Bankers.uz — Live

Арзон(аслида жуда қиммат) кредитлар камбағал аҳолини бойитмаслиги мумкинлиги ҳақида.

Бир нечта сабабларга кўра аҳолига 7% лик кредитлар бериш, уларни бойроқ қилиб қўймаслиги мумкин. Биринчидан, бозордаги фоиз ставкаси 20% атрофида бўлган бир шароитда 7% лик кредит бу ҳамма олишни хоҳлайдиган жуда танқис товар. Яъни ҳатто камбағалроқ тоифага кирмайдиган инсонлар ҳам бу кредитларни олиш ва иложи бўлса иқтисодиётдаги энг катта фойда келтирадиган соҳага тикиш пайида бўлади. Ҳукумат эса қанчалик яхши “ниятлар” билан бу ишни бошламасин бутун республикани тўлиқ назорат қилолмайди(ҳудди олдин ҳам такрорлангани каби). Яъни бу кредитлар берилишни бошлаши билан кредитларнинг бир қисми(етарлича катта қисми) мақсад қилинган манзилига етиб бормайди ҳамда ҳатто иқтисодиётнинг бошқа юқорироқ фойда келтирадиган соҳасига тикилади. Табиийки, бу жараёнда асосий наф кўрувчилар кредитларни тақдим қилувчиларга яқинроқ шахслар ёки кредит олиш учун қўшимча маблағ тўлашга тайёр инсонлар бўлади. Йўналтирилаётган кредитларнинг бир қисми мақсад қилинган жойга етиб бормаслиги ҳамда унинг бошқа қайтими юқорироқ соҳаларга тикилиши нисбатан бойроқ жамият аъзоларининг янада тезроқ бошига сабаб бўлади. Яъни агар бойроқ аҳоли қатлами арзон кредит билан олдингидан тезроқ бойишни бошласа, демак камбағалроқ аҳолининг даромадлари ўзгармаган деб қаралган шароитда, камбағаллар бойларга нисбатан нисбий камбағаллашган бўлиб чиқади.

Иккинчидан, шу вақтгача ҳам бу каби лойиҳалар жуда кўп марта амалга оширилган. Аммо мен ўйлайманки ҳеч қайси бу каби лойиҳалар камғаллар ҳаётини яхшилаб қўймаган. Айтайлик, кредитлар камбағалларга бир вақтда берила бошлади, бу эса биринчидан лойиҳада номи келтирилган уй ҳайвонларининг бозордаги нархига таъсир қилмасдан қолмайди, иккинчидан бу уй ҳайвонларининг озуқасига талаб бир вақтда ошиши натижасида озуқа нархида ҳам сезиларни ўсиш бўлиши мумкин. Яъни камбағалроқ аҳоли қатлами учун кредитлар арзонроқ бўлишига қарамасдан, бу уй хўжаликларининг уй ҳайвонларини ўтмишга нисбатан қимматроқ сотиб олиши ҳамда нисбатан қимматроқ озуқлантириши бу кредитларнинг жозибадорлигини анчагина пасайтириши мумкин. Айтайлик, бозордаги фоиз ставкасида ҳеч ким бу иш билан шуғулланмайди. Чунки биладики, бу ишнинг қайтими кредит фоиз ставкасида пастроқ даражада. Шундай ҳолатда бошқа харажатларнинг ошиши билан “арзон” кредитларнинг бозор нархига яқинлашиб бориши унинг нафлилиги ҳам пасайиб боришига сабаб бўлади ҳамда ҳайвонларни сотиб олиш ҳамда озуқа нархи ўзининг маълум нуқтасига етгандан кейин бу иш билан шуғулланиш фойда эмас зарарга ишлашга сабаб бўлади. Бу эса “арзон” кредитлардан фойдаланаётган нисбатан камбағалроқ аҳоли қатламининг янада камбағаллашишига сабаб бўлиши мумкин.

Учинчидан, кредитларнинг бозордаги нархидан уч марта арзонроқ берилиши албатта марказий банк юритаётган инфлацион таргетлаш сиёсатига умуман тескари ҳисобланади. Яъни бу кредитлар инфлацияга босим беради. Қисқа муддатда бўлса ҳам инфлациянинг яна ошиши ёки ҳеч бўлмаганда кутилганидан секинроқ пасайиши албатта камбағалроқ аҳоли қатламининг бошқа аҳоли қатламлари билан таққослаганда кўпроқ жабр кўришига сабаб бўлади.

Умуман олганда, ҳар қандай қарор қанчалик яхши ва эзгу тилаклар билан қилинмасин, қарорнинг ўзи ёмон бўлар экан. Бу қарор иқтисодиётга умумий маънода жуда катта зарар келтиришидан ташқари, биз ҳаётини яхшиламоқчи бўлган камбағалроқ аҳоли қатламининг ҳаёти ҳам аслида яхшироқ эмас балки ёмонроқ бўлишига олиб келиши мумким.

@Mirkonomika

933 views10:46