Matematika

Ushbu ajnabiy istilohni «hisob ilmi» desak ham boʻladi. Chunki bu boradagi barcha ilmlarning nomi turlicha boʻlsa ham, har birida hisoblash bor. Hisoblash uchun esa raqamlar kerak. Hozirgi kunda hisoblashda dunyo qaysi raqamlarni ishlatadi? Albatta, arab raqamlarini. Hisobni bilgan odam biror narsaning hisobini yozmoqchi boʻlsa, albatta oʻsha arab raqamlariga murojaat etadi. Lekin menga qolsa, mazkur raqamlarni arab raqamlari emas, balki Islom raqamlari deb atagan boʻlar edim.

Chunki Islomdan oldin arab raqami deb atalayotgan narsa boʻlgan emas. Hatto Islom olamida ham dastlab yunon raqamlari ishlatilar edi. Islomning fazli bilan ilm-fan rivojlandi, koʻpgina ilmlarga asos solindi. Asli arab millatidan boʻlmagan, movarounnahrlik musulmon olim Muhammad ibn Muso al-Xorazmiy hindiy raqamlar asosida hamma uchun qulay boʻlgan hozirgi raqamlarni ishlatishni yoʻlga qoʻydi.

U kishi bir kitob yozib, unda avval hindiy hisob nizomini bayon qildi. Keyin esa uni amalga tatbiq qilish boʻyicha oʻz uslublarini misollar bilan koʻrsatdi. Hammaga hisob-kitob yuritishni oʻrgatdi. Ayniqsa, faroiz ilmida, yaʼni meros taqsimlashda ishlatiladigan aniq hisob-kitoblar nihoyatda aniqlik bilan koʻrsatib berildi.

«Olam va odam, din va ilm» kitobidan

@hilolnashr