🔰 سخنرانی احمد الجلاد: چشم‌انداز دینیِ اواخرِ حجاز در دوره پیش از اسلام: نگرشی بر اساس سنگ‌نبشته‌ها (آنلاین)

🗓 دوشنبه ۱ اسفند ۱۴۰۱ ساعت ۹ شب به وقت ایران، ۲۰ فوریه ۲۰۲۳، ساعت ۱۷:۳۰ به وقت لندن

🔹 #احمد_الجلاد ارائه‌ای با موضوع "اکتشافات کتیبه‌ای جدید از اواخر قرن پنجم تا اوایل قرن هفتم میلادی حجاز" خواهد داشت و در مورد پایداری‌ها و دگرگونی‌های مذهبیِ رخ داده در این دوره و پیامدهای آن‌ها بر درک ما از پیشینه اسلام، بحث خواهد کرد.

🔹احمد الجلاد، فیلولوژیست، مورخ زبان و کتیبه‌شناس است که دکترای خود را در دانشگاه هاروارد در رشته زبان‌ها و تمدن‌های خاور نزدیک گذرانده است. او در حال حاضر درباره زبان‌ها، نظام‌های نوشتاری و فرهنگ‌های عربستان پیش از اسلام تحقیق می‌کند و استاد کرسی sofia برای مطالعات عربی در دانشگاه ایالتی اوهایو است. همچنین یکی از کتاب‌های او، «دین و آیین‌های اعرابیان پیش از اسلام: یک بازسازی براساس سنگ‌نبشته‌های صفایی» است که به تازگی منتشر شده است.

🔺 برای ثبت‌نام و شرکت در این ارائه به اینجا مراجعه کنید. (اطلاعات بیشتر)

#انعکاس_رویداد
@inekas

‌
📝
🔴 آن مرد، آسان بود
✍🏻 نفیسه مرشدزاده

🔸مرد راحتی بود. سیره‌های تاریخی، این را می‌گویند. ما به کسی می‌گوییم آدم راحت که از زیر مسئولیت‌ها، آسان شانه خالی کند و بی‌خیال باشد؛ اما حضرتش، هم بار را بر شانه داشت و هم راحت بود. باورش سخت است؛ چون ما به یکی از این دو تا عادت داریم. ما به صورت عبوس همه مردانی که کارهای سختی دارند، عادت داریم. برای ما اصولاً بام، جایی است که از یکی از دو طرفش باید افتاد. تجسم یکی که راحت و متعادل روی لبه باریک بام بایستد و بیش از همه مردم متبسم باشد، سخت است.

🔸چقدر دوست داریم که یکی، این دوتایی‌های محال را کنار هم داشته باشد. هم این باشد، هم آن. سال‌هاست که همه‌مان یکی از این دو تاییم. عادت کرده‌ایم آدم عمیق، آدمی با فکرهای پیچیده و لایه‌های متفاوت، خیلی تودار باشد. هیچ حسی توی صورتش پیدا نباشد. راحت قاطی حرف‌های دیگران نشود و اصلاً نشود فهمید چه فکری دارد می کند؛ ولی اوصافی که از پیامبر صلی الله علیه وآله در سیره ها آمده، اصلاً شبیه عادت همیشگی ما نیست.

(متن کامل)

#رسول_الله

@AlBasatin

سمپوزیوم «منجی در اسلام»

شعبان ۱۴۴۴
اسفند ۱۴۰۱
فوریه و مارس ۲۰۲۳

شنبه‌ها و یک‌شنبه ها به مدت چهارهفته
هر روز دو سخنرانی
۹:۳۰ صبح تا ۱۲:۳۰ بعد از ظهر به وقت شیکاگو
۱۰:۳۰ صبح تا ۱:۳۰ بعد از ظهر به وقت شرق آمریکا
۷:۳۰ تا ۱۰:۳۰ صبح به وقت غرب آمریکا
۷:۰۰ تا ۱۰:۰۰ شب به وقت تهران

پیوند زوم:
https://northwestern.zoom.us/j/947854860

انجمن مسلمانان شیعه دانشگاه نورث‌وسترن- شهر شیکاگو
@NorthwesternSMA

‌
🗓

انگاره «مهدی» در اشعار عربی دو سده نخست
🎙محمدرضا معینی


🔸فرهنگ عامه (فولکلور) یکی از منابع شایان توجه برای مطالعه اندیشه‌ها و باورها متداول در هر جامعه است. در جامعه عربی پیش از اسلام و پس از آن، شعر مهم‌ترین ابزار رسانه‌ای گروه‌های مختلف دینی و سیاسی به شمار می‌آید و به تبع یکی از منابع بی‌نظیر برای مطالعه فرهنگ عامه آن جامعه است.

🔸در پژوهش حاضر، با مراجعه به اشعار بر جای مانده از شعرای دو قرن نخست هجری، انگاره «مهدی» در فرهنگ عامه مسلمانان آن روزگار مورد مطالعه قرار گرفته است و اوصاف «مهدی» در ادبیات رایج آن دوران بازتعریف خواهد شد. حاصل این مطالعه، می‌تواند کلیدی برای فهم دقیق‌تر احادیث و اخباری باشد که در آن از «مهدی» یاد شده و به او اشاره شده است.

📆 یک‌شنبه، ۱۴ اسفند ۱۴۰۱
ساعت ۲۰:۳۰ به وقت تهران

برای شرکت در این برنامه که به همت «انجمن مسلمانان شیعه دانشگاه نورث‌وسترن- شهر شیکاگو» و در ضمن «سمپوزیوم منجی در اسلام» برگزار خواهد شد، می‌توانید از این پیوند استفاده کنید.

#رویداد_علمی
#مهدویت

@AlBasatin

‌
📚
🔴 الهیات فلسفی در سنت اسلامی
✍🏻 سجاد رضوی (دانشگاه اکستر)

🔸یکی از جنبه‌های تحلیلی در بسیاری از سنت‌های خداباورانه، اثبات وجود خدا، صورت‌بندی استدلالات و تعریف اصطلاحاتی برای گفتگو پیرامون خداست.

🔸حمید عطایی نظری به تازگی پژوهشی مهم در دو جلد پیرامون تاریخ‌نگاری براهینِ اثباتِ خدا در الهیاتِ شیعی منتشر کرده است. از نظر تاریخی، این اثر از دوره الهیات سنتی در بغداد با متکلمانی همچون شیخ مفید (م. 413/1022) و سید مرتضی (م. 436/1044) آغاز شده و تا میرزا حسن لاهیجی (م. 1121/1709) در اواخر دوره صفوی امتداد می‌یابد. کتاب از نظر موضوعی نیز دسته‌بندی شده و بخشی از مباحث کتاب به کاربردهای ادله اثبات خدا در دوره الهیات جدید قرن بیستم و آغاز «کلام جدید» در فضای فارسی‌زبان اختصاص یافته است.

🔸عطایی نظری در شش فصل، الگوهای مختلفِ استدلال بر وجود خدا را معرفی می‌کند: برهان کیهان‌شناختی (مبتنی بر حدوثِ عالم)، برهان کیهان‌شناختی فرعی (مبتنی بر حدوثِ صفات)، برهان طراحی (نظم)، برهان غایت‌شناختی بر اساس تخصیص (امکان صفات)، [برهان امکان و وجوب] و برهان وجودشناختی ابن سینا [صدیقین].

🔸در میان پژوهش‌های حاضر، یک پژوهش مروری بسیار خوب درباره براهینِ اثباتِ خدا پژوهش کلاسیک هربرت دیویدسون است که توسط انتشارات وان‌ورلد بازنشر شده است. پژوهش دیگری که بر برهان ابن‌سینا برای اثبات خدا به عنوان واجب الوجود و مواجه با آن در سنت کلامی تمرکز کرده، رساله دکتری فیروزه ساعتچیان است که به صورت کتاب منتشر شده است. مقاله جدید دیگر، پژوهش خوبی است که رودولف و زایدل در مقایسه برخی سنت‌های اروپایی و رویکردهای معاصر ایرانی انجام داده‌اند.

🔸بهترین مثال برای اینکه چگونه می‌توان براهین اثبات خدا را با اصطلاحات تحلیلی‌ای به بحث گذاشت که با ادبیات «الهیات فلسفی - Philosophical Theology» در اثبات خدا وارد در تعامل شود، کتاب صالح زارع‌پور است. زارع‌پور [تنها] پنج تقریر از برهان ابن‌سینا را بررسی کرده و آنچه بسیار مورد نیاز است، ادامه مسیر زارع‌پور برای سایر تقریرات و براهین است. به عنوان مثال در حال حاضر، عمده پژوهش‌های فلسفی درباره ملاصدرا بر کانت و ایده مشهور او در عدم پذیرش برهان وجودشناختی متمرکز شده است.

🔸به طور روشن‌تر، مسیرِ حرکتِ رو به جلو برای تاریخ‌نگاری‌های دقیق‌تر از اندیشه‌هایِ الهیاتی در اسلام این است که ابزارهای تجزیه و تحلیل موجود در سنت‌های مختلف گردآوری شود و در سنتِ در حال توسعۀ فلسفۀ دین و الهیاتِ فلسفیِ جهانی به کار گرفته شود. برای به انجام رسیدنِ این پروژه پیچیده و بزرگِ تولید مدل‌های جایگزین و جدید برای گفتگو پیرامون خداوند، پژوهش عطایی نظری و پژوهش‌هایی مشابه آن ضروری خواهد بود.

🔸چند نکته شایان ذکر دیگر درباره آثار دیگری در همین زمینه. به عنوان مثال، اثر کلاسیک دیگری در زبان فارسی کتاب «تبیین براهین اثبات خدا» از فیلسوف حوزوی برجسته [آیت الله] جوادی آملی است که در دهه 1980 میلادی [1360 شمسی] نگاشته شده. ترجمه خوبی از این کتاب به زبان انگلیسی دستیاب است. حدود یک دهه بعد، کتاب «سیری در ادله اثبات وجود خدا» از محسن غرویان منتشر شد که به برخی از مهم‌ترین استدلالات فلسفه دین،‌ از جمله برهان وجودی آنسلم پرداخته است. اثر قابل استفاده دیگر، پژوهش محمدرضا اللواتی پیرامون برهان وجودی از ابن سینا تا ملاصدرا است که حدود دو دهه پیش منتشر شده و دستیاب است. دو اثر فارسی شایان ذکر دیگر: مطالعه حمید پارسانیا پیرامون برهان صدیقین ملاصدرا و زمینه عرفانی آن و مواجهات با آن و مطالعه حسین عشاقی درباره بیش از 200 تقریر از برهان صدیقین که مفصل‌تر از اغلب مطالعات این حوزه است.

🔸مزیت پژوهش عطایی نظری، بررسی تمامی این آثار پیشین در فارسی و عربی و همچنین آثار انگلیسی همچون اثر مذکور دیویدسون، برای نگارش یک گزارش تاریخی قابل اتکاست. پژوهش دیگری که شاید جالب باشد این است که ببینیم حوزویان و متفکران معاصر چه براهین جدیدی برای اثبات خدا بیان می کنند، چیزی شبیه معادل اسلامی این اثر جالب توجه!

[پ.ن: متن فوق ترجمه رشتوی توییتری جناب آقای سجاد رضوی است. فهرست مطالب کتاب «تاریخ برهان‌های اثبات وجود خدا در کلام امامیّه: از مکتب بغداد تا مکتب اصفهان» اثر جناب آقای حمید عطایی نظری،‌ از این پیوند دستیاب است.]

#معرفی_کتاب
#کلام_امامیه

@AlBasatin

‌
📚
🔴 جوایز غیر دولتی و توسعه علوم انسانی
✍🏻 محمدرضا معینی

🔸بعید است کسی فضای علوم انسانی در ایران را بشناسد و نداند که حال «علوم انسانی» در ایران خوب نیست. شاید در یک تقسیم‌بندی ساده بتوان ادعا کرد که علوم انسانی در ایران، در دو بُعد «معرفتی» و «نهادی» بیمار است؛ در بُعد معرفتی، عدم پویایی و روزآمدی پژوهشگران و اساتید و در بُعد نهادی ناکارآمدی نهادهای آموزشی، پژوهشی و سیاست‌گذار در شناخت شرائط، برنامه‌ریزی و دستیابی به اهدافشان از نشانه‌های این بیماری است. در شرائطی که ساختار رسمی و حکومتی ایران در اصلاح و توسعه علوم انسانی ناتوان است، نهادهای مدنی و غیر دولتی می‌توانند ابتکار عمل را به دست گرفته و تلاش‌های مؤثری برای بهبود وضعیت داشته باشند.

🔸در تجربه جهانی، یکی از ابزارهای مؤثر برای ترویج و توسعه پژوهش‌های ارزشمند و اصیل و تقدیر و تشویق پژوهشگران پرمایه و دغدغه‌مند و توانمند و به تبع پویاسازی فضای آکادمیک، اعطای جوایز متنوع مادی و معنوی بر اساس شایستگی‌های علمی است. در کشورهای توسعه‌یافته، نهادهای دولتی و غیر دولتی جوایز آکادمیک بسیار متنوعی در موضوعات مختلف طراحی کرده‌اند و دانشجویان و پژوهشگران می‌دانند که چنانچه اهلیت و شایستگی خود را ثابت کنند، به نحوی از این مشوق‌ها بهره‌مند خواهند شد (دو نمونه از این جوایز را بنگرید: «جایزه فرزانه» برای بهترین مقاله در زمینه ادبیات فارسی و «جایزه شبکه مطالعات علم و باور دانشگاه برمینگام» برای بهترین پژوهش‌ها درباره رابطه علم و دین).

🔸در ایران، جوایز غیر دولتی بسیار اندکی برای پژوهش‌های علوم انسانی تعریف شده است (یک نمونه موفق: «جایزه بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار») و تقریبا هیچ جایزه‌ مهمی برای دانشجویان و پژوهشگران جوان علوم انسانی وجود ندارد، در حالی که این گروه بیش از سایر فعالان علوم انسانی نیازمند حمایت هستند.

🔸جایزه سالانه «حامی-انعکاس» تلاشی است برای پر کردن خلاء فوق و حرکت به سمت ارتقاء مطالعات اسلامی در آکادمیای ایران. این جایزه از یک پژوهشگر برای انتشار یک مقاله به زبان انگلیسی در زمینه مطالعات اسلامی برای مدت شش ماه حمایت مادی و معنوی خواهد کرد. اطلاعات بیشتر پیرامون این جایزه را می‌توانید از کانال تلگرام و سایت انعکاس کسب کنید.

🔸امید است که با توسعه کمی و کیفی این جایزه و جایزه‌های مشابه، علوم انسانی در ایران قوت بگیرد و به تدریج خود را به کاروان جهانی و در حال پیشرفت علم برساند و همگام با آن حرکت کند.

#یادداشت

@AlBasatin

‌
🎬

🔴 با خواندن رمان در تجربه صدها نویسنده شریک می‌شوم!

گلایه مرحوم احمد سمیعی (گیلانی) از بی‌توجهی اساتید علوم انسانی به رمان

[نسخه کامل این مصاحبه]

#تجربه

@AlBasatin

‌
💠 سه شب ماه رمضان با پژوهشگران هاروارد درباره موضوعات قرآنی (انجمن ذکر MIT)

🗓 دوشنبه تا چهارشنبه ۲۸ تا ۳۰ فروردین، ساعت ۴:۳۰ تا ۶ بامداد (به وقت تهران) | ۱۷ تا ۱۹ آپریل، ساعت ۲۱-۲۲:۳۰ (به وقت شرق آمریکا)

🔸انتقال قرآن و قرائات آن
شادی ناصر (استادیار زبان‌ها و تمدن‌های خاور نزدیک در دانشگاه هاروارد)
دوشنبه ۲۸ فروردین

🔸محمد و تسلیم‌شوندگان: هنگامی که یهودیان و مسیحیان مسلمان بودند
جواد هاشمی (دانشجوی PhD مطالعات اسلامی در دانشگاه هاروارد و مدیر پژوهش موسسه MPAC)
سه‌شنبه ۲۹ فروردین

🔸 بازنگری در معنای دین در قرآن
محسن گودرزی (استادیار مطالعات اسلامی در دانشگاه هاروارد)
چهارشنبه ۳۰ فروردین

🔸مدیر جلسات: فرهاد قدوسی (دانشگاه ایالتی وین)

🌐 لینک شرکت در جلسات:
https://mit.zoom.us/j/92729332928
Meeting ID: 927 2933 2928

#انعکاس_رویداد
@inekas

#کتاب «نظریه فقهی/حقوقی شیعه: منابع و تفسیرها»

👈 کمیل راجانی و رابرت گلیو، ۸ مقاله درباره هشت کتاب فقهی و اصولی شیعه اثنی‌عشری و زیدی از نویسندگان مختلف را دریافت و بعد از ویرایش علمی آنها، در قالب کتابی توسط انتشارات دانشگاه ادینبورو به انتشار رسانده‌اند.

👈 مقالات هشت‌گانه این کتاب هر کدام یک موضوع را در یکی از کتاب‌های کهن فقهی و اصولی شیعی مورد بررسی قرار داده‌اند. کتاب‌های بررسی شده عبارتند از: شرح زبده الاصول از محمدصالح مازندراني؛ الوافی فی شرح الوافیه از اعرجی؛ کواشف الحجب‌ عن‌ مشکلات‌ الکتب از شیخ محمدصالح مازندرانی؛ غایه المأمول فی شرح زبده الاصول از جواد کاظمی؛ فتح الباب إلی الحق و الصواب از میرزا محمد اخباری؛ حاشیه الفصول اللؤلؤیه از عبدالله بن أحمد اِبْنُ الْوَزیر؛ قنطرة الوصول إلى علم الأصول الوارد على قواعد آل الرسول از شیخ صلاح المؤيدي الحسني؛ مختصر الأصول وزبدة المحصول از علي بن محمد بن الوليد الأنف.

👈 برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این کتاب در حوزه #اسلام_شناسی و #ایران_شناسی می‌توانید به این لینک مراجعه کنید.

کانال جامعه و فرهنگ | پیمان اسحاقی
https://t.me/peymaneshaghi110

‌
📜

⚫️ احمد بن حازم روایت کرده که چون خبر وفات امیر مؤمنان علیه السلام به عایشه رسید، سجده شکر به جای آورد و چون خبر به معاویه رسید، بسیار شادمان شد و گفت:

«إنّ الأسد الذي كان يفترش ذراعيه في الحرب قد قضى نحبه
آن شیر که صحنه نبرد لگدمال دستانش بود، عهد خویش به سر رساند.»

سپس گفت:

«قُل للأرانبِ ترعى أينما سرحت
و للظباء بلا خوفٍ و لا وجل‌ٍ
خرگوشان و آهوان را بگو که اکنون بی هیچ خوف و هراس، هر کجا که خواهند به چرا روان باشند.»

[منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، میرزا حبیب‌الله خوئی، ج۹، ص۱۲۷]

#کتابپاره

@KetabPare

‌
🗓

🔴 احیاء مطالعه قرائات و تاریخ تحولات مصحف

🔸اختلاف در مصاحف صحابه و مصاحف امصار و اختلاف قرائات قرآن مسأله‌ای نوپدید نیست. مسلمانان از همان عصور نخستین متذکر و متوجه گستره این اختلافات بوده‌اند و در آثار متعددی این مسأله را بررسیده و واکاویده‌اند. با این وجود، در سده اخیر و به خصوص پس از توسعه صنعت چاپ و سیطره مصحف قاهره در شرق جهان اسلام، مسأله اختلاف قرائات به تدریج از مرکز توجه عموم مسلمانان و حتی عالمان مسلمان خارج شد و کمتر مورد پژوهش و مطالعه قرار گرفت.

🔸با قوت گرفتن جریان مطالعات قرآنی در آکادمیای غیر مسلمان، الگوهای مطالعه تاریخی کتاب مقدس به مطالعه تاریخ قرآن نیز راه یافت و در این میان، اختلاف قرائات یکی از مسائلی است که نظر طیف گسترده‌ای از پژوهشگران مطالعات قرآنی را به خود جلب کرده است.

🔸شادی حکمت ناصر، استاد مطالعات عربی کلاسیک در دانشگاه هاروارد، یکی از پژوهشگرانی است که در سال‌های اخیر پروژه پژوهشی خود را حول مسأله تاریخ قرآن و تاریخ قرائات قرآن تعریف کرده است. کتاب ارزشمند ناصر، «نقل قرائات قرآن: مسأله تواتر و نقل قرائات شاذ (بریل، 2012)»، از بهترین پژوهش‌هایی است که با الگویی روشمند و تاریخی به روند رسمی‌شدن قرائات قرآن پرداخته است. ناصر در جلسه‌ای که در روزهای پایانی ماه رمضان به همت انجمن ذکر MIT برگزار شد، بخشی از یافته‌های خود را ارائه داد. همچنین در روز پنجشنبه 7 اردیبهشت نشستی با حضور الهه شاه‌پسند (مترجم«نقل قرائات قرآن) و امیر ذوقی (نویسنده کتاب «ملاک‌های ترجیح قرائت») برای معرفی کتاب ناصر برگزار خواهد شد.

🔸همچنین در ماه رمضان سال گذشته، سلسله جلساتی به همت مؤسسه امام هادی علیه السلام در قم با حضور حمیدرضا مستفید با موضوع «تاریخ قرآن» برگزار شد که بخش زیادی از آن به مسأله «قرائات» اختصاص داشت.

🔸بی‌شک رویدادهایی از این سنخ نقشی اساسی در توجه و احیای مجدد پژوهش پیرامون تاریخ قرآن در فضای فکری دانشگاهی و حوزوی ایران خواهد داشت.

#قرآن
#رویداد_علمی

@AlBasatin

💢به یاد ویلفرد مادلونگ خاورشناس «همدل» و «زبردست»

⬅️ بالاخره ویلفرد مادلونگ ـ شیعه‌پژوه و اسلام‌پژوه پرآوازه ـ یکی از آخرین یادگارهای نسل کلاسیک خاورشناسان پرکشید. نسلی که عمدتا با تکیه بر دانش‌های عمیق زبانی و رویکردهای فیلولوژیک بسیاری از زوایای متون کهن اسلامی را برای ما شکافتند؛ هر چند که با همه تحلیل‌های آنان موافق نباشیم. مادلونگ کسی بود که از یکسو در سنت کلاسیک خاورشناسی جایگاه ممتازی داشت و از سوی دیگر پژوهش‌هایش نسبت به تشیع بسیار همدلانه بود.

⬅️ در میان پژوهش‌هاي معاصر غربی در خصوص عنصر اصلي هويّت تشيّع ـ یعنی حقانيت علي (ع) براي رهبري جامعه مسلمانان پس از مرگ پيامبر (ص) ـ اثر بزرگ ويلفرد مادلونگ با عنوان «جانشيني محمد» سایر آثار را مقهور خود کرده است(1). پيش از چاپ اين اثر، تاريخ‌گزاران دانشگاهي از موضوعاتي همچون انتخاب علي (ع) توسط پيامبر (ص) و يا حتي اينكه علي (ع) خود را انتخاب شده مي‌دانست، دور افتاده بودند. پاسخ به برخي پرسش‌ها نه فقط غيرواقعي، بلكه نوعي پوزيتيويسم خشن محسوب مي‌شد(2). در حالي كه بيشتر خاورپژوهان در بررسي‌هاي خود درباره واقعه غدير، به طور عام به منابع اهل سنّت مراجعه و از برداشت‌هاي ايشان گواه مي‌گرفتند و شيعه را فرقه‌اي جداي از جريان كلي اسلامي مطرح مي‌كردند، مادلونگ در میان آنان يك استثنا بود. اثر او «جانشيني محمد (ص)» ريشه در تلاش‌هاي پژوهشمندانه وي در همه متون كهن و معاصر و از جمله برخي از آثار انديشه‌وران شيعي دارد. درونمايه گرانبار اين كتاب و ديدگاه نويني كه نويسنده آن را بازتابانده است، همه پژوهشگران را به اين مهم سوق مي‌دهد كه با بازنگري در متون تاريخي مي‌توان به تحليل رخدادهاي آن عصر پر حادثه پرداخت.

⬅️ رويكرد تحليلي مادلونگ به مسئله جانشيني پيامبر (ص) با تكيه بر بسياري از اصلي‌ترين مآخذ تاريخِ اسلام، ارزشِ ويژه‌اي به اثر وي بخشيده است. مؤلف در اين اثر بر خلاف ساير آثار سنّت شيعه پژوهي غربي كه اغلب اختلاف بر سر جانشيني پيامبر اكرم (ص) را پديده اي متأخر و از پيامدهاي دعوتِ عبداللّه بن سبا به وصايت علي (ع) مي‌دانند، نخستين بذرهاي اين پديده را در واپسين لحظات حيات ایشان جستجو مي‌كند. نگاه جديد او سبب شده است واقعيّاتي كه تاكنون براي ديگر مؤلّفان اروپايي ناشناخته مانده بود، شناخته شود و در اين ميان روشن شود كه آراي شيعيان در تحليل بسياري از رخدادها به واقعیّت تاریخی نزدیک‌تر است(3).

⬅️ با این حال، بعید به نظر می‌رسد در نسل جدید شیعه‌پژوهان دانشگاهی بتوان کسی را به عنوان جایگزین او بازجست. چرا که به طور کلی سنت کلاسیک خاورشناسی با اتکا بر دین‌شناسی فیلولوژیک، در حال افول است. نسل بعدی جوان‌تر خاورپژوهان و یا حتی کسانی که داعیة شاگردی او را دارند و از صدقه سری او ارتزاق آکادمیک می‌کنند، در حد و اندازه‌های او نیستند و هیچ «ربط ارزشی» با دغدغه‌های علمی مادلونگ و شیوه‌های مطالعاتی او ندارند. این روزها دیگر ـ همانگونه که فان اِس در مقدمه کتاب سترگ الهیات و جامعه می‌نالد ـ جوانان غربی که خود را درگیر مطالعه ابژه‌های اسلامی می‌کنند کمتر از توان و دغدغه‌های علمی سنت کلاسیک خاورشناسی برخوردارند و سر خود را با وَررفتن با نسخه‌های خطی ـ عمدتا قرون میانه‌ای ـ و مطالعۀ جزئی‌نگرانة متون اسلامی با رویکردهای پوزیتویستی و تحلیلی گرم کرده‌اند.

⬅️ من همچنان بعید می‌دانم، اما امید دارم که کسانی هر چند اندک برای تداوم آن سنت کلاسیک بکوشند؛ چرا که اگر سنت خاورشناسی برای ما گفتنی‌هایی داشته باشد از دل همان رویکردهای کلاسیک برمی‌آید و آنچه از برخی جوانان اسلام‌پژوه اخیر غربی عرضه یا ترجمه می‌شود، چنان نیست که نتوان برای آنها بدیلی در سنت پژوهش‌های اسلامی و حوزوی یافت و یا حتی گاهی «زیره به کرمان بردن» است.

*********

1. Madelung, W., The Succession to Muhammad: A Study of the Early Caliphate. Cambridge University Press, 1996.
2. Gleave, “Recent Research into the History of Early Shiism,” p. 1595.
3. نك: پورطباطبايى، «جانشينى حضرت محمد(ص) از منظر برون دينى».

🆔 https://t.me/Khanishha