پژوهشکده باستان‌شناسی برگزار می کند
بیستمین گردهمایی سالانه
باستان‌شناسی ایران
هفتم تا نهم اسفند ماه هزار و چهار صد ویک
تهران
موزه ملی ایران

کتاب سیمای اِسکُلک، به قلم دکتر ناصر رحمن نیا توسط نشر گیلکان در ۱۶۱ برگه منتشر شد. این کتاب به معرفی روستای اسکولک، مرکز دهستان رستم آباد شمالی از شهرستان رودبار می پردازد و اطلاعات خوبی در باره ی جغرافیای طبیعی، پوشش گیاهی و جانوری، ادبیات شفاهی، گویش و... به خوانندگان می دهد. تقریباً یک سوم کتاب به واژه نامه موضوعی اختصاص دارد.

@roudbarezeytoon

#دیلمستانی از دل #تالشستان

✍: رسول علیزاده ی ماکلوانی

🌸🌺🌸🌺🌸🌺🌸🌺🌸
مقدمه
نوشتن در باره ی پیشینه ی یک فرد، قوم یا ملتی که تاریخ ساز بوده و سالیان سال ولایات یا درحدی وسیع تر ازآن ممالکی را تحت تآًثیر قرارداده، کاری بس دشوار و طاقت فرسا است.
دشوارتر آن که، این نوشتن ها درهمان عصرو زمانه نبوده وقرن ها پس از وقوع آن باشد.
یکی از تاریخ سازانی که از دهکده ای کوچک
برخاسته وآن حدود کوچک خود را تاسطح یک وِلایت ( استان) وفراتر ازآن یک کشور، آن هم درحد واندازه ی یک امپراتوری بزرگ ارتقا داده وحتی قومیت خود را تحت الشعاع نام خود قرار دادند، دیلمیان بودند، که پس از سالیانی درخشش در آسمان تاریخ ایران، دوباره رو به
افول نهادند، کوچک و کوچکتر شدند وبه همان
حدود اولیه خود خلاصه گشتند.
کتاب ها ومقالات زیادی در راستای نقش آفرینی دیلمیان درعرصه سرزمینی ایران به رشته تحریر درآمده است، آما هنوز زوایای تاریکی در این خصوص وجود دارد که مبهم بوده و روشن نشده است. یکی از ابهامات آن
است که هیچ گاه مورخان قدیمی به طور جامع
به قومیت و زبان تاریخ سازان مورد بحث ما اشاره ای نداشته یا اگر داشته اند اندک بوده که
این مسئله موجب آن گردیده تا کشمکش هایی بین افراد، گروه ها واقوام برسر تصاحب زیباییها وافتخارات خلق شده توسط این قوم بوجود آید.یکی بی آنکه هیچ تناسبی با آن تاریخ ساز داشته باشد، به خاطر دلاوری هایشان
آنان را ازخود دانسته وسوار بر یک مرکب غصبی بر پیکر بی جان فرزندان آن تاریخ ساز
ترک تازی می کند وآن دیگر با توجه به اینکه آن
تاریخ ساز از خویشان اوست، سردر گریبان فرو برده شاهد فخر فروشی ونظاره گر تاراج افتخار
آفرینی های نیاکان خویش به وسیله دیگران بوده است.
پیرامون کیان و کسان دیلمیان نظرات گوناگونی وجود دارد.بعضی ها آنان را از قوم گیل وگیلک
زبان دانسته، برخی قوم گالش، پاره ای کرد وعده ای نیز از کسان تاریخ سازی می دانند که
پس از افول از بین رفته وبه فراموشی گراییده اند. این مقاله در پی آن است تا باتوجه به دلایل، اسنادو مدارک وهمچنین تحقیقات میدانی، حقیقتی پنهان را درتاریکخانه را واکاوی نماید.تا شاید بتواند چراغی روشن پیش پای علاقه مندان این مهم تاریخی برافروزد وهم اندک مرهمی باشد برای التیام غرور به ناحق شکسته یکی از کهن ترین اقوام ایران ما.

مختصری از تاریخ و جغرافیای دیلمان.
بنابر بر گفته بزرگان علمی و ادبی ،کانون شکل گیری ولایت دیلمستان عهد قدیم و شهر دیلمان امروزی،با مردمانی مشهور به دیلمیان در آغاز دهی بوده با نام دیلم (معین:۴۲۳۲ ، ۱۳۸۲) به مختصات جغرافیایی ۹۰۶۴۱۱ و ۴۹ شرقی و ۸۸۸۳۰۶ و ۳۶ شمالی که در شهرستان سیاهکل استان گیلان واقع گردیده است.که از قرن پنجم به بعد در متون به نام دیلمیان آمده است
.
ادامه دارد...
منبع: گروه وات ساپی بهار تالش

🆔https://t.me/Espiarodakora

#معرفی_کتاب 👆


 فرهنگ عصر آهن در کرانه های جنوب غربی دریای خزر
"از دیدگاه باستان شناسی"

#سید_حمید_فهیمی

🆔https://t.me/Espiarodakora

"فرهنگ واژگان فارسی-تالشی" منتشر شد.

اولین فرهنگ واژگان فارسی به تالشی تحت عنوان "فرهنگ واتا" به کوشش دکتر علی رفیعی جیردهی و دکتر نیما آصفی منتشر شد.

برای نگارش این فرهنگ از گویش جنوبی زبان تالشی استفاده شده است.

این اثر در ۲۴۲ صفحه و توسط انتشارات فروهر به چاپ رسیده است.

https://t.me/irankadus

دیلمستانی از دل تالشستان

🌸🌺🌸🌺🌸🌺🌸🌺🌸🌺🌸

رسول علیزاده ی ماکلوانی
ادامه ...۲
مختصری از تاریخ و جغرافیای دیلمان.
بنابر بر گفته بزرگان علمی و ادبی ،کانون شکل گیری ولایت دیلمستان عهد قدیم و شهر دیلمان امروزی،با مردمانی مشهور به دیلمیان در آغاز دهی بوده با نام دیلم (معین:۴۲۳۲ ، ۱۳۸۲) به مختصات جغرافیایی ۹۰۶۴۱۱ و ۴۹ شرقی و ۸۸۸۳۰۶ و ۳۶ شمالی که در شهرستان سیاهکل استان گیلان واقع گردیده است.که از قرن پنجم به بعد در متون به نام دیلمان دیده می شود.
مردم این قطعه از خاک گوهر بار ایران عزیز ما، از ابتدای تاریخ تاکنون، فراز و فرود های زیادی طی کرده و بهادری های بسیاری از خود نشان داده اند، تا اینکه جغرافیایی دیلم را به دیلمان و سپس به ولایت دیلمستان با مفهوم استان تغییر داده و سرانجام با در نوردیدن مرز های استانی و به تصرف در آوردن ولایات بیش تر ممالکی مشهور به دیلمستان را پایه ریزی کنند. از این آب و خاک چهره های پر فروغ علمی، سیاسی و نظامی بی شماری بر خاسته اند که زبانزد خاص و عام و شهره آفاق گردیده اند.
از جمله این افراد نامدار وَ هَزَر سپهسالار انوشیروان ساسانی، موتا فرمانده دیلمیان در نبرد دشتبی، لیلی نعمان، ماکان پسر کاکی، حسن پسر فیروزان، اسفار پسر شیرویه، آل جستان، آل زیار (مرداویج و وشمگیر پسر زیار)، آل مسافر (محمد مسافر)، کنگریان (و هسودان پسر محمد مسافر)، سالاریان (مرزبان پسر محمد مسافری)، آل بویه (علی عماد الدوله، حسن رکن الدوله و احمد مغر الدوله )و در راس همه پناه خسرو عضد الدوله دیلمی بودند که توانستند حکومت هایی کوچک و بزرگ را در سراسر ایران (غیر از خراسان و سیستان) و عراق عرب شکل داده و فرمانروایی کنند. یعنی در قرن چهارم از خاندان های دیلمی آل جستان در حدود رودبار، منجیل و قصبه دیلمان امروزی، آل مسافر در تارم و زنجان و سپس ابهر و سهررود، سالاریان در آذربایجان و آران و ارمنستان، آل زیار نخست در ری، قزوین، اصفهان، خوزستان و سپس در طبرستان و
گیلان، آل بویه
درفارس، کرمان، خوزستان، ری، اصفهان، همدان
و عراق عرب فرمانروایی می کردند.
در این بین پناه خسرو عضد الدوله دیلمی به علت فتوحات، بذل و بخشش و احترامی که به اهل فضل نموده و بنا هایی که ساخته، مشهور ترین فرد دیلمی هاست و فرمانروایی او نقطه اوج دیلمیان و دوران رونق و شکوه و عظمت بود. عضد الدوله نخستین حاکم ایرانی بعد از اسلام بود که امپراطوری نیرومندی تشکیل داده و شاهنشاه لقب گرفت و در بسط و گسترش مذهب شیعه درسرتاسرقلمرو دیلمیان نقش چشمگیری داشت. (کاتوزیان ۹۲،۱۳۹۱ ؛ پیرینا و آشتیانی :۱۳۸۶، ۴.۳ )

بانوی دیلمی
گفته اند ک فخر الدوله دیلمی، زنی داشت به غایت دانا، زیرک و کار دان، که هم زمان با سلطان محمود

ادامه دارد...
منبع: گروه وات ساپی بهار تالش

🆔https://t.me/Espiarodakora

#دیلمستانی از دل #تالشستان

🌸🌺🌸🌺🌸🌺🌸🌺🌸

✍: #رسول_علیزاده ماکلوانی
ادامه...۳
بانوی دیلمی
گفته اند که فخرالدوله دیلمی، زنی داشت به غایت دانا وزیرک وکاردان، که هم زمان با سلطان محمود غزنوی در شهر ری حکمرانی می کرد. فخر الدوله از دنیا رفت، پسرش مجد الدوله کفایت لازم برای پیشبرد امورات مملکتی را نداشت. به همین خاطر مادرش سیده خاتون کار ها را مدیریت می کرد و در عمل سی سال‌ و اندی در شهر ری و اصفهان پادشاهی کرد.
چون سلطان محمود شنید که پادشاهی عراق عجم، به اسم زنی است پیکی پیش او فرستاد و تهدید کرد که باید به نام من سکه بزنی و خطبه بخوانی وخراج بپردازی واگر از آنچه گفتم تخلف نمایی باسپاهی گران خواهم آمد و ملک ودولتت را ویران می سازم. چون آن پیک به نزد سیده خاتون آمد، سیده به او گفت، به سلطان محمود بگو تا وقتی که شوهرم فخرودوله در حیات بود، همیشه در این فکر بودم که نکند شما قصد حمله به سرزمین من داشته باشی. چون شوهرم به رحمت خدا رفت و ملک به من رسید این فکر از سرم بیرون رفت. پیش خود گفتم که سلطان محمود پادشاهی بزرگ است و این قدر درک دارد که به جنگ زنی نرود. حال برای جنگ آماده ام که اگر از تو شکست بخورم عار نیست، چرا که شکست از پادشاهی بزرگ ننگ نیست. ولی اگر شما از من شکست بخوری، برای شما ننگ بزرگی است و برای من مایه ی افتخار و به خاطر آنکه از زنی شکست خورده ای مردم شما را سر زنش می کنند،حال خود دانی. چون این سخن ها به گوش سلطان محمود رسید، دیگر هیچ نامی از آن ولایت بر زبان نیاورد و به تدبیر و درایت آن زن دانا آن ولایت از دشمنان مصون ماند (عوفی:۳۳۳،۱۳۸۰).
وجه تسمیه دیلمان از نگاه بزرگان علم وادب
۱) دیلم ( به فتح دال ولام) نام ناحیه ای است قدیمی درگیلان و مردمی که در آن سکونت داشته اند وکنایه از سپاهی ودلیر وجنگجو به معنی بنده وغلام و دربان نیز گفته شده است( عمید۱۳۶۰، ۵۲۲)
۲) دیلم درلغت ابزاری است برای سوراخ کردن سنگ ودیوار وغیره به طول تقریبی یک متر وقطر دوسانتی متر یا بیشتر ونیز ابزاری است که با هوای متراکم کار می کند( فقیهی۱۳۵۷، ۳۶)
۳)دیلمان daylam _ an دیلم + ان پسوند مکان یعنی مکان دیلم ها دهستانی از بخش سیاهکل شهرستان لاهیجان( معین ۱۳۸۲،۴۲۳۲ وفقیهی ۱۳۵۷،۳۷)
۴) دیله به معنای میان و درون که همان دل باشد و لم به معنی دل جنگل یا بیشه را دارد(www.google.com)

۵) " دیل" " ام" " ان" دیلمان در زبان گیلکی دیلمون تلفط می شود واین نام ترکیبی ازسه واژه است که واژه "دیل" معنای مکانی را می دهد که درآن دام نگه داری می شود. واژه "ام " به بلند بودن منطقه اشاره دارد و" ان نیز پسوند مکان است با این اوصاف دیلمان مکان بلندی است که در آن دام نگه می دارند(wwwgooglecom)
زبان حال وگذشته ی دیلمان
اگرچه گفته می شودکه هویت و زبان

ادامه دارد...
منبع؛ گروه وات ساپی بهار تالش
🆔https://t.me/Espiarodakora

دیلمستانی از دل تالشستان

🌸🌺🌸🌺🌸🌺🌸🌺🌸🌺🌸

ادامه...۴

✍: #رسول_علیزاده_ماکلوانی

زبان حال وگذشته ی دیلمان

اگرچه گفته می شود که هویت و زبان حال وگذشته ی مردم دیلمان گالشی آست، ولی می توان مدعی شد که این گویش در سده های اخیر در منازعات سیاسی وفرهنگی بر زبان حقیقی دیلمیان فایق آمده و بر جای او نشسته است ودیلمیان نه گیلک بوده، نه کرد و نه یک تمدنی نابود شده اند، بلکه همان طوری گه ازشهر غزنه ترک تبار، گروهی پیدا شده حکومتی را به نام شهرخود غزنویان پایه ریزی کردند ویا از طایفه ایی به نام زند که لر تبار بوده، کریم خانی خروج کرده، سلسله ایی را به نام طایفه خود زندیه نامگذاری کرد، دیلمیان نیز از قوم تالش و تالش زبان بودند که از دهی کوچک برخاسته وحکومتی را به نام محل خود پایه ریزی کردند و در "واقع دیلمستان بر آمده از دل تالشستان است" و دیلمی مترادف تالشیی
زیرا شواهد ودلایلی وجود دارد که گویای این واقعیت است.
شواهد ودلایل تالش بودن دیلمیان
اول: قبل از ورود ترکها به ایران( با تسلط عزنویان بر خراسان شروع وپس از آن با استیلای سلجوقیان و خوارزمشاهیان تا آذربایجان و ارمنستان امتدآد یافت) وهمچنین آمدن قوم گیل از آنسوی آمل( طبرستان وقومس) که تقریبا پایان رشته کوه البرز است همراه با سادات علوی "گستره سرزمینی قوم تالش به گستردگی رشته کوه البرز" و فراتر از نظرات مطرح شده توسط بزرگان علمی وادبی بوده است چرا؟
چون مناطق دیگری نیز وجود داشته که از نظر محققین ونویسندگان دور مانده وبه آن اشاره ای نشده است و اگر هم اشاره ای شده باعنوان مهاجر بوده که عمده ترین این مناطق در خاور سپید رود وآنسو تر از آن ولایت رستم داراست.برای روشن شدن حقایق ابتدا نام وسرحدات استان های شمالی حاشیه رشته کوه البرز را ذکر می کنم وسپس محدوده سرزمینی تالش (دیلمان) را با توجه به منابع می آورم تا همگان بهتر بر این نکته واقف شویم.
نام وسرحدات ولایات شمالی حاشیه البرز در زمانهای نه چندان دور:
۱) از حدود گنبد کاوس تا آمل ولایت طبرستان یا مازندران فعلی...

ادامه دارد
منبع: گروه وات ساپی بهار تالش

🆔https://t.me/Espiarodakora

📸 کاشی منقوش مکشوفه در شهر تاریخی گسکر

این کاشی از نمونه کاشی‌های مکشوفه "شهر تاریخی گسکر" است که طبق گفته باستانشناسان مربوط به دوره صفویه می‌باشد. شهر تاریخی #گسکر که امروزه خرابه‌های آن در جنگل ۱۲۰ هکتاری هفت دغنان دهستان ضیابر صومعه سرا روبروی هنرستان کشاورزی دیده می‌شود، یکی از کهن‌ترین و بزرگترین شهر تاریخی دوره اسلامی در شمال ایران بوده که تا وقوع طاعون بزرگ سال ۱۲۴۶ هجری قمری چند صد خانوار تالش زبان در آن می‌زیستند. این شهر دارای بازار، حمام، کارگاه آهنگری و شیشه گری، پل خشتی و دیگر امکانات شهری بود که زنده یاد دکتر منوچهر ستوده در جلد اول کتاب از آستارا تا استارباد از آن سخن گفته است.
🆔https://t.me/Espiarodakora

بررسی جغرافیای سیاسی گیلان و طوالش و تبین لزوم احیای نام طوالش در کنار گیلان

https://civilica.com/doc/433319/certificate/print/

دکتر #آرمین_فریدی هفتخوانی

دیلمستانی از دل تالشستان

🌸🌺🌸🌺🌸🌺🌸🌺🌸🌺🌸

ادامه...۵  
   ✍:رسول علیزاده ی ماکلوانی

نام وسرحدات ولایات شمالی حاشیه البرز در زمانهای نه چندان دور
۱) از حدود گنبد کاوس تا آمل ولایت طبرستان یا مازندران فعلی
۲)از آمل تا تنکابن(نمک آبرود و کلار دشت) که مرز تنکابن و چالوس بوده است به مرکزیت رویان ولایت رستمدار که بعد ها بخشی از طبرستان شد (اسکندر ببک ترکمان ۵۳۴،۱۳۸۲)
۳) از خاور سپیدرود تا تنکابن به مرکزیت لاهیجان ولایت بیه پیش (گیلان شرقی).
۴) از باختر سپیدرود تا نمین و در بعضی مواقع تا بیله سوار، به مرکزیت فومن ولایت بیه پس (گیلان غربی).
۵) از نمین به آن سو نیز ولایت آذربایجان بوده است.
جغرافیای تالش از نظر نویسندگان بیگانه با قوم و زبان تالش
بیشتر نویسندگان بیگانه با قوم و زبان تالش به علت عدم آگاهی یا آگاهی توام با غرض، گستره قومی تالش را خلاف واقع درخمسه توالش خلاصه کرده اند که برای نمونه به نظر چند نفر از این عزیزان اشاره می شود.
۱)آقای الکساندر خودزکو در کتاب خود به نام سرزمین گیلان در خصوص تالش این چنین می نویسد؛ به موجب صلح ترکمنچای تمامی خانات تا ساحل چپ آستارا علی الدوام به روسیه واگذار می کند. آنچه از این نوع قلمرو برای ایران باقی مانده محدوده ای است واقع میان آستارا و اسالم  (خودزکو:۷۹،۱۳۵۴)
۲)نویسنده ی دارالمرز گیلان در مورد قوم تالش این چنین می نویسد؛ تالش های حالیه ایران در پنج ناحیه کرگانرود، اسالم، تالشدولاب، شاندرمن و ماسال در نواحی کوهستانی سکونت دارند.(رابینو:۲۱،۱۳۸۶)
۳)نویسنده ی محترم کتاب گیلان از آغاز مشروطیت به نقل از کتاب و فرهنگ گیلکی دکتر منوچهر ستوده، زبان مردم گیلان را به چند دسته تقسیم می کند.
الف: تالشی؛ که در شاندرمن، ماسال، اسالم، کرگانرود و تالشدولاب بدان گفت و گو می شود.
ب: گیلگی بیه پس؛ که در بخشی از گیلان که در باختر سپید رود واقع است بدان گفت و گو می شود.
پ:گیلکی بیه پیش؛ که در بخشی از گیلان که در خاور سپید رود واقع است بدان گفت و گو می شود.
ت: گالشی؛ که زبان مردم کوهپایه است.
ث: کرمانجی؛ که زبان مردم عمارلو است و از گویش های کردی است .
ج: تاتی؛ زبان چند ده از ده های رودبار است .
چ: زبان گاومیش بان ها.(میرابوالقاسمی ۲۶،۱۳۶۹)
۴) آقای عطااله تدین در مقدمه ای که برای کتاب تاریخ گیلان عبدالفتاح فومنی نوشته اند، نامی از قوم و زبان تالشی نبرده و چنین گفته است: زبان ساکنین گیلان یکی از شعب زبان پهلوی موسوم به گیلکی است که با تغیرات زیاد به صورت فعلی در آمده است.(فومنی ۱۴،۱۳۵۳).

منبع : گروه وات ساپی بهار تالش.
(چاپ شده در شماره های 103 و 104 ماهنامه تالش)

🆔https://t.me/Espiarodakora

تصویری از گچ کاری داخل خانه های کاهگلی که به گویش رودباری (خوشور ) می گویند . این کار بوسیله جارو ( گیزی ) انجام میشد .

@'Tarikhrudbargilan

تالشی زبان است یا گویش؟

بهار معتقد است، تالشی گویشی از گروه شمال غربی است و در معرفی زبان تالشی، آن را از گویش های اصیل ایرانی می دانـد، اما به راستی تالشی گویش است یا لهجه؟ در مورد اینکه آیا زبانی که قوم تالش با آن سخن می گویند به مفهوم خـاص کلمـه، زبان است یا گویش، رضایتی در پایاننامۀ خود اینطور می نویسد: «بیشتر محققان ایرانی سعی بر آن دارند که زبـان فارسـی را زبان مادر و زبان های دیگر تحت سلطه را که نوعی خویشاوندی با آن دارند و متکی به آثـار مکتـوب فرهنگـی نیسـتند، لهجـه و گویش به شمار آورند. هرچند این امر از نظر زبانشناسی مورد قبول نیست.
اما حقیقت امر این است که زبـان تالشـی در عـین آنکه از جهت عناصر قاموسی با زبان فارسی خویشاوندی و اشـتراك دارد، دارای دسـتگاه و نظـام آوایـی و واجـی مسـتقل و الگوهای صرفی و نحوی خاصی است که آن را از دیگر زبان ها از جمله فارسی جدا می سازد» (رضایتی، 1375 :4 و 5.( پاول ریس هم که یک زبان شناس روسی و یک پژوهشگر برجسته، در زندگی و زبان تالش هاست و مدت ها در مورد آن هـا تحقیق کرده است می نویسد: تالشی یک گویش محلی نیست. زبان تالشی به طور مستقل تکامـل یافتـه و هـم در دستور و هم در شکل کلمات اصیل خود شباهت زیادی به زبان های اروپایی، مخصوصاً به زبان اسلاو دارد(نک.محمدزاده، 1389 :280-279).

منبع: آلیانی، فرشته، بررسی ترانه ها و انواع آن در تالشی جنوبی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه گیلان، رشت، شهریور 1393    
                   https://t.me/irankadus

درباره شماره 171 مجله تالش

👇👇👇👇👇👇👇👇👇👇👇

🌸 شماره 171 مجله «تالش» اول اسفند ماه ۱۴۰۱ منتشر می شود.
🌸علاقمندان جهت ارسال مقالات، اشعار تالشی ،عکس های قدیمی و... تا ۲۲ بهمن ماه ۱۴۰۱ فرصت دارند.
🌸جهت ارسال آثار خود به یکی از سه طریق زیر با ما همراه شوید.
ایمیل:
mahnametalesh@yahoo.com

تلگرام:
@shahram_azmoode

آدرس پستی:
گیلان- تالش - صندوق پستی ۱۳۳۱-۴۳۷۱۵

ضمنا جهت کسب اطلاعات بیشتر و سفارش آگهی می توانید با شماره ۰۹۱۱۳۸۵۱۱۸۵ تماس بگیرید.
🌸کانال ماهنامه تالش🌸»

دیلمستانی از دل تالشستان

🌸🌺🌸🌺🌸🌺🌸🌺🌸🌺🌸

ادامه...۶
✍:رسول علیزاده ی ماکلوانی
‌
جغرافیای‌تالش‌از نظر اهل‌ ادب‌تالش

دکترعلی عبدلی پژوهشگر فرهیخته ونام آشنای تالش درخوشبینانه ترین وبهترین حالت درخصوص جغرافیای تالش این چنین می نویسد:
ازحدود رودبار گیلان آغاز وبا درنظر گرفتن آبریزشرقی_ البرزشمالی_ جبال تالش وجلگه های ساحلی آن از کپورچال تا مغان شرقی وشهرستان سالیان درخاک شیروان (جمهوری
آذربایجان کنونی) امتداد می یابد واز قول مارسل بازن می نویسد:
این منطقه به سه حوزه تقسیم می شود:
۱) حوزه شمالی شامل شهرستانهای آستارا، لنکران، لریک، ماساللی، بیله سوار، یاردملی و جلیل آباد.
۲)حوزه ی میانی شامل شهرستان های آستارا، تالش، رضوانشهر،ماسال و شاندرمن.
۳)حوزه ی جنوبی که در برگیرنده شهرستان های فومن و شفت می باشد. بخش هایی از منطقه قومی تالش نیز در محدوده شهرستان نمین، رودبار، بندرانزلی و صومعه سرا قرار گرفته است.(عبدلی:۱۳،۱۳۹۱)
ناگفته های جغرافیای تالش
آل مسافرخاندانی از دیلمیان که از حدود
اواخرقرن سوم هجری در نواحی شمالی
قزوین، طارم و زنگان استیلا یافته با دیالمه جستانی وصلت نموده بودند واز ایشان اول کسی که شهرت پیدا کرده بودند محمدپسر مسافر(سلار) است که با اَسفار و مرداویج معاصر بوده ومرداویج به یاری او بساط اسفار را درتاریخ ۳۱۶ قمری برچیده است( پیرنیا وآشتیانی ۳۹۷،۱۳۸۶ )
مولف کتاب شهریاران گمنام از زبان مسعر ابن مهلل سیاح معروف تازی که در همان زمان ها به تارم و شمیران سفرکرده بود می گوید؛ به دژ پادشاه دیلم که شمیران معروف است رسیدم، آنچه از خانه ها وکوشک های آنجا دیدم در تخت گاه هیچ پادشاهی ندیده بودم.
دراین دوهزار وهشتصدو پنجاه و اند خانه کوچک و بزرگ هست و محمد پسر مسافر خداوند این دژ است( کسروی ۱۳۸۵، ۵۸)
محمدبن مسافر بر دو پسر خود مرزبان و وهسودان بدگمان شد وچون مردی بدخو و
کینه کش بود خواست آن دوپسر را از میان بردارد لیکن پسران از نقشه ی پدرآگاه گشته، درسال ۳۳۰ اورا در قلعه ای محبوس ساختند.
(پیرنیاوآشتیانی ۳۹۷،۱۳۸۶)
وهسودان و مرزبان دو برادر پشتیبان ویاور همدیگر بودند و در سایه این همدستی و یگانگی، مرزبان در آذربایگان و آران و ارمنستان بس نیرومند وتوانا بود واز فرمانروایان بزرگ آن زمان به شمار می رفت.
وهسودان نیز در تارم با آن که حریف پر زوری مانند رکن‌الدوله را در برابر خود داشت با همه گونه توانایی حکم می راند و به زنگان و ابهر و سهرورد و هم چنین به بخشی از خاک قزوین نیز دست یافت و چندین دژ نو بنیاد نهاد(کسروی:۶۰،۵۹،۱۳۸۵).
حمدالدوله مستوفی مولف کتاب نزهت‌القلوب زبان مردم کلیبر (قلعه بابک) در استان آذربایجان شرقی را تا اواسط سده هفتم هجری ممزوجی از ترک و تالش
ادامه دارد...

منبع: گروه وات ساپی بهار تالش.

چاپ شده در شماره های 103 و 104 ماهنامه تالش
🆔https://t.me/Espiarodakora

#دیلمستانی از #دل_تالشستان

🌸🌺🌸🌺🌸🌺🌸🌺🌸🌺🌸

ادامه...۷

✍:رسول علیزاده ی ماکلوانی

ناگفته های جغرافیای تالش در خاور سپید رود
عبدالفتاح فومنی در کتاب《تاریخ گیلان》خود می نویسد: شاه امر کرد که قورچی باشی و قنبر علی چگینی و نعمت صوفی و شرف خان حاکم تنکابن به تالشستان بیه پیش در آمده و تالش کولی و جماعت یاغی را بدست آورده بیاورند.(فومنی:۱۲۸،۱۳۵۴)
و هم چنین نویسنده کتاب تاریخ عالم آرای عباسی در گفتاری شیوا در خصوص وضیعت جغرافیایی و مردمی ولایت ( استان )رستمدار چنین می گوید:ولایت رستمدار در میانه گیلان و مازندران واقع شده و مشتمل است بر دشت و جبال طوالش، از حدود آمل مازندران تا تنکابن گیلان، عرضش از کوه دماوند تا کنار دریای خزر. شهر رویان در ازمنه قدیم حاکم نشین ولایت رستمدار بوده است. (اسکندر بیک ترکمان:۵۳۴،۱۳۸۴)
درمورد حدود ولایت رستمدار درکتاب تاریخ
گیلان ودیلمستان توضیحات واضح تری داده
شده، همان ولایتی که به گفته ی مولف عالم آرای عباسی دشت وجبالش ازآن تالشان بوده است.ولایت رستمدارازطرف شرق به دره هراز
واز غرب به نمک آبرود چالوس واز شمال به دریای خزر واز جتوب به آخرین رشته کوههای آلبرز یعنی رشته توچال منتهی میگردد( مرعشی۴۷۹،۱۳۶۴)
با توجه به اسناد آورده شده معلوم می گردد
که گستره سرزمینی قوم تالش، به گستردگی
رشته کوه البرز وکوههای دیلمان در راستای رشته کوه البرز و در اندرون قلمرو تالش قرار داشته ودارد.
دوم: درخصوص زبان ساکنین گیلان وبر اساس نظری که دکتر منوچهر ستوده ارائه
نموده است باید گفت که دیلمیان به تالشان
نزدیک تر وبا سایر زبانها بیگانه ترند
۱)زبان تالشی: تالشان( کادوسی ها)
همانند دیلمیان درارتفا عات رشته کوه
البرز زندگی کرده وبا ابتدایی ترین شغل
بشری یعنی اهلی کردن وپرورش حیوانات
مفید امرار معاش می نمودند
۲) زبان گیلکی: بیشترمحققین ومورخین
راعقیده بر این بوده که گیل ودیلم:
الف)دو قوم و زبان مجزا بوده اند.
ب)در کنار هم قرار داشتند
پ)گیل ها در قسمت جلگه ای و سواحل خزر و دیلمی ها در حدود نواحی کوهستانی می زیستند. به عنوان نمونه به نظر چند نفر از فرهیختگان اشاره می شود:
در دوره ی ساسانیان از دو طایفه ی گیل و دیلم نامبرده می شود، گیل ها در قسمت جلگه ای و سواحل بحر خزر و دیلمی ها در حدود نواحی کوهستانی.(فومنی۱۴،۱۳۵۳)
دیلم تیره ای است ایرانی ساکن دیلمستان. این تیره تا قرن هشتم وجود داشته و از تیره گبل جدا بوده است(معین:۴۲۳۲،۱۳۸۳).
ازگفته های مورخین ومحققین محترم، آنچه واضح وآشکار است اینکه تیره دیلم از تیره گیل جدا بوده است وآنچه غیرشفاف بوده وبه نظرمیرسد که ازمحتوای آن برداشت ناصحیح شده بند ب و پ می باشد وآن اینکه منظور از درکنار هم قرار داشتن به عنوان دو همسایه
ادامه دارد...
چاپ شده در ماهنامه تالش
منبع: گروه وات ساپی بهار تالش

🆔https://t.me/Espiarodakora

#دیلمستانی_از_دل_تالشستان

🌸🌺🌸🌺🌸🌺🌸🌺🌸🌺🌸🌺🌸


ادامه...۸
✍: رسول علیزاده ماکلوانی

چرا بزرگان تاریخی بر این باور شدند که دیلمیان در قرن هشتم نابود شدند؟
پس از آنکه سید رضی کیا، حاکم لاهیجان شد برای آنکه دیلمیان را مطیع خود سازد، به کمک خویش ومتحد خود سیدمحمدکیا، که حاکم رانکوه بود، حیله ای بکار برده که می خواهندبه کوچصفهان حمله کنند، بدین منظوراز دیلمیان تقاضای کمک کردند وپس از جلب نظر آنان بنا را بر آن گذاشتند تا جمله لشکریان گیل ودیلم در روستای کوگه که در کنار سپیدرود واقع گردیده حاضر شوند. نقشه بر این شکل شد که درکنار هر دیلمی یک نفر سپاهی گیل قرار گیرد طوری که درهرصف ۳۰نفره ۱۵نفر دیلمی و۱۵نفرگیل باشد. یک روز مانده به اجرای نقشه منظور خود از به قتل رساندن دیلمیان را، به سرداران وسپهسالاران گیل اعلان تا آنان نیروهای خود را ازاین منظور آگاه سازند. روز موعود هر گیل در کنار یک دیلمی بی خبر ایستاد تا به اصطلاح به سمت کوچصفهان حرکت نمایند. هنگامی که نقاره جنگ به صدا در آمد هر گیل آن یک نفر دیلمی را که در کنار خود داشت به قتل رساند و در آنی دو سه هزار دیلمی در خون غلتیدند. چنان که سید ظهیر الدین می گوید: ازخون کشتگان آب سفید رود گلگون شد.
(مرعشی۱۲۹؛۱۲۸،۱۳۶۴،۱۲۷، میر ابوالقاسمی ۱۱۰،۱۳۶۹)
با عملی شدن این نقشه ی موذیانه و نسل کشی بی رحمانه، دیگرهیچ مرد کاری در دیلمان باقی نماند وآنان که باقی ماندند توان آن را نداشتند که از کیان خود دفاع نمایند این شد که همه بر این باور رسیدند که دیلمیان نآبود شدند، اما با آنکه مهلک ترین ضربات در قرن هشتم بر جسم و روح دیلمیان وارد شد، به کلام ناگفته ی تاریخ این تیره با توانِ ناتوانش به حیات ادامه داد چرا که شیر زنان ومادران دیار دیلمان در خفا و به دور از چشم بیگانگان برسر گهواره فرزندانشان نشسته و "نغمه های دلنشین تالشی" را در گوش آنان نجوا می کردند که نتیجه این لالایی آن شد که دوباره سپهسالاری از آن دیار برخیزد تا برای حق خواهی وحق طلبی، شاه عباس صفوی را باجمیع لشکریانش برای مبارزه به گیلان ودیلمان بکشاند، اگر چه او نتوانست به خواسته ی خود برسد ودر این راه جان خود را از دست داد ولی این موضوع را ثابت کرد که دیلمیان آن تالشان واقعی و تالشان آن دیلمیان واقعی تا اواخر قرن یازدهم در دیلمان، لاهیجان و تمامی کوهستانهای بیه پیش وجود داشته و قریب به یقین حالا نیز وجود دارند، اما در دنیای پر امکانات امروز به خاطر سخت گیری های بی دلیل، رسانه ای نداشته تا صدای خود را به گوش دیگر هم نوعان خود برسانند.
بدین خاطر احساس غربت وتنهایی کرده، زبانشان را تغییر داده تا از عداوت بد خواهان در امان بمانند.
ادامه دارد ...‌.‌‌..
چاپ شده در شماره های 103 و 104 ماهنامه تالش
منبع : گروه وات ساپی بهار تالش

🆔https://t.me/Espiarodakora

‍ دَسه کن کری

            هشی

مولومه بندی بَرشیکا

دییَر مازی فیچی کا

خوین پتیلا


   ته موا

  آستمونی

  ماگله

کش آگِتا


    




#کوهزاد

🆔https://t.me/Espiarodakora

‍ ‍ له له تالشی

#سجاد_رحمانی

🆔https://t.me/Espiarodakora

دیلمستانی از دل تالشستان

🌸🌺🌸🌺🌸🌺🌸🌺🌸🌺🌸

✍: #رسول_علیزاده ماکلوانی

ادامه...‌۹

سوم: وجه تسمیه دیلمان درزبان تالشی
درزبان تالشی دیلم از دو عنصر دی + لم و دیلمون یا دیلمان از سه عنصر دی + لم + ون یا ان تشکیل گردیده است.
الف: دی؛ به معنی ده ، آبادی، قصبه، روستاوغیره که در زمانهای قدیم در زبان تالشی کاربرد داشته وحال نیز مورد استفاده قرار می گیرد.(مقاله دیلمان تا دیلمان، رسول علیزاده، شهریور ۱۳۹۱، هفته نامه شریف، شماره۴۶).

《 دی 》از نگاه منابع
میر ظهیرالدین مرعشی مولف کتاب تاریخ گیلان و دیلمستان که خود مدتی از عمر خودرا
درگیلان مصروف داشته به کرات از این واژه
بهره برده وچنین گفته است < تویلا دیهی است نزدیک پرامکو در ساحل راست رودخانه پلو رود>( مرعشی ۳۳۰،۱۳۶۴) ودر جایی دیگر گفته است《 بعضی از متجنده به انهزام به دی های
رشت وآن نواحی افتادند و به خانه های مردم التجا بردند( همان ۸۶،۱۳۶۴)
مولف کتاب جوامع الحکایات ولوامع الروایات
نیز درکتاب خود از عنصر《 دی》بدین شکل بهره برده است ومی گوید《 آورده اند که وقتی ملک شاه آلب ارسلان به شکار رفته بود به دیهی
ارنواحی نیشابور رسید》 (عوفی ۲۱۱،۱۳۸۰).

《دی 》در نامواژه های مناطق تالش نشین
روستاهای زیادی در محدوده سرزمینی قوم تالش وجود دارند که ازعنصر < دی> به عنوان پیشوند یا پسوند بهره می برند.
پیشوندمانند:
الف؛ دی گا ( دیگا)
ب؛ دی سرا که دیگر شده(فارسی سازی) آن دیگه سرا می باشد.
پسوند مانند:
الف ؛ رشون دی که دیگر شده (فارسی سازی) آن روشنده می باشد.
ب؛ اَلَ دی که دیگر شده(فارسی سازی) آن الله ده می باشد.
پ؛ نواَدی که متاسفانه امروز به آق اولر معروف شده است.
《 دی》در اشعار فولکلور تالشی
کولی سر پرشیمه یاری بو اومه
شکر خدا کرم چمیم سو اومه
شکر خداوندی جا ورده نشام
یاری کوچ کرده و چَمَه دی اومه

( بالای تپه رفتم، بوی یار آمد/
خدا را شکر می کنم، به چشمم نور آمد/
شکر خداوند را نمی توانم بجای اورم/
که یار کوچ کرد و به ده ما آمد )

سره سیفی بیمه، از اشت دی کو
م نی حرفی نکرده، اشته رو کو
ترسم حرفی بکرم، جنگه ببو
ننگه دشپن چمه سر ینگه ببو

( سیب سرخی بودم من در ده شما/
من هیچ حرفی نزدم در مقابل شما/
می ترسم حرفی بزنم باعث جنگ ودعوا شود/
که دراین صورت دشمن ننگین بر ما چیره شود)

پاییزه وا پکرده پارگا پور آبه
چمه گلشن چمه دی کو دور آبه
ایلاهی بچکه پیر عمو گردن
چمه گلشنی را یاری نکرده

( باد پاییزی وزیدن گرفت وکومه چوپانی پر شد/ گلشن ما از ده ما دور شد/ الهی گردن عموی پیر بشکند/ که کمکی به گلشن ما نکرد/

گله ی نار و گله ی سیف وگله ی بی
غریب وبی نوا اومه چمه دی
غریب و بی نوا همدم بیگرم
؟ ؟؟؟ ؟؟؟؟؟؟؟؟
دانه
ب) لم: عنصر 《لم》 یکی از قدیمی ترین
واژه های به جای مانده از دوران کهن و باستان
در حوزه جغرافیایی حال و گذشته زبان تالشی است که به عنوان پسوند یا گاه پیشوند بر روی اسامی بعضی از محلات ونقاط می درخشد وهنوز هم در محاورات و گفتگوهای مردمان تالش مورد استفاده قرار می ‌گیرد.
مانند: اسالم، خشالم، اولم، لولم(لولمان)، فشالم، تولم، اشپلم، قولم، مولم، کتالم، لالم وشولم.

《لم》 در زبان تالشی
عنصر< لم> درمیان مردمان تالش میزان و معیار سنجش است، به معنی فراتر ازپر، مالامال، لبالب، بیش از انداره، نهایت تکمیل شدن و در حدکمال.
( مقاله دیلمان تا دیلمان ر.ع شهریور۱۳۹۵، هفته نامه شریف ، شماره ۴۶) همان واژه ای که استاد
دهخدا در مورد آن چنین گفته است:
لم مزید موخر امکنه، استالم، بالالم، سیالم، تلم، دیولی لم، زلم، اَلم. آنجا که چیزی بدانجا فراوان است. یلم لم آنجا که یلم بسیار روید.
چمازلم، آنجا که چماز بسیار روید.لمالم (لَ لَ) در تداوم عوام، لبالب( برهان )مالامال، پر، مملو، نیک پر، پر تالبه، چنان که از سر بخواهد شدن.
نه از لشکر ما کسی کم شده است
    نه این کشور از خون لمللم شده است< فردوسی( دهخدا ۲۸۳و۱۳۳۰و۲۸۲)
برای روشن شدن موضوع نام واژه ی 《مولم》را که نام تالشی و حقیقی قله ی معروف به ماسوله و ماسال، که زمره بزرگ ترین قلل استان گیلان می باشد اما امروزه با سطحی نگری به 《شاه معلم》 شهرت یافته است معنی می کنم تا بحث بهتر روشن شود.
مولم از دو عنصر مو+لم تشکیل گردیده است. مو یا ما در فرهنگ و ادب تالش باستان بعنوان پیشوند یا پسوند جا و مکان و لم نیز بعنوان حالت و صفت مورد استفاده قرار می گرفت. پس مولم یعنی جایی که به نهایت کمال و تکمیل شدن رسیده است(مقاله از دیلمان تا دیلمان ر.ع شهریور ۱۳۹۱ هفته نامه ی شریف)