آموزشکده توانا

نوروز در نگاه شاعران - ۱

نوروز برای ایرانیان همیشه به معنی آغاز، خوبی و نیکویی، شادی و فرح‌بخش بودن و پایان بدی‌ها ست. این یک شانس یا انتخاب خوب است که ما همزمان با تغییر فصل از سرما به گرما، سال را آغاز می‌کنیم. در ادبیات فارسی و در میان شاعران ایرانی نوروز منزلتی خاص دارد. فردوسی، سعدی، حافظ، خیام، منوچهری‌دامغانی، رودکی و تقریبا همه شاعران قدیمی و همچنین شاعران معاصر ما همچون ملک‌الشعرای بهار، پروین اعتصامی و شهریار در اشعارشان یاد نوروز و بهار را به ما تذکر داده‌اند. بسیاری از همین شعرها بعدها به ترانه تبدیل شده و به زندگی عامیانه مردم وارد شده است. مانند ترانه زیبای «گل اومد بهار اومد می‌رم به صحرا» با اجرای پوران و ترانه «آمد نوبهار» با اجرای بانو دلکش و در سال‌های قدیم‌تر «بهار دلکش» عارف قزوینی، که آن‌قدر ملودی و موسیقی خوبی داشت که رشید بهبودف آن را با گویش زیبای خودش خواند. در سال‌های نزدیک‌تر ترانه «بوی عیدی» از فرهاد بیش‌تر به نسل جدید رسید، با ترانه‌ای عالی و اجرایی کم‌نظیر:
«بوی عیدی، بوی توپ، بوی کاغذ رنگی
بوی تند ماهی دودی وسط سفره نو».
به مردم ما نشان داد که چگونه و به چه شکلی زمستان‌های سرد زندگی و جامعه را می‌شود طی کرد. در این مقاله می‌خواهیم نگاهی به نوروز در اشعار و ادبیات کهن ایران بکنیم.

نوروز و فردوسی

یکی از معانی نوروز در ادبیات ایران روز پیروزی و خوبی و شادی است. وقتی در داستان فرود سیاوش می‌گوید: «همه ساله بخت تو پیروز باد / همه روزگار تو نوروز باد»، در واقع آرزوی نوروز شدن روزگار به معنی خواستن پیروزی است. یا در داستان بیژن و منیژه وقتی فردوسی می‌گوید که «دلم بر همه کام پیروز کرد / که بر من شب تیره نوروز کرد»، باز هم نوروز شدن به معنی پیروزشدن است. در داستان دوازده رخ شاهنامه نیز همین تلقی از نوروز آمده است. می‌گوید: «که پیروزگر شاه پیروز باد / همه روزگارانش نوروز باد». در این‌جا هم نوروز به معنای پیروزی آمده است. از همین رو ست که وقتی آرزوی پیروزی با شکوه و بلندی را می‌کند آن را با نوروز می‌آورد: «ابا فر و با برز و پیروز باد / همه روزگارانش نوروز باد».

اما تلقی دوم از نوروز همان جشن مقدس نوروز است که فردوسی همیشه وقتی از آتشکده و جشن و نور و خوبی حرف می‌زند نام آن را می‌آورد. در واقع شاید به خاطر این‌که برگزاری جشن نوروز در عهد فردوسی به نوعی مقاومت فرهنگی در مقابل اشغال‌گران عرب نیز بوده است.

در معنای دوم نوروز فردوسی چنین می‌گوید: «نگه دارد این فال جشن سده / همان فر نوروز و آتشکده / همان اورمزد و مه و روز مهر». در این‌جا همراهی سده و نوروز و آتشکده بسیار مشخص است. تکرار آن را در جاهای دیگر در داستان پادشاهی یزدگرد بزه‌گر هم می‌توانیم ببینیم: «به ایوان همی بود خسته جگر / ندید اندران سال روی پدر / مگر مهر و نوروز و جشن سده / که او پیش رفتی میان رده». در جای دیگر می‌گوید: «برفتند یکسر به آتشکده / به ایوان نوروز و جشن سده / همی مشک بر آتش افشاندند / به بهرام بر آفرین خواندند»؛ که این داستان پادشاهی بهرام گور است. در واقع چنان‌که معلوم است همراهی آتشکده و نوروز به نوعی تقدس این جشن را برای ایرانیان بیان می‌کند. می‌گوید: «چو شد ساخته کار آتشکده / همان جای نوروز و جشن سده / بیامد سوی آذرآبادگان/ خود و نامداران و آزادگان». اما معنای دیگر نوروز در ادبیات فردوسی زیبایی و شادی و سرزندگی و درخشش و شکوه است. می‌گوید: «به چندین فروغ و به چندین چراغ / بیاراسته چون به نوروز باغ / روان اندرو گوهر دلفروز / کزو روشنایی گرفتست روز».

بیشتر بخوانید:
https://goo.gl/iWDgRv

#نوروز

@Tavaana_TavaanaTech

132 views09:08