البته جملهٔ آخر نباید این‌‌طور فهمیده شود که "مردمِ شوروی حتی در زمانِ فروپاشی با آن همراه نبودند"، بل‌که در طیِ آن ماه‌ها و با فروپاشیِ آخرین مرزِ مقاومتِ دولت -یعنی ایجادِ امنیتِ نظامی- که با کودتا و درگیری‌های مسلحانهٔ داخلی نابود گشت، نسخهٔ اتحادیه نیز برای همیشه پیچیده شد.
در برخی از جمهوری‌ها پس از این دوره، همه‌پرسی‌هایی برگذار شد که حکایت از رأیِ قاطع به استقلال داشت.

«در نگاهِ کُربن سکولاریسم نه با جدا کردنِ دین از سیاست، که با وارد کردنِ دین در سیاست اتفاق می‌افتد. بر پایهٔ این نگرش ورودِ دین به تاریخ همانا عرفی شدنِ آن است. کربن تشیع را دوست می‌داشت چون جای‌گاهِ آن را تاریخِ قدسی می‌دید و دور از عرفی و سکولار شدن.»

- همان، از گفت‌وگو با محمدمنصور هاشمی.
@erjahat

• اگر از شاه‌نامه دو بیت برای شرایطِ امروزِ ایران انتخاب کنید، کدام‌ها را انتخاب می‌کنید؟
دو بیت اگه قرار باشد انتخاب کنم، این دو بیت را انتخاب می‌کنم:
"که ایران چو باغی‌ست خُرّم بهار
شکفته همیشه گُلِ کامکار"
یکی این بیت است که در مدحِ ایران می‌گوید، و بیتِ دوم سفارشی است که هنوز باید به آن عمل کرد:
"دریغ است ایران که ویران شود
کُنامِ پلنگان و شیران شود"»

- از گفت‌وگوی شبکهٔ ایران‌ اینترنشنال با جلالِ خالقی مطلق، انتشار یافته در ۱۴۰۲/۰۲/۲۵.
@erjahat

«پیش از هیتلر نفوذِ یهودیت در جهان عمدتاً عنصری به سودِ آلمان بود، حقیقتی که مخالفانِ آلمان در جنگِ جهانیِ اول به‌خوبی از آن آگاه بودند. نفوذِ یهودیت در آمریکا، به جانب‌داری از حسنِ روابطِ دو کشور، مخالفتِ طولانی و مؤثری با ورودِ کشور به جنگ کرده بود. در روسیه نقشِ مهمی در انقلاب علیهِ امپراتوریِ تزاری بازی کرده بود که با موفقیت از آلمان اداره می‌شد‌. هیتلر با یهودی‌ستیزی‌اش نه‌تنها به عبث دشمنانِ زیادی در سراسرِ جهان تراشید، بل‌که از دوست دشمن ساخت و وزنه‌ای را که قبلاً در کفهٔ آلمانیِ ترازو بود به کفهٔ دیگرِ آن هُل داد. بازیِ دو سر باخت.»

- "پیشوا: به رنگِ خشم و خون"، نوشتهٔ زباستیان هافنر، ترجمهٔ ژیلا فرهادی.
@erjahat

لازم به ذکر است که دیجی‌کالا نیز با کلاشیِ تمام از این ناشران حمایت کرده و کتاب‌هایشان را به فروش می‌رساند و آن‌ها به دلیلِ قیمتِ پایین، همیشه در فهرستِ پرفروش‌ترین‌ها قرار دارند.
شبه‌ناشرانی مانندِ آتیسا، نیک‌فرجام، آزرمیدخت، آسو، پرثوآ، داریوش، زرین‌کلک، ندای معاصر، راز معاصر، سپهر ادب و...

«ادعایِ این‌که دیدگاهِ فلسفهٔ ایرانی دربارهٔ طبیعت عینِ نظرِ یک هندو و بودایی است، نشان از این دارد که اگر هم شایگان تصوری از "نظرِ یک هندو و بودایی" پیدا کرده بود، اما به هر حال نمی‌دانست که "نظرِ متفکرانِ اسلامی دربارهٔ طبیعت" چه ویژگی‌هایی دارد. در این باره پژوهش‌های اساسی بسی بیش‌از از آن است که بتوان این‌جا به آن‌ها اشاره کرد‌. این‌جا، شایگان، که آشناییِ او با فلسفهٔ دورهٔ اسلامی از محدودهٔ نوشته‌های هانری کربن فراتر نمی‌رفت و آن آشنایی نیز سخت نادرست و نامنسجم بود، بارِ دیگران، نظراتِ کربن را تکرار و آن دیدگاه را با دانسته‌هایِ خود دربارهٔ ادیانِ هندی ترکیب کرده است‌. او می‌توانست، به عنوانِ مثال، کتابِ ارنست بلوخ را تورقی بکند و بدیهی است تصورِ دیگری از ابن سینا پیدا می‌کرد. ابن سینا، چنان‌که بلوخ در رساله‌ای با عنوانِ "ابن سینا و نهضتِ چپِ ارسطویی" نشان داده است، در ادامهٔ علومِ اوایلِ یونانی، به شیوهٔ اندیشیدنِ علمیِ اروپایی نزدیک‌تر بود تا به فرزانگیِ هندوان، و البته ابن سینا تنها یکی از فیلسوفانِ دورهٔ اسلامی است‌.»

- "ملّت، دولت و حکومتِ قانون: جستار در بیانِ نصّ و سنّت"، نوشتهٔ جواد طباطبایی.
@erjahat

۳۱ شهریور، ۱۴۰۲

یک پنجره‌ست که شخصی لبه‌اش قرار داره و بیرون رو نگاه می‌کنه.

«به‌ نظرِ ما، هرگونه‌ تئوری‌ِ مبتنی‌ بر توطئه‌، عوامل‌ِ خارجی‌ و تغییرات‌ و دگرگونی‌های‌ سیاست‌ِ خارجی‌، نه‌ می‌تواند انقلاب‌ِ ایران ‌را در پیچیدگی‌های‌ِ آن‌ توضیح‌ دهد و نه‌ اصولاً قادر است‌ تاریکی‌های‌ِ تاریخ‌ِ شکست‌ِ تجدد و بازگشت‌ به‌ نظم‌ِ قبل‌ از اتقلاب‌ِ مشروطیت‌ را روشن‌ کند. به‌ نظرِ ما، انقلاب‌ِ ایران‌ انقلابی‌ مردمی‌ بود که‌ نتوانست‌ و نه‌ می‌توانست‌ به‌ تأسیس‌ِ آزادی‌ بپردازد. انقلاب‌ِ ایران‌ دقیقاً به‌ این‌ علت‌ شکست‌ خورد که‌ انقلابی‌ مردمی ‌بود.
برای‌ این‌که‌ مقصودِ خود را از انقلاب‌ِ مردمی‌ توضیح‌ داده‌ باشیم‌ باید در استدلال‌ِ خود کمی‌ جلو رویم‌ و به‌ اساسی‌ترین‌ مطلبی‌ که‌ در این‌ گفتار طرح‌ خواهیم‌ کرد، اشاره‌ کنیم‌. انقلاب‌ِ مردمی‌ به‌ معنایی‌ که‌ در این‌جا مُراد خواهیم‌ کرد، صرفاً به‌معنای‌ِ حضورِ وسیع‌ِ مردم‌ در میدان‌ِ مبارزۀ‌ انقلابی‌ نیست‌. از این‌ دیدگاه‌ همۀ ‌انقلاب‌ها مردمی‌ هستند. اگرچه‌ وسعت‌ِ ابعادِ حضورِ مردم‌ در انقلاب‌ِ ایران‌ با بسیاری‌ از انقلاب‌ها قابل‌ِ مقایسه‌ نبود. فرض‌ِ ما از انقلاب‌ِ مردمی‌ همانا اشاره‌ به‌امواج‌ِ بلند و بنیان‌کن‌ِ ذهنیات‌ِ آشفته‌ و مه‌آلودِ توده‌های‌ِ شرکت‌کننده‌ در انقلاب ‌است‌. اگر در انقلاب‌ِ مشروطیت‌، پیش‌روان‌ِ نهضت‌، مردان‌ِ آزادی‌خواه‌، واقع‌بین‌، نیک‌اندیش‌، و روشن‌رای‌ بودند و نیروهای‌ِ انقلابی‌ را به‌ سوی‌ِ هدف‌ِ واحدِ تأسیس‌ِ آزادی‌ سوق‌ دادند در انقلاب‌ِ ایران‌، طلایه‌داران‌ِ انقلاب‌ نه‌ آزادی‌خواه‌ بودند و نه‌ تصورِ روشنی‌ از ماهیت‌ِ نظامی‌ که‌ می‌بایست‌ مستقر شود داشتند.
در حقیقت‌ دو تصور، یا به‌تر بگوییم‌، دو توهم‌، باعث‌ شد که‌ پیش‌روان‌ِ انقلاب‌ خیلی‌ زود به‌ دنباله‌روان‌ِ توده‌هایی‌ تبدیل‌ شوند که‌ در نهایت‌، چنان‌که‌ اشاره‌ کردیم‌، موجی‌ بنیان‌کن‌ می‌توانست‌ باشد. مبنا و شالودۀ‌ آن‌ دو توهم‌، سوءتفسیری‌ بود که‌ از یک‌سو از امّت‌ و ناس‌ در اسلام‌ِ راستین‌ انجام‌ می‌گرفت‌ و از سوی‌ِ دیگر، استنباط‌ از توده‌های‌ِ زحمت‌کش‌ در مارکسیسم‌ِ مبتذلی‌ بود که‌ از طریق‌ِ ادبیات‌ِ حزب‌ِ توده‌ به‌ سازمان‌های‌ِ چپ‌ القاء شده‌ بود. این‌ دو توهم‌ مبین‌ دو عقب‌ماندگی‌ِ بنیادین‌ِ جامعۀ‌ ایرانی‌ بود که‌ عدم‌ِ وجودِ حیات‌ِ سیاسی‌ِ آزاد و فضای‌ِ بازِ سیاسی‌ و سرکوب‌ِ پلیسی‌ِ بی‌امان‌، تعطیل‌ و تصفیۀ‌ کلیۀ‌ نهادهای‌ِ دمکراتیک‌ و از بین‌ رفتن‌ِ حاکمیت‌ِ ملت‌ که‌ مخصوصاً به‌دنبال‌ِ ایجاد حزبِ ‌رستاخیز که‌ بنا به‌ الگوی‌ِ احزاب‌ِ توتالیتر ایجاد شده‌ بود، آن‌ دو عقب‌ماندگی‌ را به‌بیماری‌ِ مزمن‌ جامعۀ‌ ایرانی‌ مبدل‌ ساخت‌.»

- "انقلاب‌ و آزادی‌¹"، نوشتهٔ جواد طباطبایی.

1: منتشر شده در هفته‌نامهٔ ایران‌ و جهان، اسفند ماهِ ۱۳۶۲، شمارهٔ ۱۸۳.
@erjahat

«نیچه مسیحیت را شکلی از انحطاط -شکلی از روان‌رنجوری- می‌دانست و رد می‌کرد، ولی در عینِ حال دلالت‌های رادیکالِ معادشناسیِ مسیحی را تصدیق می‌کرد. او هم‌چنین به این مطلب آگاه بود که آموزهٔ مدرنِ پیش‌رفت (و احتمالاً روایتِ داروینیستیِ ایدهٔ پیش‌رفت) روایت‌های سکولار شدهٔ دیدگاهِ مسیحی دربارهٔ تاریخ -صعودِ مؤمنان به ملکوتِ خداوند- است. به نزدِ نیچه، بازگشتِ ابدی و پیامبرِ آن دیونوسوس مؤلفه‌ای مهم در تلاشِ او برای پدید‌آوردنِ ارزشیابیِ مجددِ ارزش‌هاست. نیچه بازگشتِ ابدی را "فلسفهٔ آری‌گویِ" خوداثباتی در مقابلِ آموزهٔ مسیحیِ خلقِ واحد تلقی می‌کند. مع هذا، همان‌طور که لویت اشاره می‌کند، نیچه انسانی مدرن است، که پذیرشِ بی‌قید و شرطِ جهان‌بینیِ کلاسیک را مسئله‌ساز می‌یابد. بنابراین، "تلاشِ عظیمِ" نیچه "برای پیوند دادنِ تقدیرِ انسان به سرنوشتِ کیهانی یا 'بازگرداندنِ انسان به سوی طبیعت' به منزلهٔ متنِ آغازین، به جایی نرسید و عقیم ماند." (283 :1945 löwith).»

- "ماکس وبر و کارل مارکس"، نوشتهٔ کارل لوویت، از مقدمهٔ برایان ترنر، ترجمهٔ شهناز مسمی‌پرست.
@erjahat

«وبر این گفتهٔ نیچه را می‌پذیرفت که شناخت ("حقیقت") همیشه شناخت از دیدگاهی خاص است، یعنی از موضعِ نظامی از ارزش‌ها. از آن‌جا که خدا مرده است، هیچ مبنایی وجود ندارد که با آن دیدگاهی بتواند نسبت به دیدگاه‌های دیگر حقانیت و اعتباری داشته باشد. به این ترتیب "حقیقت" امری موقت (مشروط) است و عملی است از این لحاظ که به اهداف و مقاصدِ خاص مربوط است.»

- همان.
@erjahat

«وبر به‌ویژه دل‌مشغول و نگرانِ این احتمال بود که تحقیقِ وی دربارهٔ سلطهٔ حقوقی و خردگراییِ اخلاقی، به غلط، دفاعی به طرفداری از عقلانیت و تمدنِ غرب تلقی شود. او بارها تأکید کرد که موضوعِ مطالعهٔ وی [در این‌جا] هم مثلِ سایرِ پژوهش‌ها به دل‌خواه انتخاب شده است. او بارها و به‌روشنی می‌گفت که مطالعهٔ سایرِ تمدن‌ها و تفوقِ کاریزما و سنت در آن‌ها را فقط تا آن‌جا مدِ نظر دارد که جهتِ تحقیق در موردِ عناصرِ متمایزِ تمدنِ غرب ضروری است. هرجا رویه و روشِ پژوهشیِ مزبور فی‌نفسه به تأکید بر تحول و آزادی‌ به عنوانِ مشخصه‌های تمدنِ غرب در تقابل با ایستایی و استبداد به عنوانِ مشخصه‌های جوامعِ شرقی می‌انجامید، نتیجه‌گیریِ مزبور، به عنوانِ نتیجه‌گیری‌ای که صرفاً زاییدهٔ تمهیداتِ روش‌شناختی بوده و نمی‌تواند از اعتبار برخوردار باشد، به کنار گذاشته می‌شد. به یقین، وبر میانِ شرق و غرب تفاوت‌هایی واقعی می‌دید و هدفِ مطالعاتِ وی در این زمینه روشن کردنِ این تفاوت‌ها بود. اما این کار می‌بایست نتیجهٔ تحقیقاتِ تجربی باشد نه نتیجهٔ سهویِ پیش‌داوری یا مسئلهٔ گزیده‌شده برایِ تحقیق، یا مفاهیمِ به‌کار گرفته شده. به همین جهت هرگز از تلاش برای تحلیلِ سنخ‌های تحول‌یافتهٔ عقلانیت در چین و هند و نیز نقشِ مهمی که کاریزما و سنت به نحوی پایدار و مکرر در تمدنِ مغرب‌زمین بازی کرده است، خسته نشد.»

- "سیمایِ فکریِ ماکس وبر"، نوشتهٔ راینهارد بندیکس، ترجمهٔ محمود رامبد.
@erjahat