Kitob - ma'rifat oʻchogʻi
Reja:
1. Kitob tafakkur gulshani.
2. Kitobga oshno qalblar
3. Kitob - kelajagimiz poydevori.
Kitob insoniyat kitob durdonalari toʻlab avlodlarga yetkazuvchi vosita, odamzot yaratgan moʻjizalardan biri hisoblanadi. Kitob insonning eng yaqin doʻsti v maslahatchisi, aql qayrogʻi va bilim manbai, fikrlash quroli, xazinalar kaliti, tafakkur manbai hisoblanadi. Kitob moziy darakchisi bugunning tarbiyachisi va muallimi, kelajakning yoʻlboshlovchisi. Uma'naviy hazina haqiqiy boylik. Dono xalqimiz kitob haqida shunday deydi: "Kitob koʻrmagan kalla - giyoh unmagan dala". Bu hikmatli soʻzda shunday ma'no borki, giyoh oʻsmagan dalani hech kimga foydasi yoʻq, undan hech kim manfaat topmagani kabi kitob koʻrmagan kalla ham shu kabi hech kimga foydasi tegmaydi, oʻz fikrini namoyan qila olmaydi, qaysi gapni qayerda ishlata olmaydi. Shuning uchun koʻp kitob mutolaa qilib tafakkurimizni oʻstirishimiz zarur.
Ajdodlarimiz hayotida ham kitob muhim rol oʻynagan. Ular kitobni oʻz doʻstlariday koʻrishgan. Jumladan Alisher Navoiy shunday degan: "Kitob-beminnat ustoz.har daqiqa u bizni donishmandlarning bilim xazinasi bilan oshno eta oladi". Kitobni biz azaldan boylikdan ustun qilib kelganmiz. Bunga bir misol, Abu Ali Ibn Sino Buxoro hukmdori Nux ibn Mansurni davolagach, evaziga oltini kumushga toʻla sandiqqa emas, balki saroy kutubxonasidan foydalanish imkoniyatini qoʻlga kiritishni avzal kran edi. "Kitobdan yaxshi doʻst yoʻq", "Kitob-beminnat doʻst" kabi maqollarni eshidganmiz. Buyuk rus olami Aleksandr Pushkin doimo kitobni doʻst tutgan . Pushkin vafot etar chogʻida, unga "doʻstlaringiz bilan vidolashing", deyishadi. Pushkin xonaning burchagidagi kitob javonida termulib, "Xayr, mening doʻstlarim!" deya jon bergan. Biz ham kitobni doʻst tutmogʻimiz lozim, zero barcha bilimlarning manbai bu kitob.
Inson bilimli tarbiyali, kasb-hunarli, baxtli boʻlishining muhim olimi-bu kitobga doʻst boʻlish, hamisha kitob oʻqish, kitob mutolaasini umr boʻyi kanda qilmaslikdir. Kitobga hamroh boʻlgan inson faqat va faqat odamiylik saboqlarini oʻrganadi. Ayniqsa, yoshlarning baxt-u kamoli, osoyishta va farovon hayotida kitob mutolaasining alohida o’rni bor. Har qanday muvaffaqiyatning kaliti bu kitobdir. U kelajagimiz poydevori. Shunday ekan aziz yoshlar kitob oʻqing zero, kitob insonning hayot yoʻlidagi yoʻldoshi boʻlsa, hayot soʻqmoqlaridan mamnuniyat bilan oʻtadi.
Reja:
1. Kitob tafakkur gulshani.
2. Kitobga oshno qalblar
3. Kitob - kelajagimiz poydevori.
Kitob insoniyat kitob durdonalari toʻlab avlodlarga yetkazuvchi vosita, odamzot yaratgan moʻjizalardan biri hisoblanadi. Kitob insonning eng yaqin doʻsti v maslahatchisi, aql qayrogʻi va bilim manbai, fikrlash quroli, xazinalar kaliti, tafakkur manbai hisoblanadi. Kitob moziy darakchisi bugunning tarbiyachisi va muallimi, kelajakning yoʻlboshlovchisi. Uma'naviy hazina haqiqiy boylik. Dono xalqimiz kitob haqida shunday deydi: "Kitob koʻrmagan kalla - giyoh unmagan dala". Bu hikmatli soʻzda shunday ma'no borki, giyoh oʻsmagan dalani hech kimga foydasi yoʻq, undan hech kim manfaat topmagani kabi kitob koʻrmagan kalla ham shu kabi hech kimga foydasi tegmaydi, oʻz fikrini namoyan qila olmaydi, qaysi gapni qayerda ishlata olmaydi. Shuning uchun koʻp kitob mutolaa qilib tafakkurimizni oʻstirishimiz zarur.
Ajdodlarimiz hayotida ham kitob muhim rol oʻynagan. Ular kitobni oʻz doʻstlariday koʻrishgan. Jumladan Alisher Navoiy shunday degan: "Kitob-beminnat ustoz.har daqiqa u bizni donishmandlarning bilim xazinasi bilan oshno eta oladi". Kitobni biz azaldan boylikdan ustun qilib kelganmiz. Bunga bir misol, Abu Ali Ibn Sino Buxoro hukmdori Nux ibn Mansurni davolagach, evaziga oltini kumushga toʻla sandiqqa emas, balki saroy kutubxonasidan foydalanish imkoniyatini qoʻlga kiritishni avzal kran edi. "Kitobdan yaxshi doʻst yoʻq", "Kitob-beminnat doʻst" kabi maqollarni eshidganmiz. Buyuk rus olami Aleksandr Pushkin doimo kitobni doʻst tutgan . Pushkin vafot etar chogʻida, unga "doʻstlaringiz bilan vidolashing", deyishadi. Pushkin xonaning burchagidagi kitob javonida termulib, "Xayr, mening doʻstlarim!" deya jon bergan. Biz ham kitobni doʻst tutmogʻimiz lozim, zero barcha bilimlarning manbai bu kitob.
Inson bilimli tarbiyali, kasb-hunarli, baxtli boʻlishining muhim olimi-bu kitobga doʻst boʻlish, hamisha kitob oʻqish, kitob mutolaasini umr boʻyi kanda qilmaslikdir. Kitobga hamroh boʻlgan inson faqat va faqat odamiylik saboqlarini oʻrganadi. Ayniqsa, yoshlarning baxt-u kamoli, osoyishta va farovon hayotida kitob mutolaasining alohida o’rni bor. Har qanday muvaffaqiyatning kaliti bu kitobdir. U kelajagimiz poydevori. Shunday ekan aziz yoshlar kitob oʻqing zero, kitob insonning hayot yoʻlidagi yoʻldoshi boʻlsa, hayot soʻqmoqlaridan mamnuniyat bilan oʻtadi.
Kostitutsiya baxtimiz va porloq kelajagimiz kafolatidir.
Reja:
1. Konstitutsiya baxtimiz qomusi.
2.Konstitutsiya erkinligimiz kafolati. 3.Qomusimiz-baxtimiz
Konstitutsiya xalqimizning siyosiy-huquqqiy tafakkuri mahsuli, asriy qadriyatlarimizning beqiyos timsolidir.
(SH.Mirziyoyev) Dunyo ulkan,bepoyon va qiziqarlidir. Yangi narsalarni o'rganish,notanish voqealarni idrok qilish va anglashdan maroqliroq mashg'ulot ham topilmasa kerak. Buning esa ming-minglab yo'llari mavjuddir:mutolaa qilish, ilmiy-ommabop teleko'rsatuvlarni tomosha qilish tajriba sinovlar o'tkazish, yangidan yangi odamlar bilan tanishish,u yoki bu masalani muhokama etish.Konstitutsiya garchi hajman anchayin chog'roq hujjat bo'lsa-da,unda shunchalik ko'p bilim va donishmandlik jo etilganki,mazmuni butun boshli olam bilan qiyoslagulikdir.Uzoq asrlar davomida bashariyat ming-minglab qoidalar va nizomlardan jamiyat hayoti uchun asosiylarini o'ta muhimlarini tanlab oldi.Aynan ana shu tanlab olinganlari konstitutsiyaning yaratiloshiga poydevor bo'ldi. Konstitutsiyada bayon etilgan tushunchalar shu qadar ahamiyatliki,hech bir odam ularsiz yashay olamydi,negaki inson har kuni duch keladigan muammoni hal etilishi ham ko'pincha mamlakat asosiy qonuniga kiritilgan qoida va moddalarga bog'liqdir. Umumiy ishlarni hal etish uchun kishilardan birlashish,davlat tashkil etishni davlat odamlariga ishonib topshirish talab etilgan. Ammo hamma vaqt ham davlat odamlari qolgan aholiga nisbatan odilona ish tutaverishmagan. Ayni mahalda ayrim odamlar davlat odamlari buyruqlariga bo'ysunmagan jamiyat qoudalarini buzgan hollar ham uchrab turgan. Qonunlarni kishilarning birgalikda yashashi va ishlashi uchun eng muhim hujjatlarda mustahkamlangan qoidalarni yaratishga ehtiyoj vujudga kelgan.
Qadimgi Gretsiya faylasufi Platon davlat va qonunlar yaratish sari bosib o'tgan yo'lini shunday tavsiflaydi:"Deydilarki,adolatsizlikka yo'l qo'yish ,odatda, soz unga sabr qilosh esa og'ir kechdi.Ammo,ma'lum bo'ldiki, birinchisida yaxshisiga qaraganda, ikkinchisida yomoni ko'proq ekan.Kishilar har ikkalasini ham ta'tib ko'rishganidan so'ng bir-birlari bilan ahdlashib olish zarurligini anglab yetishdi.Adolatli sanalgan narsa qonunga aylandi.Qonuniylik ca adolat shu tariqa vujudga kelgan". Mamlakatda boshqa qonunlar poydevori bo'lgani sababli konstitutsiya davlatnins asosiy konuni hisoblanadi. Inson o'z hayotini borliqqa,uning qoidalariga e'tibor bermay tashkil eta olamaydi.Shuning uzun o'zini kashf qilishda o'rganishda uning xususiyatlarini,me'yorlarini kengroq bilishga intiladi. Konstitutsiya huquqiy davlatning asosiy belgisi hisoblanadi. Unda jamiyatning ijtimoiysiyosiy xususiyati taraqqiyotining bosh mezonlari,mamlakat ichki va tashqi siyosatining asosiy yo'nalishlari va ifodasini topgan bo'ladi.
Vatanimiz taqdirida konstitutsiyaning o'rni beqiyosdir.Konstitutsiyamizni ta'riflaganda, balki qoidalarini moddama-modda ro'yobga chiqarish asosida uni hayotimiz qomusi deb bilishimiz va qadrlashimizn katta ahamiyat kasb etadi. Konstitutsiyamizda xalqimizning huquqiy demokratik davlat adolatini fuqarolik jamiyati, erkin va farovon hayot qurishdek orzu-havasi o'zining to'liq ifodasini topgan. Unda hayotimizning garovi bo'lmish tinchlik, osoyishtalik,totuv hayotning asoslari belgilab berilgan.
@Insholar_toplami
Reja:
1. Konstitutsiya baxtimiz qomusi.
2.Konstitutsiya erkinligimiz kafolati. 3.Qomusimiz-baxtimiz
Konstitutsiya xalqimizning siyosiy-huquqqiy tafakkuri mahsuli, asriy qadriyatlarimizning beqiyos timsolidir.
(SH.Mirziyoyev) Dunyo ulkan,bepoyon va qiziqarlidir. Yangi narsalarni o'rganish,notanish voqealarni idrok qilish va anglashdan maroqliroq mashg'ulot ham topilmasa kerak. Buning esa ming-minglab yo'llari mavjuddir:mutolaa qilish, ilmiy-ommabop teleko'rsatuvlarni tomosha qilish tajriba sinovlar o'tkazish, yangidan yangi odamlar bilan tanishish,u yoki bu masalani muhokama etish.Konstitutsiya garchi hajman anchayin chog'roq hujjat bo'lsa-da,unda shunchalik ko'p bilim va donishmandlik jo etilganki,mazmuni butun boshli olam bilan qiyoslagulikdir.Uzoq asrlar davomida bashariyat ming-minglab qoidalar va nizomlardan jamiyat hayoti uchun asosiylarini o'ta muhimlarini tanlab oldi.Aynan ana shu tanlab olinganlari konstitutsiyaning yaratiloshiga poydevor bo'ldi. Konstitutsiyada bayon etilgan tushunchalar shu qadar ahamiyatliki,hech bir odam ularsiz yashay olamydi,negaki inson har kuni duch keladigan muammoni hal etilishi ham ko'pincha mamlakat asosiy qonuniga kiritilgan qoida va moddalarga bog'liqdir. Umumiy ishlarni hal etish uchun kishilardan birlashish,davlat tashkil etishni davlat odamlariga ishonib topshirish talab etilgan. Ammo hamma vaqt ham davlat odamlari qolgan aholiga nisbatan odilona ish tutaverishmagan. Ayni mahalda ayrim odamlar davlat odamlari buyruqlariga bo'ysunmagan jamiyat qoudalarini buzgan hollar ham uchrab turgan. Qonunlarni kishilarning birgalikda yashashi va ishlashi uchun eng muhim hujjatlarda mustahkamlangan qoidalarni yaratishga ehtiyoj vujudga kelgan.
Qadimgi Gretsiya faylasufi Platon davlat va qonunlar yaratish sari bosib o'tgan yo'lini shunday tavsiflaydi:"Deydilarki,adolatsizlikka yo'l qo'yish ,odatda, soz unga sabr qilosh esa og'ir kechdi.Ammo,ma'lum bo'ldiki, birinchisida yaxshisiga qaraganda, ikkinchisida yomoni ko'proq ekan.Kishilar har ikkalasini ham ta'tib ko'rishganidan so'ng bir-birlari bilan ahdlashib olish zarurligini anglab yetishdi.Adolatli sanalgan narsa qonunga aylandi.Qonuniylik ca adolat shu tariqa vujudga kelgan". Mamlakatda boshqa qonunlar poydevori bo'lgani sababli konstitutsiya davlatnins asosiy konuni hisoblanadi. Inson o'z hayotini borliqqa,uning qoidalariga e'tibor bermay tashkil eta olamaydi.Shuning uzun o'zini kashf qilishda o'rganishda uning xususiyatlarini,me'yorlarini kengroq bilishga intiladi. Konstitutsiya huquqiy davlatning asosiy belgisi hisoblanadi. Unda jamiyatning ijtimoiysiyosiy xususiyati taraqqiyotining bosh mezonlari,mamlakat ichki va tashqi siyosatining asosiy yo'nalishlari va ifodasini topgan bo'ladi.
Vatanimiz taqdirida konstitutsiyaning o'rni beqiyosdir.Konstitutsiyamizni ta'riflaganda, balki qoidalarini moddama-modda ro'yobga chiqarish asosida uni hayotimiz qomusi deb bilishimiz va qadrlashimizn katta ahamiyat kasb etadi. Konstitutsiyamizda xalqimizning huquqiy demokratik davlat adolatini fuqarolik jamiyati, erkin va farovon hayot qurishdek orzu-havasi o'zining to'liq ifodasini topgan. Unda hayotimizning garovi bo'lmish tinchlik, osoyishtalik,totuv hayotning asoslari belgilab berilgan.
@Insholar_toplami
Hadislar
Reja:
1.Insonni ma'naviy komillikka yetaklovchi omil
2.Jamiyat taraqqiyotida hadislarning ōrni
3.Hadis ilmi bilan shug'ullangan buyuk mutafakkirlar
Abu Nasr Forobiy deydiki, inson kamolotga yolgʻiz oʻzi erisha olmaydi. U boshqalar bilan aloqada boʻlish, ularning koʻmagi yoki munosabatlariga muhtoj boʻladi. Bunga taʼlim-tarbiyani toʻgʻri yoʻlga qoʻyish orqali ham erishish mumkin. Chunki maqsadga muvofiq amalga oshirilgan taʼlim-tarbiya insonni ham aqliy, ham axloqiy jihatdan kamolga yetkazadi. Natijada inson tabiat va jamiyat qonun-qoidalarini toʻgʻri bilib oladi, hayotda toʻgʻri yoʻl tutadi, boshqalar bilan yaxshi munosabatda boʻladi. Komil insonni shakllantirish tarbiyaning bir butun, yaxlit ikki yoʻnalishi ekanligiga urgʻu beradi. Abu Rayhon Beruniy komillikning asosini ilmli boʻlishda deb hisoblaydi va barcha illatlarning asosiy sababi ilmsizlikdir, deya urgʻu beradi. Allomaning fikricha, axloqiylik, toʻgʻrilik, odillik, tadbirkorlik, oʻzini vazmin tutish, kamtarlik, insof, ehtiyotkorlik, shuningdek, adolatli va vijdonli boʻlish komil inson qiyofasida aks etishi zarur boʻlgan eng asosiy sifatlardir. Abu Ali ibn Sino ham kamolotga erishishning bosh mezoni sifatida bilimli boʻlishni alohida qayd etadi. Bilimli insonning adolatli boʻlishi esa uning yanada yuksalishini taʼminlaydi, deya baholab, adolat ruhiy xotirjamlikning muhim koʻrsatkichi ekanligini uqtiradi. Bolada axloqiy xususiyatlarni mehnat, jismoniy, aqliy tarbiya bilan uzviy birlikda shakllantirish, uni chin inson qilib kamol toptirishda asosiy omil deb biladi. Alisher Navoiy asarlarida komil inson muammosi markaziy oʻrinni egallaydi va oʻz orzusidagi yetuk shaxsni asarlarining qahramonlari timsolida gavdalantirishga urinadi. U komil inson aqlli, axloqli, bilimli, ijodkor, qobiliyatli, dono, kamtar, insonparvar, saxovatli, sabr-qanoatli, adolatli, muruvvatli, sogʻlom, jismonan baquvvat, mard va jasur boʻlishi lozimligini taʼkidlaydi.
Mustaqilligimiz keltirgan buyuk ne’matlardan biri — turfa ma’naviy
qadriyatlarimiz, ko‘hna va boy tariximiz, madaniy merosimizga munosabatning
tubdan o‘zgarib, uzoq moziyda yashab abadiy barhayot asarlar yaratib ketgan
buyuk allomalarning hayoti va ijodini chuqur o‘rganish hamda ulardan keng xalq
ommasini bahramand qilish, desak hech bir mubolag‘a bo‘lmaydi. Bu yo‘nalishda
tarixan qisqa muddat ichida amalga oshirilgan keng ko‘lamli ishlar Respublika
hukumati, muhtaram Prezidentimiz Islom Karimov sobitqadamlik bilan olib
borayotgan dono va xalqchil siyosatning samarasidir. Respublikamizda diniy
ilmlarga katta e’tibor berilayotgani, Qur’oni Karimning hamda Janob
Payg‘ambarimiz alayhissalomning muborak hadislarining o‘zbek tiliga tarjima
qilinib keng ko‘lamda o‘rganilayotgani, ularning ijtimoiy, madaniy va ma’naviy
hayotimizga tobora singib borayotgani buning yorqin dalilidir.
Ma’lumki, Movarounnahr hamda xurosonlik ko‘plab olimlar jahon ilm-fani va
madaniyatining ravnaqiga ulkan hissa qo‘shganlar. Bu xususda Prezidentimiz I. A.
Karimov: «Qadimiy Movarounnahr va Xuroson farzandlarinnng jahon ilmu ziyosi
tarixiga zarvaraqlar ila bitilgan asarlari oz emas» — deb alohida ta’kidlagan edilar.
Yurtimizning ko‘hna tarixida juda ko‘p mashhur shaxslar yashab, ijod qilib
o‘tganlar. Ularning orasida dunyoviy fanlar va ilohiyot bo‘yicha dunyoda tanilgan
olim va ulamolar alohida o‘rin tutadilar. CHunonchi, Imom Buxoriy, Imom
Termiziy, Al-G‘azzoliy, Zamahshariy, Ibn Sino, Al-Xorazmiy, Beruniy, Forobiy,
Navoiy, Yassaviy, Ulug‘bek singari bobokalonlarimiz nafaqat Sharqda, balki butun
jahonda mashhur bo‘lgan kishilardir.
Mustaqilligimiz sharofati bilan yuz berayotgan voqealar, tub o‘zgarishlar,
demokratiyalash jaryoni bugungi kunda diniy va dunyoviy bilimlarni o‘rganishga
keng imkoniyat yaratib berdi-ki, bu mavzuning dolzarbligidan dalolat beradi.
@Insholar_toplami
Reja:
1.Insonni ma'naviy komillikka yetaklovchi omil
2.Jamiyat taraqqiyotida hadislarning ōrni
3.Hadis ilmi bilan shug'ullangan buyuk mutafakkirlar
Abu Nasr Forobiy deydiki, inson kamolotga yolgʻiz oʻzi erisha olmaydi. U boshqalar bilan aloqada boʻlish, ularning koʻmagi yoki munosabatlariga muhtoj boʻladi. Bunga taʼlim-tarbiyani toʻgʻri yoʻlga qoʻyish orqali ham erishish mumkin. Chunki maqsadga muvofiq amalga oshirilgan taʼlim-tarbiya insonni ham aqliy, ham axloqiy jihatdan kamolga yetkazadi. Natijada inson tabiat va jamiyat qonun-qoidalarini toʻgʻri bilib oladi, hayotda toʻgʻri yoʻl tutadi, boshqalar bilan yaxshi munosabatda boʻladi. Komil insonni shakllantirish tarbiyaning bir butun, yaxlit ikki yoʻnalishi ekanligiga urgʻu beradi. Abu Rayhon Beruniy komillikning asosini ilmli boʻlishda deb hisoblaydi va barcha illatlarning asosiy sababi ilmsizlikdir, deya urgʻu beradi. Allomaning fikricha, axloqiylik, toʻgʻrilik, odillik, tadbirkorlik, oʻzini vazmin tutish, kamtarlik, insof, ehtiyotkorlik, shuningdek, adolatli va vijdonli boʻlish komil inson qiyofasida aks etishi zarur boʻlgan eng asosiy sifatlardir. Abu Ali ibn Sino ham kamolotga erishishning bosh mezoni sifatida bilimli boʻlishni alohida qayd etadi. Bilimli insonning adolatli boʻlishi esa uning yanada yuksalishini taʼminlaydi, deya baholab, adolat ruhiy xotirjamlikning muhim koʻrsatkichi ekanligini uqtiradi. Bolada axloqiy xususiyatlarni mehnat, jismoniy, aqliy tarbiya bilan uzviy birlikda shakllantirish, uni chin inson qilib kamol toptirishda asosiy omil deb biladi. Alisher Navoiy asarlarida komil inson muammosi markaziy oʻrinni egallaydi va oʻz orzusidagi yetuk shaxsni asarlarining qahramonlari timsolida gavdalantirishga urinadi. U komil inson aqlli, axloqli, bilimli, ijodkor, qobiliyatli, dono, kamtar, insonparvar, saxovatli, sabr-qanoatli, adolatli, muruvvatli, sogʻlom, jismonan baquvvat, mard va jasur boʻlishi lozimligini taʼkidlaydi.
Mustaqilligimiz keltirgan buyuk ne’matlardan biri — turfa ma’naviy
qadriyatlarimiz, ko‘hna va boy tariximiz, madaniy merosimizga munosabatning
tubdan o‘zgarib, uzoq moziyda yashab abadiy barhayot asarlar yaratib ketgan
buyuk allomalarning hayoti va ijodini chuqur o‘rganish hamda ulardan keng xalq
ommasini bahramand qilish, desak hech bir mubolag‘a bo‘lmaydi. Bu yo‘nalishda
tarixan qisqa muddat ichida amalga oshirilgan keng ko‘lamli ishlar Respublika
hukumati, muhtaram Prezidentimiz Islom Karimov sobitqadamlik bilan olib
borayotgan dono va xalqchil siyosatning samarasidir. Respublikamizda diniy
ilmlarga katta e’tibor berilayotgani, Qur’oni Karimning hamda Janob
Payg‘ambarimiz alayhissalomning muborak hadislarining o‘zbek tiliga tarjima
qilinib keng ko‘lamda o‘rganilayotgani, ularning ijtimoiy, madaniy va ma’naviy
hayotimizga tobora singib borayotgani buning yorqin dalilidir.
Ma’lumki, Movarounnahr hamda xurosonlik ko‘plab olimlar jahon ilm-fani va
madaniyatining ravnaqiga ulkan hissa qo‘shganlar. Bu xususda Prezidentimiz I. A.
Karimov: «Qadimiy Movarounnahr va Xuroson farzandlarinnng jahon ilmu ziyosi
tarixiga zarvaraqlar ila bitilgan asarlari oz emas» — deb alohida ta’kidlagan edilar.
Yurtimizning ko‘hna tarixida juda ko‘p mashhur shaxslar yashab, ijod qilib
o‘tganlar. Ularning orasida dunyoviy fanlar va ilohiyot bo‘yicha dunyoda tanilgan
olim va ulamolar alohida o‘rin tutadilar. CHunonchi, Imom Buxoriy, Imom
Termiziy, Al-G‘azzoliy, Zamahshariy, Ibn Sino, Al-Xorazmiy, Beruniy, Forobiy,
Navoiy, Yassaviy, Ulug‘bek singari bobokalonlarimiz nafaqat Sharqda, balki butun
jahonda mashhur bo‘lgan kishilardir.
Mustaqilligimiz sharofati bilan yuz berayotgan voqealar, tub o‘zgarishlar,
demokratiyalash jaryoni bugungi kunda diniy va dunyoviy bilimlarni o‘rganishga
keng imkoniyat yaratib berdi-ki, bu mavzuning dolzarbligidan dalolat beradi.
@Insholar_toplami
Dizayn sohasida faoliyat yurituvchilar va faoliyat yuritmoqchi boʻlganlar uchun dasturlar jamlangan kanal — Kerakli kanal...
P.S.: Yumushingizni oson qiladi👍
P.S.: Yumushingizni oson qiladi👍
Forwarded from Information Technology | Информационные технологии ️
@RasmshunosBot - mening birinchi kod (Python) orqali yaratgan botim😊
Marhamat kirib koʻrishingiz mumkin👆
Marhamat kirib koʻrishingiz mumkin👆
MAVZU: MIRZO ULUG‘BЕK – SHOH VA OLIM
Reja:
1.Kirish:
Buyuk munajjim
2.Asosiy qism:
a) ma’rifatparvar shoh;
b) ustoziga sodiq shogird;
d) padarkush o‘g‘il.
3. Xulosa.
“Ulug‘bek xazinasi” asarini o‘qib olgan taassurotlarim.
Mana oradan qariyb 650 yil o‘tgan bo‘lishiga qaramay nafaqat O‘zbekistonda, balki butun dunyoda Mirzo Ulug‘bek siymosi ulug‘lanib kelinmoqda. Uni butun dunyo faqatgina shoh yoki sarkarda deb emas shu bilan birgalikda tarixchi, olim va buyuk munajjim sifatida ham yaxshi biladi. Ulug‘bek 1394 yilning mart oyida Eronning g‘arbidagi Sultoniya shahrida, bobosi Temurning harbiy yurishi paytida tug‘ildi. U Shohrux Mirzoning to‘ng‘ich o‘g‘li bo‘lib, unga Muhammad Tarag‘ay ismi berilgan, lekin bolaligidayoq u Ulug‘bek deb atala boshlab, bu ism keyinchalik uning asosiy ismi bo‘lib qoldi. Yoshligida Ulug‘bek fan va san’at turlariga, ayniqsa, matematik va astronomiyani katta qiziqish o‘rganagan. Uning aqliy dunyoqarashi kengayishida otasi va bobosi to‘plagan boy kutubxona zamin bo‘ldi, u yerda ko‘p vaqtini o‘tkazgan va buning zamirida butun dunyoni hayratda qoldiradigan darajada kashfiyotlar qilib samolarni eng birinchilardan bo‘lib o‘rgandi.
Ulug‘bek kuchli xotira, aql va zehnga ega bo‘lgani bois taxtni ham erta egallaydi. Shohrux to‘ng‘ich o‘g‘li Ulug‘bekni 1411 yili Movarunnahr va Turkistonning hokimi etib tayinlaydi. Ulug‘bek 17 yoshida hokim bo‘lib, bobosidan farqli o‘laroq harbiy yurishlar bilan qiziqmas, ko‘proq ilm-fanga moyil edi. U salatanatni marifatparvarlik bilan uzoq yil boshqaradi. Bu davr mobaynida madrasalar, masjidlar honaqohlar, va yana ko‘plab obidalar qo‘rilishiga bosh-qosh bo‘ladi. Eng kattasi va haligacha butun dunyo katta qiziqish bilan o‘rganadigan dargoh bu shubxasiz Ulug‘bek qo‘rgan va ko‘plab izlanishlar olib borgan rasadxonadir. U o‘zining rasadxonasida 1018 ta yulduz joylashuvini va astronomik yil uzunligini 365 kun 6 soat 10 daqiqa 8 soniya aniqlashga muvofaq bo‘lgan. Bir so‘z bilan aytganda Ulug‘bek davlat rivoji, tarix va ilm ma’rifat yuksalishi uchun ulkan hissa qo‘shdi.
Ulug‘bek mana shunday yuksak darajaga erishishi va yetuk inson bo‘lib yetishishida uning ustozlaring o‘rni beqiyos, albatta.Afsuski, Ulug‘bekning boshlang‘ich ma’lumoti va murabbiy hamda ustozlari haqida aniq ma’lumot saqlanmagan. Lekin Ulug‘bek bolalik yillarida buvisi Saroymulk xonim tarbiyasida bo‘lgan. Bundan tashqari, Ulug‘bekning ustozlaridan biri munajjim Mavlono Ahmad bo‘lganligi ham tarixdan ma’lum. Bu kishi Temurning saroyidagi eng yirik olimlardan bo‘lib, sayyoralarning kelajak ikki yuz yillik taqvimlari jadvallarini tuza olgan. Ulug‘bekning o‘zi keyinchalik asosiy asari bo‘lmish “Zij”ida Qozizoda Rumiyni ham “ustozim” deb ataydi va hurmat bajo keltiradi. Albatta Ulug‘bekning bunday ustoziga sodiqlik, hurmat va ehtirom ko‘rsatishi xozirgi yosh avlod uchun shak-shubhasis chinakkam namuna bo‘lib xizmat qiladi.
U naqadar buyuk va insonparvar shaxs bo‘lishiga qaramay, o‘z o‘g‘li qo‘lida jon beradi. Taxt uchun kurashda o‘g‘il o‘z otasini o‘ldirib padarkushga aylanadi, lekin uning bu urunishlari uzoq bormagan, uni huddi otasi Ulug‘bekni o‘ldirgani kabi taxtdan mahrum etishadi.
Shuni alohida ta’kidlab o‘tish joizki, Ulug‘bek men uchun o‘rta asrning atoqli olimi bo‘lgani uchungina emas, balki xalqlarimiz tarixidagi eng murakkab og‘ir fojiani boshdan kechirgan alloma bo‘lganligi uchun ham ulug‘dir. Buyuk olim, davlat arbobi Ulug‘bek hayotiga ko‘p adiblar murojaat etganlar. Ulug‘bek siymosi yaratilgan sarlar orasida Odil Yoqubovning “Ulug‘bek xazinasi” romani alohida ajralib turadi. Ulug‘bekdan so‘z ochgan har bir qalamkash bu ajoyib asarni chetlab o‘tishi mumkin emes. Ushbu romandan men juda katta taasurotlar oldim. Jumladan, romanda Ulug‘bek hayotining so‘nggi davrini hikoya qilishdan boshlanadi. Roman aynan o‘z o‘g‘li uo‘lida o‘ldirilgani ham va ko‘pgina hodisalar ham tilga olinadi, bir qancha tarixiy shaxslar bu yerda ham ishtirok etgani manda yananda qiziqish uyg‘otdi.
Reja:
1.Kirish:
Buyuk munajjim
2.Asosiy qism:
a) ma’rifatparvar shoh;
b) ustoziga sodiq shogird;
d) padarkush o‘g‘il.
3. Xulosa.
“Ulug‘bek xazinasi” asarini o‘qib olgan taassurotlarim.
Mana oradan qariyb 650 yil o‘tgan bo‘lishiga qaramay nafaqat O‘zbekistonda, balki butun dunyoda Mirzo Ulug‘bek siymosi ulug‘lanib kelinmoqda. Uni butun dunyo faqatgina shoh yoki sarkarda deb emas shu bilan birgalikda tarixchi, olim va buyuk munajjim sifatida ham yaxshi biladi. Ulug‘bek 1394 yilning mart oyida Eronning g‘arbidagi Sultoniya shahrida, bobosi Temurning harbiy yurishi paytida tug‘ildi. U Shohrux Mirzoning to‘ng‘ich o‘g‘li bo‘lib, unga Muhammad Tarag‘ay ismi berilgan, lekin bolaligidayoq u Ulug‘bek deb atala boshlab, bu ism keyinchalik uning asosiy ismi bo‘lib qoldi. Yoshligida Ulug‘bek fan va san’at turlariga, ayniqsa, matematik va astronomiyani katta qiziqish o‘rganagan. Uning aqliy dunyoqarashi kengayishida otasi va bobosi to‘plagan boy kutubxona zamin bo‘ldi, u yerda ko‘p vaqtini o‘tkazgan va buning zamirida butun dunyoni hayratda qoldiradigan darajada kashfiyotlar qilib samolarni eng birinchilardan bo‘lib o‘rgandi.
Ulug‘bek kuchli xotira, aql va zehnga ega bo‘lgani bois taxtni ham erta egallaydi. Shohrux to‘ng‘ich o‘g‘li Ulug‘bekni 1411 yili Movarunnahr va Turkistonning hokimi etib tayinlaydi. Ulug‘bek 17 yoshida hokim bo‘lib, bobosidan farqli o‘laroq harbiy yurishlar bilan qiziqmas, ko‘proq ilm-fanga moyil edi. U salatanatni marifatparvarlik bilan uzoq yil boshqaradi. Bu davr mobaynida madrasalar, masjidlar honaqohlar, va yana ko‘plab obidalar qo‘rilishiga bosh-qosh bo‘ladi. Eng kattasi va haligacha butun dunyo katta qiziqish bilan o‘rganadigan dargoh bu shubxasiz Ulug‘bek qo‘rgan va ko‘plab izlanishlar olib borgan rasadxonadir. U o‘zining rasadxonasida 1018 ta yulduz joylashuvini va astronomik yil uzunligini 365 kun 6 soat 10 daqiqa 8 soniya aniqlashga muvofaq bo‘lgan. Bir so‘z bilan aytganda Ulug‘bek davlat rivoji, tarix va ilm ma’rifat yuksalishi uchun ulkan hissa qo‘shdi.
Ulug‘bek mana shunday yuksak darajaga erishishi va yetuk inson bo‘lib yetishishida uning ustozlaring o‘rni beqiyos, albatta.Afsuski, Ulug‘bekning boshlang‘ich ma’lumoti va murabbiy hamda ustozlari haqida aniq ma’lumot saqlanmagan. Lekin Ulug‘bek bolalik yillarida buvisi Saroymulk xonim tarbiyasida bo‘lgan. Bundan tashqari, Ulug‘bekning ustozlaridan biri munajjim Mavlono Ahmad bo‘lganligi ham tarixdan ma’lum. Bu kishi Temurning saroyidagi eng yirik olimlardan bo‘lib, sayyoralarning kelajak ikki yuz yillik taqvimlari jadvallarini tuza olgan. Ulug‘bekning o‘zi keyinchalik asosiy asari bo‘lmish “Zij”ida Qozizoda Rumiyni ham “ustozim” deb ataydi va hurmat bajo keltiradi. Albatta Ulug‘bekning bunday ustoziga sodiqlik, hurmat va ehtirom ko‘rsatishi xozirgi yosh avlod uchun shak-shubhasis chinakkam namuna bo‘lib xizmat qiladi.
U naqadar buyuk va insonparvar shaxs bo‘lishiga qaramay, o‘z o‘g‘li qo‘lida jon beradi. Taxt uchun kurashda o‘g‘il o‘z otasini o‘ldirib padarkushga aylanadi, lekin uning bu urunishlari uzoq bormagan, uni huddi otasi Ulug‘bekni o‘ldirgani kabi taxtdan mahrum etishadi.
Shuni alohida ta’kidlab o‘tish joizki, Ulug‘bek men uchun o‘rta asrning atoqli olimi bo‘lgani uchungina emas, balki xalqlarimiz tarixidagi eng murakkab og‘ir fojiani boshdan kechirgan alloma bo‘lganligi uchun ham ulug‘dir. Buyuk olim, davlat arbobi Ulug‘bek hayotiga ko‘p adiblar murojaat etganlar. Ulug‘bek siymosi yaratilgan sarlar orasida Odil Yoqubovning “Ulug‘bek xazinasi” romani alohida ajralib turadi. Ulug‘bekdan so‘z ochgan har bir qalamkash bu ajoyib asarni chetlab o‘tishi mumkin emes. Ushbu romandan men juda katta taasurotlar oldim. Jumladan, romanda Ulug‘bek hayotining so‘nggi davrini hikoya qilishdan boshlanadi. Roman aynan o‘z o‘g‘li uo‘lida o‘ldirilgani ham va ko‘pgina hodisalar ham tilga olinadi, bir qancha tarixiy shaxslar bu yerda ham ishtirok etgani manda yananda qiziqish uyg‘otdi.
Eng esda qolarli va taasurotga boy bo‘lganni, Ulug‘bekda insoniy g‘urur juda kuchli bo‘lgani ekanligini ko‘rdim ushbu romanda. O‘g‘li uni o‘ldirish chog‘ida o‘limga ketayotganini bilsa ham Ulug‘bek hammadan ham Movarounahrga qirq yil rahnamolik qilib ortirgan asosiy boyligi-madrasalariyu rasadxonasi, nodir xazinasi-to‘plagan kutubxonasiyu yaratgan asarlari yo‘q bo‘lib ketishi uni tashvishga soladi.
Xulosa o‘rnida shuni aytoqchimanki, Ulug‘bek, uning hayoti va bu unga bag‘ishlangan roman personajlar ruhiy dramasi tasviri jihatdan adabiyotimizda muhim yangilik bo‘lganini aytish mumkin. Biz yosh avlod mana shunday mahorat bilan yozilgan asarlar orqali o‘tmishda naqadar buyuk ajdodimiz yashab o‘tganini bilamiz va kelajak aqlod uchun faxr—iftixor bilan ayta olamiz.
@Insholar_toplami
Xulosa o‘rnida shuni aytoqchimanki, Ulug‘bek, uning hayoti va bu unga bag‘ishlangan roman personajlar ruhiy dramasi tasviri jihatdan adabiyotimizda muhim yangilik bo‘lganini aytish mumkin. Biz yosh avlod mana shunday mahorat bilan yozilgan asarlar orqali o‘tmishda naqadar buyuk ajdodimiz yashab o‘tganini bilamiz va kelajak aqlod uchun faxr—iftixor bilan ayta olamiz.
@Insholar_toplami
🌹🌹🌹8-mart "Xalqaro xotin-qizlar kuni" munosabati bilan barcha onajonlarimizni, aziz opa-singillarmizni bayram bilan muborakbod etaman. Doimo sog‘-omon bo'ling, hamisha yuzingizdan tabassum arimasin. BAYRAMINGIZ MUBORAK BOʻLSIN 🌹🌹🌹
Endi insho yozishni sun'iy ongdan so'rang!
Qachongacha turli xil kanallar-u guruhlardan insho qidirib yuraverasiz❓
• U zamonlar ortda qoldi😎
• Sun'iy ong(AI)ning davri keldi✅
Tezroq kiring: 👉 @ChatGPTisbot
Qachongacha turli xil kanallar-u guruhlardan insho qidirib yuraverasiz❓
• U zamonlar ortda qoldi😎
• Sun'iy ong(AI)ning davri keldi✅
Tezroq kiring: 👉 @ChatGPTisbot
Alpomish
Reja:
1.Xalq dostonlarining bugungi kundagi ahamiyati
2.Doston qahramonlariga tavsif.
3.Dostondan olgan taassurotlarim
,,Alpomish" dostonida o'zbek xalqining azal-
azaldan imon-e'tiqod, or-nomus va yurt birligi
yo'lida o'zini ayamasligi yorqin aks ettirilgan. Dostonni o'qish davomida o'ziga atashtirilgan
qizning qalmoqlar orasida talash, yurtdoshlarining
begonalarga xor bo'lmasligi uchun jonini tikkan
buyuk qahramon Alpomish, imon keltirgani va do'st
tutingani uchun Hakimbekning yonida o'zining
insofsiz yaqinlariga qarshi kurashgan Qorajon,
insoniy fazilatlari bilan ko'pchilik erkaklardan
baland tura oladigan Oybarchin va Qaldirg'och
timsol-lari millatimizga xos baland sifatlarni aks
ettirganligini ko'ramiz."Alpomish" dostonida o'zbek millatiga xos eng yuksak ma'naviy-axloqiy sifatlar, ayni vaqtda,
ayrim millatdoshlarimizdagi cheklanganlik va
ojizliklar buyuk bir mahorat bilan tasvirlangan. Bu asar shunchaki bir doston emas, balki xalqi-
mizning ma'naviy olamini ko'rsatuvchi
ko'zgudir. Shuning uchun ham 1999-yilda ushbu doston
yaratilganining ming yilligi mamlakatimizda
bayram qilindi.
Xalqimizning engilmas bahodiri — Alpomish timsolida biz Vatanimizni yomon kozlardan, balo, qazolardan asrashga qodir, kerak bolsa bu yolda jonini ham fido qilishga tayyor bolgan azamat oglonlarimiz — bugungi alpomishlarning ma’naviy qiyofasini ko`ramiz. Ishonamizki, har bir avlod mana shu qaqramonlik dostonini asrab- avaylab kelgusi avlodlarga etkazadi. Bu qahramonlik eposini kuylab, uni qalbiga, shuuriga jo qilgan millatni esa qech qanday kuch enga olmaydi.
@Insholar_toplami
Reja:
1.Xalq dostonlarining bugungi kundagi ahamiyati
2.Doston qahramonlariga tavsif.
3.Dostondan olgan taassurotlarim
,,Alpomish" dostonida o'zbek xalqining azal-
azaldan imon-e'tiqod, or-nomus va yurt birligi
yo'lida o'zini ayamasligi yorqin aks ettirilgan. Dostonni o'qish davomida o'ziga atashtirilgan
qizning qalmoqlar orasida talash, yurtdoshlarining
begonalarga xor bo'lmasligi uchun jonini tikkan
buyuk qahramon Alpomish, imon keltirgani va do'st
tutingani uchun Hakimbekning yonida o'zining
insofsiz yaqinlariga qarshi kurashgan Qorajon,
insoniy fazilatlari bilan ko'pchilik erkaklardan
baland tura oladigan Oybarchin va Qaldirg'och
timsol-lari millatimizga xos baland sifatlarni aks
ettirganligini ko'ramiz."Alpomish" dostonida o'zbek millatiga xos eng yuksak ma'naviy-axloqiy sifatlar, ayni vaqtda,
ayrim millatdoshlarimizdagi cheklanganlik va
ojizliklar buyuk bir mahorat bilan tasvirlangan. Bu asar shunchaki bir doston emas, balki xalqi-
mizning ma'naviy olamini ko'rsatuvchi
ko'zgudir. Shuning uchun ham 1999-yilda ushbu doston
yaratilganining ming yilligi mamlakatimizda
bayram qilindi.
Xalqimizning engilmas bahodiri — Alpomish timsolida biz Vatanimizni yomon kozlardan, balo, qazolardan asrashga qodir, kerak bolsa bu yolda jonini ham fido qilishga tayyor bolgan azamat oglonlarimiz — bugungi alpomishlarning ma’naviy qiyofasini ko`ramiz. Ishonamizki, har bir avlod mana shu qaqramonlik dostonini asrab- avaylab kelgusi avlodlarga etkazadi. Bu qahramonlik eposini kuylab, uni qalbiga, shuuriga jo qilgan millatni esa qech qanday kuch enga olmaydi.
@Insholar_toplami
Alpomish(ilmiy)
Reja:
1. Alpomish dostoni tarixi
2. Alpomish dostoni dunyo xalqlarida
3. Dostonning qisqacha mazmuni
4. Mustaqillikdan so’ng Alpomishning o’rni
1. «ALPOMISH» — oʻzbek xalq qahramonlik dostoni. Turkiy xalqlar orasida keng tarqalgan. «Alpomish»ning qoraqalpoq, qozoq, oltoy versiyalari doston shaklida, tatar va boshqird versiyalari ertak va rivoyat shaklida bizgacha yetib kelgan. Oʻzbeklar «Alpomish», qoraqalpoqlar «Alpamis», qozoqlar «Alpamis batir», oltoyliklar «ApipManash», qozon tatarlari «Alpamsha», boshqirdlar «Alpamisha va Barsin hiluu» deb nomlaganlar. Oʻzbek dostonchiligi taʼsirida 20-a. boshlarida ertak va rivoyatlar shaklidagi tojik variantlari ham yuzaga kelgan. Oʻrta asr oʻgʻuz eposining muhim yodgorligi hisoblangan «Kitobi Dadam Qoʻrqut» tarkibidagi «Bamsi Bayrak» asari oʻzining syujeti va kompozitsiya qurilishi jihatidan «Alpomish» dostoniga yaqin turadi.
2. «Alpomish» dunyo estetik tafakkuri tarixida kamdan-kam uchraydigan favqulodda va noyob badiiy hodisalardan biridir. Uning favqulodda va noyobligi shundaki, qadimiyatda yaratilgan bu ulkan epos baxshilar tomonidan asrlar davomida kuylanib, jonli epik anʼanalarda ogʻzaki ravishda bizgacha yetib keldi. Shuning uchun ham u bugungi kunda qadimiyatning buyuk bir ehsoni, oʻzi yaratilgan davrning umumiy dunyoqarashi, ayni paytda jonli anʼanaviy ijod va ijro sharoitlarida xalq ommasi ruhining obyektiv holatini davrlararo ifodalab, mazmun va shakl jihatidan goh kengayib, goh torayib, koʻplab variantlarda va xilma xil koʻrinishlarda ajdodlardan avlodlarga yetib kelgan adabiy yodgorlik, xalq milliy tarixidagi qahramonlik voqealarining afsonalar qobigʻiga oʻralgan oʻziga xos badiiy ifodasi, buyuk epos sifatida baholanadi.
«Alpomish» dostoni bundan ming yil ol-din turkiy xalqlarning qad. dostonchilik anʼanalari asosida xalq ogʻzaki ijodi namunasi sifatida yaxlit doston shaklini olgan boʻlsada, aslida «Alpomish» dostonining eng qad. qatlamlari mil. av. yuz yilliklarda yurtimizda kechgan jarayonlarning badiiy talqinini oʻzida aks ettirgan. Qoʻngʻirot qabilasining turli hududlarga siljishi va ularning yangidan shakllanayotgan xalqlar tarkibiga kira borishi natijasida doston boshqa urugʻ va elatlarga ham oʻtib, ularning epik anʼanalari asosida qayta ishlana borib, juda keng tarqaldi va nihoyat, uning yaratilishida ota-bobolari ishtirok etgan har bir xalqning oʻz eposiga aylandi. «Alpomish» dostonining ogzaki epik anʼanalarda bizgacha yetib kelgan nusxalari 9—10 a. larda yaratilgan. Ammo bunday xulosa dostonga asos boʻlgan syujet va yetakchi motivlarning mifologik va tarixiy-hayotiy ildizlari qad. davrlarga — mil. av. zamonlarga taqalishini inkor etmaydi. Doston syujet tarkibida islomgacha bulgan karashlar va mifologik qatlam mavjud. Undagi mifologik qatlam esa, kad. turmush tarzining badiiylashtirilgan va ideallashtirilgan koʻrinishlaridir. «Alpomish» variantlari 1922-y. dan yozib olina boshlangan. Hozirgacha Fozil Yoʻldosh oʻgli, Mahammadqul Jonmurod oʻgʻli Poʻlkan, Berdi baxshi, Saidmurod Panoh oʻgʻli, Boʻri baxshi, Bekmurod Joʻraboy oʻgʻli, Mardonaqul Avliyoqul oʻgʻli, Abdulla Nurali oʻgʻli, Umir baxshi, Haydar Boycha oʻgʻli, Rahmatulla Yusuf oʻgʻli, Hodir Rahim oʻgʻli kabi oʻttizdan ortiq dostonchilardan qirqqa yaqin variantlari yozib olingan. Dostonning yozib olingan qoʻlyozmalarining asl nusxalari Oʻzbekiston FA Til va adabiyot institutinnng folklor arxivida saqlanadi. Bu variantlar orasida eng mukammali, badiiy jihatdan eng yuksagi Fozil Yoʻldosh oʻgʻlidan yozib olingani hisoblanadi. «Alpomish»ning Berdi baxshi, Saidmurod Panoh oʻgʻli, Pulkan va Ergash Jumanbulbul oʻgʻli, Bekmurod Joʻraboy oʻgʻli, Xushboq Mardonaqulov aytgan variantlari ham nashr etilgan. «Alpomish» dostoni qahramonlik, mardlik, vatanparvarlik, turli elatlar va xalqlarning birodarligi, sevgi va sadoqat, oila mustahkamligi va urugʻ birligini kuylovchi ulkan eposdir. Respublikamiz prezidenti Islom Karimov «Alpomish» dostonining 1000-y. ligiga bagʻishlangan tantanali marosimda soʻzlagan nutqida aytganidek: «Alpomish» dostoni bizga insonparvarlik fazilatlaridan saboq beradi.
Reja:
1. Alpomish dostoni tarixi
2. Alpomish dostoni dunyo xalqlarida
3. Dostonning qisqacha mazmuni
4. Mustaqillikdan so’ng Alpomishning o’rni
1. «ALPOMISH» — oʻzbek xalq qahramonlik dostoni. Turkiy xalqlar orasida keng tarqalgan. «Alpomish»ning qoraqalpoq, qozoq, oltoy versiyalari doston shaklida, tatar va boshqird versiyalari ertak va rivoyat shaklida bizgacha yetib kelgan. Oʻzbeklar «Alpomish», qoraqalpoqlar «Alpamis», qozoqlar «Alpamis batir», oltoyliklar «ApipManash», qozon tatarlari «Alpamsha», boshqirdlar «Alpamisha va Barsin hiluu» deb nomlaganlar. Oʻzbek dostonchiligi taʼsirida 20-a. boshlarida ertak va rivoyatlar shaklidagi tojik variantlari ham yuzaga kelgan. Oʻrta asr oʻgʻuz eposining muhim yodgorligi hisoblangan «Kitobi Dadam Qoʻrqut» tarkibidagi «Bamsi Bayrak» asari oʻzining syujeti va kompozitsiya qurilishi jihatidan «Alpomish» dostoniga yaqin turadi.
2. «Alpomish» dunyo estetik tafakkuri tarixida kamdan-kam uchraydigan favqulodda va noyob badiiy hodisalardan biridir. Uning favqulodda va noyobligi shundaki, qadimiyatda yaratilgan bu ulkan epos baxshilar tomonidan asrlar davomida kuylanib, jonli epik anʼanalarda ogʻzaki ravishda bizgacha yetib keldi. Shuning uchun ham u bugungi kunda qadimiyatning buyuk bir ehsoni, oʻzi yaratilgan davrning umumiy dunyoqarashi, ayni paytda jonli anʼanaviy ijod va ijro sharoitlarida xalq ommasi ruhining obyektiv holatini davrlararo ifodalab, mazmun va shakl jihatidan goh kengayib, goh torayib, koʻplab variantlarda va xilma xil koʻrinishlarda ajdodlardan avlodlarga yetib kelgan adabiy yodgorlik, xalq milliy tarixidagi qahramonlik voqealarining afsonalar qobigʻiga oʻralgan oʻziga xos badiiy ifodasi, buyuk epos sifatida baholanadi.
«Alpomish» dostoni bundan ming yil ol-din turkiy xalqlarning qad. dostonchilik anʼanalari asosida xalq ogʻzaki ijodi namunasi sifatida yaxlit doston shaklini olgan boʻlsada, aslida «Alpomish» dostonining eng qad. qatlamlari mil. av. yuz yilliklarda yurtimizda kechgan jarayonlarning badiiy talqinini oʻzida aks ettirgan. Qoʻngʻirot qabilasining turli hududlarga siljishi va ularning yangidan shakllanayotgan xalqlar tarkibiga kira borishi natijasida doston boshqa urugʻ va elatlarga ham oʻtib, ularning epik anʼanalari asosida qayta ishlana borib, juda keng tarqaldi va nihoyat, uning yaratilishida ota-bobolari ishtirok etgan har bir xalqning oʻz eposiga aylandi. «Alpomish» dostonining ogzaki epik anʼanalarda bizgacha yetib kelgan nusxalari 9—10 a. larda yaratilgan. Ammo bunday xulosa dostonga asos boʻlgan syujet va yetakchi motivlarning mifologik va tarixiy-hayotiy ildizlari qad. davrlarga — mil. av. zamonlarga taqalishini inkor etmaydi. Doston syujet tarkibida islomgacha bulgan karashlar va mifologik qatlam mavjud. Undagi mifologik qatlam esa, kad. turmush tarzining badiiylashtirilgan va ideallashtirilgan koʻrinishlaridir. «Alpomish» variantlari 1922-y. dan yozib olina boshlangan. Hozirgacha Fozil Yoʻldosh oʻgli, Mahammadqul Jonmurod oʻgʻli Poʻlkan, Berdi baxshi, Saidmurod Panoh oʻgʻli, Boʻri baxshi, Bekmurod Joʻraboy oʻgʻli, Mardonaqul Avliyoqul oʻgʻli, Abdulla Nurali oʻgʻli, Umir baxshi, Haydar Boycha oʻgʻli, Rahmatulla Yusuf oʻgʻli, Hodir Rahim oʻgʻli kabi oʻttizdan ortiq dostonchilardan qirqqa yaqin variantlari yozib olingan. Dostonning yozib olingan qoʻlyozmalarining asl nusxalari Oʻzbekiston FA Til va adabiyot institutinnng folklor arxivida saqlanadi. Bu variantlar orasida eng mukammali, badiiy jihatdan eng yuksagi Fozil Yoʻldosh oʻgʻlidan yozib olingani hisoblanadi. «Alpomish»ning Berdi baxshi, Saidmurod Panoh oʻgʻli, Pulkan va Ergash Jumanbulbul oʻgʻli, Bekmurod Joʻraboy oʻgʻli, Xushboq Mardonaqulov aytgan variantlari ham nashr etilgan. «Alpomish» dostoni qahramonlik, mardlik, vatanparvarlik, turli elatlar va xalqlarning birodarligi, sevgi va sadoqat, oila mustahkamligi va urugʻ birligini kuylovchi ulkan eposdir. Respublikamiz prezidenti Islom Karimov «Alpomish» dostonining 1000-y. ligiga bagʻishlangan tantanali marosimda soʻzlagan nutqida aytganidek: «Alpomish» dostoni bizga insonparvarlik fazilatlaridan saboq beradi.
Odil va haqgoʻy boʻlishga, oʻz yurtimizni, oilamiz qoʻrgʻonini qoʻriqlashga, doʻstu yorimizni, or-nomusimizni ota-bobolarimizning muqaddas mozorlarini har qanday tajovuzdan himoya qilishga oʻrgatadi».
3. Doston qoʻngʻirot urugʻi boshliqlari — aka-uka Boyboʻri va Boysarining farzandsizligi tasviri bilan boshlanadi. Unda Alpomish, Barchin, Qaldirgʻochlarning bir kunda tugʻilishi, Barchin. Dostonning yetakchi obrazi (V. Ye. Kaydalov asari).
Barchinning Alpomishga beshikkerti qilinishi, Boysarining Boyboʻridan arazlab oʻn ming uyli elat bilan qalmoq eliga koʻchishi, qahramonning yorini olib kelish uchun oʻzga mamlakatga safari, Qorajon bilan doʻst tutinib, Barchin shartlarini bajarishi va yorini olib oʻz yurtiga qaytishi, keyin yana yetti yil tutqunda qolishi, zindondan oti Boychibor yordamida qutulib, oʻz eliga umr yoʻldoshi Barchinning zoʻravon Ultontoz bilan boʻlayotgan majburiy toʻyi ustiga kelishi ham raqibini yengib, murod-maqsadiga erishishi voqealari juda qiziqarli, eposga xos rang-barang badiiy boʻyoqlarda tasvirlangan. Alpomish va Qorajon, Qultoy va Yodgorlarning oʻzaro munosabatlari, hatto qahramonning oti Boychibor b-n, enchi harvona tuya bilan munosabati tas-virida jamiyat taraqqiyotining dostonda tasvirlangan bosqichiga xos olijanob soddalik, ulugʻvor vazminlik, patriarxal insoniylik, bolalarcha begʻubor samimiylik gʻoyatda goʻzal mujassamlashgan. «Alpomish» dostoni badiiy barkamol asar. Unda oʻzbek xalqi sheʼriy dahosining buyuk qudrati toʻlaligicha namoyon boʻlgan. «Alpomish»ning slovak tilida nasriy bayoni, rus tilida badiiy tarjimasi nashr etilgan. Undan parchalar ingliz tilida eʼlon qilingan. Doston turk tiliga tarjima qilindi.
4. Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qaroriga (1998-y. 13 yanv.) hamda YUNESKO ning 1999-y. dagi tadbirlar rejasiga binoan Oʻzbekistonda 1999-y. noyab. da «Alpomish» dostonining 1000-y. ligi keng nishonlandi. Soʻnggi tantanalar 1999-y. 6 noyab. da Termiz sh. da boʻlib oʻtdi. Shu munosabat b-n bu yerda xalqaro ilmiy konferensiya oʻtkazildi, Alpomish nomidagi bogʻ barpo etildi va xalq qahramoniga haykal ochildi. «Alpomish»ning atoqli xalq baxshilari kuylagan variantlari qayta nashr etildi. Doston haqida hujjatli va badiiy film, uning motivlari asosida teatr spektakllari yaratilgan.
@Insholar_toplami
3. Doston qoʻngʻirot urugʻi boshliqlari — aka-uka Boyboʻri va Boysarining farzandsizligi tasviri bilan boshlanadi. Unda Alpomish, Barchin, Qaldirgʻochlarning bir kunda tugʻilishi, Barchin. Dostonning yetakchi obrazi (V. Ye. Kaydalov asari).
Barchinning Alpomishga beshikkerti qilinishi, Boysarining Boyboʻridan arazlab oʻn ming uyli elat bilan qalmoq eliga koʻchishi, qahramonning yorini olib kelish uchun oʻzga mamlakatga safari, Qorajon bilan doʻst tutinib, Barchin shartlarini bajarishi va yorini olib oʻz yurtiga qaytishi, keyin yana yetti yil tutqunda qolishi, zindondan oti Boychibor yordamida qutulib, oʻz eliga umr yoʻldoshi Barchinning zoʻravon Ultontoz bilan boʻlayotgan majburiy toʻyi ustiga kelishi ham raqibini yengib, murod-maqsadiga erishishi voqealari juda qiziqarli, eposga xos rang-barang badiiy boʻyoqlarda tasvirlangan. Alpomish va Qorajon, Qultoy va Yodgorlarning oʻzaro munosabatlari, hatto qahramonning oti Boychibor b-n, enchi harvona tuya bilan munosabati tas-virida jamiyat taraqqiyotining dostonda tasvirlangan bosqichiga xos olijanob soddalik, ulugʻvor vazminlik, patriarxal insoniylik, bolalarcha begʻubor samimiylik gʻoyatda goʻzal mujassamlashgan. «Alpomish» dostoni badiiy barkamol asar. Unda oʻzbek xalqi sheʼriy dahosining buyuk qudrati toʻlaligicha namoyon boʻlgan. «Alpomish»ning slovak tilida nasriy bayoni, rus tilida badiiy tarjimasi nashr etilgan. Undan parchalar ingliz tilida eʼlon qilingan. Doston turk tiliga tarjima qilindi.
4. Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qaroriga (1998-y. 13 yanv.) hamda YUNESKO ning 1999-y. dagi tadbirlar rejasiga binoan Oʻzbekistonda 1999-y. noyab. da «Alpomish» dostonining 1000-y. ligi keng nishonlandi. Soʻnggi tantanalar 1999-y. 6 noyab. da Termiz sh. da boʻlib oʻtdi. Shu munosabat b-n bu yerda xalqaro ilmiy konferensiya oʻtkazildi, Alpomish nomidagi bogʻ barpo etildi va xalq qahramoniga haykal ochildi. «Alpomish»ning atoqli xalq baxshilari kuylagan variantlari qayta nashr etildi. Doston haqida hujjatli va badiiy film, uning motivlari asosida teatr spektakllari yaratilgan.
@Insholar_toplami
Goʻroʻgʻli
Reja:
Kirish: Men sevgan dostonlardan biri
Asosiy qism:
1)Xalq dostonlarining bugungi kundagi ahamiyati
2)Dostonda Goʻroʻgʻli obraziga tavsif.
3) ,, Goʻroʻgʻli'' dostonida or-nomus ifodasi.
Xulosa: Dostondan olgan taassurotlarim
g'aroyib holda tug'ilishi va qahramonona yoshligini tasvirlovchi "Go'ro'g'lining tug'ilishi", "Go'ro'g'lining bolaligi" dostonlari bilan boshlanadi. Ularning Po'lkan variantida tasvirlanishicha, Go'ro'g'lining bobosi To'liboy sinchi Mari yurtining begi Qovishtixonning o'g'li bo'lib, yoshligida Yovmit podshosi Odilxonga asir tushadi. To'liboy sinchi xizmatlaridan ko'ngli to'lgan Odilxon qizi Bibi Oyshani unga nikohlab beradi. Bulardan bo'lg'usi qahramonning otasi Ravshan tug'iladi. Taka-Yovmit yurtining doimiy dushmani Shohdorxonning navbatdagi bosqinchiliklaridan birida Ravshan, shuningdek, Taka-Turkman begi Jig'alixonning farzandlari Gajdumbek va Bibi Hilollar Zangar yurtiga asir tushib ketadi. Zangarda Ravshan bilan Bibi Hilol tasodifan uchrashib qolib, bir-birlarini sevib qoladilar va turmush quradilar. Bu orada Ravshanning sinchiligi xabari Shohdorxonga yetib keladi. Shohdorxon uni saroyga chaqirib, otlarini ko'rsatadi. Ravshan bular ichida tulpor yo'qligini aytib, holvachining otini maqtaydi. Achchiqlangan xon Ravshanning ko'zlarini o'yib oladi. Ravshan ko'r ko'zining xuniga holvachining otini tilab olib, shu ot yordamida qaynakasi Gajdumbek bilan Yovmitga qochadi. Zangarda qolgan Bibi Hilol qornidagi olti oylik gumonasi bilan vafot etadi. Go'rda o'lik onadan bo'lajak qahramon tug'iladi. Cho'pon Rustam uyuridagi bir baytal uni emizadi va keyinchalik Rustam yordamida shu baytalda Yovmitga qochib keladi. Ko'rinadiki, epos an'anasiga ko'ra, Go'ro'g'lining kelib chiqishi yuqori tabaqa bilan bog'lansa-da, u, avvalo, kambag'al bir otboqar sinchining o'g'li; cho'pon Rustam tarbiyasida voyaga yetadi, xalq qahramonlariga xos g'ayritabiiy yo'sinda tug'iladi va bahodirlik kamolotiga erishadi. Bu bilan, bir tomondan, Go'ro'g'lining yoshligidanoq xonlarga, saroy aristokratiyasiga qarshi tarbiyalanganligi ko'rsatilsa, ikkinchidan, uning epik Chambil yurtining qonuniy hukmdori ekanligi har jihatdan asoslanadi. "
Kuntugʻmish
Reja:
Kirish: Men sevgan dostonlardan biri
Asosiy qism:
1)Xalq dostonlarining bugungi kundagi ahamiyati
2)Dostonda Kuntugʻmish obraziga tavsif.
3) ,, Kuntugʻmish'' dostonida or-nomus ifodasi.
Xulosa: Dostondan olgan taassurotlarim
Dostonning bosh qahramoni Kuntugʻmish yolgʻiz, erka oʻgʻil boʻlishiga qaramasdan, aqlli, bilimli, jasoratli, elga gʻamxoʻr, xotini, bolalariga mehribon, vafodor yigit. Kuntugʻmish va Xolbeka bir moʻjiza bilan Buvraxon jazosidan omon qobb, sahroda och, tashna qolishganda hayotdan umidini uzgan yori Xolbekaning “Meni tashlab ketaver, yoʻqsa oʻzing ham halok boʻlasan”, degan iltijosiga “Bir gʻayrat qil, yoʻlimiz yaqin qoldi”, deb dalda beradi, unga vafodorligini quyidagicha bayon qiladi:
Poʻlat nayza qor ostida yotarmi,
Temir nayzang egovlasang oʻtarmi,
Sening toʻrang nomardlardan emasdir,
Mard oʻgʻlon sevdigin tashlab ketarmi?..
Kuntugʻmish oʻz maqsadiga sodiq, har qanday sharoitda tushkunlikka tushmaydigan inson. U nomsiz, poyonsiz togʻ darasidan vataniga boradigan yoʻlni rosa izlaydi, bu orada egizak farzandli boʻladi, ular uch yoshga toʻlganda ham biror bir el daragini topolmaydi. Xullas, Kuntugʻmish feT-atvorida siz havas qiladigan, ergashadigan insoniy sifatlar juda koʻp. Dostonni sinchiklab mutolaa qilsangiz, bunga oʻzingiz amin boʻlasiz.
Xolbeka siymosi ham dostonda baxshi bobomiz tomonidan alohida mehr, iliqlik bilan tasvirlangan. U oʻz soʻzida turadigan, barcha hunarlarga mohir qiz. Oʻzi qanchalik bir ishga mohir boʻlsa, boʻlajak jufti halolidan ham shuni talab qiladi. Shu maʼnoda Xolbeka oʻz xulqi va fazilatlari bilan har jihatdan Kuntugʻmishga teng va munosib boʻlgan inson.
Reja:
Kirish: Men sevgan dostonlardan biri
Asosiy qism:
1)Xalq dostonlarining bugungi kundagi ahamiyati
2)Dostonda Goʻroʻgʻli obraziga tavsif.
3) ,, Goʻroʻgʻli'' dostonida or-nomus ifodasi.
Xulosa: Dostondan olgan taassurotlarim
g'aroyib holda tug'ilishi va qahramonona yoshligini tasvirlovchi "Go'ro'g'lining tug'ilishi", "Go'ro'g'lining bolaligi" dostonlari bilan boshlanadi. Ularning Po'lkan variantida tasvirlanishicha, Go'ro'g'lining bobosi To'liboy sinchi Mari yurtining begi Qovishtixonning o'g'li bo'lib, yoshligida Yovmit podshosi Odilxonga asir tushadi. To'liboy sinchi xizmatlaridan ko'ngli to'lgan Odilxon qizi Bibi Oyshani unga nikohlab beradi. Bulardan bo'lg'usi qahramonning otasi Ravshan tug'iladi. Taka-Yovmit yurtining doimiy dushmani Shohdorxonning navbatdagi bosqinchiliklaridan birida Ravshan, shuningdek, Taka-Turkman begi Jig'alixonning farzandlari Gajdumbek va Bibi Hilollar Zangar yurtiga asir tushib ketadi. Zangarda Ravshan bilan Bibi Hilol tasodifan uchrashib qolib, bir-birlarini sevib qoladilar va turmush quradilar. Bu orada Ravshanning sinchiligi xabari Shohdorxonga yetib keladi. Shohdorxon uni saroyga chaqirib, otlarini ko'rsatadi. Ravshan bular ichida tulpor yo'qligini aytib, holvachining otini maqtaydi. Achchiqlangan xon Ravshanning ko'zlarini o'yib oladi. Ravshan ko'r ko'zining xuniga holvachining otini tilab olib, shu ot yordamida qaynakasi Gajdumbek bilan Yovmitga qochadi. Zangarda qolgan Bibi Hilol qornidagi olti oylik gumonasi bilan vafot etadi. Go'rda o'lik onadan bo'lajak qahramon tug'iladi. Cho'pon Rustam uyuridagi bir baytal uni emizadi va keyinchalik Rustam yordamida shu baytalda Yovmitga qochib keladi. Ko'rinadiki, epos an'anasiga ko'ra, Go'ro'g'lining kelib chiqishi yuqori tabaqa bilan bog'lansa-da, u, avvalo, kambag'al bir otboqar sinchining o'g'li; cho'pon Rustam tarbiyasida voyaga yetadi, xalq qahramonlariga xos g'ayritabiiy yo'sinda tug'iladi va bahodirlik kamolotiga erishadi. Bu bilan, bir tomondan, Go'ro'g'lining yoshligidanoq xonlarga, saroy aristokratiyasiga qarshi tarbiyalanganligi ko'rsatilsa, ikkinchidan, uning epik Chambil yurtining qonuniy hukmdori ekanligi har jihatdan asoslanadi. "
Kuntugʻmish
Reja:
Kirish: Men sevgan dostonlardan biri
Asosiy qism:
1)Xalq dostonlarining bugungi kundagi ahamiyati
2)Dostonda Kuntugʻmish obraziga tavsif.
3) ,, Kuntugʻmish'' dostonida or-nomus ifodasi.
Xulosa: Dostondan olgan taassurotlarim
Dostonning bosh qahramoni Kuntugʻmish yolgʻiz, erka oʻgʻil boʻlishiga qaramasdan, aqlli, bilimli, jasoratli, elga gʻamxoʻr, xotini, bolalariga mehribon, vafodor yigit. Kuntugʻmish va Xolbeka bir moʻjiza bilan Buvraxon jazosidan omon qobb, sahroda och, tashna qolishganda hayotdan umidini uzgan yori Xolbekaning “Meni tashlab ketaver, yoʻqsa oʻzing ham halok boʻlasan”, degan iltijosiga “Bir gʻayrat qil, yoʻlimiz yaqin qoldi”, deb dalda beradi, unga vafodorligini quyidagicha bayon qiladi:
Poʻlat nayza qor ostida yotarmi,
Temir nayzang egovlasang oʻtarmi,
Sening toʻrang nomardlardan emasdir,
Mard oʻgʻlon sevdigin tashlab ketarmi?..
Kuntugʻmish oʻz maqsadiga sodiq, har qanday sharoitda tushkunlikka tushmaydigan inson. U nomsiz, poyonsiz togʻ darasidan vataniga boradigan yoʻlni rosa izlaydi, bu orada egizak farzandli boʻladi, ular uch yoshga toʻlganda ham biror bir el daragini topolmaydi. Xullas, Kuntugʻmish feT-atvorida siz havas qiladigan, ergashadigan insoniy sifatlar juda koʻp. Dostonni sinchiklab mutolaa qilsangiz, bunga oʻzingiz amin boʻlasiz.
Xolbeka siymosi ham dostonda baxshi bobomiz tomonidan alohida mehr, iliqlik bilan tasvirlangan. U oʻz soʻzida turadigan, barcha hunarlarga mohir qiz. Oʻzi qanchalik bir ishga mohir boʻlsa, boʻlajak jufti halolidan ham shuni talab qiladi. Shu maʼnoda Xolbeka oʻz xulqi va fazilatlari bilan har jihatdan Kuntugʻmishga teng va munosib boʻlgan inson.
U haqiqiy muhabbatni tan oladi va unga ishonadi, eʼtibor bering: u oʻz suratini chizdirib, Kuntugʻmish yurtiga yuborar ekan, agar “shu koʻrgan tushim rahmoniy boʻlsa, oshiq-maʼshuqlik awaldan pok boʻlsa, Xudoyo xudovando shu sandigʻim senga omonat, toʻradan boshqasiga tegmasin”, deydi.
Xolbeka hamiyatli, gʻururi baland qiz. Garchi u Kuntugʻmishni tushida sevib qolgan, uchrashganda esa yigitni koʻrib biroz muddat ixtiyorini yoʻqotgan boʻlsa-da, uning husniga talabgor barcha shoh-u shahzodalarga bergan vaʼdasi, yaʼni faqat nard oʻyinida gʻolib chiqqanga tegaman degan fikridan qaytmaydi. Kuntugʻmish men uchun mashaqqat chekib kelibdi, deb unga tegib ketavermaydi, oʻzi koʻngil qoʻygan yigitning el-yurt oldida ham yuzi yorugʻ boʻlishini istaydi.
Dostonda Kuntugʻmishning oʻgʻillari Gurkiboy va Mohiboy xarakterlari ham chiroyli va taʼsirchan tasvirlangan. Gurkiboy bosiq, vazmin, aql bilan ish koʻradigan bola boʻlsa, Mohiboy biroz shaddod, biroz quv yigit. Biroq ikki aka-uka bir-birlariga mehribon, ota-onalariga fidoyi yigitlar. Ular mehnatsevarlik va aql bilan ish koʻrganlari uchun boshlariga tushgan qiyinchiliklami yengadilar.
Asarda Azbarxoʻja, Buvraxon, Zamonqul, Xolmoʻmin kabi qahramonlar qiyofasi oʻziga xos tarzda yoritilgan. Azbarxoʻja dastlab Kuntugʻmish bilan doʻstlashadi, soʻng oʻz manfaatini deb unga xiyonat qiladi. Buvraxon oʻziga bino qoʻygan, qahri qattiq podsho, biroq uning koʻngilchan ekanligini ham koʻramiz. Buvraxon awal Kuntugʻmish va Xolbekani oʻlimga mahkum etadi, keyinroq Azbarxoʻja xiyonati tufayli mashaqqatlarga duch kelishganini eshitib, ulami afv etadi. Azbarxoʻjani jazolaydi. Dostondagi Qosim, Xolmoʻmin, Mullavachcha, Zamonqul va boshqa obrazlar ham asarda oʻz oʻmiga ega, ularsiz Kuntugʻmish va Xolbeka taqdirini toʻlaqonli tasavvur qilish qiyin.
“Kuntugʻmish” dostoni badiiy jihatdan nihoyatda yetuk asar. U yaxlit kompozitsiyaga ega, asarda kishini asosiy voqealardan chalgʻitadigan oʻrinlar uchramaydi, aksincha, har bir voqea, har bir epizod dostonni toʻldiradi.
@Insholar_toplami
Xolbeka hamiyatli, gʻururi baland qiz. Garchi u Kuntugʻmishni tushida sevib qolgan, uchrashganda esa yigitni koʻrib biroz muddat ixtiyorini yoʻqotgan boʻlsa-da, uning husniga talabgor barcha shoh-u shahzodalarga bergan vaʼdasi, yaʼni faqat nard oʻyinida gʻolib chiqqanga tegaman degan fikridan qaytmaydi. Kuntugʻmish men uchun mashaqqat chekib kelibdi, deb unga tegib ketavermaydi, oʻzi koʻngil qoʻygan yigitning el-yurt oldida ham yuzi yorugʻ boʻlishini istaydi.
Dostonda Kuntugʻmishning oʻgʻillari Gurkiboy va Mohiboy xarakterlari ham chiroyli va taʼsirchan tasvirlangan. Gurkiboy bosiq, vazmin, aql bilan ish koʻradigan bola boʻlsa, Mohiboy biroz shaddod, biroz quv yigit. Biroq ikki aka-uka bir-birlariga mehribon, ota-onalariga fidoyi yigitlar. Ular mehnatsevarlik va aql bilan ish koʻrganlari uchun boshlariga tushgan qiyinchiliklami yengadilar.
Asarda Azbarxoʻja, Buvraxon, Zamonqul, Xolmoʻmin kabi qahramonlar qiyofasi oʻziga xos tarzda yoritilgan. Azbarxoʻja dastlab Kuntugʻmish bilan doʻstlashadi, soʻng oʻz manfaatini deb unga xiyonat qiladi. Buvraxon oʻziga bino qoʻygan, qahri qattiq podsho, biroq uning koʻngilchan ekanligini ham koʻramiz. Buvraxon awal Kuntugʻmish va Xolbekani oʻlimga mahkum etadi, keyinroq Azbarxoʻja xiyonati tufayli mashaqqatlarga duch kelishganini eshitib, ulami afv etadi. Azbarxoʻjani jazolaydi. Dostondagi Qosim, Xolmoʻmin, Mullavachcha, Zamonqul va boshqa obrazlar ham asarda oʻz oʻmiga ega, ularsiz Kuntugʻmish va Xolbeka taqdirini toʻlaqonli tasavvur qilish qiyin.
“Kuntugʻmish” dostoni badiiy jihatdan nihoyatda yetuk asar. U yaxlit kompozitsiyaga ega, asarda kishini asosiy voqealardan chalgʻitadigan oʻrinlar uchramaydi, aksincha, har bir voqea, har bir epizod dostonni toʻldiradi.
@Insholar_toplami