(۱۱۴۸) مسأله‌ی شأنیت
@CharTabaqeh

🔺مسأله‌ی شأنیت

استفاده از کلیدواژه‌ی «شأن» و انتساب آن به یک حرم مطهر، یادآور خاطرات تلخ حدود سه دهه مداخله‌ی مخرب در بافت هسته‌ی مرکزی شهر مشهد است. مداخلاتی که علی‌رغم بازنگری‌های مکرر، همچنان گریبان‌گیر شهر مشهد است.
چهارطبقه با امید به آن‌که ماهیت طرح توسعه‌ی بافت تاریخی شهر شیراز متفاوت از طرح‌های پیشین توسعه‌ی مرکز شهر مشهد باشد، در روزهای آینده به مرور تجربه‌های درس‌آموز شهر مشهد خواهد پرداخت. تجربه‌هایی که گرچه با کلیدواژ‌ه‌های «شأنیت»، «زیارت» و «قداست» آغاز شد، اما اجرای آن نه‌تنها کمکی به ارتقای شأن شهر مشهد نکرد، بلکه الگوی زیست مجاوران و زائران مهم‌ترین حرم مطهر کشور را نیز به نابودی کشاند.
مدیران، متخصصان و شهروندان شیرازی و نیز همه‌ی دلسوزان در سطوح محلی و ملی، می‌توانند با شناخت دقیق مسائلِ مبتلابه بافت تاریخی این شهر و یافتن راه‌حل‌های زمینه‌گرایانه، از تکرار تجربه‌ی تلخ مشهد پیش‌گیری نمایند.
@CharTabaqeh

(۱۱۴۹) حرم و شهر: یک جدایی
@CharTabaqeh

🔺حرم و شهر: یک جدایی

حرم مطهر امام رضا (علیه‌السلام) از دیرباز به‌عنوان مهم‌ترین جزء از اجزای شهر مشهد و در ارتباطی منسجم با بافت مرکزی شهر عمل می‌کرده است. شهروندان، مجاوران و زائران مطابق با الگوی زیستی که طی قرن‌ها شکل گرفته و قوام یافته، هریک نقش خود را در ارتباط با «حرم» و «زیارت» می‌دانسته‌اند و به‌این‌ترتیب انسجام کالبدی، عملکردی و معنایی میان حرم و شهر وجود داشته است.
اما آغاز اقدامات اقتدارگرایانه در دوره‌ی پهلوی دوم و استمرار آن در سال‌های پس از انقلاب، نتیجه‌ای روشن در پی داشته است: «جدایی حرم از شهر» که هم در بُعد کالبدی، سبب ازهم‌گسیختگی ساختار تاریخی شهر شده، هم در بُعد عملکردی، در‌هم‌تنیدگی امر زیارت و فعالیت‌های مرتبط با آن را از بین برده، و در نهایت در بُعد معنایی، هویت شهر را مخدوش کرده است.

اکنون، پس از تجربه‌ای درس‌آموز، به‌درازای حدود نیم‌قرن، انتظار می‌رود که شهروندان و مدیران شهری شیراز از تکرار این اشتباه تاریخی در شهر خود پیش‌گیری نمایند و با نگاهی به تجربه‌ی مشهد، راه‌حل‌هایی زمینه‌گرایانه برای مسائل بافت تاریخی شهر بیابند.
@CharTabaqeh

(۱۱۵۰) حرم و شهر: مردم‌واری آستان مقدس
@CharTabaqeh

🔺حرم و شهر: مردم‌واری آستان مقدس

تنیدگی حرم شاهچراغ با بافت اجتماعی پیرامونش چنان بوده که ابعاد کالبدی حرم و بافت را هم تحت تأثیر می‌گذاشته و نمودی از «مردم‌واری» -همچنان که در منش آن بزرگوار بوده- در مقیاس معماری بنای حرم و سازمان فضایی بافت پیرامونش جریان داشته است. مجاورین حرم و ره‌گذران، از نقاط مختلف بافت پیرامون حرم، به آستان مقدسش دید داشته و از دور به ایشان سلامی داده و عرض ارادتی می‌کردند. حتی هر کدام از مسافران، با ورود از دروازه‌های شهر، قبل از هر چیز به حرم مطهر دید داشتند. و یا اینکه عبور عابرین از کوچه‌پس‌کوچه‌های بافت پیرامون حرم به منظور انجام امور روزانه‌شان، توفیق زیارت را هم به‌عنوان امری روزمره و دائمی به آن‌ها می‌داد.

تغییرات مقتدرانه‌ی کالبدی در بافت پیرامون حرم، باعث ایجاد شکاف اجتماعی بین مردم و آستان مقدس و تضییع این مردم‌واری شهرسازانه و معمارانه -که با توجه به سلوک زندگی آن حضرت، معنادار است- می‌شود. احداث صحن‌های گسترده پیرامون مضجع شریف ایشان، ارتباط بصری مجاورین و رهگذران را از بین برده و دیگر آن ارتباط همیشگی با آستان مقدس درک نمی‌شود. تخریب گسترده‌ی معابر بافت پیرامون و بن‌بست شدن آن‌ها و ایجاد خیابان‌هایی به مقصد حرم، آن زیارت‌های روزمره را از بین خواهد برد و تنها زمانی می‌توان به آن آستان عرض ارادت کرد که به مقصد حرم از این مسیرها استفاده شود.
@CharTabaqeh

🔺عبرتِ مشهد، نجاتِ شیراز

تجربه‌ی تلخ حدود سه دهه تخریب و بازسازی بافت پیرامون حرم مطهر رضوی، گرچه تبعات غیرقابل‌جبرانی را بر شهر و شهروندان مشهد تحمیل کرده، اما درس‌هایی عبرت‌آموز برای سایر شهرها پدید آورده تا با مشاهده‌ی عینی نتیجه‌ی مداخله‌های غیرزمینه‌گرایانه و سوداگرانه، از تکرار چنین تجربه‌ای جلوگیری کنند.
در همین راستا، حدود ۱۸۰ استاد دانشگاه و حوزه، متخصص و مدیر در نامه‌ای به رئیس‌جمهور، خواسته‌اند از تکرار تجربه‌ی مشهد در مرکز شهر شیراز جلوگیری شود و فرصت گفت‌وگو و چاره‌اندیشی فراهم گردد.

در این نامه‌ی مهم آمده است:

«باسمه تعالی
قال رسول الله(ص): لایُلْسَعُ الْعَاقِلُ مِنْ جُحْرٍ مَرَّتَیْن‏

جناب حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر رئیسی
ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران

سلام علیکم؛
حضرتعالی بر این نکته استحضار داشته و واقفید که خطاهای تصمیم‏‌گیران و متولیان ملی و محلی در طول سه دهه‌ی گذشته چه بر سر بافت پیرامون حرم مطهر رضوی آورده بود و چگونه باعث شد جریان اصیل زیارت جای خود را به جریان سوداگری زمین و تراکم‌فروشی بدهد. همچنین در چند سال گذشته در جریان تلاش‌های علمی و مجاهدت‌های مدیریتی شکل گرفته به منظور تغییر رویکرد و تدوین طرح جدید بافت حریم رضوی هستید.
در شیراز ۱۴۰۰، از بافت پیرامونی حرم مطهر حضرت احمدبن‌موسی (علیه‌السلام) و حضرت سیدعلاءالدین‌حسین (علیه‌السلام)، همان صدایی برخاسته که از مشهد ۱۳۸۷ به گوش می‏‌رسید. طرحی در جریان است که عرصه‏‌ای فراخ و وسیع در مرکز بافت مذهبی-تاریخی شهر را به بهانه‌ی ایجاد صحن و حیاط مرکزی هدف گرفته است. لیکن در واقع قرار است جلوخان مجتمع‏‌های تجاری فاز اول طرحی باشد که در تمام این سال‌ها به‌سبب تعارض با زمینه‌ی فرهنگی، نتوانسته‏‌اند رونقی بیابند و مایه‌ی سرشکستگی طرفداران توسعه‌ی بولدوزری و فرمایشی در شیراز بوده‏‌اند. واضح است که این طرح، به قیمت نفی حیات مردم و متضمن تخریب آثار فراوان و متعدد فرهنگی-تاریخی ثبتی ارزشمند بوده و میدانی گسترده را ایجاد می‏‌کند که داشته‌های هویتی-میراثی و سنت سینه‌به‌سینه‌ی مجاورت در کنار آن مضاجع شریف را می‏‌تراشد و همچون فاز اول این اقدامات در دو دهه‌ی اخیر شیراز، که جز تجاری‏‌سازی هدف دیگری نداشت، اکنون نیز حاصلی جز مخدوش و قربانی نمودن امر زیارت و مجاورت در پی نخواهد داشت.
از این‌رو جامعه‌ی تخصصی، دانشگاهی و دغدغه‏‌مندان این عرصه، از جنابعالی تقاضا دارد تا با دستور توقف فوری این طرح، فرصت تأمل، چاره‏‌اندیشی و گفت‌وگو با همگی ذی‌نفعان و ذی‌نفوذان محلی و ملی و خصوصاً متخصصان متعهد و دلسوز فراهم شود تا طرحی شایسته‏‌ی سنت زیارت و بایسته‏‌ی فرهنگ و هنر ایرانیان دوست‌دار اهل‌بیت (علیهم‏‌السلام) رقم خورده و مایه‏‌ی عزت و آبروی نظام اسلامی گردد. این مهم به هیچ‌وجه نمی‏‌تواند در مجموعه‏‌های مدیریتی بسته‌ی محلی و پشت درهای بسته تعیین‌تکلیف شود. بافت مذهبی و تاریخی شهر شیراز، ارزشی ملی و بین‏‌المللی داشته و تصمیم‏‌گیری و برنامه‏‌ریزی درباره‌ی آن نیاز به مشارکت عموم دلسوزان و متخصصین با نظارت دستگاه‏‌های مسئول در سطح ملی دارد.
یقین داریم که با اشراف جنابعالی نسبت به اهمیت موضوع دستور اکید و سریع صادر خواهید فرمود.

والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته»
@CharTabaqeh

"نقش گروه های کنشگر در ساخت شهر"

گفتگوی اینستاگرامی انجمن علمی شهرسازی دانشگاه بجنورد با مژگان انصاری (هم‌بنیانگذار سازمان مردم نهاد مجمع کنشگران شهری هم‌ساخت)

امشب، ۳ آذر ماه، ساعت ۲۱ از طریق لایو اینستاگرام هم‌ساخت به آدرس @Hamsaakht این گفتگو را تماشا کنید.

♦️«شهر دوستدار کودک» هدفی دور برای شهرهای ایران

▫️«با مرور عملکرد شهرداری‌های کشور در حوزه شهر دوستدار کودک، پی می‌بریم که بر خلاف انتظار اولیه، نه‌تنها هیچ‌یک از شهرهای کشور موفق به کسب برند شهر دوستدار کودک نشده‌اند، بلکه در تأمین حداقل‌های این ایده نیز موفقیت چشمگیری نداشته‌اند.»
@HamSaakht

♦️«شهر دوستدار کودک» هدفی دور برای شهرهای ایران

▫️محمدرضا پهلوان‌زاده (عضو داوطلب مجمع کنشگران شهری هم‌ساخت) در روزنامه پیام ما ضمن پرداخت به مفهوم شهر دوستدار کودک و زمینه‌های ساختاری و قانونی آن در ایران، درباره جایگاه «اداره شهر دوستدار کودک شهرداری» در آن ساختار صحبت کرده است.

▫️هر چند که سیاست‌گذار با درک چندبعدی‌بودن موضوع تحقق شهر دوستدار کودک، در قانون مسئولیت‌هایی را متوجه دستگاه‌های متعدد در سطوح مختلف کشوری تا محلی کرده است؛ اما چالش همیشگی نظام برنامه‌ریزی و اقدام کشور ما، در این حوزه نیز تکرار شده است: عدم یکپارچگی تصمیم‌سازی، تصمیم‌گیری و اقدام.

▫️در ساختار موجود، بخشی از هدف ایجاد «اداره‌های شهر دوستدار کودک» در شهرداری‌ها به منظور رفع همین خلاء در نظر گرفته شده است؛ اما این اداره‌ها خود با مشکلات ساختاری عدیده‌ای مواجهه هستند که باعث شده هیچ کدام از ۱۲ شهر پایلوت شهر دوستدار کودک در کشور، بعد از گذشت چهار سال، نه‌تنها برند شهر دوستدار کودک را کسب نکنند که راه دوری برای دستیابی به آن‌ها داشته باشند.

▫️شیراز یکی از ۱۲ شهری است که قرار بود به شهر دوستدار کودک تبدیل شود؛ اما اکنون صرفاً یک عنوان به نام «اداره شهر دوستدار کودک» از آن برند برای شهر وجود دارد و در شیراز -همانند ۱۱ شهر دیگر- اثر کمی از دوستی با کودکان دیده می‌شود. این ایراد متوجه آن اداره‌ها نیست؛ بلکه وظایفی که در ساختار تحقق شهر دوستدار کودک برای آن اداره‌ها تعریف شده است، با توان و ظرفیتی که برایشان ساخته شده هم‌خوانی ندارد.

▫️این نوشته را از اینجا بخوانید.
@HamSaakht

♦️گزارش پروژه احیاء فضای خاموش

▫️در پروژه احیای یک فضای خاموش، بعد از چند دوره مطالعه نظام‌های مختلف سایت و مصاحبه با گروه‌های مختلفی که از این پروژه اثر می‌گیرند (به‌ویژه ساکنین مجتمع مجاور سایت)، پیشنهادهایی که ایشان برای آینده فضا ارائه داده بودند، بدون آنکه حتی یک نظر از ساکنین حذف شود، به پنج محور تقسیم شدند.

▫️بعد از آن در قالب ویدیویی که برای ساکنین آماده و از طریق فضای مجازی برای آن‌ها ارسال شد، گزارشی از فعالیت‌ها ارائه شد و در پایان از آن‌ها درخواست گردید که پنج محور پیشنهادی را اولویت‌بندی کنند.

▫️در گام بعد با تحلیل نتایج نظرسنجی، بار دیگر به سراغ ساکنین و اعضای هیئت مدیره مجتمع خواهیم رفت تا طرح پیشنهادی مبتنی بر تصمیم خودشان انتخاب شود. هم‌ساخت در این پروژه صرفاً در کنار مردم است تا فضا را مطابق با خواست خودشان تغییر دهند؛ نه اینکه برای ساکنین تصمیمی بگیرد.
#فضای_خاموش
@HamSaakht

▫️با اولین ورود به سایت فضای خاموش متوجه شدیم که میدان مجاورش، به محلی برای دریفت‌کشیدن شبانه عده‌ای تبدیل شده است. ایده‌ی اولیه‌ای درباره این موضوع نداشتیم. برای بعضی از اعضا تیم کار باحالی بود و تعدادی دیگر فکر می‌کردند که خطرناک است. به هر حال گروه ماشین‌بازها در کنار ساکنین، کسبه، رهگذران، کودکانی که هر روز عصر گل‌کوچیک بازی می‌کردند و... به عنوان یکی از گروه‌های هدف ما مشخص شدند. در مصاحبه‌ها و برداشت‌های میدانی ما مشخص شد که چالش اصلی ساکنین و رهگذران همین دریفت‌کشیدن است؛ به طوری که هیچ فضای دیگری از میدان را نمی‌بینند. در مقابل هم جوانانی هستند که این میدان محله‌ای رو مناسب این کار در نظر گرفته بودند. نظر شما درباره این چالش چیست؟ در گروه گفتگوهای کانال بنویسید.

▫️در ادامه، نمونه‌ای از مستندسازی پروژه در مصاحبه‌ها را بخوانید:

مصاحبه با جوان 30 تا 35 ساله در جمع دوستان هم‌سن‌وسال که از نقاط مختلف شهر آمده بودند

تازه با موتور از راه رسید و به جمع دوستانش وارد شد که مصاحبه را با او شروع کردم. دوستانش گفتند دریفت‌کشمان آمد ولی خودش انکار کرد. هم‌ساخت را معرفی کردم و از هدفمان برای فضای کناری میدان سبحانی گفتم . خیلی از کار ما خوشحال شد. می‌گوید احساس کردم در سوئد هستم که با شما مواجه شدم. از تجربه مشابه دوستانش در خارج از کشور می‌گوید و اینکه تعجب کرده یک سازمان مردم نهاد دنبال چنین اقداماتی است.

هم‌زمان با روشن‌کردن سیگارش می‌گوید «ما در شیراز فضاهایی که حالت کلاب باشد و مجموعه‌ای از کاربری‌های کافه و رستوران و فضای پارک ماشین و دنج در پشت برای سیگار کشیدن و گپ‌زدن باشد، کم داریم».
خودش می‌گوید دریفت‌کشیدن و صحبت‌کردن در باغچه پشت (پاتوق اصلی‌شان) باعث آزار و اذیت ساکنان می‌شود ولی جای دیگری برای تخلیه هیجان با هزینه معقول ندارند. «[الف] که پدرش کارخانه‌دار است و BMW دارد هم برایش نمی‌صرفد که ماشین چند میلیاردی برای پیست فراهم کند تا اجازه ورود به پیست‌های تخصصی در گلستان و غیره را پیدا کند و اینجا هیجانش را تخلیه می‌کند. ضمن اینکه شعاع این میدان و شیبی که به بیرون دارد، جان می‌دهد برای دریفت».

بر خلاف دوستش که گفته بود اینجا میز و صندلی برای شطرنج یا میز پینگ‌پنگ بگذارید، خیلی خودمانی و به شوخی می گوید «اینجا را محیط خانوادگی نکنید وگرنه خودم میام میریزم به هم». میپرسم چکار کنیم خوشت میاد؟ می‌گوید «هیچی. دستش نزنید». کمی فکر می‌کند و می‌گوید «صندلی بگذارید که بنشینیم». دوستانش اولین پیشنهادشان چراغ و روشنایی بود که به آن هم اشاره‌ای نمی‌کند.

بیش‌تر با هم دوست شدیم و حالا دیگر از دریفت‌کشیدن با ماشین‌های مدل‌پایین هم برایم می‌گوید. «دوست داری با هم ساخت همکاری کنی؟». دوست دیگرش در آن طرف اعلام آمادگی می‌کند. می‌گوید از طریق دوستش با او ارتباط بگیریم. خداحافظی میکنم و جمع پنج شش نفرشان را ترک میکنم.
@HamSaakht
#فضای_خاموش

♦️گزارش پروژه احیاء فضای خاموش: طراحی بر اساس نظر ساکنین

▫️اعضای هم‌ساخت با در نظر گرفتن اولویت ساکنین و بر اساس پتانسیل‌ها و محدودیت‌هایی که از مطالعات سایر نظام‌های شهری حاصل گردید، تصمیم گرفتند که طرح پیشنهادی را بر اساس هر سه محور دارای اولویت ارائه کنند.

@HamSaakht

♦️گزارش پروژه احیاء فضای خاموش: طراحی بر اساس نظر ساکنین

▫️ در مرحله‌ی قبل، ساکنین از طریق پرسشنامه الکترونیکی، پنج محور پیشنهادیشان در مصاحبه‌ها را اولویت‌بندی کردند. بر اساس نتایج نظرسنجی، «ایجاد فضایی برای گذران اوقات فراغت ساکنین»، «ایجاد باغچه و فضای سبز» و «محصور کردن فضا» رتبه‌های اول تا سوم را کسب کردند.

▫️اعضای هم‌ساخت با در نظر گرفتن اولویت ساکنین و بر اساس پتانسیل‌ها و محدودیت‌هایی که از مطالعات سایر نظام‌های شهری حاصل گردید، تصمیم گرفتند که طرح پیشنهادی را بر اساس هر سه محور دارای اولویت ارائه کنند.

▫️به منظور ایده‌پردازی و طراحی فضا، کارگاه یک‌روزه‌ای با حضور اعضای پروژه تدارک دیده شد. در ابتدای کارگاه، اصول و معیارهای کلی طراحی توسط همه اعضا مرور شد و سپس با تشکیل گروه‌های دو نفره، اعضا به طراحی فضا پرداختند. در مرحله‌ی بعد هر کدام از گروه‌ها طرح خود را ارائه کردند و در انتها با بررسی نقاط قوت و ضعف هر کدام از طرح‌ها، طرح نهایی تهیه گردید.

▫️برای اعمال حداکثری نظرات و خواست ساکنین، طرح پیشنهادی هم‌ساخت به ایشان ارائه و نظراتشان دریافت شد که در گزارش‌های بعدی پروژه به نتایج آن مرحله اشاره خواهیم کرد.
@HamSaakht
#فضای_خاموش

♦️گزارش #فضای_خاموش
▫️طرح اولیه هم‌ساخت برای فضای خاموش میدان سبحانی که برگرفته از نظرات ساکنین بود، در محل پروژه به اعضای هیئت مدیره ساختمان و جمعی از ساکنین ارائه شد. طرح پیشنهادی بر اساس ویژگی‌های شهرسازی تاکتیکال به صورت کم‌هزینه و قابل اجرا در کوتاه‌مدت طراحی شده بود که امکان تغییر آن متناسب با بازخوردهای کوتاه‌مدت نیز وجود داشته باشد.

▫️بعد از ارائه طرح، ساکنین ضمن برشمردن مسائل موجود در فضا و نحوه پاسخگویی طرح به مسائل، با کلیات طرح ضمن اصلاحاتی در حصار پیشنهادی، موافقت کردند.

▫️مقرر شد که هم‌ساخت با انجام اصلاحات، طرح نهایی را به هیئت مدیره ارائه کند تا طرح با مشارکت ساکنین اجرا شود.
@HamSaakht

♦️اولین نشست از مجموعه نشست‌های «شهرداری‌های دوستدار کودک، درس‌ها و چالش‌ها» به میزبانی مجمع کنشگران شهری هم‌ساخت

نشست اول: آموزش شهروندی: کلید توانمندسازی کودکان برای مشارکت در شهر (تجربه شهر یزد)

🔹سخنرانان:
▫️دکتر موسی پژوهان (عضو کمیته ملی شهر دوستدار کودک و نماینده سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها)
▫️مهندس محمدمهدی شرافت (معاون شهرسازی و معماری شهرداری یزد)
▫️مهندس حسین ابوطالبی (رییس اداره شهر دوستدار کودک و مدیر مرکز خلاقیت و نوآوری شهرداری یزد)
▫️خانم لیلا میربد (پژوهشگر حقوق کودک)

🔹زمان: سه‌شنبه، ۵ بهمن، ساعت ۱۲
🔹لینک: https://meeting.yazd.ir

*حضور برای عموم آزاد است*
@HamSaakht

#کارگروه_شهردوستدارکودک
#شهرداری_دوستدارکودک