معرفی کانال سنجش جامعه‌‌


این کانال برای طرح‌های پیمایشی (نظرسنجی از طریق پرسشنامه‌ی اجتماعی) درباره‌ی گروه‌ها، اقشار، طبقات، نسل‌ها و... متنوع در جامعه‌ی ایران راه‌اندازی شده تا اطلاعاتی را گردآوری و تحلیل کنم.
قصد ندارم درباره‌ی روش تحقیق و پژوهشگری اجتماعی در اینجا زیاده‌گویی کنم یا چیزی را تدریس نمایم، اما در هر طرح، مقدماتی را توضیح خواهم داد تا از همکاران داوطلبانه‌ی مخاطبان بهره‌مند شوم.
پس از انتشار طرح هر پژوهش (متنی کوتاه در قالب یک پست تلگرامی) و توضیحاتی مفصلتر درباره‌‌ی آنچه خواهم آزمود (طرح پژوهشی) یا آنچه آزموده‌ام (نتایج پژوهش)، پرسش‌هایی در اینجا مطرح می‌شود که لازم است به‌صورت گسترده منتشر و پاسخ داده شوند.

نکاتی را متذکر می‌شوم:
1. این طرح‌ها ایده‌ی خود من هستند و من برای هیچ سازمان دولتی و خصوصی کار نمی‌کنم.
2. این کار برای من هیچ درآمدی ندارد؛ البته به جز صرف وقت و فکر هزینه‌‌ی مادی دیگر نخواهد داشت.
3. این طرح‌ها نهایی نیستند و نظرات تخصصی و غیرتخصصی شما را خواهانم تا با ارتقای کیفیت طرح و بهبود پرسش‌ها به نتایج بهتری برسم.
4. این کانال با نظرسنجی‌های رسمی انتخاباتی و... کاری ندارد.
5. نتایج اولیه‌ی نظرسنجی را می‌توانید همین‌جا ببینید. نتایج تحلیلی حاصل از ترکیب پرسش‌ها را هم در پایان هر برنامه در اینجا توضیح خواهم داد.
6. این کانال ابتدابه‌ساکن با هدف نظرسنجی ساخته شده، بنابراین جهت‌گیری اجتماعی-سیاسی من در آن دخیل نخواهد بود. برخلاف نظرسنجی‌های خبرگزاری‌ها و سایت‌ها که بیشتر مخاطبان دائمی خودشان در آن شرکت می‌کنند و لذا سوگیری دارند، این کانال پیشینه یا مخاطب پیوسته‌ای نداشته و لذا نتایج آن می‌تواند به نمونه‌گیری تصادفی نزدیک‌تر باشد.

من رضا نساجی هستم، دانش‌آموخته‌ی علوم اجتماعی از دانشگاه علامه و پژوهشگر اجتماعی. کانال اصلی من اینجاست: @RezaNassaji

کانال «سنجش جامعه‌‌» را معرفی کنید:
@SocioSearch

دستور کار طرح پژوهشی برای سنجش افکار قشر مذهبی طرفدار نظام

مقدمه
پژوهش‌های بزرگ‌دامنه‌ای چون پیمایش «سنجش ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان» (موج اول، 1379؛ موج دوم، 1382؛ موج سوم، 1394؛ و موج چهارم، 1402) که با مدیریت وزارت ارشاد برگزار شده‌اند (و برخلاف سه گزارش اول، گزارش موج چهارم به‌رغم رونمایی رسمی در جمعی کوچک، قرار نیست منتشر شود) گواهی از تغییرات ارزشی در جامعۀ ایران پس از انقلاب هستند که می‌توان آنان را چونان مطالعات طولی در نظر گرفت. گزارش‌هایی که نشان می‌دهند در طول زمان باورهای جامعه دچار تحول شده است و طرفداران ارزش‌های نظام از اکثریت به اقلیت بدل شده‌اند.

اما پژوهشی نیاز است که اقشار مذهبی هوادار نظام را که در طول این زمان بر مواضع خود همچنان پای می‌فشارند، به‌عنوان پدیدۀ منفرد و موضوع در مطالعه‌ای موردی بررسی کند، نه در مقایسه با دیگر اقشار جامعه. پژوهشی از جنس پیمایش اجتماعی که پرسش‌های پرسشنامه در طیفی وسیع شامل باورهای موافقین و مخالفین، که صرفاً در طیفی از پاسخ‌های مطروحه برای موافقین نظام را در برمی‌گیرد. پژوهشی نه در مقام ارزش‌یابی کمّی تنوع باورها و تغییر باورها در جامعه، که با هدف نمایش کیفی پاسخی از پیش معلوم از گروهی که آنها را کمابیش می‌شناسیم.

بنابراین، این طرحی پژوهشی است برای ارزشیابی طرز فکر گروهی که نمی‌خواهند طرز فکرهای بدیل را بپذیرند یا تحمل کنند. کسانی که از ایشان خشمگین‌ایم و آنان نیز از ما خشمگین‌اند؛ در نتیجه، امکان گفت‌وگو نیست.

این طرح پژوهشی می‌کوشد با طرح پرسش‌هایی معلوم کند که این اقشار چقدر سواد دارند و نگاهشان دربارۀ افراد باسواد چیست؛ از چه منابعی خط می‌گیرند و خود را با چه منابعی محدود کرده‌اند؛ با چه سازوکاری فکر می‌کنند، تصمیم می‌گیرند و عمل می‌کنند؛ نگاهشان به فرهنگ و جامعه چیست؛ از مناسبات مدرن اقتصاد و سیاست چه می‌فهمند؛ و...

بسیاری از موضوعاتی که برای نسل جوان و تحصیلکرده بدیهی است (از جمله برای نسل جوان مذهبی و طرفدار نظام که می‌داند اما عامدانه تجاهل می‌کند) برای تودۀ عامه فهم نشده و حتی طرح نشده است. برای مثال، او فرق رعیت و شهروند را نمی‌داند؛ خود را موظف به خدمت به رهبر می‌داند نه رهبر را؛ وظیفۀ مسئولین را خدمت به نظام و پاسخگویی به رهبر می‌داند نه خدمت و پاسخ به مردم؛ از بسیاری رخدادهای علنی در اخبار و مناسبات نیمه‌پنهان قدرت بی‌اطلاع است و یا با ساده‌اندیشی بدان می‌نگرد؛ و...

این پرسش‌ها در چند موضوع دسته‌بندی شده‌اند که به سنجش دو موضوع کلی در مسائل اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و... می‌پردازند:
الف. سنجش سواد عمومی
ب. سنجش نگرش‌ها

پژوهشی جدی در این زمینه باید کل پرسش‌ها را با پرسش‌های اولیه (جنسیت، سن، تحصیلات، محل سکونت، قومیت، شغل و...) در اختیار پرسش‌شونده بگذارد تا امکان مقایسه‌ی پاسخ‌ها و البته برهم‌کنش پرسش‌ها با هم را داشته باشد. اما در این کانال ما هر بار دو یا چند پرسش مطرح را ذیل یک عنوان منتشر می‌کنیم.
@SocioSearch

تذکرات و ملاحظات روش‌شناختی پرسشنامه


1. مخاطب این پرسش‌ها افراد مذهبی طرفدار نظام هستند. فقط باید از آنها پرسید. (می‌توانید با اکانت‌های مختلف از چند نفر بپرسید و رأی بدهید. اما لطفاً رأی تکراری ندهید.)

2. لازم است این پرسش‌ها را افراد تحصیلکرده و مدرن از افراد مذهبی پیرامون خود بپرسند و هر مقدار توضیح برای توجیه آنان لازم بود، ارائه کنند.

3. مراقب باشید که نباید آنان را برانگیزید. در نتیجه، اگر تنشی بین شما و آنها بر سر این مسائل بوده، ابتدا تنش‌زدایی کنید یا از فرد دیگری به‌عنوان واسطۀ پرسیدن استفاده کنید.

4. هیچ نفع مادی و غیرمادی در این نظرسنجی نیست و جای رقابت، لجبازی و... ندارد. بنابراین، افرادی که در شمول «طرفدار نظام» نیستند، پاسخ ندهند.

5. هدف اصلی این پرسش‌ها، دادن اعداد و ارقام، از جمله درصد، نیست. می‌خواهیم طرز فکر گروهی از افراد جامعه را در قالب چند پرسش و طیفی از پاسخ‌ها بسنجیم. این کار ذهن ما را نسبت به برداشت‌های کلی که از آنان سراغ داریم، روشن‌تر می‌کند.

6. با مخاطبانی سر و کار داریم که ممکن است حتی در حد یکی از این شش پاسخ موجود هم به پرسش مورد نطر فکر نکرده‌ باشند. در نتیجه، این پرسش و پاسخ‌ها می‌تواند به ذهن آنها تلنگری وارد کند. البته در این باره هم توقع چندانی نداریم. فروتنانه و حتی نومیدانه باید پیش رفت.

7. بسیار محتمل است استقبالی از این پرسش‌ها نشود، اما حتی اگر به‌عنوان تمرینی شخصی برای سنجش آرا و معیاری برای فهم «دیگریِ» طرفدار نظام در پیرامون خودتان نظر بگیرید، حرکتی به پیش است. پاسخ به این پرسش که چرا میان شما و آنان، حتی در محیط خانواده، امکان گفت‌وگو نیست و چرا در مسائل مختلف فهم مشترکی شکل نمی‌گیرد.

از همکاری شما سپاسگزارم.
@SocioSearch