#dialekt
#frazeologizm
#Qaraqalpaq_tiliniń_dialektologiyalıq_sózligi

🔔 ChAY sózi menen qollanılatuǵın dialektlik frazeologizmler

📌 Shayturuw (A.) – chayniklerge chay quyılıp, tayar túrinde bolıwına aytıladı. Shayneklerde shaytur (Xoj., Sáb.).

📌 Shay uruw (A.) – chaydı ishiw mánisinde aytıladı. Qol juwduń ba, shay ur. Baltabay, shay urup atsań ba? (Kr., Xal.).

📌 Shaydı qotlaw (A.) – chaydı demlew mánisinde aytıladı. Shaydı qotlap jiber, Baltabay (Kr., Xal.).

📌 Shayam beruw (A.) – chaydı da beriw, alıp keliw degen mánini ańlatadı. Dáwlet aǵa, shayam bereyin bá? (Kr., Xal.).

Kanallarımızǵa aǵza bolıń👇

📚 @qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚 @qara_qalpaq_tili
📚 @ana_tilim_qalqanim

#til_haqqında_citata


Tildi úyretip bolmaydı, tek ǵana úyreniw ushın shárayat jaratıw kerek.

Nemec filosofı🔰
©Aleksandr fon Gumboldt (1769-1859)



Kanallarımızǵa aǵza bolıń👇

📚 @qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚 @qara_qalpaq_tili
📚 @ana_tilim_qalqanim

#Bayram_tilegi

Assalawma áleykum húrmetli elimizdiń er-jigit azamatları!
Sizlerdi búgingi 14-yanvar "Watan qorģawshıları " kúni bayramı menen qutlıqlaymız. Bárshege zor densawlıq, jumıslarda tabıslar tileymiz. Hámiyshe eldi qorģawday iygilikli islerde talmas kúsh-ģayrat, saw-salamatlıq tileymiz. Hámiyshe jeti qırlı, bir sózli jigit bolıp, el-xalıq aldındaģı waziypalardı orınlawda sharshamastan júre bergeysiz,- dep qutlıqlaymız!

═══════❁✿❁═══════
Kanallarımızǵa aģza bolıń!👇

📚 @qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚 @qara_qalpaq_tili
📚 @ana_tilim_qalqanim

Жылаттың, Бахтияр, жылаттың.
😔😔😔

ПыСы: Көп күттирген Бахтияр Жуматаевтың "Бабам-аў" қосығының клипи ютубқа шықты.

https://youtu.be/uwbymc_DWEM

@bkadirbergenov

#14_yanvar
#watan_teması

🔆 WATAN DEGENDE

Neni túsineseń Watan degende,
Júrekte jan, tamırda qan bilgenge,
Adamsız jer qurı Watan bolmaydı,
Marjan teriń topıraqqa qarıysań,
Watan, Watan bolar qádir sińgenge.

Ómirdiń ráhátin, jábirin kórseń,
Qıp-qızıl miynetin, háwirin kórseń.
Áne, sol jer saǵan Watan boladı,
Qay jerde babalar báyitin qoyıp,
Qabırǵań qayısıp qábirin kórseń

Watan dep shın kewilden súygenler aytsın!
Namısı jolında kúygenler aytsın!
Dárti – jalǵız tamaq, toq jasaw emes,
Jalın túyip, suwlıǵında suw ishken,
Arıń ushın qara kiygenler aytsın!

Kimdur taslap keter bolsa Watandı
Shólge taslap ketkendeyseń atańdı,
Ómir baqıy ǵáriyp, Watan gedayı,
Meyli, basqa jurtta sultan bola ǵoy,
Kóterip júreseń qalay jotańdı?!

Keńisin de, kemisin de túyeseń,
Tegisleyseń, sılaw mayın úyeseń,
Watanıń – qarashıǵıń, qádirin bilseń,
Jaqsısın órletip, jamanın jutıp,
Appaǵımlap, suwlıǵıńda súyeseń.

Watan mákan jayı ata-babańnıń,
Mayday jaǵıp sińip qalǵan janıńa,
Úrp-ádet, dástúri bar xalqıńnıń,
Kóziń toltırar ma basqa jáhániń.

Watannan keshiwiń qıyın boladı,
Kóksińdi sızlatar túyin boladı,
«Bul Watan gedayı, qarań» degendey,
Birew ayar, birew tayar kózler kóp,
Úrpeygen qaraslar sıyıń boladı.

Alpamısı at sabıltıp kelgende,
Gulparshın qız Bayshubardı kórgende,
Jan ishinde Watanı tur sol waqıt,
«Toqsan attan ozıp kelseń» degende.

Tuńilseń topıraqtan qáteń boladı,
Watanıń – nar, adam – botań boladı,

Mákan jalǵız, ana jalǵız, sen jalǵız,
Úshewi birigip W a t a n boladı.

✍️ Gúlistan Dáwletova


══════❁✿❁══════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń👇

📚@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚 @qara_qalpaq_tili
📚 @ana_tilim_qalqanim

#kún_teması
#watan_teması

🛎 BABAM-AW

Kóringende tóbeń tawday sóylerdi,
Ala kóziń qorqıtpaǵan kimlerdi,
Shaqmaq sóziń albıratqan beklerdi,
Muz-dumandı jarıp ótken jan babam.

Námárt doslar keńnen ashar alqımdı,
Awır turmıs ezip ketti xalqıńdı,
Shıdamadım janım sezip salqındı,
El dártinen tolıp ketken jan babam.

💥 Tuw sırtıńnan atqanda,
Doslar elin satqanda,
Neler ótti oyıńnan,
Babam-aw

Alpıs úyiń tarqap ketken waǵında,
Ármanlarıń aylandı ma saǵımǵa,
Adamzattıń júrek turǵan jaǵında,
Esteligin salıp ketti jan babam.

Kóz alartsa tuwǵan jerge ǵaw bolsa,
Kókiregińdi kerip bardıń jaw bolsa,
Jer betinde qaraqalpaq saw bolsa,
Men ólmeymen deyip ketti jan babam.

✍️ Sózi: Sáhibjamal Sırǵabaeva
🎙 Atqarıwshı: Baxtiyar Jumataev


══════❁✿❁══════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń👇

📚@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚 @qara_qalpaq_tili
📚 @ana_tilim_qalqanim

Жеткер Өтегеновтың фейсбуктағы бетинен алынды

Sıltawlarıńız qashan tawsıladı?! Birese baspadan, birese texnikalıq qáteden kóresiz. Rasında da, bilimlendiriw ministrligi kóp qáteliklerdi jiberip atır.
Usılardı qadaǵalap otıratuǵın shólkem ya basshı bar ma ózi?!

#sózlik

📣📣DÍQQAT📣📣

🔻ESTE SAQLAŃ ⚠️

🔔 Til bilimi terminleriniń túsindirme sózligi


📌 PREDIKAT – [lat. praedicatum – aytılǵan] – 1. Logikalıq bayanlawısh (subyekt) haqqında aytılǵan pikir; 2. Grammatikalıq bayanlawısh.

📌 RELYACIYA – [lat. relation – 1. Baylanıs, qatnas; 2. Tuwıs].

📌 REFERAT – [lat. regerre – bildiriw, xabar etiw] – belgili bir pitkerilgen ilimiy jumıstıń qısqasha jazba bayanatı.


📗 Derek: Seydullaeva D. Til bilimi terminleriniń túsindirme sózligi. (N., 2018)



📚 @qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚 @qara_qalpaq_tili
📚 @ana_tilim_qalqanim

#bilesiz_be
#bilip_qoyǵan_jaqsı
#oqıń_qızıq

🛎 Nobel sıylıǵı qalay payda bolǵan?

⚡️ Nobel sıylıǵınıń payda bolıwına ápiwayı gazeta xabarshılarınıń qátesi túrtki bolǵanı haqqında bilesiz be?


⚡️ Shveciyalı belgili alım Alfred Nobel 55 jasqa tolǵanda Kann qalasında jasaytuǵın ájaǵası Lyudvig qaytıs boladı. Shveciyalı gazeta xabarshılarınan biri aljasıp Alfred Nobeldi qaytıs bolıptı dep gazetada daǵaza berip jiberedi. Ózi haqqındaǵa kewil bildiriwlerdi oqıǵan Alfred Nobel pútkil ómiri hám iskerliginiń mazmunın túsinip jetken eken. Sebebi, Shveciya gazetalarında «Ájel sawdageri, ájeldi oylap tabıwshı óldi» dep jazılǵan edi. Bul nárse alımǵa qattı tásir etedi – «Yaqshı, mine jámiyet men haqqında qanday pikirleydi eken» dep juwmaq shıǵaradı alım.

⚡️ Tiykarınan, Nobeldiń dinamitten basqa jáne 355 oylap tabıwları da bar edi, lekin usı dinamitti oylap tabıwdan ol júdá úlken payda kórgen edi. Onıń qaytıs bolǵan ájaǵası Lyudvig bolsa snaryad islep shıǵarıp satatuǵın sawdager edi. Nobel ózi haqqındaǵı jámiyettiń pikirin pútkilley ózgertiwge qarar etip, óz wásiyatnamasın qaytadan jazdırdı.

⚡️ 1895-jılı Parijdegi Shved-Norveg klubında bul násiyat xatında Alfred Nobel ózine tiyisli 31 mln Shveciya markasın keleshekte ilim hám ádebiyat jańalıqlarına qaldırılǵan wásiyatnama punktlerinde tómendegishe jazılǵan edi:
— Men, Alfred Bernxard Nobel, aqıl-esim jayında, saw-salamat waqtımda wásiyat etemen: Meniń wásiyatımdı orınlawshı wákillerim ólimimnen soń maǵan tiyisli barlıq baylıqlarımdı qımbat bahalı qaǵazlarǵa aylandırıp, fond dúziwin buyıraman. Bul fond keletuǵın procent paydasın ilim-pánge, ádebiyatqa, insanıyatqa payda keltiriwshi adamlarǵa hár jılı sıylıq tárizinde beriliwin shárt etip belgileymen. Usı sıylıq fondınan keletuǵın procent paydasın bes bólimge ajıratıp, bes sıylıq usınılıwın buyıraman:
🔸 1. Fizika tarawındaǵı dúnyanı tań qaldıratuǵın oylap tabıwǵa;
🔹 2. Ximiya tarawındaǵı dúnyanı tań qaldıratuǵın oylap tabıwǵa;
🔸 3. Fiziologiya hám fizika tarawındaǵı dúnyanı tań qaldıratuǵın oylap tabıwǵa;
🔹 4. Keleshek idealların súwretlewshiini kórkem shıǵarma avtorına, yaǵnıy ádebiyat tarawına;
🔸 5. Xalıqlardıń tınıshlıǵı jolında, olardıń birlesiwi jolında gúresetuǵın, qullıqtı saplastıratuǵın, armiyalar sanın qısqartatuǵın, urıslardıń aldın alatuǵın, tınıshlıq kelisimlerin dúzetuǵın insanlarǵa usı sıylıqtıń beriliwin buyıraman.

— Meniń jáne bir tilegim bul sıylıqlar aǵayinshilik, milletshilik principlerinen awlaq bolıwı kerek, jeńimpazlar qaysı millet, qaysı tekli bolıwına qaramastan sıylıqtı alıwın qáleymen hám wásiyat etemen.

⚡️ Alfred Nobel qaytıs bolǵannan keyin onıń wásiyatına kóre hár jılı dúnyaǵa dańqı shıǵatuǵın nátiyjelerge erisken insanlar óz sıylıqların, yaǵnıy Nobel sıylıǵın alıp kelmekte.

⚡️ Nobeldiń júdá kóp tuwǵan-tuwısqanları sud arqalı óz áwladınıń wásiyatın qayta kórip shıǵıwǵa háreket etken, lekin barlıǵı sudta utılǵan. Sebebi, Nobel barlıq baylıqların tuwısqanlarına emes, keleshekke baǵıshlaǵan.

⚡️ Dúnyadaǵı eń ullı sıylıq mine usılay payda bolǵan.


══════❁✿❁══════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń👇

📚@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚 @qara_qalpaq_tili
📚 @ana_tilim_qalqanim