فصلنامه آذربایجان‌پژوهی، شماره دوم، پاییز 1399، صص 42-35
تاریخ اجتماعی و اقتصادی مشکین‌شهر (خیاو)
دکتر حسینعلی قربانی
چکیده
مشکین‌شهر یکی از مناطق جغرافیایی در شمال غرب ایران است که به دلیل شرایط مناسب طبیعی و جغرافیایی، به لحاظ اقتصادی در منطقه از توانمندی‌های بالایی برخوردار است. از سوی دیگر بر اساس آثار باقی مانده، وجود مدنیت در آن به پیش از ورود اسلام به ایران باز می‌گردد. همچنین حضور طوایف شاهسون از چند سده پیش در مشکین شهر، تحولات این منطقه را تحت تأثیر قرار داده است. در این پژوهش سعی شده است با تکیه بر منابع اصلی و داده‌های تاریخی، تاریخ اجتماعی و اقتصادی این شهر بررسی شود.
واژگان کلیدی: مشکین‌شهر، خیاو، تاریخ اجتماعی، تاریخ اقتصادی
@AzerbaijanResearch
تاریخ اجتماعی و اقتصادی مشکین‌شهر (خیاو)
دکتر حسینعلی قربانی
چکیده
مشکین‌شهر یکی از مناطق جغرافیایی در شمال غرب ایران است که به دلیل شرایط مناسب طبیعی و جغرافیایی، به لحاظ اقتصادی در منطقه از توانمندی‌های بالایی برخوردار است. از سوی دیگر بر اساس آثار باقی مانده، وجود مدنیت در آن به پیش از ورود اسلام به ایران باز می‌گردد. همچنین حضور طوایف شاهسون از چند سده پیش در مشکین شهر، تحولات این منطقه را تحت تأثیر قرار داده است. در این پژوهش سعی شده است با تکیه بر منابع اصلی و داده‌های تاریخی، تاریخ اجتماعی و اقتصادی این شهر بررسی شود.
واژگان کلیدی: مشکین‌شهر، خیاو، تاریخ اجتماعی، تاریخ اقتصادی
@AzerbaijanResearch
فصلنامه آذربایجان‌پژوهی، شماره دوم، پاییز 1399، صص 50-43
سیف‌الدین رضاسوی، نظامی‌نین ملی و ادبی کیملیگی حاقیندا
دکتر عزیز نجف‌زاده
اؤزت
مقاله‌ده آذربایجان‌دا نظامی‌نین حیاتی، شخصیتی، دؤورو، دونیاگؤروشو و حیاتا باخیشلارینین آذربایجان ادبیاتشناسلیغیندا تدقیق تاریخینه قیسا نظر یئتیریلیر، آذربایجان‌دا نظامی‌شناسلیغین تاریخی مرحله‌لری شرطی بؤلگو اساسیندا وئریلیر و آذربایجان نظامی‌شناسلیغینین انکشاف دینامیکاسی شرح اولونور. بو مرحله‌لر ایچریسینده خصوصی فرقله‌ندیریلن اوچونجو دؤورده، یعنی آذربایجان نظامی‌شناسلیغیندا قاداغالارین آرادان قالخدیغی، فاکتلارا یئنی بوجاق آلتیندا باخیشین مومکون اولدوغو، شاعرین ادبی ارثینده تورکلویون، دینی ـ تصوفی باخیشلارین و حاکم دایره‌لره مناسیبتین اوبیئکتیو تحلیلی‌نین رئال‌لاشا بیلدیی بیر دؤورده نظامی‌نین ملی منسوبیتی و ادبی کیملیگی پروبلئمینین شرحینه دقت یئتیره‌ن عالیملر حاقیندا قیسا معلومات وئریلیر.
بو عالیملر ایچریسینده اؤز تدقیقات اصوللاری ایله فرقله‌نن آذربایجانین فولکلورشناس عالیمی سیف‌الدین رضاسویون علمی آراشدیرمالاری ایسه خصوصی دقت مرکزینه چکیلیر. اونون مونوقرافییا و علمی مقاله‌لری بازاسیندا داهی انتباه شاعری نظامی گنجوینین ملی منسوبیتی پروبلئمینین قویولوشو و حلی مسئله‌سی آراشدیریلیر. شاعرین آذربایجان تورکو اولماسینین علمی اساسلارلا ثبوتا یئتیریلمه‌سی مئتودیکاسی مقایسه‌لی شکیلده تحلیل اولونور. نظامی‌نین ملی ـ ائتنیک کیملیگی ایله یاناشی، اونون ادبی تفکورو اعتباریله ده بیر آذربایجان تورکو اولماسی مسئله‌سی عالیمین تدقیقاتلاریندان گتیریلن نمونه‌لر اساسیندا ثبوتا یئتیریلیر.
مقاله‌ده سیف‌الدین رضاسویون «نظامی پوئزییاسی: میف-تاریخ کونتئکستی» مونوقرافییاسی، «نظامی گنجوینین ملی و ادبی کیملیگی حاقیندا»، «نظامی تورکلویو» کیمی مقاله‌لرینه استنادلار اولونور.
آچار سؤزلر: سیف‌الدین رضاسوی، نظامی گنجوی، ائتنیک و ادبی کیم‌لیک
@AzerbaijanResearch
سیف‌الدین رضاسوی، نظامی‌نین ملی و ادبی کیملیگی حاقیندا
دکتر عزیز نجف‌زاده
اؤزت
مقاله‌ده آذربایجان‌دا نظامی‌نین حیاتی، شخصیتی، دؤورو، دونیاگؤروشو و حیاتا باخیشلارینین آذربایجان ادبیاتشناسلیغیندا تدقیق تاریخینه قیسا نظر یئتیریلیر، آذربایجان‌دا نظامی‌شناسلیغین تاریخی مرحله‌لری شرطی بؤلگو اساسیندا وئریلیر و آذربایجان نظامی‌شناسلیغینین انکشاف دینامیکاسی شرح اولونور. بو مرحله‌لر ایچریسینده خصوصی فرقله‌ندیریلن اوچونجو دؤورده، یعنی آذربایجان نظامی‌شناسلیغیندا قاداغالارین آرادان قالخدیغی، فاکتلارا یئنی بوجاق آلتیندا باخیشین مومکون اولدوغو، شاعرین ادبی ارثینده تورکلویون، دینی ـ تصوفی باخیشلارین و حاکم دایره‌لره مناسیبتین اوبیئکتیو تحلیلی‌نین رئال‌لاشا بیلدیی بیر دؤورده نظامی‌نین ملی منسوبیتی و ادبی کیملیگی پروبلئمینین شرحینه دقت یئتیره‌ن عالیملر حاقیندا قیسا معلومات وئریلیر.
بو عالیملر ایچریسینده اؤز تدقیقات اصوللاری ایله فرقله‌نن آذربایجانین فولکلورشناس عالیمی سیف‌الدین رضاسویون علمی آراشدیرمالاری ایسه خصوصی دقت مرکزینه چکیلیر. اونون مونوقرافییا و علمی مقاله‌لری بازاسیندا داهی انتباه شاعری نظامی گنجوینین ملی منسوبیتی پروبلئمینین قویولوشو و حلی مسئله‌سی آراشدیریلیر. شاعرین آذربایجان تورکو اولماسینین علمی اساسلارلا ثبوتا یئتیریلمه‌سی مئتودیکاسی مقایسه‌لی شکیلده تحلیل اولونور. نظامی‌نین ملی ـ ائتنیک کیملیگی ایله یاناشی، اونون ادبی تفکورو اعتباریله ده بیر آذربایجان تورکو اولماسی مسئله‌سی عالیمین تدقیقاتلاریندان گتیریلن نمونه‌لر اساسیندا ثبوتا یئتیریلیر.
مقاله‌ده سیف‌الدین رضاسویون «نظامی پوئزییاسی: میف-تاریخ کونتئکستی» مونوقرافییاسی، «نظامی گنجوینین ملی و ادبی کیملیگی حاقیندا»، «نظامی تورکلویو» کیمی مقاله‌لرینه استنادلار اولونور.
آچار سؤزلر: سیف‌الدین رضاسوی، نظامی گنجوی، ائتنیک و ادبی کیم‌لیک
@AzerbaijanResearch
فصلنامه آذربایجان‌پژوهی، شماره دوم، پاییز 1399، صص 64-51
صفوی لر دؤورونده اردبیل‌ده خطاطلیق و کتاب صنعتی
دکتر نامیق موسالی
اؤزت
آذربایجانین اورتا عصرلر تاریخینده مهم رول اوینامیش شهرلردن بیری ده اردبیل‌دیر. صفوی لرین حاکمیتی دؤورونده بو شهر حاکم سلاله‌نین وطنی اولماسی، صفویه شیخ‌لرینین مزارلارینین اورادا یئرلشمه‌سی، تجارت یوللارینین قووشاق نقطه‌سی اولاراق استراتژی اهمیت داشیماسی کیمی عامل‌لر اوزوندن امتیازلی بیر وضعیت‌ده ایدی. اردبیل شهری ۱۶-جی-۱۷-جی عصرلر بویونجا آذربایجانین و عمومی‌لیک‌ده صفوی لر دؤولتینین ان مهم اجتماعی-اقتصادی، دینی و مدنی مرکزلریندن اولموشدور. بوراداکی شیخ صفی مقبره‌سی دینی موسسه اولماقلا یاناشی، هم ده صاحب اولدوغو گئنیش وقف‌لر حسابینا ایری بیر اقتصادی تشکیلات حالینا گلمیش، عینی زاماندا عرفان اوجاغی ساییلان دارالارشاد خانگاهینین سایه‌سینده علم، تحصیل، مدنیت و اینجهصنعت مرکزینه چئوریلمیشدی.
آچار سؤزلر: اردبیل، صفوی لر، الیازمالار، خطاطلیق، کتاب صنعتی
@AzerbaijanResearch
صفوی لر دؤورونده اردبیل‌ده خطاطلیق و کتاب صنعتی
دکتر نامیق موسالی
اؤزت
آذربایجانین اورتا عصرلر تاریخینده مهم رول اوینامیش شهرلردن بیری ده اردبیل‌دیر. صفوی لرین حاکمیتی دؤورونده بو شهر حاکم سلاله‌نین وطنی اولماسی، صفویه شیخ‌لرینین مزارلارینین اورادا یئرلشمه‌سی، تجارت یوللارینین قووشاق نقطه‌سی اولاراق استراتژی اهمیت داشیماسی کیمی عامل‌لر اوزوندن امتیازلی بیر وضعیت‌ده ایدی. اردبیل شهری ۱۶-جی-۱۷-جی عصرلر بویونجا آذربایجانین و عمومی‌لیک‌ده صفوی لر دؤولتینین ان مهم اجتماعی-اقتصادی، دینی و مدنی مرکزلریندن اولموشدور. بوراداکی شیخ صفی مقبره‌سی دینی موسسه اولماقلا یاناشی، هم ده صاحب اولدوغو گئنیش وقف‌لر حسابینا ایری بیر اقتصادی تشکیلات حالینا گلمیش، عینی زاماندا عرفان اوجاغی ساییلان دارالارشاد خانگاهینین سایه‌سینده علم، تحصیل، مدنیت و اینجهصنعت مرکزینه چئوریلمیشدی.
آچار سؤزلر: اردبیل، صفوی لر، الیازمالار، خطاطلیق، کتاب صنعتی
@AzerbaijanResearch
فصلنامه آذربایجان‌پژوهی، شماره دوم، پاییز 1399، صص 76-65
توزیع جغرافیایی ترکان ایران
جلیل یاری
چکیده
به گواهی اسناد تاریخی، ترکان از گذشته‌های دور در مناطق مختلف ایران سکونت داشته‌اند. حاکمیت هزار سالۀ سلسله‌های ترک‌تبار شاهد غیرقابل انکاری بر حضور تاریخی آنان در این سرزمین است. با این حال آمار دقیقی از نحوۀ توزیع جمعیت ترکان در نواحی مختلف ایران وجود ندارد. در این مقاله تلاش می‌شود ابتدا با استفاده از طبقه‌بندی زبان‌شناختیِ لهجه‌های ترکی در ایران نحوۀ توزیع جغرافیایی جمعیت ترکان در مناطق مختلف کشور شناسایی شود. در مرحلۀ بعد با تحلیل محتوای نام‌های جغرافیایی، ابتدا نقشۀ پراکنش جاینام‌های ترکی در پهنۀ ایران زمین ترسیم می‌گردد و سپس با تحلیل این اطلاعات نحوۀ توزیع تاریخی جمعیت ترکان بازنمایی می‌شود.
واژگان کلیدی: ترکان، ایران، جمعیت، ترکی، توپونیم، جاینام.
@AzerbaijanResearch
توزیع جغرافیایی ترکان ایران
جلیل یاری
چکیده
به گواهی اسناد تاریخی، ترکان از گذشته‌های دور در مناطق مختلف ایران سکونت داشته‌اند. حاکمیت هزار سالۀ سلسله‌های ترک‌تبار شاهد غیرقابل انکاری بر حضور تاریخی آنان در این سرزمین است. با این حال آمار دقیقی از نحوۀ توزیع جمعیت ترکان در نواحی مختلف ایران وجود ندارد. در این مقاله تلاش می‌شود ابتدا با استفاده از طبقه‌بندی زبان‌شناختیِ لهجه‌های ترکی در ایران نحوۀ توزیع جغرافیایی جمعیت ترکان در مناطق مختلف کشور شناسایی شود. در مرحلۀ بعد با تحلیل محتوای نام‌های جغرافیایی، ابتدا نقشۀ پراکنش جاینام‌های ترکی در پهنۀ ایران زمین ترسیم می‌گردد و سپس با تحلیل این اطلاعات نحوۀ توزیع تاریخی جمعیت ترکان بازنمایی می‌شود.
واژگان کلیدی: ترکان، ایران، جمعیت، ترکی، توپونیم، جاینام.
@AzerbaijanResearch
فصلنامه آذربایجان‌پژوهی، شماره دوم، پاییز 1399، صص 92-77
سفرهای خیالی استاد شهریار به ترکیه
دکتر یاسمین آک‌کوش
چکیده
شهريار که با اشعارش جايگاه ويژه‌اي در ادبيات ايران دارد، علاوه بر سرودن اشعاري به هر دو زبان فارسي و ترکي آذري، با توجه به ارائه نمونه‌هايي از سبک کلاسيک و شعر نو، در زمينه‌هاي بسياري وارد شده و دامنه مخاطبين خود را گسترش داده است. با مقايسه کلي اشعار فارسي و ترکي شهريار مي‌توان گفت، اين دو، هم از نظر محتوا و هم از نظر قالب تفاوتهايي با يکديگر دارند. زيرا شاعر، اشعار ترکي‌اش را با فرهنگ و زبان خويش درآميخته، ليکن اشعار فارسي‌اش را بيشتر تحت تاثير شعر کلاسیک ايران ـ بويژه حافظ ـ به رشته تحرير درآورده است. در ديوان‌هاي فارسي و ترکي شهريار شعري با موضوع و عنوان مشترک «سفري خيالي به ترکيه» وجود دارد. اين دو شعر به دو زبان متفاوت، درباره سفري خيالي به ترکيه، مشاهدات شاعر در آنجا و آنچه توجه وي را به خود جلب مي‌کند، سروده شده است. این مقاله به بررسي جداگانه اين دو شعر که با عنواني مشترک به دو زبان فارسي و ترکي آذري سروده شده-اند، مي‌پردازد.
واژگان کلیدی: محمدحسین شهریار، ترکیه، سفر، محمدعاکف ارسوی، یحیی کمال، توفیق فکرت
@AzerbaijanResearch
سفرهای خیالی استاد شهریار به ترکیه
دکتر یاسمین آک‌کوش
چکیده
شهريار که با اشعارش جايگاه ويژه‌اي در ادبيات ايران دارد، علاوه بر سرودن اشعاري به هر دو زبان فارسي و ترکي آذري، با توجه به ارائه نمونه‌هايي از سبک کلاسيک و شعر نو، در زمينه‌هاي بسياري وارد شده و دامنه مخاطبين خود را گسترش داده است. با مقايسه کلي اشعار فارسي و ترکي شهريار مي‌توان گفت، اين دو، هم از نظر محتوا و هم از نظر قالب تفاوتهايي با يکديگر دارند. زيرا شاعر، اشعار ترکي‌اش را با فرهنگ و زبان خويش درآميخته، ليکن اشعار فارسي‌اش را بيشتر تحت تاثير شعر کلاسیک ايران ـ بويژه حافظ ـ به رشته تحرير درآورده است. در ديوان‌هاي فارسي و ترکي شهريار شعري با موضوع و عنوان مشترک «سفري خيالي به ترکيه» وجود دارد. اين دو شعر به دو زبان متفاوت، درباره سفري خيالي به ترکيه، مشاهدات شاعر در آنجا و آنچه توجه وي را به خود جلب مي‌کند، سروده شده است. این مقاله به بررسي جداگانه اين دو شعر که با عنواني مشترک به دو زبان فارسي و ترکي آذري سروده شده-اند، مي‌پردازد.
واژگان کلیدی: محمدحسین شهریار، ترکیه، سفر، محمدعاکف ارسوی، یحیی کمال، توفیق فکرت
@AzerbaijanResearch
فراخوان مقاله
«آذربایجان‌پژوهی» فصلنامۀ تحقیقاتی و مطالعاتی مختص مسائل فرهنگی و اجتماعی آذربایجان با شماره شاپای: issn: 2676-6396 زیرنظر هیئت تحریریه‌ای متشکل از اساتید دانشگاه‌های کشور منتشر می‌شود.
پژوهشگران، اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها، دانشجویان تحصیلات تکمیلی داخل و خارج کشور، روزنامه‌نگاران و علاقه‌مندان می‌توانند با در نظر گرفتن قواعد تنظیم مقالات پژوهشی و به شیوۀ ارجاع درون متنی (APA)، آخرین یافته‌های پژوهشی خود را به دو زبان فارسی و ترکی به آدرس پست الکترونیکی فصلنامه به آدرس azfolk@gmail.com یا از طریق آیدی تلگرام@hsshahanaghi ارسال نمایند.
آدرس کانال تلگرامی فصلنامه:
@AzerbaijanResearch
«آذربایجان‌پژوهی» فصلنامۀ تحقیقاتی و مطالعاتی مختص مسائل فرهنگی و اجتماعی آذربایجان با شماره شاپای: issn: 2676-6396 زیرنظر هیئت تحریریه‌ای متشکل از اساتید دانشگاه‌های کشور منتشر می‌شود.
پژوهشگران، اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها، دانشجویان تحصیلات تکمیلی داخل و خارج کشور، روزنامه‌نگاران و علاقه‌مندان می‌توانند با در نظر گرفتن قواعد تنظیم مقالات پژوهشی و به شیوۀ ارجاع درون متنی (APA)، آخرین یافته‌های پژوهشی خود را به دو زبان فارسی و ترکی به آدرس پست الکترونیکی فصلنامه به آدرس azfolk@gmail.com یا از طریق آیدی تلگرام@hsshahanaghi ارسال نمایند.
آدرس کانال تلگرامی فصلنامه:
@AzerbaijanResearch
اولین ویژه‌نامۀ فصلنامۀ «آذربایجان‌پژوهی» منتشر شد.
«آذربایجان، هویت و ناسیونالیسم» عنوان اولین ویژه‌نامۀ فصلنامه است که در روزهای پایانی سال 1399 انتشار یافت.
این ویژه‌نامه، پژوهشی جامعه‌شناختی به قلم آقای کاظم عباسی است.
«آذربایجان، هویت و ناسیونالیسم» در 152 صفحۀ قطع رقعی با همکاری انتشارات «قالان‌یورد» تبریز منتشر شده است.
@AzerbaijanResearch
«آذربایجان، هویت و ناسیونالیسم» عنوان اولین ویژه‌نامۀ فصلنامه است که در روزهای پایانی سال 1399 انتشار یافت.
این ویژه‌نامه، پژوهشی جامعه‌شناختی به قلم آقای کاظم عباسی است.
«آذربایجان، هویت و ناسیونالیسم» در 152 صفحۀ قطع رقعی با همکاری انتشارات «قالان‌یورد» تبریز منتشر شده است.
@AzerbaijanResearch
Forwarded from Deleted Account
«آذربایجان‌پژوهی» درگی‌سینین اوچونجو ساییسی نشر اولدو
تبریزده نشر اولونان اوچ آیلیق اجتماعی و کولتورل درگی‌نین اوچونجو ساییسی ـ یاز 1400ـ نشر اولدو.
تانینمیش آراشدیرماجی و ژورنالیست دکتر حمید سفیدگر شهانقی‌نین امتیاز صاحیب‌لیگی و باش رئداکتورلوغو ایله نشر اولونان درگی‌نین بو ساییسیندا درج اولان مقاله‌لرین سیاهیسی بئله‌دیر:
آذربایجان و استعمار داخلی / دکتر حمید سفیدگر شهانقی
خطیب تبریزی؛ آذربایجان متن‌شوناسلیغینین اؤن سؤزو / دکتر ذکیه أبیل‌اوا
بررسی شهرها و راه‌های تجاری آذربایجان در عصر تیموریان (با تکیه بر دو شهر تبریز و سلطانیه) / لیلا خجسته‌پور و دکتر بشیر آذرجو
یوخلوغون وارلیغی: غفور امامی‌زاده‌‌نین «قیرمیزیم» و «سوموکلری قالمیشدی» حیکایه توپلوسونون اینجه‌له‌مه‌سی / شریف مردی
اورتا عصرلره دایر قایناقلاردا آذربایجان، ایران و اونلارین اهالی‌سی/ دکتر بایرام قلی‌یئو
برنامه‌ریزی استراتژیک توسعه اکوتوریسم در روستاهای کوهستانی شهرستان مراغه / مهدی خداداد
یحیی شیدانین ادبی فعالیتی اینجه‌له‌مه‌سی/ پروفسور دکتر وقار احمد
تاثیر اندیشه اندیشمندان آذربایجان در ورود مدرنیته به ایران در عصر قاجار / محمد رجبی
تبریزده نشر اولونان اوچ آیلیق اجتماعی و کولتورل درگی‌نین اوچونجو ساییسی ـ یاز 1400ـ نشر اولدو.
تانینمیش آراشدیرماجی و ژورنالیست دکتر حمید سفیدگر شهانقی‌نین امتیاز صاحیب‌لیگی و باش رئداکتورلوغو ایله نشر اولونان درگی‌نین بو ساییسیندا درج اولان مقاله‌لرین سیاهیسی بئله‌دیر:
آذربایجان و استعمار داخلی / دکتر حمید سفیدگر شهانقی
خطیب تبریزی؛ آذربایجان متن‌شوناسلیغینین اؤن سؤزو / دکتر ذکیه أبیل‌اوا
بررسی شهرها و راه‌های تجاری آذربایجان در عصر تیموریان (با تکیه بر دو شهر تبریز و سلطانیه) / لیلا خجسته‌پور و دکتر بشیر آذرجو
یوخلوغون وارلیغی: غفور امامی‌زاده‌‌نین «قیرمیزیم» و «سوموکلری قالمیشدی» حیکایه توپلوسونون اینجه‌له‌مه‌سی / شریف مردی
اورتا عصرلره دایر قایناقلاردا آذربایجان، ایران و اونلارین اهالی‌سی/ دکتر بایرام قلی‌یئو
برنامه‌ریزی استراتژیک توسعه اکوتوریسم در روستاهای کوهستانی شهرستان مراغه / مهدی خداداد
یحیی شیدانین ادبی فعالیتی اینجه‌له‌مه‌سی/ پروفسور دکتر وقار احمد
تاثیر اندیشه اندیشمندان آذربایجان در ورود مدرنیته به ایران در عصر قاجار / محمد رجبی
سخن مدیر مسئول سومین شماره فصلنامه آذربایجان‌پژوهی
آذربایجان و استعمار داخلی
دکتر حمید سفیدگر شهانقی
پاپ در سال 1493 میلادی با صدور بیانیه معروف به «فرمان تقسیم»، تاراج و چپاول ثروت‌های مادی و معنوی کشورهای دیگر را توسط دو قدرت برتر آن زمان یعنی پرتقال و اسپانیا تایید نمود و بدین‌ترتیب استعمار کلاسیک و مستقیم را پایه‌گذاری کرد. استعمار از آن زمان به اشکال مختلف و توسط استعمارگران گوناگون به حیات سرطانی خود ادامه داد. پیدایش کشورهای شمال و جنوب نتیجه مستقیم استعمار طی قرون متمادی است.
اما چرا علیرغم خروج استعمارگرانی چون اسپانیا، پرتقال، انگلیس، فرانسه، ایتالیا، بلژیک، اتریش، آمریکا و ... بحران‌ها در مستعمرات قبلی پایان نمی‌یابد؟ برخی پژوهشگران براین باورند که استعمار خارجی، با برآوردن دولت‌هایی واپس‌گرا، غیر مولد، فاسد و وابسته به طبقاتی سلطه‌گر که با بهره‌گیری از ساختارها، نهادها و ابزارهای دولتی به انباشت سرمایه شخصی، واپس‌زنی، استثمار، توقیف و به حاشیه‌رانی مردم مبادرت ورزیده و بدین ترتیب خیلی از دولت‌های مستعمرات سابق، ابزار سیاسی تحکیم، تثبیت و استثمار برخی از گروههای قومی در مقابل گروههای دیگر هستند.
در راستای مطالعات توسعه و چرایی عدم توسعه متوازن در جوامع مختلف بویژه کشورهای جنوب و شتاب روند منازعات قومی از دهه 1980، نظریات گوناگونی از قبیل «توسعه ناموزون و نابرابری‌های منطقه‌ای»، «گزینش عقلانی»، «فاصله اجتماعی»، «مرکز ـ پیرامون» و «استعمار داخلی» از طرف اندیشمندان علوم اجتماعی مطرح شده است که نظریه استعمار داخلی بیش از دیگر تئوری‌ها مورد کنکاش و بررسی قرار گرفته است. نظریه استعمار داخلی با تعمیم مناسبات استعماری بین کشورهای استعمارگر و مستعمره به داخل کشورها، بر وجود روابط نابرابر فرهنگی بین فرهنگ سلطه‌گر و فرهنگ‌های تحت سلطه تاکید دارد.
پیندرهاگز جامعه‌شناس آمریکایی معتقد است که استعمار داخلی، الگوی مطیع‌سازی، منطبق بر مناطق جغرافیایی با ساکنین متمایز از مردمان مسلط، در درون یک کشور می‌باشد. نتیجه مشخص و بارز این الگوی مطیع‌سازی، نابرابری جمعی سیستماتیک علیه گروه محکوم می‌باشد که در نهادهای اجتماعی، از جمله سیستم آموزشی، امنیت عمومی، پلیس، دادگاه، زندان، سلامتی، تولیدات فرهنگی، سرمایه‌گذاری و غیره بروز می‌کند.
طبق نظریه استعمار داخلی، آسیمیله کردن نخبگان قوم تحت سلطه، سبب چپاول‌گری‌های آشکار و نهان این نخبگانِ بومیِ حاکم و ظلم آنان نسبت به اقلیت‌های قومی، محور اصلی ستیزه‌های قومی شناخته می‌شود. به بیانِ مَثَل آذربایجانی «ایلانی سیداحمد الی ایله توتورلار» (گرفتن مار به دست سیداحمد). این نخبگان آسیمیله شده همچون تقی‌زاده‌ها، کسروی‌ها، مرتضوی‌ها، موحد‌ها، طباطبایی‌ها و دنباله‌های‌شان، در اصطلاح فعالان ملی ـ مدنی آذربایجان «مانقورد» نامیده می‌شوند.
آسیمیلاسیون که بخش مهمی از سیاست استعمار داخلی است، به چهار دلیلِ «سلطه سیاسی بالادست»، «نظام آموزشی سلطه»، «مالکیت سلطه» و «سیستم اداری گروه مسلط» خود موجب مقاومت گروههای تحت سلطه شده و به تلاش مضاعف آنها برای پاسداری از هویت و ارزش‌هایشان تبدیل می‌شود که امروز به عینه در آذربایجان مشاهده می‌کنیم. بیداری ملی، پاسداشت میراث فرهنگی ملموس و غیرملموس آذربایجان توسط فعالان ملی ـ مدنی که روز به روز نیز در حال قدرتمندتر شدن است، نتیجه معکوس سیاست‌های آسیمیلاسیون در آذربایجان است.
آذربایجان و استعمار داخلی
دکتر حمید سفیدگر شهانقی
پاپ در سال 1493 میلادی با صدور بیانیه معروف به «فرمان تقسیم»، تاراج و چپاول ثروت‌های مادی و معنوی کشورهای دیگر را توسط دو قدرت برتر آن زمان یعنی پرتقال و اسپانیا تایید نمود و بدین‌ترتیب استعمار کلاسیک و مستقیم را پایه‌گذاری کرد. استعمار از آن زمان به اشکال مختلف و توسط استعمارگران گوناگون به حیات سرطانی خود ادامه داد. پیدایش کشورهای شمال و جنوب نتیجه مستقیم استعمار طی قرون متمادی است.
اما چرا علیرغم خروج استعمارگرانی چون اسپانیا، پرتقال، انگلیس، فرانسه، ایتالیا، بلژیک، اتریش، آمریکا و ... بحران‌ها در مستعمرات قبلی پایان نمی‌یابد؟ برخی پژوهشگران براین باورند که استعمار خارجی، با برآوردن دولت‌هایی واپس‌گرا، غیر مولد، فاسد و وابسته به طبقاتی سلطه‌گر که با بهره‌گیری از ساختارها، نهادها و ابزارهای دولتی به انباشت سرمایه شخصی، واپس‌زنی، استثمار، توقیف و به حاشیه‌رانی مردم مبادرت ورزیده و بدین ترتیب خیلی از دولت‌های مستعمرات سابق، ابزار سیاسی تحکیم، تثبیت و استثمار برخی از گروههای قومی در مقابل گروههای دیگر هستند.
در راستای مطالعات توسعه و چرایی عدم توسعه متوازن در جوامع مختلف بویژه کشورهای جنوب و شتاب روند منازعات قومی از دهه 1980، نظریات گوناگونی از قبیل «توسعه ناموزون و نابرابری‌های منطقه‌ای»، «گزینش عقلانی»، «فاصله اجتماعی»، «مرکز ـ پیرامون» و «استعمار داخلی» از طرف اندیشمندان علوم اجتماعی مطرح شده است که نظریه استعمار داخلی بیش از دیگر تئوری‌ها مورد کنکاش و بررسی قرار گرفته است. نظریه استعمار داخلی با تعمیم مناسبات استعماری بین کشورهای استعمارگر و مستعمره به داخل کشورها، بر وجود روابط نابرابر فرهنگی بین فرهنگ سلطه‌گر و فرهنگ‌های تحت سلطه تاکید دارد.
پیندرهاگز جامعه‌شناس آمریکایی معتقد است که استعمار داخلی، الگوی مطیع‌سازی، منطبق بر مناطق جغرافیایی با ساکنین متمایز از مردمان مسلط، در درون یک کشور می‌باشد. نتیجه مشخص و بارز این الگوی مطیع‌سازی، نابرابری جمعی سیستماتیک علیه گروه محکوم می‌باشد که در نهادهای اجتماعی، از جمله سیستم آموزشی، امنیت عمومی، پلیس، دادگاه، زندان، سلامتی، تولیدات فرهنگی، سرمایه‌گذاری و غیره بروز می‌کند.
طبق نظریه استعمار داخلی، آسیمیله کردن نخبگان قوم تحت سلطه، سبب چپاول‌گری‌های آشکار و نهان این نخبگانِ بومیِ حاکم و ظلم آنان نسبت به اقلیت‌های قومی، محور اصلی ستیزه‌های قومی شناخته می‌شود. به بیانِ مَثَل آذربایجانی «ایلانی سیداحمد الی ایله توتورلار» (گرفتن مار به دست سیداحمد). این نخبگان آسیمیله شده همچون تقی‌زاده‌ها، کسروی‌ها، مرتضوی‌ها، موحد‌ها، طباطبایی‌ها و دنباله‌های‌شان، در اصطلاح فعالان ملی ـ مدنی آذربایجان «مانقورد» نامیده می‌شوند.
آسیمیلاسیون که بخش مهمی از سیاست استعمار داخلی است، به چهار دلیلِ «سلطه سیاسی بالادست»، «نظام آموزشی سلطه»، «مالکیت سلطه» و «سیستم اداری گروه مسلط» خود موجب مقاومت گروههای تحت سلطه شده و به تلاش مضاعف آنها برای پاسداری از هویت و ارزش‌هایشان تبدیل می‌شود که امروز به عینه در آذربایجان مشاهده می‌کنیم. بیداری ملی، پاسداشت میراث فرهنگی ملموس و غیرملموس آذربایجان توسط فعالان ملی ـ مدنی که روز به روز نیز در حال قدرتمندتر شدن است، نتیجه معکوس سیاست‌های آسیمیلاسیون در آذربایجان است.
آنچه که از مطالعات و پژوهش‌های منطبق براین نوشته برمی‌آید مبین این نکته است که استعمار داخلی نیز همانند استعمار کلاسیک بر دو بخش اصلی اقتصادی و فرهنگی استوار است. اعمال این سیاست در آذربایجان نیز از این قاعده مستثنا نبوده و حکومت مرکزی از بعد از انقلاب مشروطه و سرقت اهداف آن توسط عوامل دست‌نشانده استعمارگران خارجی، استعمار اقتصادی و استعمار فرهنگی آذربایجان را سرلوحه فعالیت‌های خود قرار داده است. استعمارگران داخلی نیز همانند اسلاف خارجی خود و برپایه آموخته‌های خود از آنها، تلاش نمودند که آذربایجان را ابتدا از منظر فرهنگی، زبانی و تاریخی مورد هجوم قرار دهند و سپس از منظر اقتصادی این منطقه را به شدت تحت سلطه خویش درآورده و گلوگاه‌های اقتصادی آن را به کنترل خود درآورند. امروزه حکومت مرکزی از طریق توسعه‌زدایی مداوم منطقه آذربایجان موجب ایجاد روابط داخلی مرکز ـ پیرامون شده است؛ بطوری که تحقیقاً ثابت شده است که تمامی پروژه‌های توسعه‌محور در مناطق مرکزی ایران همانند کرمان، سمنان، تهران، اصفهان و... توسط حکومت و با بودجه عمومی انجام یافته و آنچه که در آذربایجان اتفاق می‌افتد به کل با سرمایه‌های مادی و معنوی مردم انجام می‌پذیرد. از سوی دیگر تاراج و چپاول ثروت‌های طبیعی و معادن آذربایجان نیز بدون هیچ سودی برای آذربایجان و صرفاً به قیمت متلاشی شدن محیط زیست و تخریب منابع طبیعی منطقه در حال انجام است. برای نمونه کافی است به نمونۀ معدن مس سونگون اشاره کرد.
معدن مس سونگون با مدیریت مرکزی، که برای بهره‌برداری ۲۳ هزار اصله درخت را قطع می‌کند، سالیانه بیست هزار میلیارد تومان از ثروت آذربایجان را به کرمان می‌فرستد. برای درک بزرگی این رقم کافی است بدانیم که این رقم بیشتر از بودجه کل مصوب 27 استان کشور است. طبق قانون برنامه ششم توسعه باید حداقل یک درصد از فروش معدن و یک درصد نیز از عوارض آلایندگی معادن به شهرستانی که معدن در آن قرار دارد، بازگردد و در آن هزینه شود؛ یعنی رقمی در حدود چهارصد میلیارد تومان در سال که هیچ‌وقت این اتفاق نیفتاده است.
در این مجال اندک تلاش شد بصورت خیلی فشرده، اوضاع و احوال آذربایجان از منظر تئوری استعمار داخلی بررسی و باب مطالعات عمیق سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در این زمینه گشوده شود.
فصلنامه آذربایجان‌پژوهی سعی خواهد کرد ویژه‌نامه‌ای تحت عنوان «آذربایجان و استعمار داخلی» تهیه و منتشر نماید.
بدینوسیله از همه پژوهشگران و نویسندگان دعوت می‌شود مقالات پژوهشی خود را در خصوص استعمار سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آذربایجان (جنوبی)، با در نظر گرفتن شیوه‌نامه تنظیم مقالات فصلنامه از طریق واتساپ به شماره 00905356992434 ارسال نمایند.
معدن مس سونگون با مدیریت مرکزی، که برای بهره‌برداری ۲۳ هزار اصله درخت را قطع می‌کند، سالیانه بیست هزار میلیارد تومان از ثروت آذربایجان را به کرمان می‌فرستد. برای درک بزرگی این رقم کافی است بدانیم که این رقم بیشتر از بودجه کل مصوب 27 استان کشور است. طبق قانون برنامه ششم توسعه باید حداقل یک درصد از فروش معدن و یک درصد نیز از عوارض آلایندگی معادن به شهرستانی که معدن در آن قرار دارد، بازگردد و در آن هزینه شود؛ یعنی رقمی در حدود چهارصد میلیارد تومان در سال که هیچ‌وقت این اتفاق نیفتاده است.
در این مجال اندک تلاش شد بصورت خیلی فشرده، اوضاع و احوال آذربایجان از منظر تئوری استعمار داخلی بررسی و باب مطالعات عمیق سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در این زمینه گشوده شود.
فصلنامه آذربایجان‌پژوهی سعی خواهد کرد ویژه‌نامه‌ای تحت عنوان «آذربایجان و استعمار داخلی» تهیه و منتشر نماید.
بدینوسیله از همه پژوهشگران و نویسندگان دعوت می‌شود مقالات پژوهشی خود را در خصوص استعمار سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آذربایجان (جنوبی)، با در نظر گرفتن شیوه‌نامه تنظیم مقالات فصلنامه از طریق واتساپ به شماره 00905356992434 ارسال نمایند.