ساغدیش – سولدوش

🔹 Sağdış - solduş

● «ساقدوش» یا «ساغدیش» به صورت «ساغدیج» در دیوان لغات الترک اثر محمود کاشغری (قرن پنجم ه.ق) ثبت شده است:

□ سغدیج sağdıç : «دوست، یار و صدیق». (دیوان لغات الترک، تصحیح دکتر صدیق، ص 267)

□ به نظر می‌رسد ساقدوش از ساغلاماق و یا ساخلاماق گرفته شده است. لغتنامه‌های ترکی قدیم فقط از وجود ساقدوش یا ساغدیش خبر می‌دهند، اما از «سولدوش» در آن لغتنامه‌ها اثری نیست. احتمالاً ذهن عامة ترکها از هجای اوّل ساقدوش معنی «ساغ» یعنی سمت راست را استنباط کرده است و به قیاس آن، بعدها کلمة سولدوش را ساخته است.
امروزه ساقدوش و سولدوش به دو فردی گفته می‌شود که به عنوان یاران راستین داماد، در مراسم عروسی او را همراهی می‌کنند، یکی در طرف راست و دیگری در طرف چپ او می‌ایستد. در ترکیب ساقدوش (ساق + دوش)، دوش به عنوان پسوند است و مثل تمامی پسوندها به تنهایی معنای خاصی ندارد.

□ بعضی پسوند دوش / دیش / دیج را همان پسوند معروف «داش» معادل «هم» فارسی دری در نظر گرفته‌اند که البته این استنباط در این ترکیب قدیمی صحیح نیست.
در صورتی که این ترکیب اشتقاقی را کلمه‌ای مرکب در نظر بگیریم که از دو بخش و هجای معنادار ساغ با دوش (کتف) فارسی بدانیم، نشانة آن است که ما اشرافیتی بر زبان شناسی تاریخی نداریم. البته چنین ساختارهایی در زبان فارسی دری اتفاق افتاده است که مبنای آن قیاس است. مثل ساختن «سه قلو» و «چهارقلو» از واژة «دوقلو»ی ترکی (از مصدر دوغولماق) که ذهن عامه «دو» را در آن کلمه، عدد دو گرفته است. اگر قرار است چنین تعبیری بکنیم دؤش (Döş) سینة ترکی در اولویت قرار می‌گیرد. در آن صورت این ترکیب به صورت «ساغ + دؤش» / ساغدؤش یعنی «سینة راست» معنا میدهد. در حالی که معنای ساغدوش / ساغدیش این نیز نمیتواند باشد.

□ نتیجه:
بنابراین بدون در نظر گرفتن مداخلات و تعبیرات غیرزبانی و غیرزبانشناسی، معنی صحیح ساقدوش/ ساغدیش همان است که در دیوان لغات الترک محمود کاشغری مضبوط است که بعدها معنای جدیدی هم یافته و بر اساس آن، کلمة «سولدوش» هم ساخته شده است./ علی محمدبیانی- زنگان - شهریور 1401


https://t.me/Alimohamadbayani

کتاب و مواد تشکیل دهنده آن

اگر چاپ و توزیع خود کتاب، در دست نویسنده و مؤلف و خواننده و ناشر است، مواد تشکیل دهنده آن، یعنی کاغذ و مقوا و پودر و دستگاه و غیره، دست سرمایه دارانی است که اکثراً در طول سال، حتی یک جلد کتاب هم نمی خوانند! در نتیجه با دست گذاشتن روی واردات و خرید و توزیع انحصاری تولیدات مواد مذکور، باعث افزایش قیمت کتاب و دفتر می شوند. یعنی اینها دغدغه ای در خصوص خواندن و یا نخواندن کتاب ندارند که هیچ، بلکه هدف آنها بردن هر چه سود بیشتر از این کالاست. یعنی اینها به همه چیز به عنوان کالا و پول و سود نگاه می کنند مابقی ربطی به آنها ندارد!
وقتی که قیمت کاغذ و مقوا، که انحصاری است افزایش می یابد، به طبع آن قیمت دفتر و غیره هم افزایش پیدا می کند.

@kitab_evi_bitik

این مطلب را که خواندم، یادم افتاد که بیش از یک ماه است که فایل آماده چاپ #فصلنامه_بایرام را نگه داشته‌ام، و جسارت ارسال آن به چاپخانه را ندارم.
با حقوق بازنشستگی خودم و اندک پیش فروشی که داشته‌ایم، چگونه مجله را به چاپخانه بفرستم. کاغذ بندی یک میلیون و سیصد هزار تومن شده.
حداقل مبلغی که برای چاپ لازم داریم، حدودا هیجده میلیون تومن است 😔 یعنی اندکی بیشتر از دو برابر حقوق بازنشستگی یک معلم و کارگر.

از ‌دوستانی که مجله را پیش خرید کرده‌اند، عذرخواهی میکنم، امیدوارم به زودی مجله چاپ شود. 🌺



https://t.me/Alimohamadbayani

سلام حؤرمتلی دوستلار و عزیز اوخوجولار،

گلن گۆنلرده بایرام مجله‌سی‌نین کئچمیش سایی لارین مقاله و یازی‌لاری pdf شکلینده نشر اولاجاقدیر.‌

باجاردیغیمیز قدر مطلبین خلاصه‌سی ده وئریله‌جک.‌

تشکرلر له. بایرام اۆچ آیلیق درگی‌.


https://t.me/Bayramzn

✅ زبان ترکی در شیراز

از دیگر اسنادی که ارتباط جالب و عمیق بین زبان ترکی با شیراز و شیرازیان را مینمایاند یکی از کهنترین ترجمه های ترکی قرآن کریم است که امروزه به شماره ی no.73 در موزه آثار ترک - اسلام در استانبول ترکیه نگهداری میشود.

این نسخه از ترجمه ترکی قرآن کریم که مترجم آن مشخص نیست، به گویش ترکی قراخانی است و یکی از مهمترین ترجمه های ترکی شرقی از قرآن محسوب میشود. نسخه خطی این ترجمه از قرآن در عصر ایلخانان به سال 734 هجری به دست کاتبی شیرازی به نام محمد بن حاج دولتشاه الشیرازی کتابت شده است.

به احتمال قوی محل استنساخ این نسخه هم در خود شهر شیراز بوده است. اینکه کتابت چنین اثری به یک کاتب شیرازی سپرده شده است میتواند نشان این باشد که این کاتب به ترکی فخیم شرقی تسلط داشته است و از همین رو میتوان حدس زد که اکثر فضلای شیرازی در آن اعصار به فضیلت ترکی دانی خصوصا آشنایی با ترکی معیار ادبی آراسته بوده اند.

"بخشی از مقدمه کتاب ترکی سرایان شیراز در عصر صفوی، ص 11، تالیف لطفعلی برقی، تبریز؛ نشر اختر"

🆔 @turkdiledebiyat

https://t.me/Bayramzn

✅ نکاتی از دوست فاضل ما "علی طارمی" درباره‌ی کاتب شیرازی این نسخه‌ی خطی؛


علی طارمی

این کاتب قرآن ترکی ذکر شده در این نسخه به نظرم همان "شمس حاجی" خواهد بود. شمس حاجی شاعر و کاتب دوره ایلخانی است. دستکم دو جنگ شعر نوشته است که یکی از آنها گم و دیگری که نسخه خطی اش در ترکیه است در سال 88 با عنوان "سفینه شمس حاجی" منتشر شده است. اگر اشتباه نکرده باشم ایرج افشار در ضمن معرفی جنگی از شمس حاجی ( همان جنگ مفقود شده) شمس حاجی را استاد ِ حافظ شیرازی میداند که ظاهرا اشتباه و ناشی از یک شباهت نام است.
شمس حاجی خود شاعر بوده است گرچه از او ذکری در تذکره ها نیست ولی به استناد اشعارش میتوان پی برد در اصل شیرازی است و تا سال 755 در قید حیات بوده است. بخاطر مشاعرات و ذکر مکرر اشعار آذربایجانیان در سفینه خود این احتمال وجود دارد که مدتی در آذربایجان (تختگاه ایلخانیان) ساکن بوده است. سپس به دشت قپچاق رفته و مداح جانی بیک سلطان اردوی زرین بوده است سپس به آناتولی و کریمه رفته است و چه بسا همانجا وفات یافته. شمس حاجی در عین حال کاتب نیز بوده و چند اثر به خط او کتابت شده من جمله اثر شرف النبی خرگوشی و مثنوی مولانا.( رجوع کنید به مقدمه سفینه شمس حاجی به قلم میلاد عظیمی تهران سخن 1388)
به نظرم کتابت قرآن ترکی قدیمی ترین اثری خواهد بود که تا بحال از او بجای مانده است. این نسخه از قرآن اگر در سالهای بعد از 740 ( سال برتخت نشستن جانی بیک) کتابت شده بود میتوانستیم آن را سفارشی از جانی بیک و چه بسا زبانش را زبان ترکی قپچاقی بدانیم چه آثار ترکی در دربار اردوی زرین وجود دارد. ولی از آنجا که کتابت آن پیش از این تاریخ است آن را میتوان متعلق به میراث ایلخانی دانست. کما اینکه مرحوم زکی ولیدی طوغان که از اولین کسانی است که روی این قرآن کار کرده است آن را "قرآن ایلخانی" نامیده است. البته میدانیم که زکی ولیدی نظریه ای در باب ترجمه همزمان قرآن به زبان فارسی و ترکی در دوره سامانی دارد. وی ترجمه های قدیمی قرآن به ترکی _ از جمله همین قرآن_ را انشعاباتی از همان ترجمه اول قرآن میدانست. با تطبیق ترجمه های قدیم ترکی مانند قرآن ایلخانی، جان رایلندز، قرآن آناتولی و قرآن آستان قدس رضوی چه بسا نظریه او اثبات یا رد شود.

🆔 @turkdiledebiyat

https://t.me/Bayramzn

سلام.
دوستان عزیز،
شماره پنجم فصلنامه بایرام در زنجان توزیع شد. شهرهای دیگر بعد از تعطیلات اعلام خواهد شد :

زنجان 👇

۱- دکه آقای پیرجانی (پیاده راه سبزه میدان)
۲- کتابکده فرهنگ
۳- دکه آقای مرادی (بلوار آزادی)
۴-دکه آقای امینی (بلوار آزادی)
۵- دکه آقای حیدری (دروازه ارک)
۶- آقای رفیعی (چهارراه اول کوچمشکی).

🔸لطفا دوستلاریزا خبر وئرین.


https://t.me/Bayramzn

سلام.

از خبر درگذشت استاد مردانی نویسنده و روشنفکر محبوب و لغتنامه نویس معاصر بسیار مکدر و محزون شدم. چند روز قبل باهاش صحبت کردم. قرار بود برای مجله بایرام مطلب بفرستند.
خدا رحمت کند. روحش شاد و راهش پررهرو.
این ضایعه را به همه اهل دل و هنر و فرهنگ و به همزبانان ترک قشقایی تسلیت می‌گوییم. روحو شاد. الله رحمت ائله‌سین.

از طرف دوستان و هیات تحریریه فصلنامه بایرام. زنجان.

https://t.me/Bayramzn

🔹اسطوره‌شناس آذربایجانی درگذشت

میرعلی سید سلامت پژوهشگر و اسطوره شناس مطرح آذربایجانی درگذشت.

▫️به گزارش آذرانجمن؛ زنده‌یاد میرعلی سید سلامت، پژوهشگر ادبی و تاریخی و اسطوره شناس اساطیر آذربایجان که بیشتر عمر خود را علاوه برانجام وظايف شغلی، در مسیر تحقيق و پژوهش سپری کرد بود صبح امروز ۲۲ آبان ماه دارفانی را وداع گفت.

▫️زنده‌یاد میرعلی سید سلامت، از نخستین پژوهشگران و زبانشناسان آذربایجانی است. وی سال ۱۳۲۵ در محله شهناز تبریز به دنیا آمد و در راه حفظ هویت آذربایجان، گام‌های استوار و بلندی برداشته است.

▫️از مهم ترین آثار ایشان می‌توان به مقدمه ای بر بررسی کتاب دده قورقود، اصلی کرم، ساری گلین، زبان چیست، بایاتی اوسطوره باخیمیندان، مقدمه رساله ای میترائیسم و.. اشاره کرد.

aazaranjoman.ir/?p=40217
@Azar_anjoman | آذرانجمن

✍ دیدار با دوستان گرانقدر فصلنامه بایرام در زنجان

در ادبیات امروزی آذربایجان، چندنشریه انگشت شماری وجود دارند که هم تاثیر گذارند وهم بازحمات مادی ومعنوی فراوان می توانند بطورمرتب منتشربشوند.
حدود ده_دوازده سال قبل ماهنامه ای بود به اسم آفتاب آذربایجان
این ماهنامه وزین به مطالب مردمی ومتنوعشان ، روز به روز محبوبتر می شد و دراین واانفسای عدم مطالعه کتاب ونشریات، ماهنامه آذربایجان توانسته بود باگذرزمان به خانه های بیشتری راه بیابد. اما محبوبیت بیشتر زوال گردنش شد!!!و بالاخره مشکلات فراوان پیش رویشان، انتشارش رامتوقف نمود.
وبه نظرمن تاحال نشریه دیگری نتوانسته است ازنظر محبوبیت ومردمی بودن ودرنتیجه شمارگان انتشار و..... جای آفتاب آذربایجان رابگیرد.

بااینهمه نشریات زیبا و وزینی داریم که در زبانهای ترکی _ فارسی منتشر میشوند ودرتلاشند تا جای کمبود نشریات ترک زبان را گرفته ومانع تهاجم بیشتر دیگر نشریات که ازهمه جا تقویت میشوند رابرآداب وینن ترکی را بگیرند.

تاجایی که من اطلاع دارم در شمالغرب کشور، دو عنوان نشریه ترکی_فارسی وجود دارد که بیشتر ورد زبان هااست:

۱=فصلنامه تخصصی غروب
که بیشتر در مورد ادبیات آذربایجان وشعر وکتاب ومقداری تحلیل های روزانه را درخود دارد،

۲= فصلنامه بایرام
فصلنامه بایرام در زنجان منتشر می شود. این نشریه قبلن ماهنامه بود که در اواخر دچار مشکلاتی درانتشارشده بود،اما خوشبختانه حدوددوسالی است که باتغییر رویه مطالب وزمان انتشار ، از ماهنامه به فصلنامه تغییر نموده وتوانسته است باقدرت بیشتر جای خودرا درمیان دوستداران فرهنگ وسنن آذربایجان باز بکند.
تاحال ۵ شماده از فصلنامه بایرام منتشرشده است که درآنها مقالات حضرت عثمان مرندی و زندگینامه داستان گونه میربهاالدین زنجانی و دوعددکاریکاتور و..... ازاینجانب درج شده است.
*
چندروزی است که در زنجان هستم. قرار داشتم دراین چندروز با دوستان ادیب خود استادان محترم جناب آقای بیانی( صاحب امتیاز ومدیرمسئول فصلنامه بایرام وجناب آقای علی طارمی سردبیر نشریه بایرام دیداری بکنم.

جمعه۲۱ آبان باآقای بیانی تماس گرفتم ودیرور۲۲ آبان باهم دیدارنمودیم.
ضمن گشت وگذاردرزنجان وصحبت های مختلف به تفرجگاه عمومی گاوازنگ رفته وازآنجا بااتومبیل به سفره خانه باغ هنرمندان در راس کوه ائلداغی رسیویم وباصاحب آنجا استادپرویز سودی یکی ازشاعرین مطرح وبنام زنجان آشنا شدیم.
اینجا پاتوقی برای دیدارهنرمندان است. همه چیز بوی بومی وگذرزمان را دارد.
پیش ها( بخاریها)با هیمه وتاپاله گرم میشوند.
دریکی ازسکوهانشستیم وازهرجایی سخنی رانده شد.
استادسودی یکی ازاشعارزیبای آورده شده درکتاب شعر جدیدش( ایکی گیلاناروار بیری قیرمیز،بیری کال) را قرائت نمودند.

سفره خانه هنرمندان زنجان محوطه ای جالب وموزه مانند دارد که با وسایل زیستی روستایی سالهای قبل تزیین یافته است.
یکی ازقسمتهای جالب سفره خانه قفسه کتابی بود که کتابهایش را نویسندگان وشعرای زنجانی ازکتابهای خودرا اهدا کرده اند. ودردسترس علاقمندان قرار دارد.

تعدادی عکس به یادگارگرفتیم وبه شهر برگشتیم. تعداد۴ جلداز کتابهای مختلف خودرا به دوستان بایرامی هدیه دادم.
درمیانه صحبت ها ازچرایی داشتن جلد رنگ قیرمیز کتابهایم و صحبتی نیز از وجودکرم قیرمیزی در مرند شد که برای دوستان جالب بود وقرارشدمطلبی راجع به کرم قیرمیزی مرندی نوشته وخدمتشان ارسال بکنم.
درنهایت پس از گرفتن چندعکس یادگاری به شهربازگشتیم.

۲۲آبان ۱۴۰۱

# بایرام
#فصلنامه_بایرام
#زنجان
#پاتوق_هنرمندان
#نشریات_آذربایجان
#بیانی
#طارمی


https://t.me/marandim

🔻«سو ساتان‌لار»ین ایکینجی چاپی دا گلدی. ائوده آل دان آلین.

◾️علی محمدبیانی
◾️ناشر: ساوالان ایگیدلری
◾️نشره حاضیرلایان: یاشماق کیتاب
◾️بیرینجی چاپ 1400
◾️قیمت : 30000 تومان
◾️شابک: 6-10-7806-622-978

لینک خرید 👇👇👇👇

📎https://www.evdeal.ir/product-1597


دئیردیم آبجی مریم! دایی فرهاد عجب قیزلاری اؤلدورور؟

مریم دئیردی: قیزلاری اؤلدورمز کی، قیزلار اونون عشقیندن اؤلرلر.

دئیردیم عشق نمه دی؟

مریم منیم سوال لاریمدان جانیخاردی. باشیما چیغیراردی. من ناراحات اولوب، باشیمی آشاغی سالاردیم. فیکیر ائلردیم عشق پیس بیر شئی دی. سورا مریم گؤرردی من ناراحات اولموشام، گلردی او ایستی و یومشاق الینی آلنیما چکردی و اوزومدن اؤپردی. البته مریمین الی قیش دا چوموراردی. شیرلرین سویو، سویوق اولاردی. دایی فرهاد نه قدر دئیردی، حتما الجک لریزی گئیین، مریم گئیمزدی ...

@evdeal

سلام
عزیز دوست‌لار خبر وئردیلر،
#سو_ساتان‌لار کتابی #ائوده‌آل سایتیندا توکنمیش.
البته یئنی چاپ اورا گونده‌ریله‌جک.
من آنلاین آلمانی توصیه ائدیرم، چون راحاتلیق‌لا قاپیزدا تحویل آلا بیلرسیز.

دوست‌لار، زنگان شهرینده #فرهنگ کتابکده‌سیندن تهیه ائده بیلرلر.