Якімі былі беларускія лякарні Сярэднявечча

Як старадаўнія лякарні былі ўладкаваныя, як царква стварыла, а потым страціла іх, і як яны працавалі без дактароў?

🚩У Гродне лепш, чым у Парыжы

Першакласным для свайго часу быў шпіталь на 60 ложкаў пры Гродзенскай медыцынскай школе ў 1775 — 1781 гадах. Там у кожнага хворага меўся свой ложак. А ў той перыяд нават у цэнтральнай лякарні Парыжа «Гатэль Д’е» хворыя ляжалі на падлозе на саломе ці ў лепшым выпадку мясціліся па тры чалавекі на адным ложку ў велізарных залах.

Палаты ў гродненскім шпіталі былі разлічаныя кожная на некалькі ложкаў, іх памяшканні часта праветрывалі.

➡️Гісторыю беларускіх лякарняў Сярэднявечча чытайце па спасылцы.
Тут адкрыецца без VPN

Беларусы запусцілі новы брэнд адзення Rabi Pilna — са словамі Кастуся Каліноўскага

Пакуль што ў калекцыі праекта, што паўстаў у Вільні, толькі цішоткі з цытатамі Кастуся Каліноўскага з «Мужыцкай праўды» і «Лістоў з-пад шыбеніцы».

Чытайце пра новы праект па спасылцы. Тут – без VPN.

📚ШТО ПАЧЫТАЦЬ І ПАГЛЯДЗЕЦЬ

Зрабілі для вас падборку самых цікавых тэкстаў і відэа, якія выйшлі на гэтым тыдні на budzma.org. Каб вы нічога не прапусцілі.

▪️«Згубіць свабоду — гэта абсурд»: як жыве беларуская творчая суполка ў Познані
Размова з адной з заснавальніц творчай прасторы MY ў Познані Настай Валасевіч і бармэнам Мікітам Бубашкіным.

▪️«Усё далёка ня страчана». Лявон Вольскі пра веру ў людзей
У аўтарскай рубрыцы «Мама, не журыся!» на budzma.org Лявон Вольскі піша пра вынікі нядаўнега марафону салідарнасці, які паказаў, што «беларусы — трывалыя, разумныя, сьмелыя й рашучыя. І шчодрыя». Жыццесцвярджальны тэкст ад Лявона Вольскага.

▪️Ануфрый Петрашкевіч: гувернёр Ігната Дамейкі і архівіст, дзякуючы якому мы ведаем аб філаматах

▪️«Трава з ХІІ ст. зялёная і пахне...» Неспадзяванкі беларускіх археолагаў
Якія найбольш каштоўныя артэфакты знаходзяць беларускія археолагі? Якім чынам праз стагоддзі захаваліся ў зямлі артэфакты з арганічных матэрыялаў? Распавядаем у артыкуле.

▪️Скандал у Варшаве. Будзе два Беларускія моладзевыя хабы?
Каб разабрацца ў сітуацыі, якая склалася вакол Беларускага моладзевага хаба ў Варшаве, карэспандэнтка budzma.org Алена Ляшкевіч пагаварыла з абодвума бакамі канфлікта.

📚Бібліятэка Кангрэса ЗША пераглядзіць беларускую частку класіфікацыі.
Што гэта значыць? Тлумачыць бібліятэкар Ігар Іваноў

❓Тэст: Пазнай выканаўцу па радкох з трэка
Прайдзі тэст і правер сваё веданне трэкаў беларускіх музыкаў.

▶️Хто спаліў Хатынь?
Хатынь — спаленая карнікамі ў 1943 годзе беларуская вёска — стала сімвалам народнага болю часоў вайны. Але ці ўсё проста ў гэтай гісторыі? Разбіраемся ў новым выпуску відэапраекта «Трызуб і Пагоня»

7 жніўня 1932 г. нарадзіўся Адам Мальдзіс

З’явіўся слынны дзеяч беларускай культуры на свет у сялянскай сям’і ў вёсцы Расолы на Астравеччыне.

У 1956 годзе скончыў аддзяленне журналістыкі БДУ. Па сканчэнні ўніверсітэта тры гады працаваў сакратаром радашковіцкай раённай газеты «Сцяг Ільіча». Затым паступіў у аспірантуру пры Інстытуце літаратуры пры Акадэміі Навук БССР. Меў званне доктара філалагічных навук.

Публікавацца пачаў у 1954 годзе. Даследаваў гісторыю беларускай культуры і літаратуры XVII–XIX стагоддзяў, асаблівую ўвагу надаваў беларуска-польскім і беларуска-літоўскім літаратурным сувязям. Аўтар некалькіх дзясяткаў кніг.

Ладзіў росшукі ў айчынных і замежных архівах усяго, што тычылася беларускай культуры яшчэ за савецкім часам. Адшукаў знакаміты «Полацкі сшытак» з музыкай эпохі Барока. Кансультаваў Уладзіміра Караткевіча на адпаведнасць гістарычным рэаліям.

Чытайце яшчэ: «Сапраўдны рыцар навукі і пісьменства». Цікавыя факты пра Адама Мальдзіса

🤗У Лондане ўжо год працуе беларускае выдавецтва. Якія вынікі працы і выдавецкія планы

📚Год таму, 6 жніўня 2022 года, у Лондане з’явілася выдавецтва «Скарына», якое паставіла сабе за мэту працягваць традыцыю беларускага эмігранцкага кнігадруку, адлюстроўваць, умацоўваць творчы патэнцыял беларускага замежжа ды будаваць плённую супрацу з творцамі ў Беларусі.

🔻Наколькі атрымалася рэалізаваць гэтую мэту?

🔻Якія кнігі выйдуць у выдавецтве ў бліжэйшы час?

👉Адказы на гэтыя і іншыя пытанні тут. Чытаць без VPN можна тут.

🧐У атачэнні вады, альбо Пра што спрачаліся ў Спораве

Аграгарадок Спорава ў Бярозаўскім раёне ў наш час — месца прыцягнення падарожнікаў з розных куткоў Беларусі і нават замежжа. На жнівеньскі фестываль «Спораўскія сенакосы» заўсёды прыбывае багата гасцей. На ім можна паўдзельнічаць у чэмпіянаце па касьбе альбо ў турніры па футболе на балоце...

✅Ці праўда, што раней да вёскі Спорава нельга было даехаць і дайсці?

✅А каб накасіць сена ці пасеяць бульбу, вяскоўцам даводзілася пераплываць возера?

✅Ці праўда, што Спораўскае возера было як мора, па якім хадзілі караблі, капітаны якіх ніяк не маглі падзяліць прыстань?

✅Чаму сімвалам Спорава стала рыба?

✅Чаму менавіта тут можна паслухаць самую рэдкую пеўчую птушку Еўропы — вяртлявую чаротаўку?

👉Пра гэтыя і іншыя сакрэты, якія хавае ў сабе рыбацкая вёска, чытайце тут. Без VPN чытаць можна тут.

📍Чытайце яшчэ: Маршрут на выходныя: вандруем па Палессі

«Тэатр — гэта і ёсць выгнанне»: размова з рэжысёркай Палінай Дабравольскай пра кошт спектакля і «сядзенне на адной тэме»

❓Якім ёсць беларускі тэатр сёння? Ці варта за ім увогуле сачыць? Як гэта — рабіць тэатр у выгнанні? У якіх умовах працуюць беларускія творцы і з якімі складанасцямі сутыкаюцца?

Пагаварылі пра гэта з рэжысёркай Палінай Дабравольскай, а таксама пра яе спектакль «Выйду з лесу, выцягну хрыбет, і ён будзе мне замест мяча»

💬Паліна Дабравольская: «Гэта проста праблема сістэмы і таго, што тэатр не патрэбны нікому, акрамя нас — тых, хто гэтым мастацтвам хоча займацца. Можа, мне пашчасціла, і мне заўсёды ў рукі ляцяць нейкія ідэі і праекты. Але ёсць розніца паміж тым, каб нічога не рабіць і хаяць усё навокал, або рабіць усё магчымае і таксама хаяць сістэму. Вось я з апошніх».

➡️Чытайце інтэрв'ю па спасылцы.
Тут - без VPN

«Наш Ляндэр». Гісторыя паспяховага паўстанца

У адной са сваіх нядаўніх гутарак вядомы беларускі гісторык з Беластока Алег Латышонак назваў паўстанне 1863 года «катастрофай». Такая ацэнка тых падзей выклікала ў тым ліку і негатыўныю рэакцыю, але з’яўляецца цалкам справядлівай.

Бо паўстанне было і сапраўды трагічнай старонкай у нашай гісторыі — тысячы паламаных жыццяў і незайздросных лёсаў яго ўдзельнікаў яскравы таму доказ. Але разам з тым у падзеях 1863 года бралі ўдзел людзі, біяграфія якіх склалася адносна ўдала нават пасля паразы паўстання. Расказваем пра аднаго з іх.

💥Менавіта пад ягоным кіраўніцтвам атрады гарадзенскіх, ваўкавыскіх, навагрудскіх, пружанскіх і слонімскіх паўстанцаў здолелі адбіцца ад царскіх войскаў у бітве пад Мілавідамі.

👉Тут адкрыецца без VPN

8 жніўня 1912 г. нарадзіўся Аркадзь Чарнышэвіч

Будучы беларускі пісьменнік з’явіўся на свет у вёсцы Кулакі на Міншчыне. У 1928 годзе скончыў Старобінскую сямігодку, пасля чаго дапамагаў бацькам па гаспадарцы. У 1930 годзе бацька быў раскулачаны і адпраўлены на Беламорканал, а сям’я выслана ў Комі-Пярмяцкую акругу.

Нягледзячы на высылку і цяжкія ўмовы жыцця, Чарнышэвіч не забываўся на творчасць. У 1940 годзе апублікаваў у часопісе «Полымя рэвалюцыі» падборку апавяданняў. Таксама ў гэтым жа годзе наведаў Мінск, дзе быў удзельнікам курсаў-канферэнцыі маладых аўтараў.

У 1950 годзе разам з сям’ёй вярнуўся ў Беларусь. Першыя чатыры гады па вяртанні быў дырэктарам Насовіцкай пачатковай школы. З 1957 года жыў у Радашкавічах, дзе друкаваўся ў мясцовай газеце «Сцяг Ільіча».

Аўтар шэрагу кніг, у тым ліку і для дзяцей. Сярод вядомых твораў: «Суседзі», «Праз зімы і вёсны», «Засценак Малінаўка», «Зосін лужок». З 1954 года сябра Саюза пісьменнікаў БССР.

Памёр 18 студзеня 1967 года.

Што не так з гарадзішчамі Крычава: царкоўная лаўка на месцы вала і банер з няправільнай даціроўкай

❗️Настаяцеля Свята-Мікалаеўскай царквы ў Крычаве Андрэя Ігнатушку тры гады таму прыцягнулі да адміністрацыйнай адказнасці, бо ён зруйнаваў некалькі метраў вала археалагічнага помніка, каб пабудаваць царкоўную лаўку.

👉 Але гэтая гісторыя мае невялічкі працяг і да яе дадалася яшчэ адна прыкрая з’ява — старажытнае гарадзішча абазначылі з памылкамі на 200 гадоў.

🔺 Як так атрымалася?
🔺 Якая пазіцыя райвыканкама?
🔺 Якім перыядам датуецца гарадзішча насамрэч?

Распавядаем.
➖ Тут - без VPN.

Чым Абдзіраловіч Гарэцкага падобны на шэкспіраўскага Гамлета. Адказвае Андрэй Хадановіч

Новы выпуск на канале Андрэя Хадановіча прысвечаны аднаму з самых важных твораў у гісторыі беларускай культуры — аповесці «Дзве душы» Максіма Гарэцкага.

✅Якія творы можна лічыць лёсавызначальнымі для беларускай ідэнтычнасці?

✅Чаму аповесць называецца «Дзве душы»?

✅Чым Абдзіраловіч Гарэцкага падобны на шэкспіраўскага Гамлета?

✅Як барацьба за каханне пачынае ў аповесці барацьбу класавую?

✅Чаму галоўны герой апынаецца на Каўказе і прычым тут Лермантаў?

✅Чаму твор быў забаронены ў СССР нават пасля рэабілітацыі Гарэцкага?

▶️ Адказы на гэтыя і іншыя пытанні па спасылцы.
Без VPN чытаць можна тут.

🎶Гурт Irdorath запіша першую пасля вызвалення песню ў рэзідэнцыі «Дома творцаў»

Гісторыя рэзідэнцыі «Дома Творцаў» распачалася 2 гады таму, аднак яе заснаванне азмрочыла жудаснае затрыманне сябраў творчай ініцыятывы — Вовы і Надзеі з гурта Irdorath.

Увесь гэты час Дом збіраў шмат сяброў, адбываліся самыя розныя — тэатральныя, музычныя, мастацкія рэзідэнцыі. Але «заўсёды існавала нейкая пустата»: творчая суполка працягвала сваю працу з чаканнем на вяртанне музыкаў.

Цяпер Надзея і Вова на волі і ў бяспецы, але пасля двух гадоў выпрабаванняў і знаходжання ў турме даволі не проста вярнуцца ў звычайнае жыццё.

💬Таму мы арганізавалі рэзідэнцыю, якая дапаможа ўзнавіць псіхалагічныя і музычныя сілы гурта Irdorath ...

🔻Што чакаюць самі музыкі ад гэтага працэсу?

👉Чытайце па спасылцы. Без VPN можна чытаць тут.

🦣Як у Беларусі сотні гадоў знаходзілі мамантаў

1 жніўня гомельскія вадалазы падчас абследавання акваторыі Бесядзь у вёсцы Свяцілавічы Веткаўскага раёна знайшлі астанкі жывёлы. Міністэрства па надзвычайных сітуацыях выказала здагадку, што астанкі належалі маманту. Гэтую здагадку пацвердзілі супрацоўнікі музея Гомельскага палацава-паркавага ансамбля, якіх выклікалі на месца знаходкі.

Для Беларусі гэта рэдкая знаходка насамрэч не такая і рэдкая. Беларускія навукоўцы знаходзілі астанкі мамантаў больш чым у 200 розных месцах на тэрыторыі нашай краіны, дзе маманты жылі ў перыяд палеаліту.

❗️Самая першая такая знаходка выявілася яшчэ ў часы Рэчы Паспалітай, пад канец XVI стагоддзя: тады астанкі маманта знайшліся падчас будаўніцтва касцёла ў Міры.

Падрабязней пра тое:

🔻як у Беларусі сотні гадоў знаходзілі мамантаў

🔻дзе ў Беларусі захоўваюцца астанкі гэтых жывёл

🔻што за звер такі - лясны слон

🔻як наша краіна звязана з кантрабандай біўняў

чытайце па спасылцы. Чытаць без VPN можна тут.

Сёння айцу Аляксандру Надсану магло б споўніцца 97 год

Інтэрв'ю з духоўным лідарам беларускай эміграцыі – айцом Аляксандрам, запісанае для Budzma.org у 2015 годзе, чытайце тут.

Лявон Вольскі: Ня трэба спадзявацца на цуд. Гэты цуд ужо адбыўся тры гады таму

Лявон Вольскі ў аўтарскай рубрыцы #маманежурыся на budzma.org прыгадвае, як тры гады таму, у жніўні 2020-га, усё незваротна змянілася насуперак несуцяшальным прагнозам і паняверцы. Людзі ўжо не зробяцца ранейшымі і не зойдуць назад «у раку, якая завецца „мнеўсёадномаяхатазкраюяпазапалітыкай“».

💬Сапраўды, выбары ператварыліся ў завядзёнку. Штораз усё праходзіла паводле шаблёну — і ў 2001-м, і ў 2006-м, і ў 2011-м. У кожным з гэтых гадоў былі свае нюансы — адзіныя (ці не) кандыдаты, інтэнсіўнасьць пратэстаў, але схема заставалася нязьменнай. У 2015-м на чарговы фарс наогул ніхто не пайшоў. Нават я, такі ўвесь грамадзкі актывіст.

І за гэтыя дзесяцігоддзі мы настолькі прызвычаіліся да звыклага парадку рэчаў, што я не заўважыў, што ўсё незваротна зьмянілася.

👉Працяг чытайце па спасылцы. Чытаць без VPN можна тут