✔️@BoomrangInstitute
🔴 پراگزولوژی؛ کنش، زمان و علیّت
✍ موسی غنی‌نژاد
میزس بر این رأی است که زمان و علیّت از مفهوم کنش جدایی‌ناپذیرند چرا که مقصود از کنش ایجاد تغییر است و لازمه آن توسل به ابزار (علت) برای رسیدن به هدف (معلول) در طول زمان است. علت همیشه تقدم زمانی نسبت به معلول دارد. تصور مفهوم کنش بدون در نظر گرفتن دو مقوله علیّت و زمان برای عقل انسان ناممکن است. کنشگر سه مقطع زمانی را از هم تفکیک می‌کند: زمان پیش از کنش، زمان لازم برای کنش و زمان پس از به انجام رسیدن کنش. متفکر اتریشی توضیح می‌دهد که در منطق و ریاضیات که سیستم‌های فکری محض‌اند زمان مطرح نیست. در این سیستم‌ها تقدم و تأخر جنبه صرفاً استعاری و مجازی دارد و درک آن‌ها مستلزم دو مقوله مهم کنش یعنی زمان و علیّت نیست. روابط میان عناصر این سیستم‌ها تابعی و متقابل است و رابطه علت و معلولی جایی در آن‌ها ندارد. برعکس در سیستم پراگزولوژیک که کنش موضوع آن را تشکیل می‌دهد مقوله‌های علیت و زمان از مولفه‌های تشکیل‌دهنده آن هستند و تقدم و تأخر (پیامدها) از مفاهیم اساسی استدلال پراگزولوژیک است. از این رو در این سیستم رویدادها برگشت‌ناپذیرند به طوری که روابط تابعی و متقابل در آن جایی ندارند. این ناسازگاری ریاضیات با سیستم تحلیلی پراگزولوژیک یکی از مبانی مهم انتقاد او از کاربرد ابزار ریاضی در تحلیل‌های اقتصادی است. علم اقتصاد ناظر بر تحليل کنش انسانی است و روابط حاکم بر کنش دوسویه و متقابل نیست بلکه یک سویه و برگشت‌ناپذیر در طول زمان یا به سخن دیگر روابط علت و معلولی است. کنش انجام کاری در زمان حال برای رسیدن به نتیجه‌ای در آینده است. تقدم و تأخر اینجا بخشی از ماهیت سیستم پراگزولوژیک است. نتیجه یا معلول ممکن نیست در عین حال علت همان رابطه باشد. حال آنکه در یک معادله ریاضی هر دو طرف معادله رابطه تابعی و متقابل باهم دارند به طوری که هیچ طرف علت یا معلول طرف دیگر نیست. در معادله ریاضی نه زمان مطرح است و نه علیت، در حالی که هرگونه تحليل پراگزولوژیک و نتیجتاً اقتصادی مستلزم این دو مقوله است و نمی‌تواند آن‌ها را نادیده بگیرد.
کتاب «گفتارهایی در روش‌شناسی علم اقتصاد»، انتشارات مینوی خرد
#پراگزولوژی
#کنش_انسانی
#منطق
#ریاضیات
🔴 پراگزولوژی؛ کنش، زمان و علیّت
✍ موسی غنی‌نژاد
میزس بر این رأی است که زمان و علیّت از مفهوم کنش جدایی‌ناپذیرند چرا که مقصود از کنش ایجاد تغییر است و لازمه آن توسل به ابزار (علت) برای رسیدن به هدف (معلول) در طول زمان است. علت همیشه تقدم زمانی نسبت به معلول دارد. تصور مفهوم کنش بدون در نظر گرفتن دو مقوله علیّت و زمان برای عقل انسان ناممکن است. کنشگر سه مقطع زمانی را از هم تفکیک می‌کند: زمان پیش از کنش، زمان لازم برای کنش و زمان پس از به انجام رسیدن کنش. متفکر اتریشی توضیح می‌دهد که در منطق و ریاضیات که سیستم‌های فکری محض‌اند زمان مطرح نیست. در این سیستم‌ها تقدم و تأخر جنبه صرفاً استعاری و مجازی دارد و درک آن‌ها مستلزم دو مقوله مهم کنش یعنی زمان و علیّت نیست. روابط میان عناصر این سیستم‌ها تابعی و متقابل است و رابطه علت و معلولی جایی در آن‌ها ندارد. برعکس در سیستم پراگزولوژیک که کنش موضوع آن را تشکیل می‌دهد مقوله‌های علیت و زمان از مولفه‌های تشکیل‌دهنده آن هستند و تقدم و تأخر (پیامدها) از مفاهیم اساسی استدلال پراگزولوژیک است. از این رو در این سیستم رویدادها برگشت‌ناپذیرند به طوری که روابط تابعی و متقابل در آن جایی ندارند. این ناسازگاری ریاضیات با سیستم تحلیلی پراگزولوژیک یکی از مبانی مهم انتقاد او از کاربرد ابزار ریاضی در تحلیل‌های اقتصادی است. علم اقتصاد ناظر بر تحليل کنش انسانی است و روابط حاکم بر کنش دوسویه و متقابل نیست بلکه یک سویه و برگشت‌ناپذیر در طول زمان یا به سخن دیگر روابط علت و معلولی است. کنش انجام کاری در زمان حال برای رسیدن به نتیجه‌ای در آینده است. تقدم و تأخر اینجا بخشی از ماهیت سیستم پراگزولوژیک است. نتیجه یا معلول ممکن نیست در عین حال علت همان رابطه باشد. حال آنکه در یک معادله ریاضی هر دو طرف معادله رابطه تابعی و متقابل باهم دارند به طوری که هیچ طرف علت یا معلول طرف دیگر نیست. در معادله ریاضی نه زمان مطرح است و نه علیت، در حالی که هرگونه تحليل پراگزولوژیک و نتیجتاً اقتصادی مستلزم این دو مقوله است و نمی‌تواند آن‌ها را نادیده بگیرد.
کتاب «گفتارهایی در روش‌شناسی علم اقتصاد»، انتشارات مینوی خرد
#پراگزولوژی
#کنش_انسانی
#منطق
#ریاضیات