#تبعیض_نژادی

‍ 🟥 عمر بن خطاب و‌ بیت المال

💡آنچه کمتر شنیده‌اید!

┄┄┄┅═✧❁﷽❁✧═┅┄

با اشاره به این مطلب مهم که «اصولاً بیت المال در زمان رسول خدا به تساوی بین عموم مردم و کنیزان و بردگان تقسیم می‌شد و این روش در #حکومت_علوی هم پیگیری شد. » وارد به مقوله آشنایی با نحوهٔ تقسیم بیت المال در دوران خلیفهٔ دوم میشویم!

💡در ابتدا لازم به اشاره است که خرج یک هفته خانوار عرب در آن زمان به طور متوسط ۲ تا ۴ درهم بود. عطایایی که در زیر اشاره می‌گردد به صورت سالیانه از بیت‌المال پرداخت می‌شد.
🔚 تبعیض در دادن بیت‌المال از سنت‌هایی بود که تبعات فراوان گسست عمیق اجتماعی را به همراه داشت. تقسیم بندی بیت‌المال که به سلیقهٔ شخصی عمَر بنا شد، به گونه‌ای بود که صحابهٔ بزرگوار را راضی می‌ساخت، قریش را برتری می‌بخشید و سنت‌های جاهلی را یادآور می‌شد.

او که از خانواده‌ای حقیر به مقامی رفیع رسیده بود، در آغاز حتی نمی‌توانست در ذهن خود بزرگی عدد مالیات را حساب کند. در حکایتی چنین آمده است که با رسیدن مالیات بحرین ، او چند بار از آورندهٔ آن بزرگی عدد ۵۰۰ هزار را جویا شد و چند بار با انگشت شمرد و در آخر به مأمور جمع‌آوری گفت که چون تو خسته‌ای نمی‌دانی چه می‌گویی! فردا بیا!
همین ماجرا روز بعد تکرار می‌شود و خلیفه‌ای که نمی‌داند چه بکند، از اطرافیان کمک می‌گیرد. به او روش دیوانی ایرانیان و ثبت و ضبط ارقام پیشنهاد می‌شود.(۱= ر.ک تصویر الحاقی)
❗️بدین ترتیب با سروصدای زیاد او مبدع تنظیم دیوان(۲) در جهان اسلام معرفی می‌شود! یا او را نوآوری سترگ در تقسیم بیت‌المال اعلام کردند! که صد البته هر دو کار در زمان رسول خدا صلی‌الله علیه و آله صورت گرفته بود و مسلمانان برای اولین بار در آن زمان با تقسیم درست ارزاق به رفاه نسبی رسیده بودند.(۳)

🔻🔻به هر روی در زمان خلیفه تقسیم بندی این چنین بود:
او به همسران پیامبر ٠٠٠'١٠ درهم می‌داد.(۴) البته سهم #عایشه و #حفصه ٠٠٠'١٢ درهم بود.(۵) استدلال خلیفه این بود که رسول خدا عایشه و حفصه را بیش از دیگر زنانش دوست داشت! در همان حال به دو همسر دیگر پیامبر ، صفیه و جُوَیرِیه که قبل از ازدواج برده بودند، ٠٠٠'٦ درهم می‌داد تا نشان دهد کسانی که در گذشته برده بودند حتی اگر همسر پیامبر هم باشند باز هم نباید مانند زنان آزاد محسوب شوند!(۶)
ام سلمه همسر نیکوکار پیامبر نیز به جهت اعتراض به خلیفه، یک سال از دریافت بیت‌المال محروم بود.(۷)

او به بنی‌هاشم و جنگجویان مسلمان که در بدر حضور داشتند و همچنین به ابوسفیان و #معاویه (هر دو از #بنی_امیه بودند و البته در بدر مسلمان نبودند و در سپاه مشرکان بودند)(۸) ٠٠٠'۵ درهم از پول غنائم سرزمین‌های فتح شده در #فتوحات را پرداخت می‌کرد.
در عین حال به عباس عموی پیامبر که در #بدر و #احد نبود ، به سبب قرابت و خویشاوندی ٠٠٠'١٢ درهم می‌داد تا او را بزرگ قریش جلوه دهد و نقش سروری امیرمؤمنان علیه‌السلام در میان بنی هاشم تحت شعاع گیرد. البته نقشی که قابل کتمان نبود و قریش از حسادت نمی‌خواستند و دیگران از ترس نمی‌توانستند آن را بیان کنند. در نتیجه شخص خلیفه ٠٠٠'٨ درهم برای امیرمؤمنان علیه‌السلام اختصاص داد(۹) تا نشان دهد او هم علی‌رغم اختلافات عمیق نمی‌تواند نقش ایشان را نادیده بگیرد.

به مسلمانان و جنگجویانی که در بدر نبودند، اما در جنگ احد شرکت کرده بودند ٠٠٠'٤ درهم پرداخت می‌نمود ؛(۱۰) عموم مهاجران که از مکه آمده بودند ٠٠٠'۵ درهم و انصار مدینه ٠٠٠'٤ درهم دریافت می‌کردند ، اینهم القاء همان برتری جاهلی قریش بر دیگر اعراب بود تا نشان داده شود که اسلامِ همزمان هم برتری انصار هم آن را تغییر نمی‌دهد.
عجیب آن که در توجیه اختلاف بعضی پرداخت‌ها ، خلیفه دوم به رجحان فرد در نظر رسولخدا اشاره می‌کرد و می‌گفت : فلان فرد چون نزد پیامبر عزیزتر است باید بیشتر دریافت کند. برای مثال علت برتری اسامة بن زید بر فرزندش #عبدالله_بن_عمر را توجه بیشتر رسول خدا به اسامه فرزند زید قلمداد می‌کرد!(۱۱)
او به مهاجران به حبشه ۱۰۰۰ درهم داد و به این ترتیب آنان را بر دیگران برتری داد.(۱۲) به قبیله مُضر ۳۰۰ و به افراد قبیلهٔ ربیعه ۲۵۰ درهم سالیانه پرداخت می‌شد.(۱۳)

----------------------

۱- الاموال ابن زنجویه ۵۰۴/۲
۲- طبقات ابن سعد ۲۳۱/۳
۳- به اعتراف دلایل النبوه بیهقی ۳۴۷/۱ «در زمان رسول خدا هیچ یک از مردمان گرسنه نمی‌خوابیدند» این مطلب نشان می‌دهد رسول الله با تقسیم بندی درست ارزاق و بیت‌المال همگان را بهره‌مند کرده بودند، اما تاریخ نگاران اموی و عباسی برای نشان دادن عدالت خلیفه دوم او را مبدع تقسیم بندی بیت‌المال می‌دانند!
۴ و ۶- کامل ابن اثیر ۵۰۲/۳
۵- تاریخ یعقوبی ۱۰۶/۲
۷- دلائل الامامه، طبری ص۳۹
۸- استیعاب ۴۷۱/۳
۹و۱۳- البدء و التاریخ ۱۶۸/۵
۱۰- طبقات ابن سعد ۲۹۰/۲
۱۱- الاموال قاسم بن سلام ۲۸۶/۱
۱۲- طبقات ابن سعد ۲۳۱/۳

[1⃣]

‍ - در زمان خلافت عمر، زنان نباید خواندن و نوشتن یاد می‌گرفتند تا نشان دیگری از ستیز خلیفه با دانش باشد. آنان باید در خانه بدون لباس نگاه داشته می‌شدند تا نتوانند از منزل خارج شوند !!(۸) این نبوغ در تحقیرِ زنان تا بدانجا پیش رفت که او به آفاق و بلاد اسلامی فرمان داد زنان به حمام نروند مگر به ضرورت و مثلا برای درمان بیماری (۹: ر.ک:تصویر الحاقی) ؛
او اصرار داشت تا مردان باید زنان خویش را بزنند و از آن جا که دستور داده بود زنان را در خانه عریان نگه دارند فرمان «اضربوهن بالعری» = «(آنان را در همان وضعیت) بزنید» نیز به آن اضافه شده بود.(۱۰)

- او زنی از آشنایانش را که شفیع یکی از عمال خلیفه شده بود ، پس از آنکه «دشمن خدا» خطاب کرد ، به بدترین وضع تحقیر کرد که « تو‌ بازیچه‌ای بیش در دست مردان نیستی که پس از آن باید رهایت کنند» و اینک به خود حق شفاعت والیان را داده‌اید!(۱۱)

←شوربختانه روشن است که وضع زنان خود خلیفه در این میان به مراتب بدتر بود ، چون هر روز در معرض دید چنین شوهری بودند!

- برای مثال زنی را که تازه گرفته بود، در شب با او به حجله رفت و برای وصلت او را مضروب ساخت (۱۲) همسر دیگرش جمیله بنت ثابت را که به ادعای شخص خلیفه، تقاضایی ورای توان عمر بن خطاب را داشته است ، چنان سیلی زد که به گفتهٔ خودش صورت جمیله را به زمین چسبانید!(۱۳)

... و اینکه باید به حال کنیزان زمان خلیفه گریست!
نه تنها کنیزان حق پوشاندن سر را نداشتند که پوشانیدن پا و داشتن اِزار (=پارچه‌ای به ازای شلوار) نیز برای کنیزان ممنوع بود؛ آنان نباید زیر زانو را می‌پوشاندند و چنین کنیزانی با شلاق خلیفه ادب می‌شدند(۱۴) چرا که کنیزان در مسلک خلیفه ، به هیچ وجه حق نداشتند به زنان آزاد شبیه باشند.
او‌ نه تنها دستور داده بود که هیچ کنیزی پا و سر خود را نپوشاند، بلکه اگر کنیزی با حیا بر سر راه او قرار می‌گرفت تازیانه می‌خورد و با عباراتی مثل «لکاع=پست فطرت، کثیف» ، مانند «دفار=بدبو و گندبو» یا «الکع» و امثال آن مخاطبشان قرار می‌داد.(۱۵)

- با کمال تأسف در منزل شخصی خلیفه وضع کنیزان به مراتب بدتر بود و آنان نه تنها حق پوشاندن موی سر و شلواری که زانویشان را بپوشاند نداشتند بلکه باید بدون بالاپوش که بالاتنهٔ شان را می‌پوشانید از میهمانان پذیرایی می‌کردند!!(۱۶) این مورد و هم چنین نحوهٔ انتخاب کنیزان توسط خلیفه مقوله‌ای است که به جهت زشتی عبارات ، در این مقال به هیچ روی بررسی نمی‌شود!

- کنیزان حتی در نماز حق پوشانیدن سر را نداشتند(۱۷) همین دستورات بی‌پروای خلیفه باعث شد که احکام عجیبی در برخی مذاهب فقهی اهل تسنن در باب نماز کنیز ظهور پیدا کند از جمله این احکام جواز عریان بودن کنیز در #نماز است (۱۸) و یا کنیز می‌تواند همانند مردان تنها عورت خود را در نماز بپوشاند (۱۹) و....
بدین ترتیب تا سالها بلکه بیش از یک سده برای رفت و آمد شبانهٔ کنیزان در مدینه هیچ امنیتی وجود نداشت.

از همین منظر رواج تفکر زندیقان در عصر امام صادق علیه‌السلام در قرن دوم هجری قابل پیش بینی بود ؛ بسیاری از رهبران فکری ملحدین ، فرزند موالیان و بردگانی بودند که چنین ستم‌هایی را به اسم اسلام مشاهده کردند که این مطلب در جای خود قابل بررسی است.

➖➖➖➖➖

۶- تاریخ بغداد ۳۷۳/۱۲ و....عبارت این است، #عبدالله_بن_عمر می‌گوید : «ان عمر تزوج امراء فاصابها شمطاء فطلقها»
۷- خلیفه می‌گفت: «بنت خمسین عجوزا فی الغابرين» الذخیره. قرافی ۳۸۴/۱
۸- عیون الاخبار، ابن قتیبه ، کتاب النساء ۷۸/۴ و...
۹- مصنف عبدالرزاق ۲۵۹/۱ ح۱۱۳۳ و...
۱۰- کتاب الحیوان ۱۱۲/۱ و.... پیشنهاد سرچ «اضربوهن بالعری» و «استعینوا علی النساء بالعری» در منابع اهل سنت
۱۱- تاریخ مدینه ابن شبه ۸۱۸/۳ :‌...قَالَ: يَا عَدُوَّةَ اللَّهِ ، وَفِيمَ أَنْتِ وَهَذَا، وَمَتَى كُنْتِ تَدْخُلِينَ بَيْنِي وَبَيْنَ الْمُسْلِمِينَ؟ إِنَّمَا أَنْتِ لُعْبَةٌ يُلْعَبُ بِكِ، ثُمَّ تُتْرَكِينَ
۱۲- سنن ابن ماجه ۶۳۹/۱ و... شوربختانه خلیفه در ادامه همین سخن، این رفتار را سفارش رسول خدا می‌داند.
۱۳- طبقات ابن سعد ۱۷۹/۸
۱۴- کتاب الذخیره، فصل الکتاب الصلاة ، باب۳ ج۲ ص۱۰۳ و....دستور به نپوشاندن سر کنیزان به وفور در منابع اهل تسنن وجود دارد؛ سرچ عبارت «بالحرائر» برای علاقمندان
۱۵- السراج المنیر فی الاعانه ۲۷۲/۳ و...
۱۶- المبسوط ، سرخسی ۱۵۱/۱۰ و همان ج۹ ص۱۲
۱۷- الحاوی الکبیر ۲۲۳/۲ که در نظر امام مالک این است که ستر عورت امری مستحب است!
۱۸- فتوای بسیاری از علمای اهل تسنن از جمله امام احمد بن احمد حنبل این است : المقنع عبدالله بن قدامه حنبلی ، فصل نماز ، باب ستر العوره ص۲۴ و...
۱۹- دستور چنین بود: «كان عمر رضي الله عنه يكتب إلى أمراء الجيوش: لا تجلبوا علينا من العلوج أحدا» تاریخ مدینه ابن شبه ۸۹۲/۳ و...

(📸 اسکن برخی دیگر از مدارک در ادامه خواهد آمد.)

پیشنهاد مطالعه
➖➖➖➖
@borrhan