سُم‌کوبیِ اسبان

▪️دبا: «سَنْگْ‎زَنی»، یکی از آیین‌های عزاداری در ایران است که زنده‌یاد حسن ذوالفقاری، مدخلی مختص آن در دانشنامۀ فرهنگ مردم ایران نوشته است. در آستانۀ تاسوعا و عاشورای حسینی (ع)، فرازی از آن را در ادامه می‌خوانیم.

▪️«در بیشتر مناطق ایران، در عصر روز عاشورا، سنگ‎زنی انجام می‎گیرد. منحصر‌به‌فرد‌بودن شکل عزا، صدای حاصل از رفتار و گفتار عزاداران و صدای برخورد سنگها و چوبها، نوعی موسیقی در دستگاه نوا را که بسیار مهجور بوده است، یادآور می‎شود. زمان برگزاری آن در سامان، سالی یک بار و آن هم در سپیده‎دم عاشورا ست. سنگ‎زنان در این مراسم، دو چوب خراطی‎شده و یا به گفتۀ هانری ماسه، دو دندۀ کوچک حیوانی را، که به شکل نیمکرۀ کوچک به اندازۀ کف دست است، به دست می‌گیرند و با هدف عزاداری، همراه با آهنگ نوحه و در دو شیوۀ تک‌ضرب و سه‌ضرب به هم می‎زنند. اصطلاح سنگ برگرفته از مهره‎های مکعب‌شکل چوبی است که بندی چرمی دارد که انگشت میانی در آن جای می‎گیرد و تسمه‎ای دارد که دور مچ می‎پیچند. سنگ‎زنی مستلزم نیروی جسمانی قابل توجه از سوی مجریان است. ظاهراً به‌سبب ضایعات ناشی از پرتاب تکه‎های سنگ، به‎تدریج چوب جای سنگ را گرفته، و به جای «سنگ‎زنی»، عبارت جغجغه‎زنی جایگزین آن شده است.

▪️در هنگام اجرای مراسم، هر نفر در هر دست یک سنگ دارد که با آهنگ نوحه بدن را یک بار به جلو خم می‎کند و دو سنگ را به هم می‎زند؛ بار دیگر در طرف چپ، بار سوم در طرف راست و سرانجام در بالای سر سنگها را به هم می‎زند. هر حرکت دست با حرکت بدن هماهنگ است؛ اگر دست به چپ رفت، بدن نیز به چپ متمایل می‎شود. به‌همین‌ترتیب، وقتی که به جلو می‎روند، پای راست به جلو می‎رود و وقتی دستها را بالای سر بردند، پاها جفت می‎شود و سنگ‎زنان بیش از یک متر از زمین برمی‌خیزند و سنگها را در بالای سر می‎کوبند. هانری ماسه حرکت سنگ‎زنان را به رقص تعبیر می‎کند.

▪️سنگ‎زنی گاه مختص برخی اصناف بوده است، چنان‌که در قم، صنف کلاه‎مالها این مراسم را اجرا می‌کردند. این رسم در میان برخی اصناف فارس نیز دیده شده است. گویا در گذشته، لباس آنان نیز مخصوص بوده است. نوشته‎اند که در اواخر دورۀ قاجار، دسته‌‎ای از سنگ‎زنان کاشی با لباس متحدالشکل نمودار می‎شدند.»

▪️متن کامل این نوشتار را در صفحات ٣۵٢ تا ٣۵۴ از جلد پنجمِ دانشنامۀ فرهنگ مردم ایران و هم‌چنین پیوند آن در تارنمای مرکز بخوانید:
https://www.cgie.org.ir/fa/article/257727
@cgie_org_ir

‍ آیین چمر و نوای چمری
عنایت خانمحمدی

سوگ در واقع همان عشق است! سوگ، آنطور که من آموخته‌ام، در واقع همان عشقی است که می‌خواهید نثار کنید، اما نمی‌توانید. تمامی آن عشقی که به تمامی ابراز نشده است، در گوشه‌ی چشمان شما، در آن گره‌ی دردناکِ گلویتان و در آن بخشِ توخالیِ سینه‌تان جمع می‌شود. سوگ در واقع همان عشق است که جایی برای رفتن ندارد؛ سوگ در واقع عشقی در بند است.
جیمی اندرسن

یکی از آیین های باستانی ایرانیان که هنوز مورخان و اسطوره شناسان نتوانسته اند ابعاد و زوایای مختلف آن را بشناسند آیین چمر است. به گونه ای که هنوز معنای واحدی که محققان بر آن اتفاق نظر داشته باشند، برای این کلمه ارائه نشده است.
چمر در لغت‌نامهٔ دهخدا به معنی آشکار و ظاهر و در فرهنگ عمید به معنای محیط، دایره و هر چیز دایره‌مانند و معانی دیگری مانند (چه‌مه‌ره) یعنی (چشم‌به‌راه) یا (چم و چمانن) به معنای خم و خم‌ کردن نیز تعبیر شده‌است.
سابقا در شهرهای غرب کشور همچون شهرستان های لرستان، کرمانشاه ، ایلام و همدان این آیین مورد توجه اهالی بوده اما اینک بیشتر در مناطق روستایی و عشایری بوِیژه در میان لک زبانها اجرا می شود.
در این مناطق نوای چمر یا چمری جزیی تفکیک ناپذیر از مراسم و آیین چمر است، کیخسرو پورناظری در این باره می گوید: چمري يكي ازانواع موسيقي است كه در آن سرنا و دهل به كار برده مي‌شود و با آهنگ‌هاي مخصوص كه زده مي‌شود هيات‌ها حالت پرشكوه و بهت‌انگيز و غم‌آلود خود را نشان مي‌دهند.
طریقه اجرای چمری بدین گونه است که با فرارسیدن ماه محرم و روز عاشورا چند نفر از ابتدای صبح ساز و دهل های خود را نواخته و با این حرکت وقوع عزایی بزرگ را خبر می دهند. و با نواي عزاي ساز و دهل بيت‌هايي حزين در وصف رفتار، رشادت‌ها و مظلوميت امام حسین(ع) و يارانش به‌زبان های لری، لکی و كردي براي مردم عزادار مي‌خوانند.
آقای علی خوش تراش درباره چمر و نوای چمری با جزییات بیشتر نگاشته است:
با بالا آمدن آفتاب و به نوا درآمدن سرنا و دهل در میدان چمرگاه، بستگان و اقوام صاحب عزا دور هم جمع شده و در دو صف جداگانه زن و مرد روی خطی دایره‌وار در چمرگاه صف می‌بندند. نخست مردان صف بسته و علم‌ها و کتل‌ها را در قسمت‌های مختلف صف جای می‌دهند، سپس زنان در انتهای صف مردان، صف بسته و پارچه‌ای سیاه را جلوی خود می‌گیرند و سپس (ایش‌ها و روکرها) در چند دسته چهار تا شش نفری و معمولاً در دسته‌های مختلف به همراه نوازندگان دهل و سرنا به سرودن شعرهای فی‌البداهه در رثای متوفی می‌پردازند. همسرایان ضمن سرودن همزمان شعرشان به همراه نوازندگان دهل و سرنا و به‌آرامی حول می‌دانی دایره‌شکل که صفوف فشردهٔ مردان و زنان میهمان آن را احاطه کردند به حرکت درمی‌آیند.

کانال روستاپژوهی https://t.me/RURALRESEARCHS

کتاب سواد رسانه‌ای عنوان اثری است که به قلم دبلیو جیمز پاتر و با ترجمه دکتر احسان شاه‌قاسمی عضو هیات علمی دانشگاه تهران در سال 1399 به چاپ رسید. «سواد رسانه‌ای» به دنبال آن است تا نشان دهد رسانه‌ها چگونه باورها و الگوهای رفتاری افراد را شکل می‌دهند. این کتاب از پانزده فصل آموزشی و ۶ فصل مسأله‌محور تشکیل شده است. هدف پانزده فصل آموزشی این است که به مخاطب چارچوبی از ایده‌ها را بدهد تا دانش افراد از ساختارهای دانش در چهار حوزه سازمان‌ یابد. این حوزه‌ها عبارتند از دانش دربارۀ صنایع رسانه‌ای، دانش دربارۀ مخاطبان رسانه‌ها، دانش دربارۀ محتوای رسانه‌ای و دانش دربارۀ اثرهای رسانه‌ای.نویسنده «سواد رسانه‌ای»، استاد دانشگاه کالیفرنیا و دارای مدرک دکتری در دو رشتۀ «مطالعات ارتباطی» و «تکنولوژی آموزشی» است. او بیش از دو دهه رسانه تدریس کرده و سردبیر ژورنال پخش گسترده و رسانه‌های الکترونیک بوده است. روستاپژوهی، توسعه و ایران شناسی https://t.me/RURALRESEARCHS

معرفی کتاب سواد رسانه ای از زبان مترجم دکتر احسان شاه قاسمی عضو هیات علمی دانشگاه تهران

‍ ⚫️ تابلو عصر عاشورا و استاد فرشچیان
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان هنری عناصر تابلوی عصر عاشورای استاد فرشچیان به حدی ماهرانه و در ارتباطِ نزدیک با یکدیگر قرار گرفته اند که از آن اثری زیبا و تاثیرگذار ساخته اند. استفاده از رنگ های تیره در کنار حالتِ زنان و دخترکانِ عزادار و اسبِ امام حسین (ع) تصویری را ساخته که حزن و اندوه واقعه را به خوبی به مخاطب القا می کند.
خود استاد محمود فرشچیان تابلوی عصر عاشورا را بهترین کاری می‌داند که تا به حال انجام داده است. ایشان درباره خلق این اثر می‌فرمودند:
سه سال پیش از انقلاب، روز عاشورا مادرم گفت: برو روضه گوش کن تا چند کلام حرف حساب بشنوی!
گفتم:
من حالا کاری دارم بعد خواهم رفت!
رفتم اتاق، اما خودم ناراحت شدم. حال عجیبی به من دست داد، قلم را برداشتم و تابلوی عصر عاشورا را شروع کردم. قلم را که برداشتم همین تابلو شد که الان هست، بدون هیچ تغییری!
الان که بعد از ۳۰ سال به این تابلو نگاه می‌کنم، می‌بینم اگر می‌خواستم این کار را امروز بکشم، باز هم همین تابلو به وجود می‌آمد، بدون هیچ تغییری!
این تابلو یک چیزی دارد، که خود من هم گریه‌ام می‌گیرد!
استاد هم چنین می‌فرمودند:
در میان آثارم، علاقه‌ام بیشتر به آثاری است که مردمم آن را دوست داشته باشند. اما از میان آثارم، تابلوی عصر عاشورا را بسیار دوست دارم و این به دلیل دلبستگی‌ام به حضرت اباعبدالله الحسین (ع) و واقعه روز عاشوراست که همیشه مرا تحت تاثیر قرار داده است. اگر بخواهم آن را بار دیگر نیز به تصویر بکشم به همین شکل آن را خواهم کشید!
فرشچیان این تابلو را در سال ۱۳۶۹ به موزه آستان قدس رضوی اهدا کرد. فرشچیان آثار دیگری نیز درباره عاشورا و موضوعات تاریخی دیگر دارد، اما تابلوی عصر عاشورا به دلیل تاثیرگذاری خاص خود ماندگار شده است!
📙سیره فرزانگان، عبدالحسن بزرگمهرنیا، نشر سامان دانش، به نقل از:
خبرگزاری جهان نیوز، ۹۶/۷/۸
کانال روستاپژوهی، توسعه و ایران شناسی
🆔 https://t.me/RURALRESEARCHS

✅ ۱۶امین نشست از سلسله نشست‌های تخصصی در حوزه برنامه‌ریزی و توسعه روستایی توسط پژوهشکده سوانح طبیعی و کرسی یونسکو در مدیریت سوانح طبیعی برگزار می‌گردد.

🔰 نشست سرمایه‌گذاری بخش دولتی، خصوصی و مردمی در نواحی روستایی

‼️ زمان: شنبه ۳۰ تیرماه ۱۴۰۳؛ ساعت ۱۴:۰۰ الی ۱۶:۰۰

🔻 سخنرانان:
▫️ دکتر وحید سعادت معاون امور سرمایه‌گذاری، فرهنگی و اجتماعی معاونت توسعه روستایی ریاست‌جمهوری
▫️ دکتر احمد ابراهیمی مدیر توسعه سرمایه‌گذاری و تسهیلات شرکت مادر تخصصی صندوق حمایت از توسعه سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی
▫️ دکتر حامد قادرمزی استادیار دانشکده علوم جغرافیایی دانشگاه خوارزمی

🔸 شرکت در این وبینار برای عموم آزاد است و گواهی حضور به شرکت‌کنندگان اعطا خواهد شد.

🌐 کسب اطلاعات بیشتر:
https://ndri.ac.ir/rural-development-meetings-16

🌐 ثبت‌نام:
https://eseminar.tv/wb141142

🌐 کانال بله پژوهشکده سوانح طبیعی:
http://ble.ir/join/9gmGPo7mq2

🌐اینستاگرام پژوهشکده سوانح طیبعی:
https://www.instagram.com/ndri.ac.ir?igsh=MmtyM2owNnl1c2xt

قدیمی ترین کولر ایران !

در زمان آل بویه یکی از وسایل دفاع از خود در برابر گرما، آویختن خیش بود. خیش پرده ای بود از کتان یا کرباس کلفت که مانند بادبان کشتی از اتاقی که به آن خیشخانه می گفتند می آویختند.

مردم پرده خیشخانه را مرطوب نگاه می داشتند و ریسمانی به آن می بستند. وقتی که ریسمان را می کشیدند و پرده به حرکت در می آمد، هوای اتاق خنک می شد. این کار هنوز در برخی از مناطق کویری ایران انجام می شود.

منبع: آل بویه، اصغر فقیهی، صفحه ۶۰۲

(تو این گرمای طاقت فرسا واقعا کولر یک‌ اختراع و نعمت خیلی بزرگ هست)

روستاپژوهی، توسعه و ایران شناسی https://t.me/RURALRESEARCHS

دکتر علی بلوکباشی : خیش‌خانه نخستین دستگاه تهویه‌ مطلوبی است که جدا و یا پیوسته با خانه ساخته شد. خیش‌خانه با روی هم قرار گرفتن خار روی نمد و یا خیمه ساخته می‌شد که با ریختن آب روی خارها و عبور هوا از آن، هوای خنک و مطلوب وارد خانه می‌شد. خیش‌خانه‌ها چند هزار سال پیش توسط مردم بلوچ ایران ابداع شد، همچنین گزارش‌هایی تاریخی از وجود این فنّاوری در زمان ساسانی خبر می‌دهند.
هندی‌ها با تقلید از بلوچ‌ها خیش‌خانه را به هندوستان بردند و آنجا به جای خار از خس و خاشاک خوش‌بو استفاده کردند تا علاوه بر هوای خنک بوی مطبوعی در خانه بپیچد که بعدها به خوشبوخانه معروف شد.
دیلیمان در شیراز با لوله‌کشی کردن آب و ریخته شدن قطره‌ای آب بر روی خیش‌خانه تحولی را در این فناوری ایجاد کردند. اما تحول‌یافته‌ترین شکل خویش خانه، گنبد خیش است که در بالای گنبدهای بلند خانه‌ها خیش‌ها قرار می‌گرفت و در خانه‌های بزرگان و شاهان چند کنیز وظیفه داشتند با باد زدن خیش‌ها از بالای گنبد هوای مطبوع را وارد خانه کنند.

دکتر علی بلوکباشی: یکی از فناوری‌‌های ایرانیان آسیاب بود که در بلوچستان برای تولید نیروی مکانیکی استفاده می‌شد، بعدها این فناوری از ایران به ترکیه رفت و از آنجا به هلند و کشورهای اروپایی که در آنجا به آسیاب ترکی مشهور است. کشور هلند بخش بزرگی از نیروی برق خود را با بهره از این آسیاب‌های بادی تأمین می‌کند. روستاپژوهی، توسعه و ایران شناسی https://t.me/RURALRESEARCHS

این فیلم حقیقت تلخ جهان امروز است. کافی است انسان اندکی آزاده باشد تا فارغ از هرگونه تعصب و گرایش نژادی و ملی و سیاسی و فرهنگی و اجتماعی از این وضع فاجعه بار و رقت انگیز جهان کنونی قلبا متاسف شود. اینها نمایندگان کنگره کشوری هستند که بزرگترین مدعی انسانیت و حقوق بشر و آزادی در جهان است اما بارها ایستاده و نشسته، نتانیاهو قصاب غزه و عامل نسل کشی 40000 زن و کودک بی دفاع و بیگناه را با جان و دل تشویق کردند. البته به تاریخ این کشور بنگریم این رفتارها چندان هم عجیب نیست چرا که اجداد مهاجر اینها کشور خود را بر روی نعش میلیون ها سرخ پوست بومی یا برده آفریقایی بنا نهاده اند. اینجا یاد گفته فوکو این متفکر منصف فرانسوی افتادم که همواره انسان غربی هویت خویش را در تضاد و تقابل با «دیگری» تعریف کرده است و اکنون نیز با واژه حقوق بشر از مسیر غارت نفت وچپاول منابع حیاتی و طبیعی جهان سوم بویژه خاورمیانه و جنگ افروزی و فروش تسلیحات مرگبار خود با عناوین و توجیهات مختلف باز آماده اند میلیون ها زن و مرد و کودک و پیر بیگناه دیگر را همچون زنان و کودکان ویتنام و عراق و افغانستان و غزه و سوریه و... قربانی و آواره و به قتل برسانند.