#arın-türkcə

🔸 #yatsı > astı > asta > hasta/xəstə.

(alız, sayrı, kefsiz, xəstə, məriz)


* kökən (rişə):

#yat

anlam içəriği:

yerə uzanmaq, uzatmaq, qalmaq, dinlənmək (dincəlmək), devirmək-devrilmək, yıxılmaq, ölmək, durum, oda, sayrılanmaq (xəstələnmək), ərmiş, alçaq, aşağılıq, uyqun, əlverişli, alışüın, becərili, güvənilməyən kimsə, buynuzları arxaya doğru uzanan dirgi (hayvan), kəsmək, düşük, uysal, yabancı, qonuq, böyük bəkçi bıçağı, unutulmuş, atılmış, yaymaq, bıraxılmış.

*bu kökdən türətilmiş birneçə sözcük:

yatmaq. yatdırmaq. yatırmaq. yatıtmaq. yatışmaq. yatılmaq. yatınmaq. yayqı. yatqın. yatqınlıq. yatım. yatımlı. yatış. yatıq. yatar. yatılqan. yatırım. yatışım. yatınc. yatdırman. yatılım. yataq. yatağan. yatay. yatıqlıq. yatalaq. yatı. yatılı. yatmalıq ...

@dilocaqi



📌@turuz
📌@Az_edebiyyat
📌@turkce_ilgi1
📌@ucan39
📌@MaAzturk
📌@Erdemaz
📌@dilimdir
📌@tarixbil
📌@Bizimbijar
📌@ana_dilim_az
📌@a_z_soz
📌@TURK_LN
📌@SancaqDergisi
📌@TurkMillatlari1
📌 adasozluk.com

ancaq, yalnız qılınc yoluyla yürüdük. o da başqaları uyğarlığı yararına ... !

qılıncımız isə əlimizdən düşəndən sonra, pütür qaldıq!


@dilocaqi

bireysəllik türətən atalar sözlərimidən birisi;

💢 öncə evin içi, sonra dışı. 💢

(əvvəl evin/məçidin içi, sonra eşiği.)

*anlam:

"öncə evdəki, yaxındakı, yaxınların, ən yaxın adamların sıxıntılarını, sorunlarını, işlərini, üzüntülərini çözmək, başqalarınınkını çözməkdən öncəliklidir, daha gərəkli ilə önəmlidir" anlamında işlənən sözdür.

*açıqlama:

bu atalar sözü düzgün anlaşılıb işlənilməsə, toplumu bireysəlliğə doğru yönləndirir.
deməli, kimiləri "öncə kəndini düşün, sonra olursa başqalarını" anlamında bu atalar sözünü işlədərək, toplumsallıqdan uzaqlaşıb toplumsal sorumluluqdan qaçınırlar.
bu anlayış, bir toplumda yayqınlaşırsa, o toplum yalnız kəndini düşünən birilərlə çürüyüb gedəcəkdir.

✍️ yaşar elçixan


📝 sözlükçə 👇

- ürətmək:
oluşturmaq, ortaya çıxarmaq, yaratmaq, ortaya (meydana, araya, alana) gətirmək.

-bireysəllik: yalnızca kəndini düşünmək. toplumsallığın qarşıtı (muxâlifi).

- sorun: müşkül. məsələ.

- üzüntü: qəm-qüssə. rahatsızlıqlar.

- çözmək: yoluna salmaq, həll etmək.

-öncəlikli: o’ləviyyətli.

- önəmli: möhüm.

- toplum: câmiə.

- yönləndirmək: aparmaq, çəkmək, yön vermək, hidâyət etmək.

- kimiləri: bə’ziləri, bir sıraları.

- kəndini: özünü.

- toplumsallıq sorumluluq: ictimâi məsu’liyyət.

- yalnız: fəqət.


@dilocaqi



📌@turuz
📌@Az_edebiyyat
📌@turkce_ilgi1
📌@ucan39
📌@MaAzturk
📌@Erdemaz
📌@dilimdir
📌@tarixbil
📌@Bizimbijar
📌@ana_dilim_az
📌@a_z_soz
📌@TURK_LN
📌@SancaqDergisi
📌@TurkMillatlari1
📌 adasozluk.com

bu adam da (prof.d. alparslan ceylan) yanılır (iştibah edir);

türklərin ortadoğuya (xâvərmiyânəyə, yaxın şərqə) hankı çağ gəlməsini kəsinliklə ağzımıza tutmayalım.
çünkü gərçəkdə, türk boyları (qəbilələri) bu bölgəyə gəlmə dəğil, buradan dörd yönə uzanmışdır.

açıqcası, orta asya türkün ikinci yurdu sayılmalıdır.
bununla yanaşı, səlcuqluların orta asyadan ortadoğuya gəlib yerləşmələri, bir tür gedib dönmək sayılır.
ancaq, səlcululardan öncə ortadoğuda türklərin əriyib say baxımından azalmasını, səlcuqluların gəlişi durdurdu.


@dilocaqi

türkcənin işləkdə olan əklərinin açıqlaması.


✍️ prof.dr. faruk kadri timurtaş


@dilocaqi

"qırmızı" sözcüğünü türkcədə alınma sözcük (kələmə) bilənlər, yanılırlar (iştibah edirlər).

bu sözcük, tüm türkcədir. nə isə tat (fars, dəri, tacik) dilinə də keçibdir.

doğru biçimi:

🔸 qızmır (qızarmış, qızmar, qızaran) > qırmız/qırmızı.

burada səs yer dəğişməsi üz verib.

bunu da bilməliyik; tat dilində "q" səsi kəsinliklə yoxdur.


"قؽرمیزی" سؤزجوگونو تۆرکجه‌ده آلینما سؤزجوک (کلمه) بیلَنلر، یانیلیرلار (ایشتیباه ائدیرلر).

بۇ سؤزجوک، تۆم تۆرکجه‌دیر. نه ایسه تات (فارس، دری، تاجیک) دیلینه ده کئچیبدیر.

دوْغرو بیچیمی:

🔸 قؽزمیر (قؽزارمیش، قؽزمار، قؽزاران) > قؽرمیز/قؽرمیزی.

بۇرادا، سس یئر دگیشمه‌سی اۆز وئریب.

بۇنو دا بیلمه‌لی‌ییک؛ تات دیلینده "ق" سسی کسینلیکله یـوْخدور.


@dilocaqi



📌@turuz
📌@Az_edebiyyat
📌@turkce_ilgi1
📌@ucan39
📌@MaAzturk
📌@Erdemaz
📌@dilimdir
📌@tarixbil
📌@Bizimbijar
📌@ana_dilim_az
📌@a_z_soz
📌@TURK_LN
📌@DilSavasi
📌@SancaqDergisi
📌@TurkMillatlari1
📌 adasozluk.com

yanılmadasınız.


birincisi, hindustanda ingilizlilər qondarma pəhləvi dilini ortaya qoydular habelə sanskrit dilini yüksətdilər.

bu uydurma eyləmlərində, ingiliz qondarmacıları türk dili aracıyla birdə havadan sözcük türədib hindi dilinə soxdular. eləcə də pəhləvi dilini yaratdılar.

ikincisi isə, "qızmır" tüm doğal dahası quruluşlu türkcə sözcükdür;

türkcədə, qızmaq (çox isinib al boyaqlı olmaq) eyləmliği vardır.

*örnək tümcələr:
- dəmir kürədə çox qızdı/qızardı.
- çörəkçi, çörəği çox qızardır.
- onun başı qızanda, nə deyəcəğini bilmir.
- qızan dəmiri əlinə alan, yanar dağı basıb keçər.

habelə əski türkcədə "mar/mər/mır/mir/mur/mür" ək bağlamı, vardır:

yağmur. dizmar. çaymur > çamur. taymur > temir/teymur. kəsmər/kəsmir > çəmşir > şəmşir.
...
***
"q" səsinə gəlincə, "q"səsi,  "k, k’, x, h, g, ğ" səslərinin anasıdır.
deməli, hamısı "q" səsinin yumşalmış uzantılarıdır.

tat dilində yenə də deyirəm, "q" səsi yoxdur, olabilməz də. çünkü tatın dili, türk dilinin əğilmişidir.


@dilocaqi

#arın-türkcə_sözcüklər

🔸 yalınc

* anlam:

1. birləşik olmayan, yalnız bir özdəkdən (maddədən) oluşan.

2. qarışıq olmayan; basit, sâdə.

*kök:

🔸 yal:

anlam içəriği:

yaxarmaq, diləmək, istəmək, sığınmaq, yardım bəkləmək, tutuşturmaq (alavlandırmaq), çıplaq qalmaq, soyunmaq, sığlaşmaq (yalınqat olmaq), kimsəsiz qalmaq, çevrəsindən qopmaq, bir başına qalmaq, soyutlanmaq, yem (dirgi/heyvanların yemi: yal), boşboğaz, gəvəzə, ışıq saçmaq, parlamaq, şimşək çaxmaq, üzərini diliylə sıvazlamaq (yalamaq), aşınmaq, yıpranmaq, düzlənmək, ikiyüz. lülük etmək, dalqavuqluq etmək, acgözlülüq etmək, qayaduzu, uçuq, qandırmaq, doğru söyləməmək (yalan), qurumaq (yalanqı: qurumuş ot), çıp· laqlıq, çox yeyən, böyük qaya, çalım, böyüklənmə, başıboş gəzən, yılışıq, yoxsul, öksüz, sayqısız, qılları qazımaq (traş etmək), qızana gəlmək (heyvanlarda dölləşmə əğilimi göstərmək), dişi ərkəği"ərkək dişiyi istəmək, incə, çəlimsiz, anasından tək doğan oğlaq, ikiz oğlaq, bir el (xalq) oyunu (yallı), yamac (yalpı), çıxılması güc təpə (yalpaq), çox yol yürüyən, köpək yalağı (yaltaq), toprağı üzdən qazmaq, günəşin ışınları altında: ışımaq-yansımaq.

* "yal" kökündən türətilmiş birneçə başqa sözcük:

yalın. yalnız. yalnızca. yalaq. yalvac. yaltaq. yalaz. yaldız. yalçın. yalqın. yalqı. yalvarmaq. yalman. yalıtmaq. yalıtıcı.
...


@dilocaqi

📚 #artımlı_köklər

✒️ ismet zeki eyyüpoğlu


bu bitikçədəki (kitabçadakı) dizində (listədə) yalnızca örnək olaraq türk dili ağızlarından bir sıra artımlı köklər gətirilibdir. deməli, bu dizinin dışında bir çox türkcə artımlı kök vardır.


@dilocaqi

📚 #arın_sözlüğü

✒️ bəy hadi

https://turuz.com/


@dilocaqi

📚 #türkcə_əklər_dizini
(arın sözlüğündə gedən əklərin dizini)

✒️ bəy hadi


https://turuz.com/



@dilocaqi

#arın_türkcə_sözcüklər


#background


kökən: ing. background

türkcə qarşılıq:
1. arxa tasar. 2. art alan.

anlam:
1. geridəki görünüm.
2. daha öncəki dönəmlərdə əldə edilən bilgi yoxsa denəyim.


@dilocaqi



📌@turuz
📌@Az_edebiyyat
📌@turkce_ilgi1
📌@ucan39
📌@MaAzturk
📌@Erdemaz
📌@dilimdir
📌@tarixbil
📌@Bizimbijar
📌@ana_dilim_az
📌@a_z_soz
📌@TURK_LN
📌@DilSavasi
📌@SancaqDergisi
📌@TurkMillatlari1
📌 adasozluk.com

#arın_türkcə_sözcüklər

🔸 #birim

🔸 tatcası (farscası): یِکای

🔸 ərəbcədən alıntı biçimi: vâhid.

🔸 ingilizcəsi: unit.

"birim" sözcüğü, "bir" kökündən türətilib.

* bu sözcüğün anlam açıqlaması:

1. İsim
bir yığın'ın (kümə'nin, qurupun) hər ögəsi (elemanı, unsuru) ya da bir çoxluğu oluşturan varlıqların hər biri, ünite

2. bir neçəliği ölçmək için kəndi türündən (cinsindən, növü’ndən) örnək seçilən dəğişməz parça, vâhit
örnek tümcə (sözləm, cümlə):
1. Uzunluq birimi, metrədir.

3. hərhangi bir quruluşdakı alt bölümlərdən hər biri.

4. dilbilgisi
dilin, oluşturduğu yapı içində, bəlli bir düzləmdə yer alan öbür ögələrlə qurduğu bağıntılarla tanımlanan ayrı nitəlikli (necəlikli) ögə, ünite.

* "bir" kökündən türətilmiş bir neçə başqa sözcük:

birgə. birikmək. birlik. birəbir. birey. biri. birisi. biricik. birikim. birli. biril. birləşim. birləşmək. birər. birləşik ...


@dilocaqi



📌@turuz
📌@Az_edebiyyat
📌@turkce_ilgi1
📌@ucan39
📌@MaAzturk
📌@Erdemaz
📌@dilimdir
📌@tarixbil
📌@Bizimbijar
📌@ana_dilim_az
📌@a_z_soz
📌@TURK_LN
📌@DilSavasi
📌@SancaqDergisi
📌@TurkMillatlari1
📌 adasozluk.com

#türkcə_yaz

🔸 türklüğünü, türkçülüğünlə, türkçülüğünü isə türk dilinlə qoruyub, savunub, gələcəğə atlatabilərsin;


Azərbaycançılıq yoxsa türkçülük düşüncəsində olan yurtdaşlarımızın böyük çoğunluğu, iran adlanan ölkədə yayqın olan sanal toplumsal ilətişim ağlarda (məcâzi ictimâi irtibat şəbəkələrdə), yaydıqları paylaşımların çoxunu ya da hamısını tat (fars, dəri) dilində yazırlar.

ancaq kəndi əlimizdə olan bu tür özgür alanlarda (sâhələrdə, yerlərdə) öz dilimizi işlətməyirkən, tat (tatcıq > tacik/fars) əğəmənliğindən (hakimiyyətindən) anadili dilənmə qonusunu yetinc (haqq) savaşı adlandırmaq, güldürücü bir sapıqca davranışdır.

#تۆرکجه_یاز

🔸 تۆرکلوگونو، تۆرکچولوگونله، تۆرکچولوگونو ایسه تۆرک دیلینله قـوْرویوب، ساوۇنوب، گلجَگه آتلاتابیلرسین؛


آذربایجانچیلیق یـوْخسا تۆرکچولوک دۆشونجه‌سینده اوْلان یۇرتداشلاریمیزین بؤیوک چـوْغونلوغو، ایران آدلانان اؤلکه‌ده یایقین اوْلان سانال تـوْپلومسال ایلَتیشیم آغلاردا (مجازی ایجتیماعی ایرتیباط شبکه‌لرده)، یایدیقلاری پایلاشیم‌لارین چـوْخونو یا دا هامی‌سینی تات (فارس، دری) دیلینده یازیرلار.

آنجاق کندی ألیمیزده اوْلان بۇ تۆر اؤزگور آلان‌لاردا (ساحه‌لرده، یئرلرده) اؤز دیلیمیزی ایشلتمه‌ییرکن، تات (تاتجیق > تاجیک/فارس) أگه‌منلیگیندن (حاکمیتیندن) آنادیلی دیلنمه قـوْنوسونو یئتینج (حاق) ساواشی آدلاندیرماق، گۆلدوروجو بیر ساپیقجا داورانیشدیر.

✍️ yaşar elçixan

@dilocaqi


📌@turuz
📌@Az_edebiyyat
📌@turkce_ilgi1
📌@ucan39
📌@MaAzturk
📌@Erdemaz
📌@dilimdir
📌@tarixbil
📌@Bizimbijar
📌@ana_dilim_az
📌@a_z_soz
📌@TURK_LN
📌@DilSavasi
📌@SancaqDergisi
📌@TurkMillatlari1
📌 adasozluk.com

#atalar_sözü

💢 qırx çörək, borc olmaz. 💢

*anlam:

"keçinəcəğini başqalarından sağlamaqda (tə’min etməkdə) bulunan" birisi için işlənən söz.


* ilgili sözlər:

- qonşusuna göz tikib, kəndinə ev tikməğə adım atan
qıl köprüsün yol tutubdur, gür yükə.

- başqasından borc alarlar
ancaq düşün, duyuq ol
borc içində quylanma
yoxsa boğar soluğunu, sıxıntı.

- özgə dildən borc alanda, öz dilinin özgünlüğün itirmə.
(kəndi dilini, özgədən gələn sözcüklərlə dolaşığa salma).

@dilocaqi



📌@turuz
📌@Az_edebiyyat
📌@turkce_ilgi1
📌@ucan39
📌@MaAzturk
📌@Erdemaz
📌@dilimdir
📌@tarixbil
📌@Bizimbijar
📌@ana_dilim_az
📌@a_z_soz
📌@TURK_LN
📌@DilSavasi
📌@SancaqDergisi
📌@TurkMillatlari1
📌 adasozluk.com

📃 #qoşuq

#özgəsevərlik

başı uca ulusuyduq
boş bıraxdıq köndümüzü
özgəsevərliğə girdik
yadırğadıq kəndimizi

könül verdik özgələrə
özümüzdən uzaqlaşdıq
yad ellərin sevgisiylə
yerə soxduq könlümüzü

utanmadıq yadlaşmaqdan
qınımızdan çıxıb azdıq
özgələrə sap olaraq
baltaladıq kökümüzü.

***
yenidən dikəlməğimiz için, diləklərimizi dikliğimizə doğru yönləndirib yürüməliyik.
dik durursaq, yenidən ucalarıq, yenidən başı uca bir ulus olarıq.
yetər ki öz kimliğimizi tanıyıb kəndi el-obamızın qayğısında olaq.

biz oyansaq daldığımız uyqudan
keçib gedər qondarmalar, yalanlar
gerçəkləri tanımağa çalışsaq
bitib sönər uydurulmuş çıraqlar.

- ulus: millət, xalq.
- könd: əğilim. yön. istək.


✍️ yaşar elçixan

@dilocaqi



📌@turuz
📌@Az_edebiyyat
📌@turkce_ilgi1
📌@ucan39
📌@MaAzturk
📌@Erdemaz
📌@dilimdir
📌@tarixbil
📌@Bizimbijar
📌@ana_dilim_az
📌@a_z_soz
📌@TURK_LN
📌@DilSavasi
📌@SancaqDergisi
📌@TurkMillatlari1
📌 adasozluk.com

رضوانی، گرَگین (بایَدین) ترسینی دانیشیر.
بۇ اۆزدن، قـوْنویا (مؤوضوعا) اۆزدن باخیب دۇیقولاناراق چـوْخ دا سئوینمه‌یین.
گئرچَگه باخارساق، یئرآلتی یاتاق‌لارین گلیری‌نین یۆزده دوْخسانی بؤلگه‌ده ایشله‌نیلیب، یالنیزجا یۆزده اوْنو اوْداق (مرکزی) دئولته گؤندَریلمه‌لی‌دیر.

نه ایسه اۆزگونلوکله، بیرچـوْخ‌لاری یایماجالارا (تبلیغاتا) آلدانیب یا دا بیله‌رَک‌ بئله‌سی آلدادیجی سؤزلری یایماقلا، تـوْپلومون دۆشونجه‌سینی داها دا آشاغی یئندیریرلر.

@dilocaqi

#türkcə_başqa_dillərdə

🔸 tormuz/tormoz

(türkcədən rusca ilə yunancaya girmiş)

* türkcə biçimi:

🔸 #durmaç:
"dur" kökü + "maç/mac" əki.

(durduran, dayandıran nəsnə)

"maç/mac" əki, türkcədə çoxraq arac yapıcı əklərdəndir.



* anlam:

devinimdə (hərəkətdə) olan nəsnəyi, ayğıtı, qurğuyu durdurmaya, dayandırmaya, tavdan (sürətdən) salmaya yarayan, işlənən arac.
(gənəl olaraq daşıyıcı araclarda işlənir).

@dilocaqi



📌@turuz
📌@Az_edebiyyat
📌@turkce_ilgi1
📌@ucan39
📌@MaAzturk
📌@Erdemaz
📌@dilimdir
📌@tarixbil
📌@Bizimbijar
📌@ana_dilim_az
📌@a_z_soz
📌@TURK_LN
📌@DilSavasi
📌@SancaqDergisi
📌@TurkMillatlari1
📌 adasozluk.com

türkcədə "maç/məç/mac/məc" əki.


@dilocaqi

#yönətki_bilimi

hər hansı bir ölkədə, toplumun çoğunluğu yönətki bilinci (siyâsi şuur) baxımından, toplumsal sorumluluğa (ictimâi məsu’liyyətə) qatılma baxımından dahası (və) ayaqda olma (səhnədə olma) baxımından yüksək düzeydə (yuxarı səthdə) olursa, o ölkədə əğəmənlik (hâkimiyyət) geri oturub toplumun istəğiylə ölkəni yönətər (idârə edər).

ancaq tərsinə olursa, əğəmənlik başında hər kimsə olursa da, quduraraq kəndi bildiği biçimdə (şəkildə) davranar.

böyləcə, ölkələrin toplumsal mutluluğu (ictimâi xoşbaxtlığı) ölçülür.

#یؤنَتکی_بیلیمی

هر هانسی بیر اؤلکه‌ده، تـوْپلومون چـوْغونلوغو یؤنَتکی بیلینجی (سیاسی شۇعور) باخیمیندان، تـوْپلومسال سـوْروملولوغا (ایجتیمای مسئولیته) قاتیلما باخیمیندان داهاسی (وَ) آیاقدا اوْلما (صحنه‌ده اوْلما) باخیمیندان یۆکسَک دۆزئیده (یۇخاری سطح‌ده) اوْلورسا، اوْ اؤلکه‌ده أگه‌منلیک (حاکیمیت) گئری اوْتوروب تـوْپلومون ایستَگی‌یله اؤلکه‌نی یؤنَتَر (ایداره ائدر).

آنجاق ترسینه اوْلورسا، أگه‌منلیک باشیندا هر کیمسه اوْلورسا دا، قۇدوراراق کندی بیلدیگی بیچیمده (شکیلده) داورانار.

بؤیله‌جه، اؤلکه‌لرین تـوْپلومسال مۇتلولوغو (ایجتیماعی خـوْشباختلیغی) اؤلچولور.

@dilocaqi


📌@turuz
📌@Az_edebiyyat
📌@turkce_ilgi1
📌@ucan39
📌@MaAzturk
📌@Erdemaz
📌@dilimdir
📌@tarixbil
📌@Bizimbijar
📌@ana_dilim_az
📌@a_z_soz
📌@TURK_LN
📌@DilSavasi
📌@SancaqDergisi
📌@TurkMillatlari1
📌 adasozluk.com