Fact Check درستی‌سنجی و حقیقت‌یابی
2.42K subscribers
1.39K photos
116 videos
19 files
1.01K links
درستی‌سنجی و حقیقت‌یابی شایعات فضای مجازی
و مقابله با شبه‌علم
@Fact_Check

ترویج علم
و مقابله با شبه‌علم

رفتن به ابتدای کانال:
https://t.me/Fact_Check/1
Download Telegram
⚠️⚠️🚨🚨تصویر جعلی، ناراحت‌کننده و آزاردهنده است.
⚠️⚠️🚨🚨توصیه می‌شود نبینید.

#نگران_نباشید
پاسخ مقدماتی که در یک گروه به دوستان دادم:

Cuscuta یا Dodder
یک انگل گیاهی‌ست، میزبانش گیاهان هستند.

جست‌وجو کردم حتی یک جای معتبر که از میزبانی حیوان یا انسان نام برده باشد ندیدم.
منشأ دو تصویر ساختگی در وب و ادعای میزبانی انسان محدود به دو اکانت نامعتبر فضای مجازی انگلیسی‌زبان بود.

به فرض اینکه مورد بسیار نادری در این زمینه وجود داشته باشد (که ندارد)، به علت این‌که بسیار نادر است در حالی که ما در معرض بیماری‌های واگیر خطرناک زیادی هستیم که ریسک شیوع گستردۀ آنها وجود دارد و لازم است اطلاعات لازم برای پیش‌گیری از ابتلا به آنها به اطلاع همگان برسد و نرسیده (مثل 👈 تب کریمه کنگو، 👈 دانگ و ...) مطرح شدنش در فضای مجازی تأثیر سوء دارد؛
از جمله از دید 👈 اینفودمی‌، 👈 ایجاد نگرانی بی‌جا، 👈 اثر زبالۀ مجازی و 👈 اثر چوپان دروغگو.

به‌روزرسانی می‌شود:
@Fact_Check
🆘لطفا این پیام را بخوانید:
t.me/andishehsarapub/12788

چند منبع دربارۀ این انگل گیاهان:
اینجا | اینجا | اینجا | اینجا
🔎 به مناسبت دوم آوریل، که روز درستی‌سنجی نامیده شده،
با قدردانی از همراهی عزیزانی که مطالب درستی‌سنجی را مطالعه و بازنشر می‌کنند چند واقعیت تلخ یادآوری می‌شود:
t.me/andishehsarapub/12860
Forwarded from کِی کجا بریم؟
✈️ کانال‌های تلگرامی مثل دفعات مکرر دیگر خبر نادرست کلی‌یر شدن آسمان منطقه‌ای را اعلام کرده‌اند! بی‌آن‌که بلد باشند چک کنند ببینند روزهای دیگر در چنین ساعتی ترافیک در آسمان آن منطقه چه‌قدر بوده.

ترافیک کنونی غرب ایران کمتر از ساعت مشابه در روزهای قبل نیست
مطالب کانال‌هایی را که می‌خواهند به هر قیمتی دنبال‌کننده جذب کنند بازنشر نفرمایید.
t.me/keikojaberim
⁉️ آیا این ابیات از فردوسی است؟

🔹دو بیت از این ابیات از متن شاهنامۀ فردوسی است
🔹دو بیت از آن‌ها در حاشیۀ شاهنامه نوشته شده و
سایر ابیات از فردوسی نیست.

پاسخ و توضیح بیشتر در پیام بعد:
t.me/Fact_Check/1496
Fact Check درستی‌سنجی و حقیقت‌یابی
⁉️ آیا این ابیات از فردوسی است؟ 🔹دو بیت از این ابیات از متن شاهنامۀ فردوسی است 🔹دو بیت از آن‌ها در حاشیۀ شاهنامه نوشته شده و سایر ابیات از فردوسی نیست. پاسخ و توضیح بیشتر در پیام بعد: t.me/Fact_Check/1496
⁉️ آیا این ابیات از فردوسی است؟
t.me/Fact_Check/1495
---
آمیختن مطالب جعلی با مطالب اصلی برای باورپذیر کردن جعلیات به نام بزرگان روشی تازه است که در فضای مجازی رواج یافته است،
به گونه‌ای که جاعلان سخن خود را با سخن بزرگان می‌آمیزند تا اندیشه و احساسات خود را به مخاطب القا کنند.
نمونۀ این شیوه، جعل سرودۀ زیر است که به فردوسی نسبت داده‌اند، در حالی‌که تنها دو بیت آن از فردوسی است؛ دو بیت دیگر از «افزوده‌ها به شاهنامه» و باقی ابیات جعلی‌اند.

۱. چو بخت عرب بر عجم چیره گشت
   همه روز ایرانیان تیره گشت

۲. جهان را دگرگونه شد رسم و راه
    تو گویی نتابد دگر مهر و ماه

۳. ز می نشئه و نغمه از چنگ رفت
    ز گُل عطر و معنی ز فرهنگ رفت

۴. ادب خوار گشت و هنر شد وبال
    ببستند اندیشه را پرّ و بال

۵. جهان پر شد از خوی اهریمنی
   زبان مهر ورزیده و دل دشمنی

۶. کنون بی‌غمان را چه حاجت به می؟
   کران را چه سودی از آوای نی؟

۷. که در بزم این هرزه گَردانِ خام
   گناه است در گردش آریم جام

۸. به جایی که خشکیده باشد گیاه
   هدر دادن آب باشد گناه

۹. چو با تخت منبر برابر شود
   همه نام بوبکر و عمّر شود

۱۰. ز شیر شتر خوردن و سوسمار
   عرب را به جایی رسیده است کار

۱۱. که تاج کیانی کند آرزو
   تفو بر تو ای چرخ گردان! تفو!

۱۲. عرب هرکه باشد مرا دشمن است
    کج‌اندیش و بدخوی و اهریمن است

۱۳. دریغ است ایران که ویران شود
   کنام پلنگان و شیران شود

🔹از بیت نخست تا بیت نُهم به دو دلیل مهم از فردوسی نیست.
نخست این‌که با نگاهی به دست‌نویس‌های کهن و چاپ‌های شاهنامه فردوسی، هیچ‌یک از این ابیات را در نسخه‌ها و چاپ‌های شاهنامه نخواهیم یافت.
دوم این‌که با اندکی دقت درمی‌یابیم که برخی از  این ابیات، به‌ویژه  بیتِ آغازین و بیت دوازدهم، نه تنها از اندیشه فردوسی و روح حاکم بر شاهنامه به دور است، بلکه با زبان ادبی و سبک فردوسی نیز بیگانه است.
برای نمونه مصرع دوم بیت پنجم اشکال وزنی دارد و واژگانی همچون: نشئه، عطر، ادب و هدر نیز کاربردی در شاهنامه نداشته.

اما بیت‌های نُهم و سیزدهم از ابیاتِ اصلی شاهنامه‌اند.

بیت
"چو باتخت منبر برابر کنند
همه نام بوبکر و عمّر کنند"
از نامه رستمِ فرخزاد به برادرش انتخاب شده است.
(شاهنامه فردوسی، خالقی مطلق، هشتم،  ۴۱۷).

بیت
"دریغ است ایران که ویران شود
کنام پلنگان و شیران شود"
از داستان جنگ هاماوران انتخاب شده است.
(شاهنامه فردوسی، خالقی مطلق، دوم،  ۸۲).

بیت‌های دهُم و یازدهم را هیچ‌یک از مصحّحان شاهنامه در تصحیح علمی - انتقادیِ خود درون متن نبرده‌اند؛
از جمله در شاهنامه چاپ مسکو، مصحّحان این ابیات را به حاشیه برده‌اند .
(شاهنامه فردوسی، چاپ مسکو ، نهم ، ح ۳۲۲).

دکتر جلال خالقی مطلق نیز در تصحیح خود از شاهنامه فردوسی دو بیت یاد شده را برافزوده دانسته و به حاشیه برده‌اند.
(شاهنامه فردوسی، خالقی مطلق، هشتم ، ح ۴۲۳) .

حیدر زندی @jaliyat
با اندکی ویرایش
t.me/Fact_Check
🟡🟤دارندۀ این کانال زرد پیش از دنبال‌کنندگان کم‌اطلاعش خبری را می‌بیند و بر اساس آن داستانهایی را می‌بافد و به‌عنوان پیشگویی مطرح می‌کند
چند روز بعد اسکرین‌شات خبر را منتشر می‌کند و می‌گوید دیدید درست گفتم؟!

قبلا در مورد دروغ بودن «درست درآمدن پیشگوییهایش» مطالبی نوشته شده.
سه نمونه را حتماً ببینید:
t.me/Fact_Check/1203

t.me/Fact_Check/1065

t.me/Fact_Check/1041

ساختار شبکه‌های اجتماعی،
علاقه‌های اکثریت مخاطبان،
سطح دانش و آگاهی اکثریت مخاطبان،
امکان سوء استفادۀ مالی کلان در این روش‌ها،
نفعی که مالکان پلتفرم‌های ارتباطی فضای مجازی از چنین جوی می‌برند،
نبودن دانش و شناخت کافی در بین کسانی که ابزارهای مؤثر لازم برای مقابله دارند،
نبودن ابزارهای مؤثر لازم در اختیار کسانی که دانش و شناخت کافی برای مقابله دارند
و موارد این‌چنین
سبب ایجاد چنین وضعیتی شده.

راه حل ساده و سریعی برای اصلاح چشمگیر این وضعیت وجود ندارد،
اما کارهای بنیادی حتی اگر کوچک باشند در بلندمدت مؤثرتر از کارهای بزرگ سطحی هستند
و کارهای بزرگ سطحی وقتی اثر قابل توجهی دارند که به‌عنوان مکمل کارهای بنیادی استفاده بشوند.
🚨مرتبط:
t.me/nouritazeh/14651
🔴هنوز در منبع معتبری اطلاعاتی که نشان دهد که بیماری عفونی «جدیدی» در کشور شیوع گسترده یافته پیدا نشده.

اگر سازمان‌های مسئول، در اطلاع‌رسانی به‌موقع و یا تصحیح و تکذیب این نوع پیامها به‌سرعت اقدام می‌کردند، مردم به چنین پیامهایی که گوینده‌شان ناشناس است و کانالهای بازنشرکننده‌شان هم خبر و توصیه‌هایشان به نقل از منبع معتبری نیست توجه کمتری می‌کردند.

وقتی چنین خبرهای بی‌منبع و نامعتبر انتشار گسترده پیدا می‌کند، اطلاعات درستی که بعداً منتشر شود به‌خوبی دیده نمی‌شود.
-
گاهی در هند، پاکستان و افغانستان
Epidemic keratoconjunctivitis (EKC)
شیوع گسترده داشته.
اگر از منبع معتبر اعلام شود که EKC شایع شده، (که البته هنوز هیچ نشانه‌ای از آن نیست) در صورت نیاز پیامهایی را که از اینجا آغاز شده ببینید:
t.me/nouritazeh/14332

اگر ویروس دیگری شایع شده باشد که درگیری چشمی دارد باید ابتدا تشخیص داده شود که چه ویروسی شایع شده و اقدام مناسب برای پیشگیری و درمان چیست
نه توصیه‌های افراد و منابع ناشناس.

⚠️کاری که اکنون و همیشه باید کرد این است که اطلاعات نامعتبر را بازنشر نکنیم.

به‌روزرسانی:
t.me/Fact_Check
🔴#نگران_نباشید
خبری مرتبط با ابتلای یک انسان به عفونت
B Virus
در هنگ کنگ در صفحات مجازی فارسی انتشار یافته و سبب ایجاد نگرانی‌هایی شده.

گرچه این بیماری یک بیماری بسیار خطرناک است؛
- انتقال آن از میمون به انسان نادر بوده و هست،
- انتقال انسان به انسان آن نیز بسیار نادر بوده،
- در کشور ما افراد زیادی با میمون‌ها سر و کار ندارند، آن هم macaque و
- هیچ نشانه‌ای از ناقل بودن میمون‌ها در ایران دیده نشده
💥لذا چنین خبری در شرایط فعلی و در کشوری که مردمش در معرض نیستند تنها می‌تواند در اخبار علمی صفحات تخصصی و دارای مخاطبانی که با چنین موضوعی سر و کار شغلی دارند جایگاه داشته باشد
و انتشار آن در صفحات عمومی و بازنشرشان در شبکه‌های اجتماعی مجازی عامل ایجاد نگرانی بی‌جاست
و کار اطلاع‌رسانی در مورد پیشگیری از شیوع بیماری‌های مهمتر را که پتانسیل شیوع گسترده دارند (مانند 👈 تب کریمه کنگو، 👈 دانگ و ...) مختل می‌کند.
CDC1 - CDC2

🔸به‌روزرسانی:
t.me/Fact_Check

🔸این بیماری را با ام‌پاکس (آبله میمون) اشتباه نگیرید. اطلاعات و اخبار مهم ام‌پاکس در اینجا:
t.me/Orthopoxvirus