ودود_دوستی

سئوگیدن مست اولاراق، چؤندو واراق، سندن ایراق
باتدی گون، اسدی گئجه، سؤندو چیراق، سندن ایراق

حرامی سنله، فقط سنله حلال سؤیله‌میش عشق
بویور عشق اهلی ناسیل ایچسین عاراق، سندن ایراق؟!

اؤزومو گؤرمه‌یه ده گلمیر اوزوم، نئیله‌مه‌لی؟!
منی چوخدان اونودوب آینا - داراق، سندن ایراق

دیری‌یَم، عشقینی کؤنلومده دیری ساخلاماغا
یوخسا، یوخ عؤمره - گونه منده ماراق، سندن ایراق

تکجه شنلیک دئییل عشقین غمی ده نوش‌دور نوش
شُوکر اولا، دوشمه‌میشم غمدن ایراق، سندن ایراق


https://t.me/Adabiyyatsevanlar

کریم گول اندام

(جیغالی تجنیس)


اویانسین!

آشیق قارداش زیل پرده ده بیرده کوُکله سازینی ،
میضرابینین شیمشه ییندن بلکه تئللر اویانسین!
چال تورک اولان اویانسین 
ظولمه قارشی دایانسین
کیم یاندیریر بو میللتی 
اوُز اودوندا او، یانسین 
آشیقلارین سازلاریندا بوتون زیللر اویانسین 
خبر توتسون بیر -بیریندن یاتمیش ائللر اویانسین !

مندن سوُیله قولاغینا پامبیق تیخان دوُولته 
هئچ میللتین دانیشدیغی دیله خور باخماق اولماز!
بو بویدا  آخماق اولماز 
یاندیریب ،یاخماق اولماز 
دوُولت میللتین نوکری 
باشیندا توخماق اولماز !
ییرمی بیرینجی یوز ایلده  میللتی سیخماق اولماز 
تورک ائولادین یاندیرانا بیر اود وور،قوی او ،یانسین
کوُله لییه سون قویماغا چال قافیل لر اویانسین !

بسدیر داها آذربایجان باشینداکی بلالار 
تازیدا حیزلیک اولماسا دووشان باغدا بالالار؟
آری شاندا بالالار 
بالچی شاندان بال ،آلار
باخچالاردان اوخومالی ،
اوُز دیلینده بالالار !
تورک دیلینده گرک بیزه مدرسه لر سالالار 
چال یازماغا حسرت قالان پاسلی دیللر اویانسین !

قلم کسکین قیلینج اولموش گول اندام-ین الینده
اود پوسکورور دوشمنلره ,ایلدیریم وار دیلینده 
یاریم کمر بئلینده ،
مندیل توتوب الینده
یاللی گئدیر یاماجدا 
تورکو اوُتور دیلینده :
گونلر دوغسون ،آیلار اوُتسون ،شانلی ایللر اویانسین !
توران بویدا بیرلیک قوران قوچ نسیللر اویانسین !

    -1394 نجو ایل- اورمو

        
https://t.me/Adabiyyatsevanlar

اومید یاشار_اوغوزجان
سنسیز اولماق

هاردا او دنیزیم منیم
لکه‌سیز گؤی‌اوزوم؟
هانی او ایچدیکجه سوسوزلوغومو آرتیران چشمه؟
کیم آپاردی باخیشلاریمی
نه اولدو گؤزلریمه؟
هانی منیم اللریم، آیاقلاریم ساچلاریم، اۆزوم؟

بو من دئییلم، بس‌بللی
بو بیر باشقاسی.
گؤزلریم یاد باخیر گؤزلریمه آینادان.
او کیم، بؤیله دوروب-دوروب منی آلدادان؟
بس‌بللی بیر اویونا گلمیشم آچیقجاسی.

بیرینی سئومیشم، بس‌بللی،
منی قویوب گئتمیش.
اوندان ایندی آختاردیغیم هپ او
هپ من.
او ایکیسی اۆزموش منی
ییخمیش، اینجیتمیش.

ایندی بیلمه‌دیگیم بیر ماهنی هر یئرده سؤیله‌نن
سئوینجدن، موتلولوقدان سئوگیدن اوزاق.
نه آجی، سنین اولماق
سنده اولماق
سنسیز اولماق!

https://t.me/Adabiyyatsevanlar

 
 
   بؤیوک تورک شاعری ناظم حکمت و تورک دنیاسی...
   پرفسور، دکتر علی کافکاسیالی
   چئویرن: مجید تیموری‌قر (م. صفا)
   ایکینجی بؤلوم
   محمد ناظم پاشا حلب و قونیّه‌-دن  سونرا، «سئلانیکی» والیسی تعین ائدیلدی (۱۹۱۲). یای تعطیلی‌ زامانی ناظم باباسینی زیارت ائتدی و اونون دوغولدوغو یئری یئنیدن گؤردو. تأسف کی، همین ایل بالکان مغلوبیّتی نتیجه‌سینده اُردو مقاومت گؤسترمه‌دن تسلیم اولدو و شهر ۹ نوامبر ۱۹۱۲-جی ایلده یونانیستانین حاکمیّتی آلتینا کئچدی. والی داها سونرا تقاعُده چیخدی و استانبولا قاییتدی.  
ناظم درین سارسینتی کئچیریر. او، شعرلرینده یونانلارین خیانتینه اولان نفرتینی مصراعلارا توکور:        
هرشاها قالخدیقجا آتلیلاریمیز،       
مینلرله عُصیانکار کؤله‌میز اؤله‌جک.  
اؤلوم سینه‌میزده قیرمیزی بیر چیچک‌دیر،  
اؤلوم بیزیم اوچون ساده‌جه بیر شربت‌دیر...

                                   
   سود محصوللاری ساتیشیندان‌ چو‌خلو پول قازانان حکمت بیگ، خارجی سفرلری زامانی معناسیز ایشلره ال آتماغا باشلادی و پولو ایله، شرکتینی ایتیرمه‌یه باشلادی. هم تجارتی، هم ده، عائله‌سی‌نین دینج‌لیگی پوزولدو. مُفلص‌لَشیب ایش‌سیز قالان حکمت بیگ دولت قوللوغونا قاییتدی و مطبوعات اداره‌سینده ترجمه‌چی اولدو. بیر مدّت سونرا مدیر معاوینی وظیفه‌سینه یوکسلدی.  
   اوسکودارین مولوی درویشلری همیشه باباسی‌نین استانبولون گؤزتپه شهرینده‌کی مالیکانه‌سینده اولوردولار. مدیر‌لیک مجلیسلری کئچیریلیر و ادبی مذاکیره‌لر آپاریلیردی. ناظم حکمت درویش‌لیک محیطینه داخل اولدوقدان سونرا مولوی طریقتی‌نین عادت و مراسیم‌لریندن بؤیوک تأثیرلنمیشدی. اونون ۱۹۲۰-جی ایلده یازدیغی "مولانا" شعری بونو تصدیقله‌ییر.  
سنین یوخلوغونون تاجی آلنیمی بورودوکجه،
سئوینج و کدر اوره‌ییمدن سیلیندی.
اوره‌ییمین درمانینی عشقده تاپدیم.
من ده مولانانین شاگیردی‌یم.
*** 
ابدیّتی باغلایان قارانلیغی دلیب کئچدیم،
داخیلدن سئوگی حّیس ائتدیم، عرشه یوکسلدیم،
قلبیمدن تمیزلندیم و راحاتلیق تاپدیم.
من ده مولانانین شاگردی‌یم...  
   مولانانین صادق پرستشکاری اولان ناظم پاشا، هم‌چنین «شناسی، نامیک کمال، توفیق فیکرت و محمد امین یورداقول» کیمی معاصر شاعرلری ده، اوخویوردو. بو‌دان علاوه، والی پاشانین عدالت، قانون و خالقین طرفداری اولماسی، عینی زاماندا حکومتین عدالتسیزلیگینی تنقید ائد‌ن و خالقین شکایتلرینی افاده ائد‌ن شعرلر یازماسی و بو شعرلری مجلیسلرده تئز-تئز اوخوماسی، نوه‌سی ناظم حکمتین کاراکتئرینه تأثیر گؤسترمیشدیر.  
   خالق یوخسوللوقدان بئزیب، حکومت ایسه تالانچی‌دیر.
 خارابالیقلاری گؤرنده کدرلندیم و اوره‌گیم پارچالاندی.
خالق مظالم و ظلمدن ویران قالیب.
 هر کُنجدن فریادلار ائشیده‌رک شرفیمین گیروونا چئوریلدیم.
 تأسّف کی، تورپاقلار قدّارلیقدان تمامیله ویران ائدیلیب.
 انسانلارین عمومیّتله آج و چیلپاق اولدوغونو گؤروب هؤنکور-هؤنکور آغلادیم.  
   «کمال سولکر»-ین دئدیگی کیمی، باباسی‌نین بو شعری‌نین ناظم حکمتین «آیاق‌یالین» شعرینده عکس اولوندوغونو دئمک ممکون‌دور.  
   آنار، تورک هامبالینی اؤلدورَن بیر انگلیس‌لینی حبس ائدیب، محکمه‌یه وئره‌ن مئرسین والی‌سی ناظم پاشانی نمونه گتیریر، داها سونرا ایسه بریتانیا کُنسولونون تهدیدلرینه و ۲-جی عبدل حمیدین یازیلی امرینه باخمایاراق، محکمه‌نین قراری‌نین ایجراسینا و انگلس‌لی‌نین آسیلماسینا نایل اولور و دئییر: محمد ناظم پاشا دا، بعضی واقتلار شعرلر یازیر و کلتورایله، ادبیّاتلا تانیش ایدی. لاکین گنج ناظمین باباسیندان میراث آلدیغی  
ان اؤنملی خصوصیّت محمد ناظم پاشانین غرورلو، آزادلیق‌سئور، عُصیانکار و باریشماز کاراکتئری ایدی.   
   عائله‌نین هر بیر عضوو گله‌جک شاعر ناظم حکمتین تحصیلینه تُحفه وئرمیشدیر. آناسی جلیله خانیم اونا فرانسیز مؤلّفلری‌نین کتابلارینی اوخوموش و فرانسا انقلابی‌نین قهرمانی «مارات» حاقّیندا حکایه‌لر دانیشمیش؛ باباسی نوه‌سی‌نین مولانانین اوخوجوسو اولماسینی ایسته‌ییردی؛ و او، ناظمه فارس دیلینی اؤیرتمک اوچون بیر درویشی معلّم توتموشدور. لاکین اونو ان چوخ ماراقلاندیران شئی مالیکانه‌ده ایشله‌ین آنادولو قادینلاری‌نین سؤیله‌دیگی تورک ناغیل‌لاری و خالق ماهنی‌لاری ایدی. او، اونلاری ممنونیّتله دینله‌ییردی. نتیجه‌ده، ناظم حکمت ائرکن یاشلاریندا خالق ادبیّاتی ایله تانیش اولموشدور.  
   ناظم ۱۹۱۳-جو ایل تئموزون ۳-ده، اون بیر یاشیندا ایکن «وطن فریادی» آدلی شعرینی یازدی.  
   بو شعرده او، بالکان محاربه‌لری زامانی عثمانلی ایمپئرییاسی‌نین اهمیّت‌لی اراضیلرینی ایتیرمه‌سی و دُشمنین «چاتالجایا» قدر ایر‌ه‌لی‌لمه‌سینه امکان وئرمه‌سی ایله باغلی درین کدرینی و وطنین آزادلیغینا اولان امیدینی ایفاده ائتمه‌یه چالیشیر.  

وطن فریادی  
هله ده دومان‌لی بیر سحر ایدی، 
اطرافی توستو بورودو.  
اوزاقدان بیر سس گلدی، آمان تانریم!   
وطنین بو فریادینی دینله‌یین،  
دینله‌یین و سونرا وجدانا اویغون اولاراق حُکم وئرین.  
وطنین پارچالانمیش اوره‌یی،  
 سندن اُمیدگؤزله‌ییر.  
ناظم حکمت ابتدایی مکتبی بیتیردیکدن سونرا ۱۹۱۳-۱۹۱۴-جو تدریس ایلینده سلطانی-نین        حاضرلیق صینفینه یازیلدی. «والا نورالدّین»-له دوست‌لوغو اورادا باشلادی. لاکین ۱۹۱۴-۱۹۱۵-جی تدریس ایلینده تحصیل حاقّی چوخ باها اولدوغو اوچون آتاسی اونو «نیشان‌تاشی سلطانی» مکتبینه یازدیردی.  
   او، سلطانی اونیوئرسیتئتی‌نین ائلیت طلبه‌لریندن بیری‌دیر. او، دایم معلّم‌لرینین حیران‌لیغینی قازانیر. تحصیلیندن علاوه، همیشه یانیندا گزدیردیگی ساری صحیفه‌لی دفتره شعرلر یازیر و شکیللر چکیردی.  
   ناظم حکمتین عمی‌سی، رّسام و شاعر محمد علی، بالکان محاربه‌سینده کؤنوللو اولاراق اشتراک ائتدی. قاییتدیقدان سونرا «چاناققالا» دؤیوشونه گئتدیدی. جسارتله ووروشدو و شهید اولدو.
      
   عمی‌سینی چوخ سئوه‌ن و اونا حیران اولان ناظم حکمت، عمی‌سینین شهیدلیگینی ائشیدن‌ده گونلرله آغلامیش و بیر-بیرینین آردینجا شعرلر یازمیش‌دیر. «شهید عمیمه» شعرینده اونا اولان صداقتینی و حُرمتینی ایفاده ائتمیش‌دیر.  
او، منه نسلیمین مشرق-نی گؤستردی،  
منه ترکچولوک صنعتینی اؤیردن عمیم ایدی؛
 بونا گؤره ده، عمی‌می سئویرم.  
اوره‌ییمده اونا قارشی،     
من اونا سونسوز حُرمتیم وار...  
ناظم حکمت بو خصوصدا، «عسگر بابایئو»-ه بئله ایضاح ائتدی:  
    «دوشونورم کی، ایکینجی شعریمی ۱۴ یاشیمدا یازمیشام. بیرینجی دنیا محاربه‌سی‌نین اورتاسیندا ایدیک. عمیم چاناققالادا شهید اولموشدو. من شدّت‌لی وطن‌پرور ایدیم. محاربه حاقّیندا بیر شعر یازمیشدیم.»   
   شهید عمیم،
 اینیلده‌مه و قصاص اوچون فریاد ائتمه،
ساکت اوتور،
 منه باخاندا منی تیترتمه.
 سنین قصاصین آلیناجاق،
 ائی شهید اوغلو، قصاصین آلیناجاق.
اوغوزلارین نوه‌سی.
*** 
عمیم! عمیم! او، بؤیوک قهره‌مان ایدی.
منیم اولو تورک کؤکسومو، 
اویودو جوشدوران.  
او، منه بؤیوک قهره‌مانلیقلار گؤستردی،
 همیشه منه عالی فداکارلیق درسلری وئردی.
منه وطن اوغروندا جانیندان کئچمه‌گین یولونو اؤیره‌تدی،
 منه ملّت اوغروندا اؤلمه‌گین بؤیوکلویونو آشیلادی.
 
بو شعردن سونرا او، «وطن»، «اولما مغلوپ»، «عمیم»، «ایرکیما»(نژادیما)، «چئلیک»، «انتقام» و «ویران دیار» آدلی شعرلرینی یازیبدیر.
   ناظم حکمت اوّل‌لر یازدیغی «بیر دنیزچی‌نین آغزیندان» شعرینی دنیز قوّه‌لری ناظری و عائله دوستو «جمال پاشا»-نین قارشی‌سیندا اوخودو. پاشا درین تأثیرلندی. او، اوشاغین دنیز قوّه‌لرینه گؤندریلمه‌سینی تکلیف ائتدی. و اونون یاردیمی ایله اوشاق نیشانداشی سلطانّیه‌دن «هئیبئ‌لیا»-دان، «باهاریّه» مکتبینه کؤچورولدو.

https://t.me/Adabiyyatsevanlar

ناظم حکمت و باجیسی سامیه- قونیه ۱۹۰۸

https://t.me/Adabiyyatsevanlar

شهید مصطفی جلال الدین پاشانین نوه سی، شهید محمد علی

https://t.me/Adabiyyatsevanlar

رقیه کبیری

کیلاسیک اثرلریمیزی اوخومالیییق
«ایکی اود آراسیندا» آذربایجان ادبیاتی‌نین کلاسیک رمانلاریندان ساییلیر...

https://t.me/Adabiyyatsevanlar

رقیه کبیری

کیلاسیک اثرلریمیزی اوخومالیییق
«ایکی اود آراسیندا» آذربایجان ادبیاتی‌نین کلاسیک رمانلاریندان ساییلیر. بو تاریخی رمانین حادیثه‌لری اون‌سکگیزینجی عصرین اورتالاریندا باش وئریر. قاراباغ خانلیق‌لارینین روسیه، ایران، گورجوستان و ائرمنی ملیک‌لریله سیاسی- اجتماعی موناسیبت‌لری، دؤولتچی‌لیک، دیپلماتیک موناسیبت‌لر، ساواش‌لار و باریش‌لار، صلح مقاویله‌لرینین محکم‌لندیرلمه‌سی اوچون حکمدارلار و خانلیق‌لار آراسیندا مبادیله ائدیلن قادین‌لارین طالعی رماندا اساس خطی تشکیل ائدیر. بو رمانین اؤنملی کاراکترلریندن بیری ایبراهیم‌خلیل‌خان دؤورونده شوشا خانلیغیندا وزیر کیمی خیدمت ائدن تانینمیش شاعیر، ملاپناه‌واقیف‌دیر. اون‌سکگیزینجی عصرده ادبیات و دؤولتچی‌لیگی بیر- بیریله باریشدیران واقیف، اؤز دؤرونون گؤرکملی دیپلماتی دا ساییلیرمیش. دفعه لرجه قاراباغ خانلیغی‌نین طرفیندن باشقا اؤلکه‌لرله مذاکره‌ ائدیب، شوشا خانلیغین منافعینی قوروموشدور. رمانین سونلاریندا آقا محمدخان قاجارین شوشایا هجوم ائتدیگی  و ملا‌پناه واقیف‌ین آجیناجاقلی سونو تصویر اولونور.
رمانی عرب الفباسینا اویغونلاشدیران: میلاد تیموری
ناشیر: طغرل

https://t.me/Adabiyyatsevanlar