البساتین | محمدرضا معینی
2.05K subscribers
880 photos
8 videos
254 files
320 links
اخبار و یادداشت‌هایی در مطالعات اسلامی

📝 #یادداشت
📚 #معرفی_کتاب #معرفی_مقاله
🗓 #رویداد_علمی
🔖 #دوره_آموزشی


✍🏻 محمدرضا معینی
@MRezaMoini
Download Telegram
سمپوزیوم «منجی در اسلام»

شعبان ۱۴۴۴
اسفند ۱۴۰۱
فوریه و مارس ۲۰۲۳

شنبه‌ها و یک‌شنبه ها به مدت چهارهفته
هر روز دو سخنرانی
۹:۳۰ صبح تا ۱۲:۳۰ بعد از ظهر به وقت شیکاگو
۱۰:۳۰ صبح تا ۱:۳۰ بعد از ظهر به وقت شرق آمریکا
۷:۳۰ تا ۱۰:۳۰ صبح به وقت غرب آمریکا
۷:۰۰ تا ۱۰:۰۰ شب به وقت تهران

پیوند زوم:
https://northwestern.zoom.us/j/947854860

انجمن مسلمانان شیعه دانشگاه نورث‌وسترن- شهر شیکاگو
@NorthwesternSMA
البساتین | محمدرضا معینی
سمپوزیوم «منجی در اسلام» شعبان ۱۴۴۴ اسفند ۱۴۰۱ فوریه و مارس ۲۰۲۳ شنبه‌ها و یک‌شنبه ها به مدت چهارهفته هر روز دو سخنرانی ۹:۳۰ صبح تا ۱۲:۳۰ بعد از ظهر به وقت شیکاگو ۱۰:۳۰ صبح تا ۱:۳۰ بعد از ظهر به وقت شرق آمریکا ۷:۳۰ تا ۱۰:۳۰ صبح به وقت غرب آمریکا ۷:۰۰ تا…

🗓

انگاره «مهدی» در اشعار عربی دو سده نخست
🎙محمدرضا معینی


🔸فرهنگ عامه (فولکلور) یکی از منابع شایان توجه برای مطالعه اندیشه‌ها و باورها متداول در هر جامعه است. در جامعه عربی پیش از اسلام و پس از آن، شعر مهم‌ترین ابزار رسانه‌ای گروه‌های مختلف دینی و سیاسی به شمار می‌آید و به تبع یکی از منابع بی‌نظیر برای مطالعه فرهنگ عامه آن جامعه است.

🔸در پژوهش حاضر، با مراجعه به اشعار بر جای مانده از شعرای دو قرن نخست هجری، انگاره «مهدی» در فرهنگ عامه مسلمانان آن روزگار مورد مطالعه قرار گرفته است و اوصاف «مهدی» در ادبیات رایج آن دوران بازتعریف خواهد شد. حاصل این مطالعه، می‌تواند کلیدی برای فهم دقیق‌تر احادیث و اخباری باشد که در آن از «مهدی» یاد شده و به او اشاره شده است.

📆 یک‌شنبه، ۱۴ اسفند ۱۴۰۱
ساعت ۲۰:۳۰ به وقت تهران

برای شرکت در این برنامه که به همت «انجمن مسلمانان شیعه دانشگاه نورث‌وسترن- شهر شیکاگو» و در ضمن «سمپوزیوم منجی در اسلام» برگزار خواهد شد، می‌توانید از این پیوند استفاده کنید.

#رویداد_علمی
#مهدویت

@AlBasatin

📚
🔴 الهیات فلسفی در سنت اسلامی
✍🏻 سجاد رضوی (دانشگاه اکستر)

🔸یکی از جنبه‌های تحلیلی در بسیاری از سنت‌های خداباورانه، اثبات وجود خدا، صورت‌بندی استدلالات و تعریف اصطلاحاتی برای گفتگو پیرامون خداست.

🔸حمید عطایی نظری به تازگی پژوهشی مهم در دو جلد پیرامون تاریخ‌نگاری براهینِ اثباتِ خدا در الهیاتِ شیعی منتشر کرده است. از نظر تاریخی، این اثر از دوره الهیات سنتی در بغداد با متکلمانی همچون شیخ مفید (م. 413/1022) و سید مرتضی (م. 436/1044) آغاز شده و تا میرزا حسن لاهیجی (م. 1121/1709) در اواخر دوره صفوی امتداد می‌یابد. کتاب از نظر موضوعی نیز دسته‌بندی شده و بخشی از مباحث کتاب به کاربردهای ادله اثبات خدا در دوره الهیات جدید قرن بیستم و آغاز «کلام جدید» در فضای فارسی‌زبان اختصاص یافته است.

🔸عطایی نظری در شش فصل، الگوهای مختلفِ استدلال بر وجود خدا را معرفی می‌کند: برهان کیهان‌شناختی (مبتنی بر حدوثِ عالم)، برهان کیهان‌شناختی فرعی (مبتنی بر حدوثِ صفات)، برهان طراحی (نظم)، برهان غایت‌شناختی بر اساس تخصیص (امکان صفات)، [برهان امکان و وجوب] و برهان وجودشناختی ابن سینا [صدیقین].

🔸در میان پژوهش‌های حاضر، یک پژوهش مروری بسیار خوب درباره براهینِ اثباتِ خدا پژوهش کلاسیک هربرت دیویدسون است که توسط انتشارات وان‌ورلد بازنشر شده است. پژوهش دیگری که بر برهان ابن‌سینا برای اثبات خدا به عنوان واجب الوجود و مواجه با آن در سنت کلامی تمرکز کرده، رساله دکتری فیروزه ساعتچیان است که به صورت کتاب منتشر شده است. مقاله جدید دیگر، پژوهش خوبی است که رودولف و زایدل در مقایسه برخی سنت‌های اروپایی و رویکردهای معاصر ایرانی انجام داده‌اند.

🔸بهترین مثال برای اینکه چگونه می‌توان براهین اثبات خدا را با اصطلاحات تحلیلی‌ای به بحث گذاشت که با ادبیات «الهیات فلسفی - Philosophical Theology» در اثبات خدا وارد در تعامل شود، کتاب صالح زارع‌پور است. زارع‌پور [تنها] پنج تقریر از برهان ابن‌سینا را بررسی کرده و آنچه بسیار مورد نیاز است، ادامه مسیر زارع‌پور برای سایر تقریرات و براهین است. به عنوان مثال در حال حاضر، عمده پژوهش‌های فلسفی درباره ملاصدرا بر کانت و ایده مشهور او در عدم پذیرش برهان وجودشناختی متمرکز شده است.

🔸به طور روشن‌تر، مسیرِ حرکتِ رو به جلو برای تاریخ‌نگاری‌های دقیق‌تر از اندیشه‌هایِ الهیاتی در اسلام این است که ابزارهای تجزیه و تحلیل موجود در سنت‌های مختلف گردآوری شود و در سنتِ در حال توسعۀ فلسفۀ دین و الهیاتِ فلسفیِ جهانی به کار گرفته شود. برای به انجام رسیدنِ این پروژه پیچیده و بزرگِ تولید مدل‌های جایگزین و جدید برای گفتگو پیرامون خداوند، پژوهش عطایی نظری و پژوهش‌هایی مشابه آن ضروری خواهد بود.

🔸چند نکته شایان ذکر دیگر درباره آثار دیگری در همین زمینه. به عنوان مثال، اثر کلاسیک دیگری در زبان فارسی کتاب «تبیین براهین اثبات خدا» از فیلسوف حوزوی برجسته [آیت الله] جوادی آملی است که در دهه 1980 میلادی [1360 شمسی] نگاشته شده. ترجمه خوبی از این کتاب به زبان انگلیسی دستیاب است. حدود یک دهه بعد، کتاب «سیری در ادله اثبات وجود خدا» از محسن غرویان منتشر شد که به برخی از مهم‌ترین استدلالات فلسفه دین،‌ از جمله برهان وجودی آنسلم پرداخته است. اثر قابل استفاده دیگر، پژوهش محمدرضا اللواتی پیرامون برهان وجودی از ابن سینا تا ملاصدرا است که حدود دو دهه پیش منتشر شده و دستیاب است. دو اثر فارسی شایان ذکر دیگر: مطالعه حمید پارسانیا پیرامون برهان صدیقین ملاصدرا و زمینه عرفانی آن و مواجهات با آن و مطالعه حسین عشاقی درباره بیش از 200 تقریر از برهان صدیقین که مفصل‌تر از اغلب مطالعات این حوزه است.

🔸مزیت پژوهش عطایی نظری، بررسی تمامی این آثار پیشین در فارسی و عربی و همچنین آثار انگلیسی همچون اثر مذکور دیویدسون، برای نگارش یک گزارش تاریخی قابل اتکاست. پژوهش دیگری که شاید جالب باشد این است که ببینیم حوزویان و متفکران معاصر چه براهین جدیدی برای اثبات خدا بیان می کنند، چیزی شبیه معادل اسلامی این اثر جالب توجه!

[پ.ن: متن فوق ترجمه رشتوی توییتری جناب آقای سجاد رضوی است. فهرست مطالب کتاب «تاریخ برهان‌های اثبات وجود خدا در کلام امامیّه: از مکتب بغداد تا مکتب اصفهان» اثر جناب آقای حمید عطایی نظری،‌ از این پیوند دستیاب است.]

#معرفی_کتاب
#کلام_امامیه

@AlBasatin

📚
🔴 جوایز غیر دولتی و توسعه علوم انسانی
✍🏻 محمدرضا معینی

🔸بعید است کسی فضای علوم انسانی در ایران را بشناسد و نداند که حال «علوم انسانی» در ایران خوب نیست. شاید در یک تقسیم‌بندی ساده بتوان ادعا کرد که علوم انسانی در ایران، در دو بُعد «معرفتی» و «نهادی» بیمار است؛ در بُعد معرفتی، عدم پویایی و روزآمدی پژوهشگران و اساتید و در بُعد نهادی ناکارآمدی نهادهای آموزشی، پژوهشی و سیاست‌گذار در شناخت شرائط، برنامه‌ریزی و دستیابی به اهدافشان از نشانه‌های این بیماری است. در شرائطی که ساختار رسمی و حکومتی ایران در اصلاح و توسعه علوم انسانی ناتوان است، نهادهای مدنی و غیر دولتی می‌توانند ابتکار عمل را به دست گرفته و تلاش‌های مؤثری برای بهبود وضعیت داشته باشند.

🔸در تجربه جهانی، یکی از ابزارهای مؤثر برای ترویج و توسعه پژوهش‌های ارزشمند و اصیل و تقدیر و تشویق پژوهشگران پرمایه و دغدغه‌مند و توانمند و به تبع پویاسازی فضای آکادمیک، اعطای جوایز متنوع مادی و معنوی بر اساس شایستگی‌های علمی است. در کشورهای توسعه‌یافته، نهادهای دولتی و غیر دولتی جوایز آکادمیک بسیار متنوعی در موضوعات مختلف طراحی کرده‌اند و دانشجویان و پژوهشگران می‌دانند که چنانچه اهلیت و شایستگی خود را ثابت کنند، به نحوی از این مشوق‌ها بهره‌مند خواهند شد (دو نمونه از این جوایز را بنگرید: «جایزه فرزانه» برای بهترین مقاله در زمینه ادبیات فارسی و «جایزه شبکه مطالعات علم و باور دانشگاه برمینگام» برای بهترین پژوهش‌ها درباره رابطه علم و دین).

🔸در ایران، جوایز غیر دولتی بسیار اندکی برای پژوهش‌های علوم انسانی تعریف شده است (یک نمونه موفق: «جایزه بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار») و تقریبا هیچ جایزه‌ مهمی برای دانشجویان و پژوهشگران جوان علوم انسانی وجود ندارد، در حالی که این گروه بیش از سایر فعالان علوم انسانی نیازمند حمایت هستند.

🔸جایزه سالانه «حامی-انعکاس» تلاشی است برای پر کردن خلاء فوق و حرکت به سمت ارتقاء مطالعات اسلامی در آکادمیای ایران. این جایزه از یک پژوهشگر برای انتشار یک مقاله به زبان انگلیسی در زمینه مطالعات اسلامی برای مدت شش ماه حمایت مادی و معنوی خواهد کرد. اطلاعات بیشتر پیرامون این جایزه را می‌توانید از کانال تلگرام و سایت انعکاس کسب کنید.

🔸امید است که با توسعه کمی و کیفی این جایزه و جایزه‌های مشابه، علوم انسانی در ایران قوت بگیرد و به تدریج خود را به کاروان جهانی و در حال پیشرفت علم برساند و همگام با آن حرکت کند.

#یادداشت

@AlBasatin
This media is not supported in your browser
VIEW IN TELEGRAM

🎬

🔴 با خواندن رمان در تجربه صدها نویسنده شریک می‌شوم!

گلایه مرحوم احمد سمیعی (گیلانی) از بی‌توجهی اساتید علوم انسانی به رمان

[نسخه کامل این مصاحبه]

#تجربه

@AlBasatin
Forwarded from Inekas | انعکاس

💠 سه شب ماه رمضان با پژوهشگران هاروارد درباره موضوعات قرآنی (انجمن ذکر MIT)

🗓 دوشنبه تا چهارشنبه ۲۸ تا ۳۰ فروردین، ساعت ۴:۳۰ تا ۶ بامداد (به وقت تهران) | ۱۷ تا ۱۹ آپریل، ساعت ۲۱-۲۲:۳۰ (به وقت شرق آمریکا)

🔸انتقال قرآن و قرائات آن
شادی ناصر (استادیار زبان‌ها و تمدن‌های خاور نزدیک در دانشگاه هاروارد)
دوشنبه ۲۸ فروردین

🔸محمد و تسلیم‌شوندگان: هنگامی که یهودیان و مسیحیان مسلمان بودند
جواد هاشمی (دانشجوی PhD مطالعات اسلامی در دانشگاه هاروارد و مدیر پژوهش موسسه MPAC)
سه‌شنبه ۲۹ فروردین

🔸 بازنگری در معنای دین در قرآن
محسن گودرزی (استادیار مطالعات اسلامی در دانشگاه هاروارد)
چهارشنبه ۳۰ فروردین

🔸مدیر جلسات: فرهاد قدوسی (دانشگاه ایالتی وین)

🌐 لینک شرکت در جلسات:
https://mit.zoom.us/j/92729332928
Meeting ID: 927 2933 2928

#انعکاس_رویداد
@inekas
#کتاب «نظریه فقهی/حقوقی شیعه: منابع و تفسیرها»

👈 کمیل راجانی و رابرت گلیو، ۸ مقاله درباره هشت کتاب فقهی و اصولی شیعه اثنی‌عشری و زیدی از نویسندگان مختلف را دریافت و بعد از ویرایش علمی آنها، در قالب کتابی توسط انتشارات دانشگاه ادینبورو به انتشار رسانده‌اند.

👈 مقالات هشت‌گانه این کتاب هر کدام یک موضوع را در یکی از کتاب‌های کهن فقهی و اصولی شیعی مورد بررسی قرار داده‌اند. کتاب‌های بررسی شده عبارتند از: شرح زبده الاصول از محمدصالح مازندراني؛ الوافی فی شرح الوافیه از اعرجی؛ کواشف الحجب‌ عن‌ مشکلات‌ الکتب از شیخ محمدصالح مازندرانی؛ غایه المأمول فی شرح زبده الاصول از جواد کاظمی؛ فتح الباب إلی الحق و الصواب از میرزا محمد اخباری؛ حاشیه الفصول اللؤلؤیه از عبدالله بن أحمد اِبْنُ الْوَزیر؛ قنطرة الوصول إلى علم الأصول الوارد على قواعد آل الرسول از شیخ صلاح المؤيدي الحسني؛ مختصر الأصول وزبدة المحصول از علي بن محمد بن الوليد الأنف.

👈 برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این کتاب در حوزه #اسلام_شناسی و #ایران_شناسی می‌توانید به این لینک مراجعه کنید.

کانال جامعه و فرهنگ | پیمان اسحاقی
https://t.me/peymaneshaghi110

📔 مطالعه تطبیقی رویکرد سه متفکر معاصر مسلمان ایرانی در مسأله علم و دین
✍🏻مریم شمسایی

🔸مسأله «علم و دین» و مصادیق خاص‌تر آن همچون «تکامل و قرآن» در دوره مدرن یکی از چالش‌های بسیار جدی متفکران دینی در همه سنت‌های دینی بوده و است. اگرچه ادبیات پژوهشی پیرامون چالش‌های نظری متفکران ایرانی در این مسأله در سال‌های اخیر توسعه بسیاری یافته، اما هنوز سوالات زیادی ناپژوهیده باقی مانده است.

🔸یکی از کاستی‌های مهم پژوهش‌های پیشین در تحلیل رویکردهای اندیشمندان ایرانی به مسأله «علم و دین»، ضعف چارچوب نظری آنهاست. اغلب این پژوهش‌ها دسته‌بندی چهارگانه «ایان باربور» را مبنای مطالعه خود قرار داده‌اند و اندیشمندان ایرانی را در این چارچوب تحلیل می‌کنند. چارچوب باربور، در عین اهمیت، پیش‌فرض‌هایی را به پژوهشگر تحمیل می‌کند که الزاما قابل تطبیق بر متفکران مسلمان ایرانی نیست.

🔸مریم شمسایی، عضو هیأت علمی دانشگاه شیراز، در مقاله حاضر به تبیین و کاوش نظری مبانی و استدلال‌های سه متفکر مسلمان در ایران معاصر، یعنی سید حسین نصر، مرتضی مطهری و مهدی بازرگان پرداخته است. نویسنده تلاش کرده با استفاده از مدل دهگانه تد پیترز (الهی‌دان و استاد بازنشسته الهیات سیستماتیک) در رابطه «علم و دین»، رویکرد این سه متفکر ایرانی را با یکدیگر مقایسه کند و هر یک از این متفکران را در الگوهای پیشنهادی پیترز جای دهد. اگرچه آراء هر سه متفکر پیش از این در پژوهش‌های مستقل مورد بررسی قرار گرفته است، این مقاله به سبب کاربست چارچوب نظری جدید، شایسته توجه است.

🔸این مقاله در شماره اخیر مجله «الهیات و علم - Theology and Science» منتشر شده و از طریق این پیوند قابل دستیابی است.

#علم_و_دین
#معرفی_مقاله

@AlBasatin
Please open Telegram to view this post
VIEW IN TELEGRAM

📜

⚫️ احمد بن حازم روایت کرده که چون خبر وفات امیر مؤمنان علیه السلام به عایشه رسید، سجده شکر به جای آورد و چون خبر به معاویه رسید، بسیار شادمان شد و گفت:

«إنّ الأسد الذي كان يفترش ذراعيه في الحرب قد قضى نحبه
آن شیر که صحنه نبرد لگدمال دستانش بود، عهد خویش به سر رساند.»

سپس گفت:

«قُل للأرانبِ ترعى أينما سرحت
و للظباء بلا خوفٍ و لا وجل‌ٍ

خرگوشان و آهوان را بگو که اکنون بی هیچ خوف و هراس، هر کجا که خواهند به چرا روان باشند.»

[منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، میرزا حبیب‌الله خوئی، ج۹، ص۱۲۷]

#کتابپاره

@KetabPare

🗓

🔴 احیاء مطالعه قرائات و تاریخ تحولات مصحف

🔸اختلاف در مصاحف صحابه و مصاحف امصار و اختلاف قرائات قرآن مسأله‌ای نوپدید نیست. مسلمانان از همان عصور نخستین متذکر و متوجه گستره این اختلافات بوده‌اند و در آثار متعددی این مسأله را بررسیده و واکاویده‌اند. با این وجود، در سده اخیر و به خصوص پس از توسعه صنعت چاپ و سیطره مصحف قاهره در شرق جهان اسلام، مسأله اختلاف قرائات به تدریج از مرکز توجه عموم مسلمانان و حتی عالمان مسلمان خارج شد و کمتر مورد پژوهش و مطالعه قرار گرفت.

🔸با قوت گرفتن جریان مطالعات قرآنی در آکادمیای غیر مسلمان، الگوهای مطالعه تاریخی کتاب مقدس به مطالعه تاریخ قرآن نیز راه یافت و در این میان، اختلاف قرائات یکی از مسائلی است که نظر طیف گسترده‌ای از پژوهشگران مطالعات قرآنی را به خود جلب کرده است.

🔸شادی حکمت ناصر، استاد مطالعات عربی کلاسیک در دانشگاه هاروارد، یکی از پژوهشگرانی است که در سال‌های اخیر پروژه پژوهشی خود را حول مسأله تاریخ قرآن و تاریخ قرائات قرآن تعریف کرده است. کتاب ارزشمند ناصر، «نقل قرائات قرآن: مسأله تواتر و نقل قرائات شاذ (بریل، 2012)»، از بهترین پژوهش‌هایی است که با الگویی روشمند و تاریخی به روند رسمی‌شدن قرائات قرآن پرداخته است. ناصر در جلسه‌ای که در روزهای پایانی ماه رمضان به همت انجمن ذکر MIT برگزار شد، بخشی از یافته‌های خود را ارائه داد. همچنین در روز پنجشنبه 7 اردیبهشت نشستی با حضور الهه شاه‌پسند (مترجم«نقل قرائات قرآن) و امیر ذوقی (نویسنده کتاب «ملاک‌های ترجیح قرائت») برای معرفی کتاب ناصر برگزار خواهد شد.

🔸همچنین در ماه رمضان سال گذشته، سلسله جلساتی به همت مؤسسه امام هادی علیه السلام در قم با حضور حمیدرضا مستفید با موضوع «تاریخ قرآن» برگزار شد که بخش زیادی از آن به مسأله «قرائات» اختصاص داشت.

🔸بی‌شک رویدادهایی از این سنخ نقشی اساسی در توجه و احیای مجدد پژوهش پیرامون تاریخ قرآن در فضای فکری دانشگاهی و حوزوی ایران خواهد داشت.

#قرآن
#رویداد_علمی

@AlBasatin

📔 اغراضِ گونه‌شناسی و گونه‌شناسیِ روش‌ها
✍🏻 آدام چِن

🔸 پیشتر در یادداشتی اشاره کرده بودم که چارچوب نظری ایان باربور برای تحلیل رابطه میان علم و دین با کاستی‌هایی روبرو است و ظرفیت تحلیل دقیق همه متفکران و رویکردهای ارائه شده در مسأله علم و دین را ندارد.

🔸 آدام چن، دانشجوی دکتری منطق و فلسفه علم در دانشگاه کالیفرنیا، ارواین، در مقاله جدید خود که در مجله Zygon که ویژه مطالعات علم و دین است به چاپ رسانده، تلاش کرده با نقد چارچوب باربور و سایر چارچوب‌های رقیب آن، الگوی جدیدی برای گونه‌شناسی و دسته‌بندی روش‌های مواجهه علم و دین ارائه دهد.

🔸 او در این مقاله چهار هدف اصلی را دنبال کرده است:

1️⃣ ارائه یک طبقه‌بندی از گونه‌شناسی‌های موجود (نتیجه‌محور یا مفهوم‌محور)

2️⃣تبیین دو کاربرد گونه‌شناسی‌ها، یکی به‌عنوان طبقه‌بندی مرتبه‌ اول برای روایت نحوه ارتباط دین و علم و دوم به‌عنوان طبقه‌بندی مرتبه دوم برای روایت نحوه مواجهه پژوهشگران/آثار علمی با مسأله علم و دین

3️⃣ بحث در مورد اغراض مختلف گونه‌شناسی‌های مرتبه دوم

4️⃣ ارائه یک گونه‌شناسی جدید متمرکز بر متدلوژی‌های مورد استفاده پژوهشگران که به اهداف بخش (3) به روشی منحصر به فرد دست می‌یابد.

🔸 این مقاله از طریق این پیوند به صورت آزاد در دسترس قرار دارد.

#معرفی_مقاله
#علم_و_دین

@AlBasatin
Please open Telegram to view this post
VIEW IN TELEGRAM
💢به یاد ویلفرد مادلونگ خاورشناس «همدل» و «زبردست»

⬅️ بالاخره ویلفرد مادلونگ ـ شیعه‌پژوه و اسلام‌پژوه پرآوازه ـ یکی از آخرین یادگارهای نسل کلاسیک خاورشناسان پرکشید. نسلی که عمدتا با تکیه بر دانش‌های عمیق زبانی و رویکردهای فیلولوژیک بسیاری از زوایای متون کهن اسلامی را برای ما شکافتند؛ هر چند که با همه تحلیل‌های آنان موافق نباشیم. مادلونگ کسی بود که از یکسو در سنت کلاسیک خاورشناسی جایگاه ممتازی داشت و از سوی دیگر پژوهش‌هایش نسبت به تشیع بسیار همدلانه بود.

⬅️ در میان پژوهش‌هاي معاصر غربی در خصوص عنصر اصلي هويّت تشيّع ـ یعنی حقانيت علي (ع) براي رهبري جامعه مسلمانان پس از مرگ پيامبر (ص) ـ اثر بزرگ ويلفرد مادلونگ با عنوان «جانشيني محمد» سایر آثار را مقهور خود کرده است(1). پيش از چاپ اين اثر، تاريخ‌گزاران دانشگاهي از موضوعاتي همچون انتخاب علي (ع) توسط پيامبر (ص) و يا حتي اينكه علي (ع) خود را انتخاب شده مي‌دانست، دور افتاده بودند. پاسخ به برخي پرسش‌ها نه فقط غيرواقعي، بلكه نوعي پوزيتيويسم خشن محسوب مي‌شد(2). در حالي كه بيشتر خاورپژوهان در بررسي‌هاي خود درباره واقعه غدير، به طور عام به منابع اهل سنّت مراجعه و از برداشت‌هاي ايشان گواه مي‌گرفتند و شيعه را فرقه‌اي جداي از جريان كلي اسلامي مطرح مي‌كردند، مادلونگ در میان آنان يك استثنا بود. اثر او «جانشيني محمد (ص)» ريشه در تلاش‌هاي پژوهشمندانه وي در همه متون كهن و معاصر و از جمله برخي از آثار انديشه‌وران شيعي دارد. درونمايه گرانبار اين كتاب و ديدگاه نويني كه نويسنده آن را بازتابانده است، همه پژوهشگران را به اين مهم سوق مي‌دهد كه با بازنگري در متون تاريخي مي‌توان به تحليل رخدادهاي آن عصر پر حادثه پرداخت.

⬅️ رويكرد تحليلي مادلونگ به مسئله جانشيني پيامبر (ص) با تكيه بر بسياري از اصلي‌ترين مآخذ تاريخِ اسلام، ارزشِ ويژه‌اي به اثر وي بخشيده است. مؤلف در اين اثر بر خلاف ساير آثار سنّت شيعه پژوهي غربي كه اغلب اختلاف بر سر جانشيني پيامبر اكرم (ص) را پديده اي متأخر و از پيامدهاي دعوتِ عبداللّه بن سبا به وصايت علي (ع) مي‌دانند، نخستين بذرهاي اين پديده را در واپسين لحظات حيات ایشان جستجو مي‌كند. نگاه جديد او سبب شده است واقعيّاتي كه تاكنون براي ديگر مؤلّفان اروپايي ناشناخته مانده بود، شناخته شود و در اين ميان روشن شود كه آراي شيعيان در تحليل بسياري از رخدادها به واقعیّت تاریخی نزدیک‌تر است(3).

⬅️ با این حال، بعید به نظر می‌رسد در نسل جدید شیعه‌پژوهان دانشگاهی بتوان کسی را به عنوان جایگزین او بازجست. چرا که به طور کلی سنت کلاسیک خاورشناسی با اتکا بر دین‌شناسی فیلولوژیک، در حال افول است. نسل بعدی جوان‌تر خاورپژوهان و یا حتی کسانی که داعیة شاگردی او را دارند و از صدقه سری او ارتزاق آکادمیک می‌کنند، در حد و اندازه‌های او نیستند و هیچ «ربط ارزشی» با دغدغه‌های علمی مادلونگ و شیوه‌های مطالعاتی او ندارند. این روزها دیگر ـ همانگونه که فان اِس در مقدمه کتاب سترگ الهیات و جامعه می‌نالد ـ جوانان غربی که خود را درگیر مطالعه ابژه‌های اسلامی می‌کنند کمتر از توان و دغدغه‌های علمی سنت کلاسیک خاورشناسی برخوردارند و سر خود را با وَررفتن با نسخه‌های خطی ـ عمدتا قرون میانه‌ای ـ و مطالعۀ جزئی‌نگرانة متون اسلامی با رویکردهای پوزیتویستی و تحلیلی گرم کرده‌اند.

⬅️ من همچنان بعید می‌دانم، اما امید دارم که کسانی هر چند اندک برای تداوم آن سنت کلاسیک بکوشند؛ چرا که اگر سنت خاورشناسی برای ما گفتنی‌هایی داشته باشد از دل همان رویکردهای کلاسیک برمی‌آید و آنچه از برخی جوانان اسلام‌پژوه اخیر غربی عرضه یا ترجمه می‌شود، چنان نیست که نتوان برای آنها بدیلی در سنت پژوهش‌های اسلامی و حوزوی یافت و یا حتی گاهی «زیره به کرمان بردن» است.

*********

1. Madelung, W., The Succession to Muhammad: A Study of the Early Caliphate. Cambridge University Press, 1996.
2. Gleave, “Recent Research into the History of Early Shiism,” p. 1595.
3. نك: پورطباطبايى، «جانشينى حضرت محمد(ص) از منظر برون دينى».

🆔 https://t.me/Khanishha
Forwarded from Inekas | انعکاس
💎 مرور کتاب قرآن در بافت تاریخی آن

کتاب حاضر ویراسته‌ی گابریل سعید رینولدز، دستاورد کنفرانسی است که در سال ۲۰۰۵ با عنوان "به‌سوی خوانشی نو از قرآن" در دانشگاه نوتردام برگزار گردید. برگزاری این کنفرانس چند سالی پس از انتشار کتاب «خوانش سریانی- آرامی قرآن» از کریستوف لوکزنبرگ بود که موجب توجه قرآن‌پژوهان غربی به ارتباط قرآن با متون سریانی مسیحی شده بود و به همین خاطر بسیاری از مقالات این کتاب، به نقد و بررسی آراء تازه مطرح شده او پرداختند.

دنیل مدیگان در پیشگفتار کتاب چنین بیان می‌کند: کتاب لوکزنبرگ توجه مردم و روزنامه­‌نگاران را به­ شدت جلب کرد اما بیش­ترِ پژوهشگران بدان اعتنایی نکردند. شرکت­‌کنندگان در کنفرانس نوتردام که این کتاب ارزشمند حاصل آن است، گرچه عموماً کتاب لوکزنبرگ را نپذیرفته­‌اند، آن را به مثابه نقطه آغازی برای تلاش و تمرکز دوباره بر حوزه‌ی پیچیده مطالعات قرآنی معاصر تلقی کرده­‌اند.

مسئله محوری در کنفرانس نوتردام رابطه قرآن با دوران باستان متاخر است که در دهه‌های اخیر توسط قرآن‌پژوهان نادیده گرفته شده بود. پژوهشگران بیش‌تر قرآن را از منظر مفسران سده‌های میانی می‌نگریستند. موضوعات مطرح شده در این کنفرانس موجب شکل‌گیری روش‌های نوین مطالعات قرآنی در تحقیقات قرآن‌پژوهان گردید.

این کنفرانس و مجموعه مقالات آن از دو جنبه حائز اهمیت بود:
۱. ارزیابی نقادانه مسائل مطرح شده توسط تجدیدنظرطلبانی مثل لوکزنبرگ و نقد بررسی آن‌ها
۲. تشویق به انجام مطالعات قرآنی مستقل از نظر مفسران و با توجه به بافت کهنی که قرآن در آن بافت آمده است.

🗂 بخش‌های کتاب :

درآمد: مطالعات قرآنی و اختلافات آن
رینولدز در این درآمد مفصل به پیچیدگی معنای واژگان قرآن برخلاف آن‌چه در باور رایج بدیهی و کاملا روشن به نظر می‌آید اشاره می‌نماید و این باور را حاصل دو عامل اساسی می‌داند؛ اول بی‌پروایی مترجمان در انتخاب یک معنا از میان معانی متعدد یک واژه و دوم چاپ نسخه معیار با عنوان نسخه قاهره در مصر به عنوان نسخه رسمی قرآن. در قسمت دوم درآمد، رینولدز به مناقشات فزاینده دهه‌های اخیر در باب خاستگاه قرآن می‌پردازد و ادعاهای بحث برانگیز افرادی چون لولینگ، ونزبرو، نِوُو و لوکزنبرگ که عمده گزارش‌های مربوط به خاستگاه قرآن در منابع اسلامی در سده‌های میانی را بدون اعتبار تاریخی قلمداد کرده‌اند مورد انتقاد قرار می‌دهد. رینولدز معتقد است این محققان باید با نگاهی نو و فارغ از این منابع به فقره‌های قرآن بنگرند تا تفسیری جدید از آن به دست آید.

بخش اول : شواهد زبانی و قرآنی
در این بخش نویسندگان با روش تلفیق زبان‌شناسی و تاریخ به مجادلات اخیر قرآن‌پژوهی پاسخ می‌دهند. اگرچه لوکزنبرگ عمدا ملاحظات تاریخی را در واژه‌شناسی در نظر نمی‌گیرد اما نویسندگان این مقالات این مهم را به‌خوبی در نظر داشته‌اند. بخش اول به مقالات مرتبط با شواهد زبانی و تاریخی اختصاص یافته‌است .

بخش دوم : بافت دینی خاور نزدیک در عهد باستان متاخر
این بخش بر پیوند قرآن با بافت آن و به ویژه سنت مسیحی اشاره دارد. عمده انتشارات در دهه‌های اخیر دربردارنده نگاهی گذشته‌نگر بوده‌اند اما پژوهشگران این مقالات دانش خود در زمینه تاریخ دین و زبان محلی را به کار می‌گیرند تا دیدگاه بافت محور قانع کننده‌ای برای خاستگاه‌های اسلام فراهم آورند.

بخش سوم : مطالعه‌ی انتقادی قرآن و سنت تفسیری اسلامی
در این بخش بر اهمیت مطالعه نقادانه قرآن تأکید می‌شود.

🗂عناوین کتاب و نام نویسندگان :

درآمد: مطالعات قرآنی و اختلافات آن
گابریل سعید رینولدز

۱. قرآن در پژوهش‌های آکادمیک اخیر: چالش‌ها و نیازها
فرد مگرو دانر

۲. کتیبه شناسی و زمینه‌ی زبان‌شناختی قرآن
رابرت هویلند

۳. پژوهش‌های اخیر درباره ساختار قرآن
گرهارد باورینگ

۴. بازنگری در مسئله تالیف قرآن: آیا قرآن تا حدی ثمره‌ی کاری تدریجی و گروهی است؟
کلود ژیلیو

۵.داستان‌های مسیحی و قرآن عربی:"اصحاب غار" در سوره کهف و در سنت مسیحیت سریانی
سیدنی گریفیث

۶. تاملی در باب تاثیر الهیات مسیحی بر قرآن
سمیر خلیل سمیر

۷. بازبینی تصویر مریم در قرآن
سلیمان مراد

۸. افسانه‌ی اسکندر در قرآن(کهف: ۸۳-۱۰۲)
کوین ون‌بلیدل

۹. فراسوی تک‌واژه‌ها: مائده-شیطان- جبت و طاغوت. سازوکارهای انتقال به بایبل حبشی(گعز) و متن قرآن
مانفرد کروپ

۱۰. اسلام نوپا در منابع سریانی سده‌ی هفتم
عبدالمسیح سعدی

۱۱. یادداشت‌هایی درباره‌ی تصحیح‌های قرآن در سده‌های میانه و دوران جدید
دوین استوارت
[نقد بهنام صادقی بر این مقاله]

۱۲. سریانی در قرآن: نظریات کلاسیک مسلمانان
آندرو ریپین

ترجمه این کتاب توسط سعید شفیعی اخیرا به انتشار رسیده است.(گابریل سعید رینولدز، ترجمه: سعید شفیعی، چاپ نخست، نشر حکمت، ۱۴۰۲)

⬇️مطالعه متن انگلیسی درآمد
⬇️صفحات نخست ترجمه سعید شفیعی
⬇️مرور نصرت نیلساز

به کوشش راضیه شریف‌زاده

#انعکاس_کتاب

@inekas
Please open Telegram to view this post
VIEW IN TELEGRAM
Forwarded from Inekas | انعکاس
🔵 سومین مدرسه تابستانی انعکاس | شهریور ۱۴۰۲
🔵«محمد [ص]: زندگی، جامعه و میراث فرهنگی»

👥 با مشارکت دانشگاه شهید بهشتی (پژوهشکده مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن)‌، دانشگاه اکستر و مرکز دین‌پژوهی حنیف


۴۴ ساعت ارائه علمی با پرسش و پاسخ در ۷ روز
۲، ۳، ۹، ۱۰، ۱۵، ۱۶ و ۱۷ شهریور ۱۴۰۲ | از ساعت ۱۴:۰۰ تا ۲۰:۳۰ به وقت تهران
با حضور ۲۴ استاد از دانشگاه‌های ۹ کشور: ۷ ارائه به زبان فارسی و ۱۷ ارائه به زبان انگلیسی (با ترجمه همزمان فارسی)


📄 محورهای اصلی برنامه:
◀️ جزیرة‌العرب و مدینه در عصر نبوی
◀️ سیره و زندگانی پیامبر
◀️ سرگذشت خانواده پیامبر
◀️ جایگاه پیامبر در فرهنگ جوامع اسلامی متأخر
◀️ پیامبر در منابع غیر اسلامی


⭐️ فهرست ارائه‌کنندگان و عناوین ارائه‌ها را در اینجا ببینید.

🗓 مهلت ثبت‌نام: تا ۳۰ مرداد ۱۴۰۲

🎓 تخفیف ویژه دانشجویی
🆔 اعطای گواهی‌نامه
📷امکان تهیه بلیت روزانه
🌐 برگزاری جلسات در Zoom


🌐 برای ثبت‌نام و اطلاعات بیشتر به سایت زیر مراجعه کرده:
🔵inekas.org
یا با @Inekas_admin تماس بگیرید.

#رویداد_انعکاس
@inekas
Please open Telegram to view this post
VIEW IN TELEGRAM
اشارات و تنبیهات.pdf
484.3 KB

📔 اشارات و تنبیهاتی در باب مطالعات اسلامی
✍️ محمد رستم

مسیر علم‌آموزی وادی ظلمات است و نردبانش بلند! و کسی را که هوای این راه در سر است، بی همرهی خضر، خطر گمراهی در پیش!

محمد رستم (Mohammed Rustom) استاد «فکر اسلامی و فلسفه جهانی» در دانشگاه کارلتون، در این یادداشت هفتاد توصیه کاربردی و ارزشمند نگاشته که برای هر دانشجویی در رشته‌های علوم انسانی و به ویژه مطالعات اسلامی قابل استفاده است.

اصل این یادداشت در سال ۲۰۲۰ در «ژورنال آمریکایی اسلام و جامعه» و ترجمه آن به همت طه عبداللهی در شماره ۲۰۲ «مجله آیینه پژوهش» منتشر شده است.

#معرفی_مقاله

@AlBasatin
Please open Telegram to view this post
VIEW IN TELEGRAM
This media is not supported in your browser
VIEW IN TELEGRAM

📷‌کریم مجتهدی (۱۳۰۹ - ۲۵ دی ۱۴۰۲):

«چیزی که از فلسفه نصیب من شد، شناختن اهمیت فلسفه است.»


@AlBasatin
Please open Telegram to view this post
VIEW IN TELEGRAM
Please open Telegram to view this post
VIEW IN TELEGRAM
Please open Telegram to view this post
VIEW IN TELEGRAM
Please open Telegram to view this post
VIEW IN TELEGRAM
Forwarded from Inekas | انعکاس
Inekas_Sinai_When_did_the_consonantal_skeleton_of_the_Quran_reac.pdf
1.3 MB
📎 نسخهٔ الکترونیک ترجمهٔ فارسی مقالهٔ
«رسم قرآن چه زمانی تثبیت شد؟ - بخش نخست»
نیکلای ساینای

دومین اثر از فروست «انعکاس ادبیات»، به مقالهٔ دو بخشی نیکلای ساینای، استاد برجسته مطالعات اسلامی در دانشگاه آکسفورد، اختصاص یافته است. این مقاله در سال ۲۰۱۴ در دو شمارهٔ پیاپی از بولتن مدرسه مطالعات شرقی و آفریقایی (دانشگاه لندن) منتشر شده است. این فایل به ترجمهٔ بخش اول آن اختصاص دارد. ترجمهٔ بخش دوم نیز به زودی در انعکاس منتشر خواهد شد. ترجمهٔ گروهی این اثر به همت جمعی از مترجمان و ویراستاران و در ۳۹ صفحه به انجام رسیده است.

⭐️ معرفی مقالهٔ «رسم قرآن چه زمانی تثبیت شد؟»

🔵 نیکلای ساینای به مناسبت ترجمهٔ فارسی این اثر توسط انعکاس، مقدمه‌ای اختصاصی بر آن نگاشته است. ترجمهٔ این مقدمه را در اینجا و متن انگلیسی و ترجمهٔ کامل با ارجاعات را در همین فایل بخوانید.

🔗 اطلاعات کتابشناختی ترجمه:
ساینای، ن. (۱۴۰۲). «رسم قرآن چه زمانی تثبیت شد؟» (حامد علیا، مترجم.). ویراست اول. مجموعه آنلاین «انعکاس ادبیات» (https://t.me/inekas/430).

@inekas
Please open Telegram to view this post
VIEW IN TELEGRAM
Forwarded from Inekas | انعکاس
البساتین | محمدرضا معینی
Inekas_Sinai_When_did_the_consonantal_skeleton_of_the_Quran_reac.pdf
💎 معرفی و ترجمهٔ کامل مقالهٔ «رسم قرآن چه زمانی تثبیت شد؟» از نیکلای ساینای

✔️ از دههٔ ۷۰ میلادی، گروهی از پژوهشگران تجدیدنظرطلب تلاش کردند این باور رایج را که قرآن زمان عثمان تدوین شده است به چالش بکشند. بیشتر پژوهشگران غربی و نیز مسلمانان بر این باورند که قرآن در زمان خلیفهٔ سوم، عثمان تدوین شده است. امّا با انتشار آثار تجدیدنظرطلبان، مانند مطالعات قرآنی ونزبرا، ایدهٔ تدوین متأخر قرآن –زمان عبدالملک مروان (م. ۸۶ ق)– مطرح شد. در سال‌های بعد، این ایدهٔ تدوین متأخر قرآن از سوی برخی پژوهشگران توسعه یافت و در میان طیفی از تجدیدنظرطلبان جا افتاد. اما به طور همزمان، از همان روزها، این ایدهٔ چالش‌برانگیز، واکنش‌های متعددی را برانگیخت.

یکی از مهم‌ترین تحقیقات علمی که ایده تدوین متأخر قرآن را به چالش کشیده است،‌ مقالهٔ دو بخشی «رسم قرآن چه زمانی تثبیت شد؟» از نیکلای ساینای، استاد برجستهٔ مطالعات اسلامی در دانشگاه آکسفورد است. نیکلای ساینای در این مقالهٔ پر ارجاع به داوری این ایده می‌نشیند. هدف اصلی ساینای در این مقاله نشان دادن سازگاری شواهد اصلی مورد استفادهٔ تجدیدنظرطلبان با ادعای مخالف ایشان است. به باور ساینای، شواهد ادبی و مادی مورد استناد تجدیدنظرطلبان، با ادعای رایج‌تر تدوین قرآن در زمان عثمان نیز کاملاً سازگار است و دلالتی بر مدعای ارائه شده ندارد و لذا نتیجه‌گیری برای به تعویق انداختن تاریخ تدوین قرآن موجه نیست. البته ساینای بر این نکته تأکید می‌کند که رد استدلال تجدیدنظرطلبانه به این بدان معنا نیست که بحث‌های تجدیدنظرطلبان را از جنس بحث‌های صرفا جدلی بدانیم؛ بلکه تنها استدلال آنان است که مورد نقد قرار می‌گیرد.

✔️ نیکلای ساینای، از برجسته‌ترین اساتید و پژوهشگران مطالعات قرآنی در آکادمیای غرب است. وی در سال ۲۰۰۷ از دکترای خود زیر نظر آنگلیکا نویورث در دانشگاه آزاد برلین دفاع کرد و از سال ۲۰۱۱ استاد مطالعات اسلامی در دانشکده مطالعات خاورمیانه و آسیایی (با نام سابق مطالعات شرق‌شناسانه) در دانشگاه آکسفورد بوده و از امسال به عضویت فرهنگستان بریتانیا درآمده است. وی تا کنون بیش از ۶ کتاب و مجموعه مقالات و بیش از ۲۰ مقاله در مطالعات قرآنی منتشر کرده (فهرست آثار) که مهم‌ترین آن‌ها، کتاب «اصطلاحات کلیدی قرآن»، چند ماه پیش انتشار یافت و در آکادمیای قرآن‌پژوهی، به طور گسترده از آن استقبال شد. اما در این میان، مقالهٔ «رسم قرآن چه زمانی تثبیت شد؟» از ساینای، شاید بیشترین توجه را به خود جلب کرده باشد. این مقاله تاثیر بسزایی در تحقیقات پس از خود داشته و تا کنون بیش از ۱۰۰ بار مورد ارجاع قرار گرفته است.

✔️ این مقاله، در دو بخش در سال ۲۰۱۴ در بولتن مدرسه مطالعات شرقی و آفریقایی (دانشگاه لندن) منتشر شد که بخش اول آن به ارزیابی شواهدی می‌پردازد که برای نهایی‌شدن متن قرآن در اواخر قرن هفتم میلادی/ دوم هجری به آن استشهاد شده است؛ در این مقاله نشان داده می‌شود که شواهدی که مورد استناد تجدیدنظرطلبان قرار می‌گیرد، مانند کتیبه‌های قبة‌الصخرة و متون مکتوبی از دوره‌های نخستین (مثل نوشته‌های عبدالمسیح کندی و یوحنای دمشقی)، با تاریخ‌گذاری سنتی تدوین قرآن ناسازگار نبوده و بر مدعای تجدیدنظرطلبان دلالتی ندارند. بخش آخر مقاله، استنادات پاتریشا کرونه به تفاوت تشریع قرآن با فقه متقدم اسلامی برای اثبات تاخر تدوین قرآن را به محک نقد می‌گذارد.

🔗 اطلاعات کتاب‌شناختی مقاله:
Nicolai Sinai (2014), "When did the consonantal skeleton of the Quran reach closure? Part I", Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London Vol. 77, No. 2. pp. 273-292

🔵 انعکاس برای اولین بار، این مقاله را مطابق نسخهٔ انگلیسی و در دو بخش، به فارسی ترجمه کرده است که بخش نخست آن، از اینجا قابل دریافت است و بخش دوم نیز به زودی منتشر خواهد شد. این مقاله پیشتر در حلقهٔ مطالعاتی انعکاس هم‌خوانی شده بود که همزمان با این مطالعه، با همت برخی از شرکت‌کنندگان، مقاله به صورت گروهی ترجمه و سپس ویراستاری شد. انعکاس از تمامی دوستانی که در این فرآیند مشارکت داشتند سپاسگزار است.

🔗 اطلاعات کتاب‌شناختی ترجمه:
ساینای، ن. (۱۴۰۲). «رسم قرآن چه زمانی تثبیت شد؟ - بخش نخست» (حامد علیا، مترجم.). ویراست اول. مجموعه آنلاین «انعکاس ادبیات». (https://t.me/s/inekas/430)

🔴 نیکلای ساینای به مناسبت ترجمهٔ فارسی این اثر توسط انعکاس، مقدمه‌ای اختصاصی بر آن نگاشته است. ترجمهٔ این مقدمه را در اینجا و متن انگلیسی و ترجمهٔ کامل با ارجاعات را در فایل ترجمه بخوانید.

🎞 پیش از این، فرهاد قدوسی در جلسات مباحث قرآنی: جمع‌آوری و تدوین قرآن، در انجمن ذکر، به ارائهٔ این مقاله پرداخته است. بخش اصلی جلسهٔ پنجم، به ارائهٔ بخش نخست مقاله اختصاص دارد. ویدئوی آن را در آپارت و یوتوب مشاهده کنید.

@inekas
Please open Telegram to view this post
VIEW IN TELEGRAM