қайси бири турган муддатларини (тўғри) ҳисоблаганини билиш учун уларни уйғотдик” (Каҳф сураси, 9-12-оятлар). Имом Розий шундай деган: “Билгинки, Қурайшдан бир гуруҳ одамлар асҳобул каҳф қиссасидан ажабландилар ва Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламни имтиҳон қилиш учун улар ҳақида сўрадилар. Шунда Аллоҳ: “Балки Сиз каҳф (ғор) ва битик эгалари (ҳақидаги ривоятдан воқиф бўлгач, бу) Бизнинг оятларимизнинг энг ажойиби деб ўйлагандирсиз?” деди. Яъни, бундай ўйлама! Зеро, Бизнинг оятларимизнинг ҳаммаси ажойибдир. Осмонлар ва ерни яратишга, ерни ўсимликлар, ҳайвонлар ва маъданлар билан зийнатлашга, кейин қуруқ ер қилиб қўйишга қодир бўлган Зотга одамлардан баъзи тоифаларни Ўз ҳимоясига олиш учун 300 йилдан зиѐд ухлатиб қўйиш қийин эмас. Аллоҳ таоло ҳар нарсага қодирдир207”. Муфассирлар Асҳобул каҳф қиссаси нозил бўлишига бир қанча сабабларни келтиришган. Қисқаси, Қурайш қавми Назр ибн Ҳорис ва Уқба ибн Абу Муайтни Мадинадаги яҳудий олимлари олдига юборишган. “Улардан Муҳаммад ҳақида сўра

нглар. Уларга сифатини айтиб беринглар. У нима деяѐтганини хабар қилинглар. Зеро, улар аввалги аҳли китоблардир. Улар пайғамбарлар ҳақида биз билмаган нарсаларни билишади”, дейишди. Бас, иккиси йўлга тушиб, Мадинага етиб келишди ва яҳудий олимларидан Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳақларида сўрашди ва ўз навбатида, у зотнинг сифатларини зикр қилишди. Яҳудий олимлари у иккисига: “Муҳаммаддан уч нарса ҳақида сўранглар. Агар у сизларга ўшалар ҳақида хабар берса, у ҳолда ҳақиқий пайғамбардир. Агар хабар қилолмаса, ѐлғончи кишидир. Аввало, сизлар бориб ундан “Ғор соҳиблари” хусусида сўранглар. Улар ҳақида хабар берсин. Бу борада ажойиб қисса бор. Кейин машриқ ва мағрибни айланган киши ҳақида хабар берсин. Сўнгра руҳ ҳақида сўранглар. Руҳ нима эканини айтиб берсин. Агар Муҳаммад сизларга шу нарсаларни айтиб берса, бас, у пайғамбардир. Унга итоат этинглар!” дейишди яҳудий олимлари. Назр ва Уқба ортга қайтиб, қавми олдига келишди. – Эй, Қурайш жамоаси! Яҳудий олимлари Муҳаммаддан баъзи нарсаларни сўрашимизни буюрди, – дейишди.
йигитлар бир ѐ ярим кун ухладик деб ўйлайдилар ва ораларидан битталарини яширинча шаҳарга егулик хариб қилиб келиш учун жўнатадилар. У йигит бозорга келиб таом сотиб олиб, ѐнидаги тангани узатганида, сотувчи ҳайрон бўлиб: ―Бу Дақѐнусдан қолган танга-ку, бирон ердан хазина топиб олдингми? деб сўрайди. Йигит ҳам ҳайрон бўлиб: ―Ҳеч қандай хазина топиб олганим йўқ. Бу менинг қавмим ишлатадиган оддий танга, деб жавоб қилиб, Дақѐнусга нима бўлганини сўрайди. Бу орада тўпланиб кетган одамлар унинг аллақачон ўлиб кетганини айтишиб, йигитни подшоҳ олдига олиб боришади. Бу шоҳ мўмин, солиҳ киши эди. Йигитдан ўзи ва ўртоқлари бошидан кечган воқеаларни эшитгач, аскарлари ва шаҳар аҳли билан ўша ғор оғзига борадилар. Ичкаридаги йигитлар Дақѐнус олиб кетгани келди, деб ўйлашиб, ўлим олдидан сўнгги бор ибодат қилиб олишга тутинадилар. Подшоҳ ва унинг одамлари ғорга киришиб, уларни ибодат устига кўрадилар ва намозларини тугатганларидан сўнг подшоҳ йигитларнинг ҳар бири билан қучоқлашиб кўришиб, уларнинг бошларидан кечган саргузашт Аллоҳ таоло бандаларини қиѐмат кунида ҳисоб-китоб қилиш учун қайта тирилтириши ҳақ эканига бир оят – аломат эканини айтади (Шайх Алоуддин Мансур, ―Қуръони каримнинг ўзбекча изоҳли таржимаси). “Тафсирул фахрир розий”, 21-жуз, 82-бет.
Шундан сўнг улар Пайғамбар алайҳиссалом ҳузурларига келиб, яҳудийлар ўргатган саволларни беришди. Расули акрам соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Сўраган нарсаларингиз ҳақида сизларга эртага хабар қиламан”, дедилар. Бироқ “Иншааллоҳ” (яъни, “Агар Аллоҳ хоҳласа”) демадилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Аллоҳ ваҳий туширишини ўн беш кун кутиб қолдилар. Жаброил алайҳиссалом у зот ҳузурларига келмади. Шунда Макка аҳли иғво тарқатиб: “Муҳаммад эртага хабар қилишни ваъда берганди. Бугун ўн бешинчи кун ҳам ўтяптики, сўраган нарсамиз ҳақида бирон нарса дегани йўқ”, деб ичларидан севинишди. Пайғамбар алайҳиссалом ваҳий келмаѐтганидан ва Макка аҳлининг гапини эшитиб маҳзун бўлдилар. Ниҳоят, Жаброил алайҳиссалом Аллоҳдан Асҳобул каҳф қиссасини олиб келди. Шунда у зот уларга мўмин йигитлар ва ер юзини айланиб чиққан киши ҳақида хабар бердилар. Руҳ ҳақидаги саволга Аллоҳ таоло шундай жавоб қилди: “(Эй Муҳаммад алайҳиссалом,) Сиздан руҳ-жон ҳақида сўрайдилар. Айтинг: “Руҳ Ёлғиз Парвардигорим биладиган ишлардандир”. Сизларга жуда оз илм берилган208” (Исро сураси, 85-оят). Асҳобул каҳф қиссаси баѐни мана бу жумлалар билан бошланади: “Балки Сиз каҳф (ғор) ва битик эгалари (ҳақидаги ривоятдан воқиф бўлгач, бу) Бизнинг оятларимизнинг энг ажойиби деб ўйлагандирсиз?” “Каҳф” сўзи ичи кенг ғор маъносини англатади. Бу ердаги ғордан мурод, мўмин йигитлар ўзлари учун макон тутган жойдир. Кучли қавлга кўра, “битик”дан мурод, асҳобул каҳф исмлари, насаблари ва қиссалари ѐзилган лавҳ. Яъни, эй муҳтарам пайғамбар, Биз сизга сўзлаб бераѐтган асҳобул каҳф қиссаси қудратимизга да

лолат қилувчи оятларнинг энг ажойиби деб ўйлаѐтгандирсиз? Йўқ, бундай ўйламанг. Зеро, Бизнинг қудратимиз чексиздир. Аллоҳ ҳар нарсага қодирдир. Шундан кейин йигитлар ғорга жойлашганларидан кейин айтган сўзлари келтирилади: Эсланг, ўшанда у (мўмин) йигитлар ғорга паноҳ истаб боришиб: “Парвардигоро, бизларга Ўз ҳузурингдан раҳмат – марҳамат ато эт ва бизларнинг ишимизни ўнгла”, дедилар. Бу ердаги “раҳмат” манзилдаги омонлик, ризқнинг кенглиги ва гуноҳларнинг мағфират этилишини ўз ичига олади. Яъни, ўша йигитлар эътиқодларини сақлаш учун ўз масканларини тарк этиб, ғордан паноҳ топиб, у ерни ўзлари учун қароргоҳ қилиб олгач: – Ё Парвардигор! Бизлардан марҳаматингни дариғ тутман. У билан қалбимиз таскин топсин, ишларимиз ўнглансин! Биз динимизни сақлаш, имонда мустаҳкам туриш ва тоатингда бардавом бўлиш йўлида ҳаракат қилмоқдамиз. Ўзинг ишимизни осон қил, бизларга тавфиқ бер! – дея илтижо қилган вақтларини эсла! Имонини сақлаш учун йўлга чиққан йигитлар камчилик эди. Улар жуда ѐш бўлишларига қарамай имонлари саломатлиги учун борларини беришга тайѐр эдилар. Ояти карима сиѐқидан кўриниб турибдики, улар йўлларида учраган ғорни ўзлари учун маскан қилиб олганлар. Ҳа, улар эътиқодларини асраш йўлида қулай ва шинам уй-жойларини ташлаб, ғорни маскан тутдилар. Ғорга кириб, жойлашгач, дарров Аллоҳга тазарру қилдилар, У Зотдан яхшилик умидида дуо қилдилар. “Бас, Биз ўша ғорда бир неча йил уларнинг қулоқларига уриб (ухлатиб) қўйдик”. Бу ерда “қулоққа уриш” деганда ғорга кириб паноҳ топган йигитларнинг узоқ муддатга ухлатиб қўйилиши назарда тутилмоқда. Қулоққа уриш билан улар атрофидаги нарсаларни ҳис қилмайди, эшитмайди. Яъни, йигитлар ғорга кирганларидан кейин Аллоҳ таолога дуо-илтижолар қилганларида, Аллоҳ уларнинг қулоқларини эшитмайдиган қилиб парда билан тўсиб қўйди. Натижада, улар уйғотиб юбориши мумкин бўлган нарсаларни эшитмайдиган бўлиб қолдилар ва қаттиқ уйқуга кетдилар. Бу ерда “бир неча йил” деб умумий тарзда айтиляпти. Аммо қисса сўнггида улар ғорда 300 йилдан кўпроқ ухлаганлари баѐн қилинган. Ўша йигитлар ҳис қилиш аъзоларининг барчаси тўсилганига қарамай Аллоҳ бу ерда қулоқни хослашига сабаб, айнан қулоқ инсоннинг уйғонишига асосий омилдир. Қулоқнинг эшитиш вазифаси ишдан чиқса, одамнинг ухлаши қийин бўлмайди. Ривоят қилинишича, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам эрта турмайдиган бир киши ҳақида: “Унинг қулоғига шайтон бавл қилибди”, деганлар. Яъни, ўша нарса уни қуѐш чиқишидан олдин туришига монеълик қилган. Узоқ давом этган уйқудан кейин нима бўлгани қуйида баѐн қилинади: “Сўнгра (уларнинг ичидаги қанча ухлаганлари ҳақида тортишадиган) икки гуруҳдан қайси бири турган муддатларини (тўғри) ҳисоблаганини билиш учун уларни уйғотдик”. Кўпчилик муфассирлар наздида, икки гуруҳдан бири асҳобул каҳф, иккинчиси шаҳар аҳлидир. Аллоҳ асҳобул каҳфни шаҳар аҳлининг замонида (яъни, орадан уч юз йил ўтиб) уйқудан уйғотган эди. Улар мўмин йигитларнинг хабарларини билишарди. Айтилишича, мўмин йигитларни уйғотган шаҳар аҳолиси икки тоифага: мўмин ва кофирга бўлинган. Улар ғорда қанча муддат турганлари ҳақида ихтилоф қилишган. Қалб таскин топадиган қавл шуки, икки гуруҳ ҳам асҳобул каҳфдан бўлган. Чунки Аллоҳ таоло “Ўзаро савол-жавоб қилишлари учун Биз уларни ана шундай уйғотдик”, деган. Оятдаги “билиш”дан мурод, ҳақиқатни изҳор қилишдир. Балки қайси бир гуруҳ тўғрироқ ҳисоблашини билиш маъносида бўлиши ҳам мумкин. Имонини саломат сақлаш мақсадида бўлган йигитларни Аллоҳ 300 йилдан ортиқ ухлатиб қўйиб, кейин бирон жойларини ўзгармаган ҳолда турғазиши У Зотнинг қудратига, Унга ихлос билан ибодат қилиш лозимлигига, ўлгандан кейин тирилиш ҳақлигига далолат қилувчи аломатлардандир. Юқорида асҳобул каҳф қиссаси умумий тарзда келтирилди. Энди мазкур қисса мукаммалроқ суратда баѐн қилинади. Аллоҳ таоло шундай дейди: “(Эй Муҳаммад алайҳиссалом,) Биз Сизга уларнинг хабарларини рўй-рост сўйламоқдамиз. Ҳақиқатан, улар Парвардигорига имон келтирган ва Биз имонларини зиѐда қилган йигитлардир. Биз уларнинг дилларини (имон билан) қувватладик. Ўшанда улар туриб дедилар: “Бизнинг Парвардигоримиз осмонлар ва ернинг Парвардигоридир. Бизлар Ундан ўзга “ило

ҳ”га ҳаргиз дуоилтижо қилмаймиз. Акс ҳолда ноҳақ (сўзни) айтган бўламиз. Ана у қавмимиз эса Ундан ўзга “илоҳ”ларни (худо) қилиб олдилар. Улар ўзлари учун аниқ бир ҳужжат келтирсалар эди. Бас, Аллоҳ шаънига ѐлғон тўқиган кимсадан ҳам золимроқ ким бор?! (Йигитлар!) Модомики, сизлар улардан ва Аллоҳдан ўзга –
улар сиғинаѐтган нарсалардан четланган – юз ўгирган экансизлар, энди ғорга паноҳ топиб боринг. Парвардигорингиз сизларга Ўз раҳмат-марҳаматини кенг қилади ва сизларнинг ишларингизни ўнглайди” (Каҳф сураси, 13-16-оятлар). Яъни, эй Муҳаммад, Сизга ва умматингизга бу қиссани Биз сўзлаб берамиз. Бу қисса ердаги ва кўкдаги нарсалардан хабардор Парвардигорингиз томонидан нозил қилингандир. Унинг ростлигида шубҳа йўқ. Аллоҳнинг: “Биз Сизга уларнинг хабарларини рўй-рост сўйламоқдамиз” дейишидан мўмин йигитлар ҳақидаги қисса баъзи одамларга маълум экани, аммо унга хурофот ва ботил нарсалар аралашиб кетганига ишора қилади. “Ҳақиқатан, улар Парвардигорига имон келтирган ва Биз имонларини зиѐда қилган йигитлардир”. Ўша йигитлар Яратганга ихлос қилган, Парвардигорларига тўлиқ бўйин эгган, унинг ҳақлигига имон келтирган эдилар. Аллоҳ таоло уларнинг ихлосларини, ҳақ йўлда собитқадамликларини бардавом қилди. Ҳидоятларига ҳидоят, имонларига имонни зиѐда қилди. Ибн Касир шундай деган: “Аллоҳ таоло уларни йигитлар, демоқда. Ёшлар кексалардан кўра ҳақни қабул қилишга мойил бўладилар. Сабаби, ѐши қарилар бирон нарсани маҳкам ушлаб олсалар, ундан воз кечишлари қийин бўлади. Шу сабаб, Аллоҳ ва Расулига ижобат қилувчиларнинг кўпи ѐш йигитлар бўлишган. Қурайш қабиласининг кексалари ўз эътиқодларидан (яъни, ширкдан) воз кечишмади. Жуда оз қисми имонга мушарраф бўлди. Бир қанча имомлар, жумладан, Бухорий “Биз уларнинг имонларини зиѐда қилдик” оятини имон зиѐда бўлиши ва камайишига далил қилганлар209. Биз уларнинг дилларини (имон билан) қувватладик. Ўшанда улар туриб дедилар: “Бизнинг Парвардигоримиз осмонлар ва ернинг Парвардигоридир. Бизлар Ундан ўзга “илоҳ”га ҳаргиз дуо-илтижо қилмаймиз”. Оятдаги “қалбни қувватлаш”дан мурод, уларнинг қалбларини мустаҳкамлаш, ҳақ йўлда сабот билан туришга йўллаш ва тасалли беришдир. Улар қавмлари қилаѐтган нотўғри ишларни тарк этиш ва имон йўлида ҳар қандай машаққатга чидашга аҳд қилаѐтганларида шундай сўзларни айтишган. Ёки подшоҳлари уларни бут-санамларга сиғинишга ундаганида, сабот билан туриб ширк ва залолат йўлига юрмасликларини баралла эълон қилишган. Нима бўлганда ҳам, ғордан паноҳ топган мўмин йигитлар қалби мустаҳкам, ҳаққа бўйин эгган ва Аллоҳнинг зикри билан диллари хотиржам бўлган ѐшлар эди. Аллоҳ таоло уларнинг имонларини зиѐда қилган, қалбларини саботли, бардошли қилган, Ўз паноҳида асраган. “Бизнинг Парвардигоримиз осмонлар ва ернинг Парвардигоридир. Бизлар Ундан ўзга “илоҳ”га ҳаргиз дуо-илтижо қилмаймиз”, дедилар. Яъни, улар Аллоҳдан ўзга бирон нарсага ибодат қилмасликларини душманлари қаршисида туриб эълон қилдилар. Улар қатъият ва шижоат билан: – Парвардигоримиз осмонлар ва ернинг Парвардигоридир. У барча нарсани яратган Зотдир. Биз Аллоҳдан ўзга “илоҳ”ларга ҳаргиз топинмаймиз! – дедилар.
Алусийга кўра, мўмин йигитлар: “Парвардигоримиз осмонлар ва ернинг Парвардигоридир”, деб тавҳидур рубубияга, “Ундан ўзга “илоҳ”га ҳаргиз дуо-илтижо қилмаймиз”, деб тавҳидул улуҳияга ишора қилишган211. “Акс ҳолда ноҳақ (сўзни) айтган бўламиз”. Яъни, Биз Аллоҳдан ўзгага ибодат қилмаймиз. Агар фаразан, Ундан ўзгасига дуо ва ибодат қилсак, у ҳолда ҳақиқат доирасидан узоқ гапни айтган бўламиз. Бу оят ўша йигитлар имони қай даражада кучли бўлганини кўрсатади. Қайси банда ҳақ йўлда улар каби сабот билан тура олса, Аллоҳ таоло унинг қалбини қувватлантиради, қийинчилик ва машаққатларга сабрли қилади. Шунингдек, бу оят Аллоҳга ширк келтириш инсоннинг асл фитратига тескари эканига ҳам далолат қилади. Аллоҳнинг мана бу сўзлари нақадар ҳақ: “Ким Аллоҳга ширк келтирса, бас, у гўѐ осмондан қулагану, уни (бирон ваҳший) қуш (ўлжа қилиб) олиб кетган ѐки (қаттиқ) шамол йироқ жойларга учириб кетган (кимса) кабидир” (Ҳаж сураси, 31оят). Йигитлар ўз имонларини ошкор қилиш билан бир қаторда қавмларининг ботил эътиқодини ҳам очиб

ташладилар ва уларни инкор қилдилар: “Ана у қавмимиз эса Ундан ўзга “илоҳ”ларни (худо) қилиб олдилар. Улар ўзлари учун аниқ бир ҳужжат келтирсалар эди”. Маълумки, уларнинг қавми қилаѐтган ширк амалларига бирон нарсани далил қилиб келтиролмасдилар. Йигитлар бу ерда уларнинг ана ўша ожиз тарафларига урғу беришмоқда. Яъни, ғайратли мўмин йигитлар Ёлғиз Аллоҳга ибодат қилишга, ҳар қандай ширк амални тарк этишга аҳд қилишгач, қавмлари қилаѐтган нотўғри ишларин инкор қилиш мақсадида: – Манави қавмимиз жаҳолат домига тушиб қолишган. Улар бут-санамларни Аллоҳга шерик қилишяпти. Улар мана шу бут-санамлар Аллоҳга шерик қилиши жоизлигини қувватлайдиган бирон ҳужжат келтира оладиларми?! Шубҳасиз, улар бундай қилишдан ожиздирлар! – дедилар. Бу оят динда ҳар бир нарсанинг собит ҳужжати бўлиши кераклигини ҳам кўрсатади. Мушрикларнинг нозик жойини ушлаб, уларни ожиз қолдирувчи оят Қуръони каримнинг бошқа ўрнидан ҳам келтирилган: “(Эй Муҳаммад алайҳиссалом, мушрикларга) айтинг: “Сизлар Аллоҳни қўйиб дуо-илтижо қилаѐтган (бутларингиз) ҳақида хабар беринглар – менга кўрсатинглар-чи, улар ердан нимани яратганлар? Ёки улар учун осмонлар(ни яратиш)да шериклик борми?! Агар ростгўй бўлсангиз, менга ушбу (Қуръон)дан илгари (нозил бўлган ва сизларнинг бутларга сиғинишингизни тасдиқлайдиган) бирон китобни ѐки бирон илмий асарни (яъни, аввалги уламолардан қолган бирон аниқ ҳужжатни) келтиринглар!” (Аҳқоф сураси, 4-оят). Шундан сўнг мўмин йигитлар қавмларини зулмда айблаганлари баѐн қилинади: “Бас, Аллоҳ шаънига ѐлғон тўқиган кимсадан ҳам золимроқ ким бор?!” Аллоҳ номига ѐлғон тўқиган, Унга ибодат қилиш ва итоат этишда шерик қилганлардан ҳам золимроқ кимса йўқдир! Зеро, Аллоҳ шерикдан пок Зотдир! (Йигитлар!) Модомики, сизлар улардан ва Аллоҳдан ўзга – улар сиғинаѐтган нарсалардан четланган – юз ўгирган экансизлар, энди ғорга паноҳ топиб борингиз. Парвардигорингиз сизларга Ўз раҳмат-марҳаматини кенг қилади ва сизларнинг ишларингизни ўнглайди”. Қисса давомида мўмин йигитлар ғордан паноҳ топиб, узоқ уйқуга кетганларидан кейинги ҳолатлари баѐн қилинади. Аллоҳ таоло шундай деган: “Қуѐш чиқишда уларнинг ғорларидан ўнг тарафда ўтиб кетганини, ботишда эса улардан сўл томонга ўтиб кетганини, улар (ғорнинг) тўрида эканларини кўрасан. Бу ҳам Аллоҳнинг оят-мўъжизаларидандир. Кимни Аллоҳ ҳидоят қилса, бас, ўшагина ҳидоят топувчидир. Кимни йўлдан оздирса, бас, унинг учун тўғри йўлга йўлловчи бирон дўст топа олмайсан. Уйқуда эканлар, сен уларни уйғоқ, деб ўйлайсан. Биз уларни ўнг томонга, сўл томонга айлантириб турамиз. Уларнинг итлари эса олди оѐқларини остонага ѐзиб ѐтади. Агар уларнинг устидан чиқиб қолсанг, (аҳволидан) даҳшатга тушиб юз ўгириб қочган бўлар эдинг” (Каҳф сураси, 17-18-оятлар). Эй инсон, агар сен ғор эгаларини мана шу ҳолатда кўрсанг, қуѐш машриқдан чиқиб, ғорларига нисбатан ўнг томонга ўтиб кетганини, ботишда уларнинг чап томонига ботганининг гувоҳи бўласан. Иккала ҳолатда ҳам қуѐш зиѐси уларга етиб бормайди. Бу Аллоҳ таолонинг ҳимоясидир. Қуѐш тафти уларга азият етказмаслиги, рангларини ўзгартириб, либосларини чиритиб юбормаслиги учун шундай қилинди. “Улар (ғорнинг) тўрида эканларини кўрасан”. Яъни, улар ғорнинг ўртасида, кенг жойда ухлаб ѐтганларининг гувоҳи бўласан. Ушбу оят тафсирида уламолар икки хил фикрдалар. Имом Розий буни қисқача шундай ифодалаган: “Биринчи қавл шуки, ўша ғорнинг оғзи шимол томонга очилган эди. Агар қуѐш чиқса, ғорнинг ўнг томонида бўларди. Қуѐш ботаѐтганида ғорнинг чап томонида бўларди. Қуѐш зиѐси ғор ичига етиб бормаган. Лекин ѐқимли шабада ва ҳаво ғорга кириб турган. Иккинчи тоифа уламоларга кўра, қуѐш чиққанида Аллоҳ таоло унинг зиѐсини ғорга тушишдан тўсган. Қуѐш ботаѐтганида ҳам худди шундай бўлган. Бу одатдан ташқари ҳолат бўлган. Аллоҳ асҳобул каҳфга хослаган улуғ кароматдир бу”. Иккала фикрда ҳам жон бор. Аммо қалб иккинчи қавлга мойил бўлади. Чунки Аллоҳ таоло “улар (ғорнинг) тўридадирлар” деган сўзи улар ғор ўртасида ухлаб ѐтганларини кўрсатади. Шунга қарамай уларга қуѐш зиѐси етиб бормаган. Бу уларнинг ҳоли ажиб бўлганидан дарак беради. “Бу ҳам Алло

ҳнинг оят-мўъжизаларидандир”. Мана шу оят ҳам ғорга кириб паноҳ топган мўмин йигитларнинг ҳоли оддий эмас, ғаройиб, одатдан ташқари бўлганига ишора қилади. Яъни, Биз уларга кўрсатган марҳаматимиз чексиз қудратимизга далолат қилувчи, иродамизга бирон нарса тўсқинлик қилолмаслигига ишора қилувчи аломатлардандир. Оят мана бу жумла билан тугайди: “Кимни Аллоҳ ҳидоят қилса, бас, ўшагина ҳидоят топувчидир. Кимни йўлдан оздирса, бас, унинг учун тўғри йўлга йўлловчи бирон дўст топа олмайсан”. Аллоҳ кимни ҳақ йўлга ҳидоят қилса, ана ўша инсон ҳидоят топибди. У икки дунѐ саодатини қўлга киритибди. Аллоҳ қайси бандани тўғри йўлдан оздириб қўйса, эй Муҳаммад алайҳиссалом, Сиз унинг учун ҳақ йўлга йўлловчи биронта ҳам йўлбошчини топа олмайсиз. Шундан кейин ғор ўртасида ухлаб ѐтган йигитларнинг ғаройиб кўриниши тасвирланади: “Уйқуда эканлар, сен уларни уйғоқ, деб ўйлайсан”. Яъни, эй хитоб қилинаѐтган инсон, агар сен уларни кўришга қодир бўлганингда, ухлаб ѐтган бўлсалар ҳам уларни уйғоқ деб ўйлаган бўлардинг. Бунга сабаб, уларнинг кўзлари очиқ ва дам-бадам у ѐқдан-бу ѐққа ўгирилиб олишлари эди: “Биз уларни ўнг томонга, сўл томонга айлантириб турамиз”. Яъни, ухлаѐтганларида уларни ўнг ва чап томонга ўгириб қўямиз. Бу таналарини ҳимоя қилиш, кўп ухлаганлари сабаб ер жисмини чиритиб юбормаслиги учун қилинган эди. Асҳобул каҳф уйқу ҳолатида неча марта ўнг ва чап томонга ўгириб қўйилганини фақат Аллоҳ билади. Муфассирлар бу борада биронта ҳам саҳиҳ ривоятни келтиришмаган. Шунинг учун бу масалани четлаб ўтамиз. Кейин ғор эгаларининг ити шундай тасвирланади: “Уларнинг итлари эса олди оѐқларини остонага ѐзиб ѐтади”. Асҳобул каҳфга сафарда ҳамроҳ бўлган ит ғор оғзида икки оѐғини чўзиб ѐтарди. Гўѐ ит эгаларини ҳимоя қилиб, уларнинг олдига биров киришига тўсқинлик қилиб тургандек. “Агар уларнинг устидан чиқиб қолсанг, (аҳволидан) даҳшатга тушиб юз ўгириб қочган бўлар эдинг”. Яъни, агар сен уларни шу ҳолатда кўрганингда, қўрқувдан ортингга қарамай қочган, қиѐфаларидан даҳшатга тушган бўлардинг. Уламолар бу оятдан бир қанча ҳукмларни чиқаришган. Жумладан, Ибн Касир шундай деган: “Ит, одатдагидек, эшик олдида ѐтган. Бу унинг одати ва табиатидир. Ит эшик олдида уларни қўриқлаб турган. У уй ташқарисида эди. Саҳиҳ ҳадисда айтилганидек, ит бор уйга фаришталар кирмайди. Уларнинг итлари ғор эгалари баракасига шерик бўлди. Улар шу ҳолатда ухлаб қолишди. Бу яхши кишиларга суҳбатдош бўлишнинг фойдасидир. Мана шу сабаб ит зикр қилинган, у ҳақида хабар берилди”. Ибн Атийя отасидан ривоят қилади: “Мен Абулфазл Жавҳарий ҳижрий 469 йилда Миср жоме масжидида ваъз қилиб: “Ким аҳли хайрни яхши кўрса, уларнинг баракасидан насибадор бўлади. Бир ит фазилат аҳлини яхши кўрди ва уларга ҳамроҳ бўлди. Шу сабабдан Аллоҳ ўша итни Каломининг муҳкам оятларида зикр қилди”, деганини эшитганман”. Қуртубий айтмоқчики, баъзи итлар солиҳлар ва авлиѐларга ҳамроҳ бўлиб шундай улуғ даражага эришган экан, у ҳолда мўмин бандаларнинг валий ва солиҳлар билан аралашиб юриши ҳақида нима деб ўйлайсиз? Бу ерда камолот даражасига чиқа олмаган, Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳамда у зот оилаларини яхши кўрадиган мўминлар қалбига тасалли берилмоқда. Анас ибн Моликдан ривоят қилинади: “Мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам билан масжиддан чиқдим. Масжид эшиги олдида бир кишини кўрдик. У: “Ё Расулуллоҳ, қиѐмат қачон бўлади?” деб сўради. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “У кунга нима тайѐрлагансан?” дедилар. Бу саволдан ҳалиги киши хокисор бўлиб қолди (шашти тушиб кетди). Кейин: “Ё Расулуллоҳ, қиѐмат кунига намоз, рўза ва садақа амалларидан кўпини ҳозирлай олмадим. Бироқ мен Аллоҳ ва Расулини яхши кўраман”, деди. Шунда у зот: “Бас, сен ўзинг яхши кўрганлар билан бирга бўласан”, дедилар” (Бухорий ривоят қилган). Анас розияллоҳу анҳу шундай деган: “Бас, мен Аллоҳ ва Расулини, Абу Бакр ва Умарни яхши кўраман. Гарчи улар каби амал қилолмасам ҳам, (жаннатда) улар билан бирга бўлишдан умид қиламан”. Қисса давомида уйқудан уйғонган йигитларнинг ҳолати ва ўрталарида бўлиб ўтган суҳбат ҳақида ҳикоя қилинади: “Ўзаро савол-жавоб қилишл