Миллиард казахстанцев

Қазақ тілінде арап тілінен енген сөздер біршама. Тіпті кей сөздердің бірнеше түрлері бар. Мысалы: ғалам & әлем, ғұмыр & өмір, т.б. Бір түбірден екі және одан да көп сөздің шығуына себеп не? Мұның себебі – XIX ғасырда қазақ даласына татар молдаларының ағылуы салдарынан арап сөздерінің татарша нұсқаларының қолданысқа енуі. Нәтижесінде қазақ зиялыларының лексиконында «татаризмдер» жаппай орын алды. Қазақ жазба әдебиеті енді қалыптаса бастаған бұл заманда татарша нұсқалардың бекінуі айқын еді. Ал қазақы нұсқалардың бөлігі не синоним ретінде айтыла бастады, не мүлдем ұмытылып кетті. Төменде татарша, татаризм және қазақша сөздердің тізімі көрсетілген. Қою әріппен әдеби нормадағы не жиі айтылатын сөздер жазылған. Ал мағыналас сөздер курсивпен белгіленген. Татар тілінде Г әрпі сөздің жуан-жіңішкелігіне байланысты Г не Ғ боп оқылады: гажәп = ғажәп.
Гадәт — Ғадет — Әдет
Гадел — Ғаділ — Әділ
Гаеп — Ғайып — Айып
Гает — ∅ — Айт
Гажаеп — Ғажайып — Ажайып
Гажәп — Ғажап — Ажап
Газап — Ғазап — Азап
Газиз — Ғазиз — Әзіз/Әз
Газраил — ∅ — Әзірейіл
Гайбәт — Ғайбат — Айбат
Гайрәт — ∅ — Қайрат
Гайсә — Ғайса — Айса
Гайшә — Ғайша — Айша
Гакыл — Ғақыл — Ақыл
Галәм — Ғалам — Әлем
Галәмәт — Ғаламат — Әлемет
Галим — Ғалым — Әлім
Гамәл — ∅ — Амал
Гамь — ∅ (ғамкүн)— Қам
Ганимәт — Ғанибет/Ғанимет — ∅
Гарасат — Ғарасат — Арасат
Гарәп — Ғарап — Арап
Гарип — ∅ (ғарып-қасер) — ∅
Гарык — Ғарық — Арық/Қарық
Гаскәр — Ғаскер — Әскер
Гасыр — Ғасыр — Асыр
Гафу — Ғафу — Апу
Гашыйк — Ғашық — Асық
Гаярь — Ғаяр — Аяр
Гәп — Гәп — Кеп
Гәүһәр — Гауһар — Жауқар
Голәмә — Ғұлама — ∅
Гомер — Ғұмыр — Өмір
Гореф — Ғұрып — Ұрып/Үріп
Гыйбрәт — Ғибрат — Ыбырат
Гыйлем — Ғылым — Ілім

204 views02:11