#longread
#нумай_чӗлхелӗх
#опыт

ИММИГРАЦИРЕ НУМАЙ ЧӖЛХЕЛЛӖ АЧА ӲСТЕРНӖ ОПЫТ

1/9 пайӗ https://t.me/chushu/1074
2/9 пайӗ https://t.me/chushu/1078
3/9 пайӗ

Чӗлхене аталантарма ачан чӗлхе хутлӑхне хутшӑнмалла. Чӗлхе хутлӑхӗсемпе культурӑна хутшӑнассине эсир мӗнле тивӗҫтертӗр?

Эпир чӗлхе хутлӑхне мӗнле йӗркелерӗмӗр:) Израильтен таврӑннӑ хыҫҫӑн пуплеве аталантарас енӗпе ӗҫлекен спецсем ҫапах та ку ӗҫе ачан ӑҫта, кампа тата мӗнле чӗлхепе калаҫмаллине ӑнланнине йӗркелеме кирлӗ тесе каларӗҫ.

Ҫавӑнпа эпир кӑштах лартӑмӑр та акӑ мӗн ҫыртӑмӑр:
– эпир вырӑсла ҫеҫ тӑвакан япаласем пур, вара ӗҫӗ те пӗтнӗ. Ун пеккисен шутне эпир мӗн кӗртрӗмӗр: пурте пӗрле пуҫтарӑннӑ чухнехи сӗтел хушшинчи калаҫусем (Шаббатпа уявсемсӗр пуҫне), ҫавах тата манӑн атте-аннепе калаҫни. Тата - эпир ахаль вырӑс праҫникӗсене пурне те паллӑ тӑватпӑр, вӗсем АПШ-ра (Ҫӗнӗ ҫул, мартӑн 8-мӗшӗ) пачах та паллӑ мар, ҫавӑн пекех пирӗн ҫуралнӑ кунсене те палӑртрӑмӑр. Пурте, вӗсем шутне кӗрекеннисем – вырӑсла кӑна. Тата Анечкӑн пысӑк Чебурашка пурччӗ, вӑл акӑлчанла калаҫмастччӗ :(
4 ҫултанпа кун ҫумне тата хушӑнчӗҫ:
-Раҫҫей историйӗ (ӳкерчӗклӗ кӗнекесен чаплӑ серийӗ пурччӗ, шел те, унӑн ятне маннӑ, каярахпа - эпӗ адаптациленӗ Ключевский)
-вырӑс культури (хӑй вӑхӑтӗнче упӑшкан амӑшӗ илнӗ кӗнеке, илемлӗ кӑларӑмсем питӗ нумай пулнипе, тав ӑна)

– пур ҫӗрте те, акӑлчансӑр пуҫне пӗр чӗлхепе те калаҫман ҫынсем хушшинче пур ҫӗрте те – акӑлчанла ҫеҫ калаҫатпӑр, ӗҫӗ те пӗтнӗ. Урӑхла каласан, пур ҫӗрте те ҫын умӗнче - акӑлчанла. Палламан ҫынсемпе кун пек туни сӑпайлӑх кӑтартни пек туйӑнать пире.
– пӗтӗм Америка уявӗсене паллӑ тӑватпӑр, ҫав хушӑрах килте те, сӗтел хушшинче те акӑлчанла калаҫатпӑр. Ну, мӗншӗн тесен, Thanksgiving Day вӑл Thanksgiving Day:)

– синагогӑра (мӑшӑрӑм Анечкӑна унта 3 ҫултан илсе кайма пуҫларӗ, эпир питӗ аякра пурӑнаттӑмӑр, ҫавӑнпа уйӑхра пӗрре кӑна ҫӳренӗ) тата Израильти йӑхташӑмӑрсемпе калаҫнӑ чухне – ивритла кӑна калаҫатпӑр, пурин пекех. Чапи ятлӑ тетте-йытӑ пурччӗ, вӑл ивритсӑр пуҫне урӑх чӗлхесем пӗлместчӗ :(
-иудейсен мӗнпур уявӗсене паллӑ тӑватпӑр, ҫав хушӑра ивритла калаҫатпӑр
-Шаббата кашни эрнере йӑлана кӗнӗ кӗлӗ вулатпӑр
-иудаизм пирки хуть те мӗнле калаҫу
4 ҫул тӗлне ҫакӑн ҫумне хушӑнчӗ:
-еврей халӑхӗн историйӗ (ку темӑпа юрӑхлӑ ача-пӑча кӗнекисен шучӗ тӗнче)
-иудаизм тӗнче курӑм пек (шӑпах ҫапла – ачана тӗнче тӗнӗсем ҫинчен лайӑх ӑнлану паратпӑр тесе шутларӑмӑр, ӳссе ҫитсен – хӑех суйласа илӗ)
Паллах, кун пек пурнӑҫра вӗҫӗ-хӗррисӗр «ҫук, пӗчӗкскерӗм, кала-ха ак ҫапла … Мӗнле каласа парӑн-ха эсӗ ун ҫинчен кукамуна … ой, ӑҫта пирӗн Чапи? Хӑвӑртрах кайӑпӑр, Чебурашкӑна каласа парӑпӑр, ӑна та интереслӗ пулӗ». Ҫакӑ пӗр тонна нервӑпа чӑтӑмлӑха туртса илчӗ, анчах Анечка 4 ҫул тӗлне чӗлхесене уйӑрчӗ.

Шел пулин те, кирек мӗнле халӑхӑн та, кирек мӗнле ҫӗршывӑн (ҫемье пурӑнакан вырӑнсӑр пуҫне) историне, тӗрӗссипе, пурин те хӑйсенех вӗрентме тивет. Чи ҫӑмӑлли, паллах, халӑх юмахӗсенчен тата ашшӗ-амӑшӗ каласа панӑ мифологирен пуҫлама. Тата калама ҫук пысӑк пӗлтерӗшлӗ япала вӑл – наци уявӗсем. Пач тӗрлисем, вӗсенче чи кирли - ашшӗ-амӑшӗпе ачисен калаҫӑвӗ, пур пулсан - тата юлташсемпе, хӑш чӗлхене ача тӗнчекурӑмне кӗртес тетпӗр - ҫав чӗлхепе. Вӗсем ҫитмеҫҫӗ-тӗк – шутласа кӑларма пулать, эпир пельмень кунне питӗ чаплӑ паллӑ турӑмӑр.
4-5 ҫулхи ача ҫав шухӑша питӗ ҫӑмӑллӑн ӑса хывать: «эпӗ (ҫӗршывра) пурӑнатӑп, анчах эпӗ ку ҫӗршывра пурӑнакан кӑна мар, эпӗ тата … мӗншӗн тесен эпир ҫакӑн пек тутлӑ ҫимӗҫсем ҫиетпӗр, ман пата Ҫӗнӗ ҫула Санта кӑна мар, Хӗл Мучи те килет» (хушса каламалли).

Ҫакӑнтан тӗп шухӑшсенчен пӗри ҫыхӑнуллӑ тухса тӑрать, вӗсене, пирӗн шутпа, хальхи тӗнчери кашни ачана вӗрентмелле: япӑх ҫӗршыв/чӗлхе/
халӑх ҫук.
Ҫакӑн пек воспитани парсан, паллах, ачан пурнӑҫра савӑнӑҫ питӗ нумай пулса тухать. Вӑл ҫапла пулмалла мар-и вара? Ҫапла вара – Thanksgiving Day – тӳрех Ханука – кайран часах Америка Раштавӗ, унтан Ҫӗнӗ Ҫул. 4 уяв пӗр раштав уйӑхӗнче кӑна. Ну, мӗн-ха вара — кашни ҫын парне туса ҫука юлас мар тесен, ун вырӑнне кирек камӑн та уяв чӗлхинчи тутлӑх, хаваслӑх, истори тата кӗнекесем илсе килме май пур.

--- 3/9 пайӗн вӗҫӗ ---

Пирĕн халăхăнни пекех, нанай халăхĕн те хĕвел çинчен калакан халлап пур.

Петроглифсем:
https://sikachialyan.ru/petroglifi

Хочу, чтобы вы прочитали эту старинную нанайскую легенду на ночь и хорошенько о ней подумали:

«В начале света жили три человека: Шанвай, Шанкоа и Шанка. Однажды три человека послали трех лебедей нырять, чтобы достать для земли камней и песка. Птицы нырнули, а вынырнули только через семь дней. Вышли, смотрят: земля растет, река Амур течет. Тогда три человека сделали мужчину по имени Кадо и женщину Джулучи, потом девушку по имени Мамилжи. Народ размножился и занял всю территорию рядом с Амуром. Однажды Кадо сказал: «Есть три солнца на небе. Невозможно так жить, очень горячо. Я хочу застрелить солнце». Его жена сказала: «Иди!» Кадо пошел к восходу. Вырыл яму и спрятался в ней. Увидел, как взошло первое солнце, и застрелил его. Выстрелил во второе солнце, но промахнулся. Третье солнце тоже убил. Вернулся домой – не так жарко. Девушка Мамилжи успела сделать рисунки на камнях. Джулучи сказала: «Теперь люди будут видеть, что мой муж убил два солнца». После того, как два солнца были убиты, камни стали твердыми».

И пусть завтра третье из солнц не окажется убитым

Китайри авалхи легенда тăрăх, усалсем çаврашка алăкран вĕçсе кĕреймеççĕ тет.
Сăнаса пăхăр-ха, Джеки Чан фильмĕсенче час-час çаврака алăксем тĕл пулаççĕ.
(Хоббитсем те ăна-кăна чухланă пулас 😊 вĕсен çĕршывĕнче пĕр вăрçă та пулман-çке..)
#халлап

Ӑсла/сӑсла

Макс Фасмерӑн "Этимологический словарь русского языка" ӑнлантарнӑ тӑрӑх, "сусло" вырӑс чӗлхине авалхи чӑваш чӗлхинчен кӗнӗ, "suslak" - ӑсла - "ӑсса илни" тенине пӗлтернӗ.

#сӑмах

Навигаци валли тег пуххи:

#опыт

#нумай_чӗлхелӗх

#longread

#рецепт

#сӑвӑ

#сӑмах

#юрӑ

#халлап

#юмах

#каларӑш

#уйăх

#кун

#пултаруллӑ_ҫынсем

#ачалӑх

#Путешествие в историю чуваш

Уйӑх ҫинчи хӗр ҫинчен нумай халӑхсен юмах пур. Чӑвашсен те - кӗвентепе шыв йӑтнӑ хӗр уйӑх ҫинче имӗш, ӑна уйӑх тулли пулсан курма пулать.
Урӑхла халлап та пур.
[Испанири Андалусинче Уйӑх вилнӗ ачасене хӑйӗмпе илсе каять тесе каланӑ.]

Ҫамрӑк чикан хӗр Уйӑхран юрату тархасласа ыйтать, Уйӑх килӗшет, анчах ҫакӑншӑн "санӑн пӗрремӗш ывӑлна илетӗп" тет.
Вӑхӑт иртсен ҫав чикан арӑм пулать те ача ҫуратать: ашшӗпе амӑшӗ хура, ывӑлӗ вара уйӑх пек шурӑ.
Ашшӗ ҫиленет, арӑмне улталанӑ тесе шутлать те ҫӗҫӗпе чиксе вӗлерет. Ачине ту ҫине йӑтса кайса хӑварать.
Ача макӑрнине Уйӑх илтет те, анса ачине хӑйӗнпе пӗрле ҫӳле илсе хӑпарать.

Ачи макӑрсан уйӑх ҫурла пек - сӑпка пулса тӑрать, ачине йӑпатать. Ачи савӑнӑҫлӑ пулсан уйӑх та тулли, телейлӗ.

#юрӑ #халлап

Юлашки вӑхӑтра кашни утюгран фашизм тата неофашизм ҫинчен янраттараҫҫӗ. Вӑл мӗскере пӗлтернине пурте тӗплӗн ӑнланаҫҫӗ-ши?
Философи профессорӗ Умберто Эко (Итали) 1995 ҫулта ҫапла ҫырнӑ, упчара ҫак списокри 6—7 паллине сӑнама пулсан вӑл фашизма ҫитессе ҫывӑх тесе палӑртнӑ:

1. Йӑла-йӗрке кульчӗ; культурӑллӑ синкретизм, "ют" культура тиркени, истори пӗртен-пӗр [тӗрӗс] майлӑ кӑна ӑнлантарни.

2. Модернизма курайманни, иррационализм. Тӗслӗхрен, нацистла Германире "юн тата ҫӗр" "дегенеративлӑ искусствӑна" хирӗҫ тӑрать.

3. "Тӑвассишӗн тӑвасси" кульчӗ - шухӑшлав кирлӗ мар, "арҫын ӗҫӗ" мар. Интеллектуаллӑха йышӑнманни, критикӑран хӑрани.

4. Скептицизм йышӑнманни: иккӗленӳ сутӑнчӑклӑх пек ӑнланни.

5. Ксенофоби, расизм.

6. Буржуазлӑх, фрустрацири (мӗнрен-тӗр вӑйлӑ хуйхӑракан) вӑтам класс ҫине тайӑнни.

7. Национализм; кавар теорийӗсем (Германире, тӗслӗхрен, еврейсене айӑпланӑ), тӑшман хупӑрласа илнӗ пек туйӑм культивацилени.

8. Тӑшмана вӑйӗпе тата пуянлӑхӗпе мухтанакан пек кӑтартни, ун хыҫҫӑн пыракансене вара мӗскӗннӗн (унтерменш) кӑтартни, ҫав вӑхӑтрах тӑшмана ҫӗнтерме пултарнине шантарни.

9. Пурнӑҫа татти-сыпписӗр вӑрҫӑ пек ӑнланни, пацифизм — тӑшманпа пӗрле ӗҫленӗ пек курни.

10. Элитизм - "пирӗн Халӑх - чи-чи ....", вӑйсӑррисенчен йӗрӗнни. Ҫирӗп иерархи тытни.

11. Паттӑрлӑх культури тата вилӗм кульчӗ - кашниех паттӑр (герой) тата вилме хатӗр пулмалла.

12. Мачизм, сексизм. Хӑйсене стандартлӑ мар тыткалакан ҫынсене (чайлдфрисенчен пуҫласа гомосексуалистсем тари) тиркени.

13. «Суйлавлӑ популизм»: индивидуумсене пӗр монолитлӑ Халӑх пек йышӑнни, унӑн ирӗкне имӗш аслӑ лидер палӑртать. Парламентаризм тиркени. "Халӑх" театрти пек, символ кӑна, чӑн этем прависем ҫук.

14. Ҫӗнӗ сӑмахлӑхпа усӑ курни, ачасем валли юри чухӑн чӗлхепе кӗнеке ҫырассине вӗсен критикӑллӑ шухӑшлавне пӗтерес тесе йӗркеленӗ.

Италире фашизм мӗнне питӗ аван пӗлеҫҫӗ ҫав.

https://www.nybooks.com/articles/1995/06/22/ur-fascism/

#longread

Полина Осипова @polinanetam, пирӗн ҫамрӑк ҫутӑ ҫӑлтӑр, ҫак пӗчӗк канала юратса вулани маншӑн питӗ паха! 🫶
Хавхалану ҫӑлкуҫӗ чӗре тапнӑ чух тапса тӑтӑр!
Тавах!