📚اثری دیگر از استاد #اسماعیل_سالاریان منتشر شد.


کتاب: "ملانصرالدین حکایه لری"
گردآوری و تالیف : اسماعیل سالاریان
نویسنده: جلیل محمد قلی زاده
ویراستار: مهدی میمندی
زبان: تورکجه، نثر کلاسیک
صفحه آرایی و جلد: کانون تبلیغات ائلمان
چاپ: دامینه مشهد ۱۴۰۱
مشخصات: ۲۵۵ صفحه وزیری، جلد شومیز


🌐@turkanxorasan

از شگفتیهای زبان قدرتمند تُرکی👌

در زبان تُرکی برای بیان زمان انجام فعل طیف بسیار گسترده ای وجود دارد که در ترجمه آنها به زبانهای دیگر باید از جمله استفاده کرد. اگر مطرح ترین زبانهای دنیا 10 تا 15 زمان دارند در زبان تُرکی 46 نوع زمان وقوع فعل وجود دارد که تصورش هم محال است.

بیان تمامی این ازمنه در حوصله این مجال نیست لیکن به اختصار به تعدادی از آنها اشاره می کنیم. از توضیح درباره زمانهای ماضی، حال و آینده که در هر زبانی موجود است پرهیز می کنیم:

در تورکی زمان دائم وجود دارد که دامنه زمانی اش از گذشته ی دور تا آینده دور است و از اضافه شدن "ار" به فعل امر ساخته می شود. مانند: چیخار، گلر، ایتر ، باتار. مثلا می گوییم: "گون چیخار" ترجمه فارسی اش می شود: "آفتاب طلوع می کند" درحالیکه در ترجمه زمان حال "گون چیخیر" نیز می گوییم: "آفتاب طلوع می کند"! کسی که به زبان تُرکی صحبت میکند، می داند که این دو در تُرکی متفاوتند. فعل دائم انجام یک فعل بصورت قطعی و مبرهن در تمامی ازمنه است و اگر می گوییم: "گون چیخار" ، در ترجمه اش باید گفت: "قطعا آفتاب باید طلوع کند".
در تُرکی زمان های "گذشته در آینده" و "آینده در گذشته" داریم. مثلا برای آینده در گذشته می گوییم: "آلاجاغیمیشام" یعنی "بایستی در گذشته آنرا می گرفته ام".
در تُرکی ماضی استمراری دائم داریم. در تُرکی برای آلماق (گرفتن) در زمان ماضی می گوییم: آلدیم (گرفتم) و برای ماضی استمراری می گوییم: آلیردیم (می گرفتم) و برای ماضی استمراری دائمی داریم: آلاردیم (همواره می گرفتم). این زمان تا حال ادامه داشته است. در فارسی هر دو زمان ماضی استمراری موقت و دائم یکی هستند.
حال بدون تعریف و اشاره به زمان ها مصدر #آلماق را به چند زمان منتقل می کنیم تا تنوع و جذابیت زمان در تُرکی را بیشتر احساس کنیم:

آلیم (بگیرم)
آلام (باید بگیرم)
آلدیم (گرفتم)
آلاجام (خواهم گرفت)
آلمیشام (گرفته ام)
آلمیشدیم (گرفته بودم)
آلمالییام (حتما باید در آینده گرفته باشم)
آلاجاغیمشیام (بایستی در گذشته می گرفته ام)
آلاجاغیدیم (اشتباه کردم نگرفتم باید می گرفتم)
آلیردیم (می گرفتم)
آلاردیم (همواره تا امروز می گرفته ام)
آلارمیشام (نمی دانستم که همواره می گرفته ام)
آلایدیم (ای کاش می گرفته ام)
آلیناجاق (گرفته خواهد شد)
آلیناجاغیمیش (بایستی گرفته می شده است)
آلسایدیم (اگر قبلا می گرفته ام)
آلمالیمیشام (بایستی قطعا قبلا می گرفته ام ولی نگرفتم)
آلمیشیمیش (نگو که قبلا گرفته بوده است)
آلدیغیم (آنچه را که گرفته ام)
آلدیردیم (با واسطه آنرا گرفتم)
آلدیرتدیم (با واسطه مجبور کردم که بگیرند)


#آنادیلی #تورک_دیلی
#زبان_ترکی #زبان_مادری


@turkanxorasan

#آموزش_آنلاین_زبان_ترکی

علاقه مندان به آموزش زبان تُرکی آذربایجانی، میتوانند با استفاده از موقعیت پیش آمده در فضای مجازی به صورت آنلاین ، با ده جلسه آموزش زیر نظر بهترین مدرس زبان ترکی، استاد #میرعلی_رضایی به آسانی بتوانند کتاب ها و مقالات پژوهشی - علمی تُرکی را بخوانند و حتی بنویسند.


✅دکتر #میرعلی_رضایی دکترای زبان ترکی و مدرس دانشگاه اورمیه
📞علاقمندان میتوانند با شماره تلفن 09011595447 در تلگرام تماس بگیرند و برای ثبت نام هماهنگ کنند.
#آموزش_آنلاین
#آموزش_به_زبان_مادری
#آموزش_زبان_ترکی


@turkanxorasan

🎼چند آهنگ تُرکی با صدای #قاسم_جوانبخت عزیز 💖
🎹نوازنده: جواد درونکی

📞شماره تماس جهت رزرو مجالس👇
09150068749
09017861430

#خوراسان_تورکلری_موسیقی_سی

🎧@turkanxorasan

#زبان_مادریمان_ترکی_را_صحیح_بنویسیم.



Az - آز
آز=کم
Cox - چوخ
چوخ=زیاد
Aq - Ağ - آق - آغ
آق - آغ=سفید
Qara - قارا
قارا=سیاه
◀️توضیح: آق - آغ و قارا معانی زیادی دارند و در اینجا با معنای سفید و سیاه بکار رفته است.

Çağa - چاغا
چاغا=بچه
Kata - کاتا
کاتا=بزرگ
Kiçik - کیچیک
کیچیک=کوچک
Böyük - بؤیوک
بؤیوک=بزرگ

yaxın - یاخین
یاخین=نزدیک
Izaq - Uzaq - ایزاق - اوزاق
ایزاق - اوزاق=دور

Ağır - آغیر
آغیر=سنگین
Yüngül - یونگول
یونگول=سبک
Gündüz - گوندوز
گوندوز=روز
Gecə - گئجه
گئجه=شب
Ac - آج
آج=گرسنه
Tox - توخ
توخ=سیر
Işıq - ایشیق
ایشیق=روشن
Qaranqı - قارانقی
قارانقی=تاریک
Soyux - سویوخ
سویوخ=سرد
İsi - Isı - ایسی
ایسی=گرم
Ilıq - ایلیق
ایلیق=نه سرد و نه گرم
Qalın - قالین
قالین=ضخیم
İnçə - اینجه
اینجه=باریک، نازک
Yoğun - یوغون
یوغون=کلفت
Uzun - اوزون
اوزون=دراز، طولانی

Qısa - Qısqa - قیسا - قیسقا
قیسا - قیسقا=کوتاه

Dar - دار
دار=تنگ
Geng - گئنگ
گئنگ=گشاد، وسییع
Aşşağı - آششاغی
آششاغی=پایین
Yuxarı - یوخاری
یوخاری=بالا
Alt - آلت
آلت=زیر
Üst - اوست
اوست=رو
İçəri - ایچه ری
ایچه ری=تو، درون

Dışarı - Daşarı - دیشاری - داشاری
دیشاری - داشاری=بیرون، خارج

Əski - اسکی
اسکی=کهنه
Yeni - یئنی
یئنی=تازه، نو
Yaxşı - یاخشی
یاخشی=خوب
Pis - پیس
پیس=بد، زشت
Dolu - دولو
دولو=پر
Boş - بوش
بوش=خالی
Sağ - ساغ
ساغ=راست
Sol - سول
سول=چپ
Düz - دوز
دوز=راست، مستقیم
Eyri - ائیری
ائیری=کج
Hə - هه
هه=بلی
Yox - یوخ
یوخ=نه
Quru - قورو
قورو=خشک
Höl - هؤل
هؤل=خیس، نمناک
Qarrı - قارری
قارری=پیر زن
Qoca - قوجا
قوجا=پیر مرد
Od - اود
اود=آتش
Ot - اوت
اوت=علف


#آنادیلی #تورک_دیلی
#زبان_مادری #زبان_ترکی


خوراسان تورکلرینین کانالی
@turkanxorasan

📚مقاله "ماهیت تُرک های خراسان" از نویسنده جوان #محمد_برزگر عزیز منتشر شد.

🔹تاریخ بدون سانسور تُرک های خراسان
حتماً بخونید و برای بقیه دوستانتان ارسال کنید.

✍Dəmir Gücü


@turkanxorasan
@xorasan_demir

نظر زبان‌شناس بزرگ #یوهان_واندواله در مورد زبان شیرین و قدرتمند تُرکی:



🔸از لحاظ داشتن ساختار ریاضی‌وار، زبان تُرکی برترین زبان دنیاست و این ساختار مسحور کننده مرا شدیداً تحت تأثیر قرار می‌دهد.

🔸بر این عقیده‌ام فردی که زبان مادری‌اش تُرکیست، در قالب جملات کوتاه می‌اندیشد و به هنگام سخن گفتن، این جملات کوتاه را به طرق مختلف به یکدیگر پیوند داده و ساختارهای پیچیده‌ای را می‌آفریند.

🔸این «تمایل به پیوند جمله‌ها» می‌تواند در برخی سخنوران ضعیف و در برخی دیگر به گونه‌ای دیوانه‌وار قدرتمند باشد.

🔸ساختارهای زبانی که به این ترتیب خلق می‌شوند به زیباترین شکل ممکن منعکس کنندۀ قابلیت‌های فوق‌العاده ذهن آدمی است.

🔸من زبان‌های بسیاری را که متعلق به خانواده‌های زبانی متفاوت است بررسی کرده‌ام، لیکن تا به امروز هیچ ساختار مسحور کننده‌ای را در زبان‌های دیگر به اندازۀ ساختار جمله‌های قانونمند و پیچیدۀ زبان تُرکی مشاهده نکرده‌ام.

🔸گاهی اوقات به خودم می‌گویم:
کاش نوام چامسکی (پدر زبان‌شناسی نوین) در جوانی تُرکی یاد می‌گرفت. مطمئنم که در اینصورت، زبان‌شناسی معاصر نه بر اساس زبان انگلیسی بلکه بر پایۀ زبان قدرتمند و زیبای تُرکی شکل می‌گرفت.


◀️توضیح:
یوهان واندواله (JOHAN VANDEWALLE) زبان‌شناس اهل بلژیک مسلط به ۳۵ زبان زنده دنیاست که به لهجه‌های گوناگون برخی از این زبانها را نیز آشناست. بطور مثال در مورد زبان تُرکی، لهجه‌ها و زیرلهجه‌های رایج در ترکیه، ایران، آذربایجان، اؤزبکستان، قزاقستان، ترکمنستان، قرقیزستان و ... حتی تُرکی اورخون (دوران امپراتوری گؤک‌ترکها) را به خوبی می‌داند.
وی بزرگ‌ترين پولیگلوت (متکلم به چندین زبان) و زبانشناس حال حاضر جهان است.


#آنادیلی #تورک_دیلی
#زبان_مادری #زبان_ترکی


@turkanxorasan

🎼#ترکم_ترک_خراسان
🎤با صدای هنرمند نوجوان و خوش صدا #ابوالفضل_حیدری😍😘

🎙#Əbolfəzl_hedəri
🎼#türkəm_türk_xorasan

🎧@turkanxorasan

💠وندالیسم فرهنگی/ فرمان فرضی

وندالیسم در ادبیات علمیِ معاصر، به معنای "تخریبِ اموالِ عمومی" است و مراد ما در این یادداشت از #وندالیسم_فرهنگی ، تخریب عمدی و خصمانه‌ی #فرهنگ است.
▪️بی‌تردید، حکومت پهلوی را باید بنیانگذارِ وندالیسم فرهنگی در ایران نامید، قبل از او هیچ حکومتی، حتی در بدترین و #هولناک‌ترین حملاتِ نظامی و اشغالِ خاکِ کشور نیز دست به این جنایت نزده بود‌. حتی حمله‌ی #مغولها نیز (که از آن به عنوان یکی از حوادثِ وحشتناکِ تاریخ کشور یاد می‌شود، نه تنها منجر به وندالیسم فرهنگی نشد، بلکه به شکوفایی و توسعه‌ی فرهنگی ایران انجامید.

▪️حکومتِ پهلوی بر یک مانیفستِ هولناک مبتنی بود. او به جای "دولت-کشور" سازی، در پی ایجادِ یک "دولت-ملت" بود، و برای نیل به این امر، مجبور بود تمامِ فرهنگ‌های #غیر_فارس را قلع و قمع کند، گویی یک دیوانه بخواهد تمامی #گونه‌های گیاهی یک جنگل را قطع کند، تا به یک #درخت اصالت بخشد‌. تورک‌های ایران، به عنوان #مهم‌ترین و #مسلط‌ترین غیرفارسهای ایران، بیشترین صدمه را از این نسل‌کشی فرهنگی تمام عیار متحمل شدند، که از آن جمله می‌توان به مصادیق زیر اشاره کرد:

▪️"زبان" تورکی به عنوان مهم‌ترین عنصرِ فرهنگیِ تورک‌ها، در قلمرو آموزشی و رسمی کشور #ممنوع و #تحقیر شد. حتی فراتر از آن، استفاده از این زبان جرم‌انگاری شد و برای مرتکبینِ این جرم!!! مجازاتهای تحقیرآمیزی در نظر گرفته شد. (برای فهم عمق جنایت، می‌توانید به بخشنامه‌های صادره توسط آموزش و پرورش در آن زمان رجوع کنید).

▪️اسامیِ اصیلِ تورکیِ هزاران شهر و روستا در جای حای ایران [به ضرب و زور بخشنامه‌های دولتی] عوض، و اسامی فارسی جایگزین آن شد. #سویوق‌بولاق مهاباد شد. #سایین‌قالا شاهین‌دژ شد. #تیکان‌تپه به تکاب تبدیل شد، #ترکمه به لامرد تبدیل شد ... ابتدا هویتِ اسمی شهرها و روستاهایمان را تغییر دادند، تا زمینه برای تغییر هویت واقعی این شهرها و مناطق #تورک‌نژاد و #تورک‌نشین فراهم شود.

▪️فرهنگِ رسمی جعل کردند، تا با آن، فرهنگ واقعی و مستقرِ ما را نابود کنند. "فرهنگِ رسمی" پهلوی سراسر #جعل و #فریب بود، موهوم بود و هیچ مصداق عینی و تاریخی ملموسی نداشت. به عنوان مثال، برای فرهنگِ رسمی کشور یک عدد "کوروش کبیر" جعل کردند، کوروشی که در هیچ جای فرهنگ و تمدن مردم حضور نداشت. نه نام فرزند یک نفر کوروش بود، نه در شعر هیچ شاعری یک بیت برایش شعر وجود داشت، نه در فرهنگ #فولکلور نامی و یادی داشت ... این را جعل کردند تا با آن #واقعیت‌های ما را بکوبند. چرا که مثلا #کوراوغلو ی ما واقعیت داشت. هر کوره دهی می‌رفتی دهها #داستان و #شعر و #حماسه و #آهنگ برایش سروده بودند، حی بود، زنده بود. لذا فرهنگ رسمی موهوم کشور، فرهنگ واقعیِ ملموسِ #چندین‌هزار ساله‌ی ما را به حاشیه راند. از هر نوع تریبونِ رسمی و عمومی محروم شدیم و دست آخر به عنوانِ "فرهنگ محلی" یک هویتِ اسفناکِ #درجه‌دومی به خود گرفتیم.

▪️امروز اگر چه چهل و سه سال است که #پهلوی رفته است، اما در عجبم از ریشه‌های منحوسِ این وندالیسم فرهنگی و این ناسیونالیسمِ هولناکِ جعلی که حتی در زیر سایه‌ی مانیفستِ #امت‌گرای جمهوری اسلامی هم قادر به ادامه‌ی حیات است. در این چهل و سه سال گذشته نیز، متاسفانه هیچ اراده‌ی ملموس و موثری برای پایان دادن به این وندالیسم و جبران #جنایتهای آن صورت نگرفته است.


✍فرمان فرضی ۱۵ آذر ۱۴۰۱


https://t.me/turkanxorasan

و همچنین مناطق زیادی در خراسان بزرگ که از #وندالیسم_فرهنگی در امان نمانده اند و نام قدیمی و اصیل تُرکی آنها به فارسی تغییر داده شده‌ است.

🔹قراوول چینگه و چلو داغی: شیرکوه(شیروان)

🔹کؤپه داغلاری: کوه‌های هزار مسجد

🔹آلا داغ: جبل الخراسان

🔹حاجیلار: مینودشت

🔹دالوا داغ: بینالود

🔹قارا داغ: پس کوه

🔹بیزیم یورد: بجنورد

🔹تؤند دره درگز: تندوره

🔹بنای تاریخی اسپانلو: اسپاخو

🔹قورقود داغی آشخانه: کوه کورخود

🔹قارا داغ طبس: پست کوه

🔹ساری گؤل اسفراین: ساریگل

🔹گؤل ائل شیروان: گلیل

🔹یاریم تپپه درگز: بندیان

🔹قیرخ قیز داغی: کوه چهل‌دختر

🔹یامان داغی: کوه یمن

🔹قیزیل داغی: زرین کوه

🔹ینگی قلعه: میان کوه

و شاید ده ها و صدها اسامی دیگر که به فارسی تغییر داده شده است ...

✅اسامی تُرکی، هویت و اصالت مناطق هستند در حفظ آنها کوشا باشیم.


✍ ابراهیم سعادتمند


🗞@turkanxorasan

🔺دومین دوره جشنواره ملی #امیر_علیشیر_نوایی / شاعر، نویسنده، سیاستمدار و فیلسوف جهان تُرک

🔺در زیر بنای هر تحولات مهم، بنیادین و ماندگار هر جامعه ای فرهنگ نهفته است؛
فرهنگ تعطیل شدنی نیست ...

✔️برای اطلاعات بیشتر به پیج اینستاگرامی #بیلین مراجعه فرمایید.
@bilincollege_official

#سنقری #خلجی #ترکی_خراسانی #ترکی_قشقایی #ترکی_ترکمنی #ترکی_آذربایجانی و ...

@turkanxorasan

شرایط و آیین نامه شرکت در دومین جشنواره ادبی #امیر_علیشیر_نوایی

👇👇👇

🍉#چیلله_گئجه‌_سی‌ نمه (نییه) #قارپیز(#قارپوز) یئیرلر؟
چرا "شب چلّه" هندوانه می‌خورند؟

🖇برداشت از کانال #باریش_سسی

✅چیلله
⛔️یلدا

💻@turkanxorasan

چرا در شب چیلله هندوانه (قارپوز) میخورند؟


🌨ﻗﺎﺭ:
ﻗﺎﺭ ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ ترﮐﯽ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮﻑ.
پوز به معنی ﺧﺮﺍﺏ ﮐﺮﺩﻥ ﯾﺎ ﻧﺎﺑﻮﺩ ﮐﺮﺩﻥ است.(#پوزماق)

🍉ﻗﺎﺭﺑﻮﺯ ﯾﺎ #ﻗﺎﺭﭘﻮﺯ ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻨﺪﻭﺍﻧﻪ،
ﭘﺲ ﻣﻌﻨﯽ ﺁﻥ میﺷﻮﺩ:
ﺍﺯ ﺑﯿﻦ ﺑﺮﻧﺪﻩ‌ی ﺑﺮﻑ
قارپوز يئمه‌ک:
قارپيز يئمه ک = هندوانه خوردن

❄️چرا در #چيلله_گئجه_سی، قارپوز خورده میشود؟
بررسی نامهای "هندوانه" در اغلب مناطق آذربایجان، خراسان، فارس و اروپا نشان می‌دهد که نام مورد استفاده در ترکی قابل استنادترين کلمه در بررسی مفهومی نام اين صِيفی است.
برای مثال
در #فارسی:
#هندوانه = چيزی که "ره آوردی از هند" است.
در #انگليسی:
water melon = صيفیِ آبکی

ملاحظه می‌کنيد که هر دو توضيحی هستند و معنای مستقيمی ندارند که رابطه اسطوره‌ای اين صيفی را با آن مورد بررسی قرار دهيم.

در #روسی:
арбуз arbuz

در #يونانی:
ικαρπούξ karpozi

و همانگونه که ملاحظه می‌گردد از قارپوز ترکی مشتق شده‌اند.

❄️اين بررسی و مرور رابطه هندوانه را با "قار" (برف) محرز میسازد.
پس نگهداری "قارپوز" تا شروع زمستان که از #شب_چله شروع می‌شود حلقه‌ای از زنجيره‌ی تفکر اسطوره‌ای ماست و در اين حين نام "قارپوز" کاملا با مسما است.

❄️اسم خوردنی مورد نظر، خود گويای کاربرد آن است يعنی بايستی به فصل برف و يخ رسانده شود اما آيا کلمه "قارپوز" با "قار" صرفا دارای همين ارتباط است؟

در جواب اين سوال بايد گفته شود:
مسأله کمی عميق‌تر از اين ارتباط است. عيمق بودن مسأله به سيستمی بر می‌گردد که کلمات اينچنينی را در بر می‌گيرد:

#قيش = زمستان / #قار = برف

#قاری = عجوزه / #قاريماق = پير شدن

#قارتيماق = پير شدگی بافتهای گياهی که توأم با سفت شدگی آنها است.

#قارغيش = نفرين / #قارغی = پيکان، نوک تير

#قيرماق = کشتار کردن / #قورخو = ترس

#قيشقيرماق = فرياد کشيدن شديد

#قيرو = برفی که به شکل گِرد بوده و سفت است

#قارپيز = هندوانه / #قوتلو = مبارک، خوش يُمن

حالا معلوم می‌شود که چرا اين کلمات دارای ارتباط سيستماتيک با يکديگر بوده و توجيه دقيق اسطوره‌ای دارند.



❄️ﭘﺮﻭﺗﻮ ترکها و قارپوز:

#ﭘﺮﻭﺗﻮ_تورکها (#تورﮐﺎﻥ_ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ) ﺑﺮ ﺍﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪﻩ ﺑﻮﺩﻩ‌اﻧﺪ:
ﺷﺐ ﺁﺧﺮ #ﭘﺎﯾﯿﺰ ﺭﺍ ﺍﮔﺮ "ﻗﺎﺭﭘﻮﺯ" ﺑﺨﻮﺭﻧﺪ، ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺑﺮﻑ ﻭ ﺳﺮﻣﺎﯼ #ﺯﻣﺴﺘﺎﻥ ﺍﯾﻤﻦ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺷﺪ.
ﺍﯾﻦ ﺭﺳﻢ ﺍﺯ ﺩﯾﺮ ﺑﺎﺯ ﺗﺎ الان ﺩﺭ ﻣﯿﺎﻥ ملت ترک ﺭﻭﺍﺝ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ دارد.

❄️ #یلدا ریشه‌ ترکی ندارد چون این رسم متعلق به ترکهاست و چیلله باید گفته شود.
به ترکی چیلله و به فارسی چله (چلّه) نامیده می‌شود.



✍ استاد #ناصر_منظوری

#نشر_حداکثری🙏🌹

✅چیلله
⛔️یلدا



خوراسان تورکلرینین کانالی
http://t.me/turkanxorasan

#چیلله #چله


❄️چیلله به معنی "نهایت کشیدگی شب" می‌باشد نه برگرفته از مفهوم فارسی "شروع چهل روز زمستان"

🏹در ترکی یای یعنی کمان
چیلله نیز یعنی زه (زه کمان) و نیز محل زه برای گذاشتن تیر هنگام پرتاب آن
اوخ یعنی تیر (تیرِ کمان)

☀️در ترکی به #تابستان نیز #یای گفته می‌شود.
وقتی گفته می‌شود:
"یایین چیلله‌سی" (چلّه تابستان)
(تداعی کننده‌ی کشیدگی نهایی کمان به هنگام انداختن تیر) یعنی نهایت و اوج کشیدگی تابستان که چهل و پنج روز رفته از تابستان است.

🌨قیشین چیلله‌سی (چلّه #زمستان) نیز به معنای کشیدگی نهایی سرما است.
دوبار است:
چهل روزه (بؤیوک چیلله)
بیست روزه (کیچیک چیلله)
یعنی زمستان دوبار به اوج می‌رسد.

🔺چیلله گئجه (شب دارای کشیدگی نهایی)
وقتی گفته می‌شود:
"چیلله گئجه‌سی" (شب چلّه) در واقع یعنی نهایت کشیدگی شب.
ولی تحت تأثیر تفسیرهای رایج به معنای شروع چلّه‌ی زمستان تلقی می‌شود که البته اینگونه نیست و در واقع به نظر خیلی از زبانشناسان واژه چلله برگرفته از مفهوم ترکی "نهایت کشیدگی شب" می‌باشد نه برگرفته از مفهوم فارسی "شروع چهل روز زمستان"

❄️اینکه چرا "چیلله" یا "چِلّه" که معنای "زه کمان" و "محل نشستن ته تیر در کمان" و نیز مفهوم "نهایت کشیدگی" را در مورد "بلندترین شب" ، "شدت تابستان" و "شدت زمستان" بایستی با عدد "چهل" توجیه و تفسیر نمود، کاری است که روشنفکران پرداخته‌اند و خود نیز بایستی جوابگو باشند.
(پس در اینصورت باید به چلّه کوچک که بیست روز است نیز "بیسته" گفته شود...!؟)

❄️صدای (ل) دارای مفهوم "انتقال" می‌باشد و تکرار یک صدا، مفهوم استمرارِ تکراریِ حرکت و عملی را دارد.
پس "چیلله" یا "چلّه" دارای مفهومی است که در آن عمل انتقال به تکرار اتفاق می‌افتد.
درست مثل "پیلله" یا "پلّه" که در آن عمل انتقال و تکرار اتفاق می‌افتد.
اگر "چلّه" معنی "چهل لا" نیز داشته باشد آنوقت پرسیدنی است که اولا خود "چهل" از کجا آمده و دوم اینکه معنای "پلّه" چیست؟
آیا منطقی نیست بپذیریم که "چهل" از "چیلله" حاصل شده است؟!
فقط فراموش نشود که ادیبان منکر وجود تشدید نیز در فارسی شده‌اند.

❄️"چیلله" اسمی است که از فعل "چیلمک" به معنای (زدنِ پرتابیِ توام با ضربه) ساخته شده است.
در #بازی "چیلینگ-آغاج" (الک-دولک) به زدن، "چیلینگ" یا "چیلیک" یا "چیلیه" (دولک) با "آغاج" (چوبدستی) از این فعل استفاده می‌شود:
"چیل گلسین!" (بزن بیاد)!

"چیلینگ" نیز از این فعل ساخته شده است.

"چیلمَک" اسم تلنگر شدید است که در آن ریگِ کوچکی بین پشت ناخن سبابه و نوک انگشت شست قرار گرفته و به شدت پرتاب می‌شود.
یا تلنگری که بر سطح آب به نیت پخش کردن و افشاندن آب زده می‌شود.

شکل دیگری از این فعل نیز هست که "چیله مَک" (افشاندن آب توأم با ضربه) است.

❄️به مثالهای دیگری از این دست (جهت مطالعه بیشتر) دقت کنید که چگونه این سیستم در زبان ترکی ثابت است:
#چیلله (چلّه)
#پیلله (پلّه)
#شیلله (سیلی آبدار)
#سیلله (سیلی)
#گولـله (گولّه، گلوله)
#هوررا (نوعی غذای ساده روستایی)
#شیررا (شیره)
#شوررا (احتمالا تبدیل به #شوربا شده)
#بلله (نانی که به صورت ساندویچ در می‌آورند)

"گلّه"ی فارسی نیز احتمالا از این سیستم است که در این صورت باید از فعل "گلمک" (آمدن) "گلله" (هم-آمده) ایجاد شده باشد.


✍استاد #ناصر_منظوری



خوراسان تورکلرینین کانالی
http://t.me/turkanxorasan

وقتی چلله زمستان در شهر #میناب هندوانه برداشت می‌شود، اصولا برای انسان جنوب، سرما و برف مفهومی ندارد که برای یک دقیقه طولانی بودن شب اندیشناک شود و مراسم بگیرد.

در سرمای استخوان سوز مناطق ترک‌نشین که رمه‌ها و دام تلف می‌شدند و هیچ گیاهی نمی‌رویید می‌توان مفهوم #شاختا_بابا #آیاز_آتا #بویوک_چیلله #بالا_چیلله را جز #میتولوژی آنها حساب کرد آنها که خورشید را مقدس و حیاتش را حیات خود می‌دانستند.

مثلا یک آذربایجانی تصور می‌کرد، خورشید در غروب، زیر زمین فرو رفته و با تاریکی جنگ می‌کند. نبرد گاو سیاه و سفید که نمادش در گودی زیر زمین ورزش زورخانه‌ای و کشتی مشاهده می‌شود، از همین اندیشه بر آمده است.
آنها باید تا صبح بایاتی خوانده و صحبت می‌کردند و با بیداری و خوردن میوه‌های سرخ نماد خورشید به این نبرد کمک می‌کردند.
اگر در طولانی‌ترین شب برنده میدان خورشید بود در سپیده صبح از شرق خارج می‌شد، نفس راحتی می‌کشید و با خیال آسوده می‌خوابید.

بنابراین اعیاد بایستی از منظر جغرافیا و آب و هوا نیز بررسی شوند. نه اینکه #یلدا هم مال ماست و #چلله هم مال ماست و هر سنت و فرهنگی و حتی نامها را مصادره به خود کرد و دیگران را مقلد دانست.
این متن از این جنبه نشان می‌دهد اصولا چلله نمیتواند برای مردمی که در #گرمسیری زندگی می‌کنند و از گرما و خورشید متنفر هستند ریشه و دلیلی داشته باشد.

عید نوروز و شب چلله یا ناردوغان بایرامی متعلق به ملل و کشورهای متعددی هستند و نگاه انحصاری برخی روانشهری‌ها نژادپرستانه است.


◀️توضیح: امروز مراسم چهلم مرحوم "میرعلی سید سلامت" است. بارها این مسائل را برایم شرح دادند و مثل دانش‌آموزی به گوش جان سپردم.

روحی دینج ده قالسین



✍️ دکتر رحیم آک بایراق




🗞@turkanxorasan

🔻فراخوان اولین جشنواره ملی آیینی سنتی ترک‌زبانان ایران منتشر شد

▫️فراخوان اولین جشنواره ملی آیینی سنتی ترک‌زبانان ایران به منظور ثبت و ضبط آیین‌ها و سنت‌های ترک‌زبانان سراسر کشور منتشر شد.

جزییات بیشتر را در ایران تئاتر بخوانید: 👇🏻

theater.ir/fa/162599
@irantheater


@turkanxorasan