ادبیات سئونلر

نامه های: احسان طبری» به «ژاله اصفهانی«

نیمۀ سال 1952 (نیمۀ سال 1331)

شاعرۀ ارجمندم ژاله،
به نامۀ مورخ ۲۷ آوریل ۱۹۵۲ با تعویقِ زیادی پاسخ می‌دهم. علّتِ تعویق این‌است که برای نگارشِ پاسخی نسبتاً به‌تفصیل درکمینِ فرصت بودم، ولی بعد دیدم که مشغلۀزیاد فرصتِ مطلوب را به‌دست نمی‌دهد و وقتِ‌سرکش نیز در پَرِش است. لذا بهتر دانستم ولو به‌اختصار هم که شده، به اجرای وظیفه قیام کنم.
از این‌که فنّ ِشریف و عالی درام‌نویسی* شما را بارِ دیگر به ‌خود مشغول داشته ‌است، زهی‌ خوش‌بختی، ولی برای آن‌که در مرحلۀ نوینِ درام نویسی دیگر نه به مثابۀ "هوسکار"**، بل‌که به مثابۀ درام‌نویسِ حرفه‌ای پای در عرصه گذاشته باشید، به نظر من باید تمام "فوت و فنّ" این کار را بیاموزید.
تکنیکِ نگارشِ درام به‌مراتب از رمان دشوارتر است. در این‌جا دیالوگ نقشِ فوق‌العاده حسّاسی دارد. چفت و بستِ حوادث باید به شکلِ گیرنده، مبتکرانه، و به‌ویژه غیرِمبتذلانه‌ای باشد. باید توانست در کادرهای محدودِ مکانی و زمانی، ماهیّتِ پرسوناژها و کُنهِ حوادث را روشن ساخت. علاوه بر آن باید از فنّ ِتئاتر و حرفۀ کارگردانی سر درآوُرد تا مقتضیاتِ صحنه‌پردازی و مجلس‌سازی را به خوبی دانست. باری، به مصداقِ "جوینده یابنده است" و به حکمِ آن‌که "هر که در کاری پای فشُرد، آن‌را پیروزمندانه به سر آوُرد"، ورودِ شما در این عرصه تنها در خورِ تهنیت و درود است.
شعرِ اخیرتان "کبوترِ صلح" و شعرِ گذشته‌تان "دخترِ دانش‌آموزِ ایران" هر دو را خواندم. اگر بخواهیم با توقّعِ متوسط سخن گوییم، به این اشعار باید مقامِ خوب داد، ولی با سطحِ عالیِ توقّع باید گفت این اشعار تکرارِ همان مضامین و معانی‌است که هر کس در نخستین جست‌وجو به آن‌ها برخورد می‌کند.
برای هر اثرِ هنری باید چون شمع گُداخت. هر اثرِ هنری را باید با تلاشِ صمیمانه خلق کرد. باید هر اثرِ جدید را به فتحِ جدید، به میلادِ جدیدِ قریحه، انکشافِ نوینی (البته در حدودِ امکاناتِ ذوقِ خود) مبدّل‌ساخت. صادراتِ سریع و فوریِ ذهنِ بهترین شعراء نمی‌تواند از پیشِ‌پاافتادگی مصون بماند. باید دیری جُست و اندکی نوشت. اگرچه بسا این گفته‌های من زائد است و شما خود این شیوه را دنبال می‌کنید، ولی من ازمطالعۀ برخی آثارتان اطمینان یافته‌ام که امکاناتِ‌ شما بَسی برتر ازآن است که عُلقه نشان می‌دهید. شعرهای "آرامگاه" و "مادر"، دریچه‌ای ازاین امکانات را نشان می‌داد.
دوستِ عزیز، وظایفِ شعرای ما، شعرای معاصرِ فارسی‌زبان وظایفِ سنگینی است. ما موظّف به ایجاد تحوّلِ ریشه‌ای در مضمون و شکل، و موظّف به نقضِ بسی از سننِ فرتوت و استقرارِ بسیاری قواعدِ تازه هستیم. در حیطۀ مضمون، ما باید زندگی متنوّع و جالب و شوق‌انگیز خلقِ خود را از هرباره درچارچوبِ ادبیّاتِ بدیع و ازآن‌جمله شعر وارد سازیم. درحیطۀ شکل، ما موظّف به دموکراتیزه کردنِ قواعد و موازینِ جامۀ شعر فارسی هستیم.
خیلی دلم می‌خواست با شما در این بحث وارد می‌شدم و به تفصیل سخن می‌گفتم، ولی تراکمِ کار مانع اطالۀ بیان است. در یک‌کلمه باید بگویم:
زبانِ نو (زبانِ غنی، دقیق، خوش‌آهنگ، فصیح)، مضمونِ نو (زندگی و مبارزۀ خلقِ ما)، شکلِ نو (شکلِ دموکراتیزه در وزن، قافیه، اشکالِ شعری). این‌هاست "ارکانِ یگانۀ" تحوّلِ ناگزیر در شعرِ فارسی. برحسبِ این وظایف است که آثارِ اخیرِ ارسالی‌تان را من در ردیفِ آثارِ متوسط جای داده‌ام و با اصرارِ تمام توقّعِ خود را مطرح می‌کنم: اُفق‌های جدیدی بگشایید!
ژاله ارجمند،
اطمینان دارم لحنِ آشکارِمن -که تنها چنین لحنی می‌تواند محرّکِ تکامل درکارِ اجتماعی باشد-، چون با بهترین صداقت و نیکوترین اعتماد به قریحۀ هنری شما همراه است، نه فقط مایۀ اَدنی [اندک] رنجشی نخواهد شد، بل‌که لطفِ شما را تا آن‌جا بر خواهد انگیخت که در آینده بتوانم در این حیطه باز هم آشکاراتر سخن گویم.
عجالتا به گفته ‌ها اکتفا می‌کنم. رفیق بدیع را سلام می‌گویم.
آذر خواهرش را سلام می‌گوید. کارن و آذین -بچه‌های من- بیژنِ عزیز را می‌بوسند.
در انتظار دریافتِ نامه و آثارِ شما – پرویز

* درام (Drame) = نمایش‌نامه، متنِ ادبی-هنری که قابلیت به تصویرکشیدن و اجرای نمایشی دارد. (از کلمه یونانی δρᾶμα به معنای انجام دادن یا عمل کردن).
** هوسکار (həvəskar) = در زبانِ آذربایجانی‌ به معنای مبتدی، تازه‌کار، آماتور، یا علاقه‌مند و دوستدار است

https://t.me/Adabiyyatsevanlar

576 views04:20