Сёння дзень нараджэння Юльяна Крыжагоўскага.
Не гледзячы на тое, што гэта - вядомы польскі літаратуразнавец і фалькларыст, для нас ён цікавы сваімі даследаваннямі беларускіх народных казак, прымавак, анекдотаў і апавяданняў з ваколіц Навагрудка. Да таго ж ён вывучаў беларускія фальклорныя матывы ў творчасці А. Міцкевіча, а яшчэ - вылучыў ўжываныя прыказкі і прымаўкі ў польскай мове, якія паходзяць з беларускай. Дарэчы: на колькі нам вядома, ніводная з яго прац яшчэ не перакладзена на беларускую... 😉

Паважаныя сябр_оўкі!
Просім вас прайсці караценечкае апытанне на 10-12 хвілін. Гэтае апытанне праводзіцца ініцыятывай BelRead для таго, каб абгрунтаваць ці абвергнуць гіпотэзу аб патрэбах беларусаў замежжа у літаратуры на беларускай мове (далей - Мове) і чаго не хапае для задавальнення патрэбаў, калі яны ёсць:

https://forms.gle/1T3bLuZNffiE5GPFA

Сёння хочацца павіншаваць з днём нараджэння Людмілу Рублеўскую. Спадарыня Людміла з'яўляецца аўтаркай серыі гістарычна-фэнтэзійных раманаў "Авантуры Пранціша Вырвіча", якія заваявалі вялікую папулярнасць па-за межамі Беларусі. Першая кніга выйшла яшчэ ў 2012 годзе, а ў 2013 была намінавана на прэмію Ежы Гедройца.
Нагадаем, што Людміла Рублеўская звольнілася з "СБ" у жніўні 2020 года.

6 ліпеня мы адзначаем Дзень Нараджэння Янкі Лучыны - чалавека, які напрыканцы 19 стагоддзя адрадзіў Беларускую Мову ў друку.
Зроблена гэта было праз дэбют у друку ў 1889 годзе з вершам «Вясновай парой», што стала пачаткам вяртання ў друк беларускай літаратуры, забароненай больш чым на чвэрць стагоддзя пасля здушэння царскай уладай паўстання 1863 года.
Янка Лучына аўтар нарыса «З крывавых дзён» (1889), напісанага паводле ўспамінаў удзельніка паўстання 1863-64 і прысвечанага вызваленчай барацьбе на Міншчыне і паходу паўстанцаў ад Мінска ў Ігуменскі павет пад кіраўніцтвам Б. Свентаржэцкага і С. Ляскоўскага.

Да нашага часу дайшла толькі частка беларускамоўных і польскамоўных твораў. У час 1-й сусветнай вайны рукапісная спадчына Янкі Лучыны знікла дзесці ў Еўропе.

7 ліпеня адзначаецца Дзень Нараджэння Тытана беларускай культуры, літаратуры і духа - Янкі Купалы.
Мабыць, самы буйны пісьменнік свайго часу, які пакінуў вялізарную спадчыну. "Гэта крык, што жыве Беларусь" - яго радок. Як і радок "Хто не разумее беларускай мовы, той не павінен займаць урадовай пасады ў Беларусі".
Што тут казаць! Пра Купалу напісана шмат, але ўсё роўна не дастаткова. Віры падзей, з якімі ён сутыкнуўся за сваё яскравае жыццё не дрэнна паказаны ў стужцы, прысвечанай Класіку. Вядома, што ў той стужцы не адлюстравана і паловы памера такой магутнай асобы. Аднак усё наперадзе.

8 ліпеня 1861 года нарадзілася Марыя Магдалена Завіша - арыстакратка, дзеяч беларускага культурнага руху, мецэнатка.
Яна адкрыла беларускамоўныя школы ў сваіх уладаннях у Кухцічах, Уздзе, Каменцы. Яе маёнтак у Кухцічах наведвалі Вацлаў Іваноўскі, Iван Луцкевіч, Антон Луцкевіч, Раман Скірмунт, Аляксандр Уласаў і іншыя дзеячы беларускага нацыянальна-культурнага руху, якіх яна нязменна падтрымлівала.
Аказвала матэрыяльную падтрымку ў выданні першых кніг Максіма Багдановіча, Канстанцыі Буйло і іншых. У знак удзячнасці ёй Вацлаў Іваноўскі і Іван Луцкевіч змясцілі герб Завішаў «Лебедзь» на тытульным аркушы зборніка вершаў Максіма Багдановіча «Вянок».
Больш падрабязней пра яе лёс можна паглядзець у цыкле перадач "Вусы Скарыны":
https://www.youtube.com/watch?v=3Xv67B9uV5o

9 ліпеня 1946 года ў горадзе Смаргонь нарадзіўся Уладзімір Пракопавіч Някляеў - беларускі паэт і празаік. Лідар грамадзянскай кампаніі «Гавары праўду!», кандыдат на прэзідэнцкіх выбарах 2010 года, палітычны зняволены. Лаўрэат шэрагу прафесійных і дзяржаўных узнагарод за літаратурную дзейнасць. Намінант на Нобелеўскую прэмію (2011), лаўрэатам першай прэміі імя Ежы Гедройца. Яго творчасць адметная публіцыстычнасцю, дынамічнасцю паэтычнай думкі, канкрэтна-пачуццёвай вобразнасцю.
Адным з найлепшых твораў лічыцца паэма «Ложак для пчалы». Творы Ўладзіміра Пракопавіча можна пачытаць тут: https://knihi.com/search.html#%D0%BD%D1%8F%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%B5%D1%9E

Сябры, сёняшнім днём на нашым Патрыёне мы апублікавалі пераклад на Мову апавядання "Жоўты знак" Роберта У.Чэмберса з яго кнігі "Кароль у жоўтым". Роберт Чэмберс - уплывовы амерыканскі пісьменнік-фантаст пачатку 20 стагоддзя. Аднак не гледзячы на даўніну, ён досыць папулярны ў ЗША і ў нашыя дні. Напрыклад, сцэнар 1 сезон серыяла "Сапраўдны дэтэктыў" (з Мэцью МакКонахі і Вудзі Харэльсанам), напісаны Нікам Піцалатта пад уплывам твораў Чэмберса і Бірса. А Джордж Марцін змясціў горад Каркоза на беразе Сакрытага мора далёка на ўсходзе Эсаса...
Якія творы вы б хацелі пачытаць на Мове? Пішыце ў каментарах.

Год таму, у ноч з 10 на 11 ліпеня за кратамі быў закатаваны мастак Алесь Пушкін

Алеся безпадставова асудзілі да 5 гадоў зняволення ў 2022 годзе і змясцілі ў калонію строгага рэжыму. На судах у знак пратэсту Алесь рэзаў сабе жывот, адмаўляўся ад адваката, заяўляў адвод суддзі і пракурору.
Мастак памёр у рэанімацыі, куды ён трапіў з гродзенскай турмы праз прабадную язву. Вядома, у турме дапамогу яму не аказалі.

Алесь Пушкін напісаў шмат карцін і правеў безліч перфомансаў. Ён заўважаў прыгожае і спрыяльнае нават там, дзе іншыя бачылі толькі цемру...

40 год адзначае сёння бадай што адзін з самых тытулованых сучасных беларускіх пісьменнікаў - Саша Філіпенка 🎉
Толькі ў гэтым годзе Саша быў адзначаны Французкай літаратурнай прэміяй Transfuge за лепшы еўрапейскі раман («Крэмулятар») і Швейцарскай літаратурнай прэміяй ProLitteris. Гэта - дастойныя адзнакі для вельмі таленавітага аўтара з цікавым і захапляльным стылем. Шмат яго твораў базуюцца на рэальных дакументах і падзеях, звязаных з рэальнымі людзьмі. Творы Сашы Філіпенка перакладзены на 10+ моў (вядома, ёсць выданні і на беларускай 🥰🥰🥰)
Па выніках нашай апытанкі на пачатку года, спадар Філіпенка карыстаецца не меньшай павагай сярод апрошаных, чым спадаррыня Святлана Алексіевіч, Акунін, Оруэл, Маркес, Герберт і Сапкоўскі.
Таму хочам пажадаць Сашы Філіпенка новых дасягненняў, бадзёрасці і Нобелеўскай неўзабаве 🤗

14 ліпеня 1913 года заснавана Беларускае выдавецкае таварыства, галоўнай мэтай дзейнасці якога было духоўнае адраджэнне беларускага народа. Працяглы час сакратаром выдавецтва быў Янка Купала. Значныя субсідыі таварыству выдзяляла княгіня Магдалена Радзівіл (Завіша - мы пісалі пра яе тут). На першым этапе існавання выпусціла ў свет 15 кніг агульным тыражом 50 тыс. экз. Сярод іх - творы Коласа, Гарэцкага, Ядвігіна Ш., Буйло, Лёсіка...
З-за Першай сусвтенай вайны прыпыніла сваю дзейнасць і ўзнавіла ў 1919 годзе, праіснаваўшы яшчэ 11 год.

15 ліпеня адзначаецца не толькі дзень знакамітай і лёсавырашальнай бітвы пад Грунвальдам. Сённяшнім днём у 1876 годзе нарадзілася Алаіза Пашкевіч - Цётка: беларуская паэтка, грамадская і палітычныя дзяячка, публіцыстка. Бадай што ці не самая ўплывовая беларуска свайго часу. Жыла і друкавалася ў Вільні, Львове, Кракаве, Закапанах, куды як і Івана Луцкевіча яе прывяла хвароба.
Яе артыкулы ў перыядычным друку 1914 года — гэта заклікі да сучаснікаў і нашчадкаў — берагчы родную мову, захаваць яе як вечны скарб душы. Артыкул «Шануйце роднае слова!» можна прачытаць на Беларускай Палічцы

Дзіўная газета, якую дастаўляюць толькі апоўначы... 🕛
Працяг містычнай гісторыі дасяжны на нашым Патрыёне 👻

17 ліпеня 1796 года нарадзіўся Ян Чачот. Акрамя таго што спадар "Ян з Мышы" быў Філаматам, яго дзейнасць па збіранні беларускага фальклору і спробы ўнармавання беларускай граматыкі лічацца даследчыкамі досвіткам беларускага нацыянальна-культурнага адраджэння.
Ён сабраў каля тысячы аўтэнтычных беларускіх народных песень і выдаў іх у шасці зборніках «Сялянскіх песень з-над Нёмана і Дзвіны» (1839) на польскай і беларускай мовах.
Ян Чачот у прадмове да гэтага зборніка заклікаў неадкладна пачаць збіранне беларускага фальклору: “…будуць некалі, праз колькі вякоў пасля нас, шкадаваць і заслужана папракаць сённяшнія часы, калі мы не збярэм рупліва гэтых помнікаў і не перададзім нашчадкам”...
Як мы бачым, хапіла меньш за 2 вякі.

Перакладчыцкая майстэрня 2024 – запускаем!

Беларускі ПЭН разам з паэтам і перакладчыкам Андрэем Хадановічам запускае новы сезон Перакладчыцкай майстэрні.

Цікавіцеся мастацкім перакладам, хочаце выпрабаваць сябе або ў гэтай творчай галіне сабаку ўжо з’елі? Далучайцеся: цікава будзе ўсім, незалежна ад досведу ці яго адсутнасці.

Удзел бясплатны! Падрабязней пра майстэрню чытайце на нашым сайце.

⏰ Працягласць майстэрні – два месяцы (жнівень – верасень), заняткі будуць праходзіць анлайн шточацвер, а 19:00–21:00 беларускага часу.
👉 Каб падаць заяўку, запоўніце гугл-форму.
⏳ Дэдлайн: 5 жніўня.

Мы падрыхтавалі артыкул, прысвечаны Перакладчыцкай майстэрні і яе галоўнай асобе – паэту і перакладчыку Андрэю Хадановічу. Чытайце тут! 👈

🛡 З мэтаў бяспекі ваш удзел можа быць зашыфраваны з дапамогай псеўданіма. Звяртаем увагу, што Instagram-старонка Беларускага ПЭНа і сацсеткі Андрэя Хадановіча прызнаныя «экстрэмісцкімі матэрыяламі» – калі ласка, будзьце асцярожныя ў распаўсюдзе інфармацыі пра майстэрню.

Паважаныя сяброўкі і сябры!
Мы атрымалі ад вас ужо больш за 100 адказаў на нашае караценечкае апытанне (не больш за 12 хвілін), аднак усё яшчэ будзем працягваць яго. Гэтае апытанне праводзіцца ініцыятывай BelRead для таго, каб абгрунтаваць ці абвергнуць гіпотэзу аб патрэбах беларусаў замежжа у літаратуры на беларускай мове (далей - Мове) і чаго не хапае для задавальнення патрэбаў, калі яны ёсць:

https://forms.gle/1T3bLuZNffiE5GPFA

Рэйтынг склалі па выніках апытаньня 503 празаікаў, аўтараў нон-фікшн, паэтаў, крытыкаў і іншых аматараў кніг — зь невялікай дапамогай супрацоўнікаў The New York Times Book Review.

➡ https://kamunikat.com/kniga-aleksiyevich-trapila-w-top-100-knig-xxi-stagodzdzya-pavodle-the-new-york-times

#навіны_kamunikat

Якія трыгеры і нагоды падштурхоўвалі беларусаў пераходзіць на беларускую мову ў 2020–2022 гадах?
Якой была матывацыя і як змянілася для беларусаў значнасць і сэнс беларускай мовы падчас і пасля пераходу на беларускую мову?

Вельмі цікавае даследаванне было праведзена ў 2022–2023 гг. Шчыра раім з ім азнаёміцца:

https://budzma.org/news/shto-dlya-belarusa-belaruskaya-mova.html

🥳30 чэрвеня 1911 нарадзіўся паэт, пісьменнік, лаўрэат Нобелеўскай прэміі па літаратуры (1980) Чэслаў Мілаш
Актыўна абараняў інтарэсы літоўцаў і беларусаў. Меў дачыненне да Варшаўскага паўстання. Выкладаў у Берклі і Гарвардзе 🧑🏻‍🎓
Да 1980 года ў Польшчы дзейнічала цэнзарская забарона не толькі на публікацыю яго твораў, але і на прозвішча наогул. Кнігі Чэслава Мілаша выдавалі падпольна.
У 1993 годзе паэт вырашыў вярнуцца ў Польшчу і пераехаў у Кракаў, паводле яго сцверджання, «найбольш блізкі Вільні» 🥰
Брат Чэслава — Андрэй Мілаш, казаў: «Мілашы — гэта такія самыя літвіны, як Міцкевіч, Гамбровіч, Голубеў, Ясеніца, Ваньковіч, Віткацы ці нават Пілсудзкі.
Чэслаў гаварыў пра сябе: „Я літвін польскай культуры“» 💪😎
Раім звярнуць увагу на гістарычны твор Мілаша «Пошук бацькаўшчыны» (1992, пра землі ВКЛ і Рэчы Паспалітай).

А яшчэ 30 ліпеня 1948 года нарадзіўся Захар Васілевіч Шыбека — выбітны беларускі гісторык, доктар гістарычных навук, прафесар 🎉🎉🎉
Аб'ектам даследаванняў быў Мінск 2-й паловы ХІХ — пачатка ХХ ст., гарады Беларусі 1861—1904 гадоў, беларускі нацыянальны рух ХІХ-ХХ ст. На гэтай глебе напісаў ужо больш за 200 навуковых публікацый ✍️
Першы (ці адзін з першых) беларускі гісторык, які публічна назваў паход Чырвонай арміі ў верасні 1939 г. у Заходнюю Беларусь і Заходнюю Украіну савецкай захопніцкай акцыяй, а Сталіна і Гітлера пазначыў як паплечнікаў, якія сумесна рыхтаваліся напасці на Польшчу.
Узнагароджаны медаллю "100 гадоў БНР" Рады Беларускай Народнай Рэспублікі 🔥🔥🔥
Захар Васільевіч і зараз не забывае аб Беларусі, і вясной 2023 года выдаў 1 том кнігі "Гісторыя рознічнага гандлю ў Беларусі".
Да таго ж, на нашых рэсурсах бліжэйшым часам пачне з'яўляцца агучка адной з кніг Захара Васільевіча аб Мінску. Сачыце за навінамі! 😉

(распрацавана ў межах праекта ImagineY пры фінансавай падтрымцы Еўрапейскага Звязу)